Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • wp17 Núm. 4 págs. 4-7
  • ¿Kunsa Bibliajj jakañatsa jiwañatsa yatichi?

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • ¿Kunsa Bibliajj jakañatsa jiwañatsa yatichi?
  • Yatiyañataki, Jehová Diosan Apnaqäwipat yatiyaski (yatiyir sarañataki) 2017
  • Jiskʼa pʼeqeñchäwinaka
  • Uka toqet jukʼamp yatjjatañataki
  • BIBLIAW UK SUM QHANAÑCHISTASPA
  • KʼARINAK YATICHAÑ QALLTAPJJÄNA
  • KUNATÏ CHEQÄKI UKWA UÑTʼAPJJÄTA
  • ¿Kawkinkapxisa jiwatanakaxa?
    ¿Kunsa Bibliax chiqpachapuni yatichi?
  • ¿Jiwxtan ukhaxa kawkirus sartanxa?
    Yatiyañataki, Jehová Diosan Apnaqäwipat yatiyaski 2009
Yatiyañataki, Jehová Diosan Apnaqäwipat yatiyaski (yatiyir sarañataki) 2017
wp17 Núm. 4 págs. 4-7
Mä jiwataw sepulturankaski

NAYRÏR JANAN PʼEQEÑCHÄWIPA | JAKAÑATSA JIWAÑATSA ¿KUNSA BIBLIAJJ YATICHI?

¿Kunsa Bibliajj jakañatsa jiwañatsa yatichi?

Diosajj kunjamsa taqe kuns luräna ukjja Génesis libronwa qhanañchi. Ukanjja Diosajj akham sasaw Adanarojj säna: “Aka huerton taqe qoqanakat [jan ukajj arbolanakat] manqʼasïta, ukampisa aski ukhamarak ñanqha yatiñ churir qoqatjja janiw manqʼätati. Uka qoqan achunakapjja jan manqʼamti, manqʼäta ukapachasti cheqpachan jiwäta sasa” (Génesis 2:16, 17). Uka qellqatarjamajja, Adanatï Diosar istʼaspänjja janiw jiwkaspänti, jupajj Edén jardinan jakaskakispänwa.

Adanampi Evampejj chuymanëjjapjjewa

Ukampis Adanajj Diosar istʼañat sipansa, jan manqʼañapäkäna uka qoqan achup Eva esposapat katoqasisaw manqʼantäna. Ukhamatwa Diosar jan istʼañ ajllïna, wiñay jakañsa aptʼasïna (Génesis 3:1-6). Ukham jan istʼasitapatwa jan walinakan jikjjatastanjja. Apóstol Pablojj akham sänwa: “Mä sapa jaqen juchapatwa juchajj akapachar mantani, jiwañajj uka juchan utjatapatwa mantaniraki, ukhamatwa jiwañajj taqe jaqenakar katunti, taqenin juchachasipjjatap layku” sasa (Romanos 5:12). ‘Mä sapa jaqe’ sasinjja, Adanatwa parlaski. ¿Kuna juchsa Adanajj luräna? ¿Kunatsa jiwarakïna?

Adanajj yatkasinwa Diosan leyip jan istʼkänti, ukaw juchänjja (1 Juan 3:4). Ukatwa Diosan arsutaparjamajj jiwañapäna. Maysa toqetjja, Adanatï Diosar istʼasapäna ukhajj janiw juchar purtʼaskaspänti ni jiwkaspänsa, ni wawanakapas jiwapkarakispänti. Diosajja janiw jaqerojj jiwapjjañapatak lurkänti, jan ukasti wiñay jakasipjjañapatakiw luräna.

Kunjamtï Biblian siskejja, ‘jiwañajj taqe jaqenakaruw katuntawayi’. Ukhamasti maynejj jiwjje uka qhepatjja, ¿yaqha cheqan jakaskakpachati? Waljaniw jïsa, jan jiwir almanïtänwa sasin sapjje. Ukhamäspa ukhajja, kuntï Diosajj Adanar siskäna ukajj kʼarïspawa. ¿Kunatsa ukham sissna? Maynitï yaqha cheqan jakaskakispa ukhajja, jiwañajj janiw mä castigökaspati. Biblianjja janiw “Diosajj kʼariskaspati” sasaw qhanañchistu (Hebreos 6:18). Cheqasa, Supayaw kʼarisirejja, jupaw Evar akham säna: “Janiw jiwapkätati” sasa (Génesis 3:4).

Ukhamajja, jaqenakajj janiw jan jiwir almanïktanti. Ukampis inas akham jisktʼasta: “Jiwjjtan uka qhepat ¿kunas paspacha?” sasa.

BIBLIAW UK SUM QHANAÑCHISTASPA

Génesis libronjja akham siwa: “[Jehová] Diosajj jaqerojj laqʼatwa luräna, nasapat phustʼasinwa jakaña churarakïna. Ukhamatwa jaqejj jakjjäna” sasa (Génesis 2:7). “Jaqejj jakjjäna” siski uka arunakajja, néfesch hebreo arut jaqokipatawa, uka arojja ‘jakaskiri jan ukajj samsuri’ sañwa munarakispa.

Ukhamasti janiw jan jiwir almanïktanti, Bibliajj qhan uka toqet yatichistu. Jan ukasti ‘jakir jaqëtanwa’. Biblianjja janiw kuna cheqansa “jan jiwir almanïtanwa” sasin qellqatajj utjkiti.

Ukhamajja, Bibliajj uka toqet qhan yatichistu. Ukampis ¿kunatsa walja religionanakajj jan jiwir almanïtanwa sasin yatichapjje? Uka jisktʼar qhanañchañatakejja, nayra Egipto markan costumbrenakapatwa yatjjatañasa.

KʼARINAK YATICHAÑ QALLTAPJJÄNA

Heródoto sat griego chachajja, akham sasaw egipcionakat säna: “Jaqejj jan jiwir almanïtanwa, sasajj egipcionakaw nayraqat amuyapjjäna” sasa. Jupasti 400 antes de Cristo (a.C.) maranakanwa jakasïna. Nayra tiempon jakir babilonionakasa, ukhamarakiw jan jiwir almanïtanwa sasin sapjjäna. Alejandro Magno chachajj Asia cheqanak katuntkäna ukhatakejja (332 a.C.), walja griego chachanakaw jan jiwir almanïtanwa sasin jukʼamp yatichjjapjjäna, tiempompejja taqe cheqanwa ukham amuyjjapjjarakïna.

Biblianjja janiw kuna cheqansa “jan jiwir almanïtanwa” sasin qellqatajj utjkiti

Nayrïr patak maranakanjja, judionakan wali uñtʼat pä religionaw utjarakïna. Esenionakampi fariseonakampi, jupanakajja jiwjjtan ukhajja, almasajj jakaskakiwa sasaw yatichapjjerïna. Uka toqetjja, mä nayra qellqatajj (The Jewish Encyclopedia) akham siwa: “Judionakajja griegonakampi chikachasipjjatapatwa jan jiwir almanïtanwa sasin creyiñ qalltapjjarakïna, ukhamarus Platón chachan yatichäwinakapatwa jukʼamp ukham creyjjapjjarakïna” sasa. Nayrïr patak maranakan jakir Josefo chachajja, uka yatichäwejj janiw Bibliarjamäkiti, jan ukasti “griegonakaw ukham amuyañ qalltapjjäna” sasaw säna. Griegonakan ukham amuyapjjatapajj mä cuentokïkaspasa, aleq mä sarnaqäwikïkaspas ukham jupajj amuyäna.

Griegonakan costumbrenakapajj niya taqe cheqanwa wali uñtʼatäjjäna, cristianötwa sapkäna uka jaqenakas ukhamarakiw uka kʼari yatichäwir creyipjjarakïna. Jona Lendering sat chachajj akham siwa: “Platón chachajja, nayrajj yaqha cheqansa almajj suman jakaskaspäna, jichhajj tʼaqeskaspasa ukhamwa amuyäna. Ukatwa cristianonakajj uka kʼari yatichäwir creyiñ qalltapjjäna” sasa. “Cristianöpjjtwa” sapki uka Iglesianakajja, ukhamatwa jan jiwir almanïtanwa sasin yatichjjapjjäna ukhamarak creyjjapjjarakïna.

KUNATÏ CHEQÄKI UKWA UÑTʼAPJJÄTA

Nayrïr patak maranakanjja, apóstol Pablojj akham sänwa: “Diosan amuytʼayat arunakapanjja wali qhanaw parlaski: jutir urunakanjja demonionakan kʼari arunakapampiru yatichäwinakapampir istʼapjjatap laykuw yaqhepanakajj kawkïr yatichäwinakarutï creyktan ukat saranukupjjani” sasa (1 Timoteo 4:1). ¡Ukajj cheqäskapuniwa! Jan jiwir almanïtanwa sapki uka yatichäwejja, ‘demonionakan kʼari yatichäwinakapawa’. Bibliajj janiw ukham yatichkiti, jan ukasti kʼari religionanakana, jaqenakan yatichäwinakapakiwa.

Jesusajj akham sarakïnwa: “Kunatï cheqäki ukwa uñtʼapjjäta, ukaw libre jakasiñ churapjjarakïtam” sasa (Juan 8:32). Ukhamajj jiwasatï Biblian cheqa yatichäwinakap yatjjatañäni ukhajja, kʼari religionanakan jan wali yatichäwinakap janiw istʼkañäniti. Ukatjja kunatï cheqäki uk yatiñajja, jan wali costumbrenakata, kʼari yatichäwinakatwa jarkʼaqarakistani (ukatakejj “¿Kawkinkasipkis jiwatanakajja?” sat recuadro uñjjattʼäta).

Diosajja, janiw jaqerojj 70 jan ukajj 80 maranak jakañatakisa, ni jiwasin alajjpachar sarañatakisa, jan ukajj yaqha cheqan wiñay jakañatakis lurkänti. Jan ukasti istʼasir wawanakapajj aka oraqen wiñayatak jakasipjjaspa ukwa Diosajj munäna. Kunanaktï Diosajj jaqenak layku lurañ munki uk yatiñajja, qhawqsa munasistu ukwa uñachtʼayistu, Diosajj amtap phoqapuniniwa (Malaquías 3:6). David reyejj akham sänwa: “Aski jaqenakajj oraq katoqapjjani, wiñayatakiw ukan jakapjjarakini” sasa (Salmo 37:29).

Bibliajj jakañatsa jiwañatsa kunsa yatichi uk yatiñatakejja, ¿Kunsa Bibliax chiqpachapuni yatichi? sat libron 6 yatichäwip uñjjattʼäta. Ukajj Jehová Diosan Testigonakapan luratawa. Uka qellqatjja jw.org cheqatwa apaqasma.

¿Wiñay jakasiñajj utjaspati?

Pasïr maranakanjja, ciencia toqet yatjjatat jaqenakajj uma manqhan walja maranak jakir alinakwa jikjjatapjjäna. Inas uka alinakajj taqe kunat sipansa walja maranak jakapjjchi. Uka alinakajj Posidonia oceanica, sasin uñtʼat alinak taypinkapjjewa. Uka alinakajj España, Chipre markankir Mediterráneo lamar qota manqhan jakapjje.

Jaqenakajj uka alinakjam walja maranak ¿jakapjjaspati? Kunatsa chuymankipsttan uka toqet yatjjatir cientificonakajja, jaqenakajj jukʼamp maranak jaksnawa sasaw sapjje. Uka toqet parlir mä libronjja, “ciencia toqejj kunanakas jikjjatasiwayi” ukwa qhanañchi. Ukhamäkchisa, jaqejj mä jukʼamp jakañapatak cienciajj yanaptʼaspati janicha ukjja janïraw yatipkiti.

Wiñay jakañjja, janiw ciencian yanaptʼapampejj katoqksnati. Taqe kun Luriri Jehová Diosat Bibliajj akham siwa: “Wiñay jakañasti jumanwa utji” sasa (Salmo 36:9, Aymar Biblia). Jesusajj akham sasaw mayisirakïna: “Khitinakatï wiñay jakañ katoqapkani ukanakajja juma sapa cheqpach Diosar uñtʼasipkakiñapawa jumajj khitankta uka Jesucristorus ukhamarakiw uñtʼasipkakiñapa” sasa (Juan 17:3). Ukhamajj Jehová Diosampiru Jesucristompiru uñtʼañatakiw chʼamachasiñasa. Kunatï jupanakar kusisiyki ukwa lurañasaraki. Ukhamatwa wiñayatak walja bendicionanak katoqañäni.

Uma manqhan jakir alinaka

Walja maranakaw uka alinakajj jakapjje sasaw cientificonakajj amuyapjje.

¿KAWKINKASIPKIS JIWATANAKAJJA?

Jesusajj Lázaro chacharuw jaktayi

Biblianjja jiwatanakajj sepultorankapjjewa, taqe jupanakasti jaktanipjjaniwa sasaw qhanañchi (Juan 5:28, 29). Janiw yaqha cheqan tʼaqesipkiti, jiwatanakajj “janiw kunsa yatipkiti” (Eclesiastés 9:5). Jesusajja ‘jiwañajj ikimp sasiwa’ sasaw säna (Juan 11:11-14). Ukhamajja, janiw jiwatanakar ajjsarañasäkiti ni ofrendanaksa loqtañasäkiti. Janiw yanaptʼkistaspati ni kuna jan walsa lurkarakistaspati, sepultoranjja “janiw kuna lurañas utjkiti, kuna lupʼiñasa, uñtʼañasa, janirakiw yatiñanïñasa utjkiti” (Eclesiastés 9:10). Ukampis jiwatanakajj jaktanipjjaniwa, ukatjja jan mayampitakiw Diosajj jiwañar chhaqtayani (1 Corintios 15:26, 55; Apocalipsis 21:4).

¿Kunatsa Bibliar confiysna?

Bibliajj wali confiykañ librowa, ukat janiw pächasktanti. ¿Kunatsa? Aka toqenakat amuytʼañäni:

  • Mä tinterompi qellqañatak mä phuyumpi

    Diosaw Biblia qellqayäna: Bibliajj 66 libronakaniwa, niya 40 jaqenakaw qellqapjjarakïna. 1.600 maranakanwa qellqasirakïna, 1513 antes de Cristo marat 98 después de Cristo marakamaw qellqasïna. Walja maranakansa qellqaskchïnjja, mä toqetakwa parli, janiw may maya parlir librökiti. Ukaw taqe chʼamani Diosat Bibliajj jutatap uñachtʼayistu. Jupaw qellqerinakarojj yanaptʼäna.

  • Mä columna

    Bibliajj cheqpun parli: Bibliajja kunatï nayra maranakan paskäna ukanaksa sum qhanañcharaki, ukajj yatjjatasiwayki ukarjamarakiwa. Mä librojj (A Lawyer Examines the Bible) akham siwa: “Novelanakansa, nayra cuentonakansa janiw kawki cheqansa kuna tiemponsa pasäna ukanak sum qhanañchapkiti, [...] ukampis Bibliajj kunapachas pasäna kawkjansa pasäna uk sumpun qhanañchi” sasa.

  • Mä jiskʼa átomo

    Ciencia toqet cheqwa parli: Bibliajj janiw ciencia toqet yatichañatak qellqatäkiti, ukampis cienciat parlasajj cheq parli. Amuytʼañataki, Levítico 13, 14 capitulonakanjja, katuyir usunakat jarkʼaqasiñatakejj suma ewjjanakwa Diosajj israelitanakar churäna. Uka tiemponjja, kunjamatsa uka usunakajj yaqhanakar katkataspa ukajj janïraw yatiskänti, qhepatakwa virus, bacterias sat jan uñjkañ jiskʼa laqʼonakat sartatapajj yatisiskäna. Maysa toqetjja, aka oraqejj ‘jan kunjjaru’ warktʼatawa sasaw Bibliajj janïräkipan qhanañcharakïna. Ciencia toqet yatjjatirinakajj walja maranak qhepatwa ukhamäskapunitap yatjjatapjjäna (Job 26:7; Isaías 40:22, NM).

Kunanaktï uñjaniwayktan ukanakajja, Diosan arupajj confiykayätap qhanañchistu. Biblia pachpaw akham sistu: “Taqpach Qellqatajj Diosan amuytʼayatawa, sumarakiw yatichañataki, cheqañchañataki, kunatejj jan walïki ukanak askichañataki” sasa (2 Timoteo 3:16).

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki