Irpir chuymaninakajj kusisipjjañasatakiw yanaptʼistu
“Nanakajj [...] yanaptʼañ munapjjsma kusisipjjañanakamataki.” (2 COR. 1:24)
1. ¿Kuna yatiyäwis Pablorojj Corinto markankir jilat kullakanakat wal kusisiyäna?
NIYA 55 jichha pacha maranjja, apóstol Pablojj Corinto markankir jilat kullakanakan jan waltʼayasipjjatapwa istʼatayna. Jupajja, kunjamtï mä awkejj wawanakapar munaskejja, ukhamarakwa jupanakar wal munasïna. Ukatwa jupanakar ewjjtʼañatakejj mä carta qellqäna (1 Cor. 1:11; 4:15). Ukatsti, Tito amigoparuw jupanakar visittʼañapatak khithäna ukat Troas markan kawkhantï barconakajj saytʼapki uka cheqan jikisiñatakiw amtapjjäna, ukhamat kunjamäsipkis Corinto markankir jilat kullakanakajj uk yatiyañapataki. Ukat mä qhawqha phajjsinak qhepatjja, Pablojj uka cheqanwa Titorojj suyäna, kunjamäsipkis Corinto markankir jilat kullakanakajj uk yatiñataki. Ukampis Titojj janiw purinkänti, ¡ukajj wali llakkañapunïpachänwa! ¿Kunsa Pablojj lurpachäna? Mä barcor sarjjatawayasinwa Macedonia markar saräna. Ukanwa Titompi jikisisajj wal kusisïna, Titosti suma yatiyäwinakwa Juparojj yatiyäna. Corinto markankir jilat kullakanakajj Pablon ewjjtʼanakap wali sum katoqasipjjatayna ukat juparus wasitatwa uñjañ munapjjarakïna. Uk yatisajj Pablojj wal kusisïna (2 Cor. 2:12, 13; 7:5-9).
2. 1) ¿Iyawsäwi toqeta ukat kusisiñ toqet kunsa Pablojj Corintonkir jilat kullakanakar qellqäna? 2) ¿Kuna jisktʼanakarus qhanañchaskañäni?
2 Mä qhawqha tiempo qhepatjja, wasitatwa Corinto markankir jilat kullakanakar carta apayäna. Ukanjja, jupanakarojj akham sänwa: “Janiw nanakajj iyawsañanakamarojj kun sañs munapksmati, jumanakasti iyawsañanakamanjj suma thurtʼatäjjapjjtawa. Ukhamïpansti, yanaptʼañ munapjjsma kusisipjjañanakamataki” sasa (2 Cor. 1:24). ¿Uka arunakampejj apóstol Pablojj kamsañsa munäna? ¿Kunsa jichhürunakan irpir chuymani jilatanakajj ukat yateqapjjaspa?
IYAWSÄWIMPI UKAT KUSISIÑAMPI
3. 1) “Iyaws[äwinïpjjatamatwa] suma thurtʼatä[pjjtajja]” sasinjja, ¿kunsa Pablojj sañ munäna? 2) Jichhürunakanjja, ¿kunjamsa irpir chuymaninakajj Pablot yateqasipjje?
3 Diosar yupaychañatakejj iyawsäwi ukat kusisiñaw wakisi sasaw Pablojj qhanañchtʼäna. Iyawsäwi toqet parlkasajja, akham sänwa: “Janiw nanakajj iyawsañanakamarojj kun sañs munapksmati, jumanakasti iyaws[äwinïpjjatamatwa] suma thurtʼatä[pjjtajja]” sasa. Corinto markankir jilat kullakanakajja, janiw Pablo laykusa ni yaqha jaqenak laykus Diosarojj taqe chuym servipkänti, jan ukasti iyawsäwinïpjjatapatwa ukham yupaychasipkäna, ukwa jupajj amuyäna. Ukatwa iyawsäwinakaparojj jan kun sañaps wakiskänti ni uk lurañsa munkänti. Jilat kullakanakajj Diosar taqe chuyma yupaychapjjatapa ukat kunatï askïki uk lurirjamäpjjatapsa sum amuyäna (2 Cor. 2:3). Jichhürunakanjja, ¿kunjamsa irpir chuymaninakajj Pablot yateqasipjje? Jilat kullakanakajj iyawsäwimpi ukat suma chuymampiw Diosar yupaychapjje sasaw confiyapjje (2 Tes. 3:4). Taman leyinak apsuñat sipansa, kuntï Bibliasa ukat Diosan markapas siski ukarjamaw kuns lurapjje. Ukat irpir chuymaninakajj janiw jilat kullakanakan iyawsäwipjjar munañanïpkiti (1 Ped. 5:2, 3).
4. 1) “Nanakajj [...] yanaptʼañ munapjjsma kusisipjjañanakamataki” sasinjja, ¿kamsañsa Pablojj munäna? 2) Jichhürunakanjja, ¿Pablot yateqasisajj kunsa irpir chuymaninakajj lurañ munapjje?
4 Pablojj akham sarakïnwa: “Nanakajj [...] yanaptʼañ munapjjsma kusisipjjañanakamataki” sasa. Uka arunakampejja, jupata ukat jupamp chika irnaqtʼir jilat kullakanakatwa parlaskäna. ¿Kunjamatsa uk yattanjja? Kunattejj uka pachpa cartanwa pä yanapiripat parläna. Jupajj akham sänwa: “Diosan Jesucristo wawapasti khitittejj Silvanosa, Timoteosa, nayasa parlapksma uka[wa]” sasa (2 Cor. 1:19). Ukhamarusa ‘nayamp chika irnaqeri’ sasinjja, aka munat jilat kullakanakatwa parlaskäna: Apolo, Aquila, Priscila, Timoteo, Tito ukat yaqhanakampita (Rom. 16:3, 21; 1 Cor. 3:6-9; 2 Cor. 8:23). Ukat “nanakajj [...] yanaptʼañ munapjjsma kusisipjjañanakamataki” sasinjja, jupasa ukat jupamp chika irnaqtʼir jilat kullakanakasa tamankirinakajj kusisitäpjjañapatakejj kuntï lurirjamäpkäna uk lurañ munapjjatapwa yatiyäna. Jichhürunakanjja, irpir chuymaninakajj uka pachpa amtanïpjjarakiwa: jilat kullakanakajj Jehová Diosar “kusisit chuymamp” yupaychapjjañapatakejja, kuntï lurirjamäpki ukwa lurañ munapjje (Sal. 100:2; Fili. 1:25).
5. ¿Kunsa aka yatichäwin yatjjataskañäni? ¿Uka jisktʼanakan qhanañchäwipat amuytʼkasajj kunsa lurañasa?
5 Diosan arunakap wali kusisita yatiyiri mä qhawqha jilat kullakanakaruw walja markanakan jichhak entrevistasiwayi. Ukat jupanakarojj akham sasaw jisktʼasiwayi: “Kusisit jikjjatasipjjañamatakejja, ¿kamsapjjtamsa irpir chuymaninakajja jan ukajj kunsa lurawayapjje?” sasa. Kamsasas uka jisktʼar qhanañchapjje uk amuytʼkasajja, kamsasas jiwasajj uka jisktʼar qhanañchasäna ukwa lupʼiñasa. Ukat taman kusisiñ utjañapatakejj kunsa taqenejj lursna ukwa lupʼiñasaraki.a
“PÉRSIDA MUNAT KULLAKAJJARUS ARUNTAPJJAM”
6, 7. 1) ¿Kun lurasasa irpir chuymaninakajj Jesusata, Pablota ukat Diosan mayni servirinakapat yateqasipjjaspa? 2) ¿Jilat kullakanakan sutip amtktan ukhajj kunatsa jupanakajj kusisipjje?
6 Irpir chuymaninakajj sapa maynit llakisipjjatap uñachtʼayapjje ukhaw kusisitäpjjta sasaw walja jilat kullakanakajj sapjje. Irpir chuymaninakajja, Davitata, Elihú chachata ukat Jesusat yateqasisaw jilat kullakanakat llakisipjjatap uñachtʼayapjje (2 Samuel 9:6; Job 33:1; Lucas 19:5 liytʼasiñapawa). Uka kimsa chachanakajja, mayninakan sutip sumwa amtasipjjäna. Pablotakejj jilat kullakanakan sutip aytañasa ukat amtañasa wali wakiskirirakïnwa. Romankir jilat kullakanakar apaykäna uka cartapanjja, 25 jilat kullakanakan sutip aytasaw arunti. Pablojj akham sänwa: “Pérsida munat kullakajjarus aruntapjjam” sasa (Rom. 16:3-15).
7 Yaqhep irpir chuymaninakatakejja, tamapankir jilat kullakanakan sutip amtañajj chʼamakiwa. Ukampis chʼamachasipki ukhajja, “nayajj jumat amtasipuntwa” sasinsa sapa maynir siskaspa ukhamawa (Éxo. 33:17). Yatiyañataki revistat taman yatjjataski uka tantachäwina jan ukajj yaqha tantachäwinakan arstʼapjjañapatak jilat kullakanakan sutip aytapki ukhajja, kusisit jikjjatasipjjañapatakiw yanaptʼapjje (Juan 10:3 uñjjattʼasma).
“JUPAJJ TATITUTAKEJJ WAL IRNAQARAKÏNA”
8. ¿Kun lurasas Pablojj Jehová Diosata ukat Jesusat yateqasitap uñachtʼayäna?
8 Pablojja, jilat kullakanakar taqe chuyma chʼamañchtʼasa ukat chuymachtʼasaw jupanakat llakisitap uñachtʼayäna, jiwasajj ukham lurasarakiw jilat kullakanakar kusisiysna. Ukwa Corintonkir jilat kullakanakar qellqkäna uka payïr cartapan amuytanjja. “Wali kusisiñaw jumanakatjja utjitu” sasaw säna (2 Cor. 7:4). Uka chʼamañchtʼkir arunakapajja, uka markankir jilat kullakanakarojj wal kusisiypachäna. Ukat ukham chʼamañchtʼkir arunakampiw yaqha tamanakar qellqarakïna (Rom. 1:8; Fili. 1:3-5; 1 Tes. 1:8). Roma markankir tamar qellqkasajj “Pérsida munat kullakajjarus aruntapjjam” sänwa. Ukat akham sarakïnwa: “Jupajj Tatitutakejj wal irnaqarakïna” sasa (Rom. 16:12). ¡Uk istʼasajja, Pérsida kullakajj walpun kusispachäna! Jilat kullakanakar ukham chʼamañchtʼasajja, Pablojj Jehová Diosata ukat Jesusatwa yateqasiskäna (Marcos 1:9-11; Juan 1:47 liytʼasiñapawa; Apo. 2:2, 13, 19).
9. Kunapachatï suma arunakampi chʼamañchtʼktan jan ukajj chʼamañchtʼapkistu ukhajja, ¿kunatsa kusisiñajj taman jiljjatti?
9 Jichhürunakanjja, irpir chuymaninakajj ukham chʼamañchtʼkir arunakampiw jilat kullakanakar munasipjjatap uñachtʼayapjje (Pro. 3:27; 15:23). Ukham lurasajja jilat kullakat cheqpachapun llakisipjjatapa ukat kuntï lurasipki uk amuyapjjatapwa uñachtʼayapjje. Cheqansa, irpir chuymaninakan chʼamañchtʼir arunakapampi wayttʼatäñwa jilat kullakanakajj munapjje. 55 maran mä kullakajja, mayninakjamarakiw amuyi. Jupasti akham siwa: “Trabajonjja, kallachit loqjjattʼas chʼamañchtʼirejj janiw añch utjkiti. Ukanjja, janiw munasiñ uñachtʼayasipkiti ukat atip atipakiw trabajapjje. Ukampis kunapachatï mä irpir chuymani jilatajj taman luratanakaj uñjasin walik ukham lurasktajja sasin situ ukhajja, kusisita ukat wali chʼamañchtʼataw jikjjatasta. Nätakejj alajjpachankir Awkijas munasiñap uñachtʼaykitaspa ukhamawa” sasa. Mä irpir chuymanejja, niy jichhakiw mä jilatar suma arunakampi chʼamañchtʼäna, uka jilatasti sapakiw yoqaparu ukat phuchhapar uywasi. ¿Kunjamsa uka jilatajj jikjjatasïna? Jupasti akham siwa: “Arunakapajj wali chʼamañchtʼkiripunïnwa nätakejja” sasa. Cheqansa, kunapachatï mä irpir chuymanejj maynir suma arunakampi chʼamañchtʼki ukhajja, jilat kullakanakajj wali kusisitaw jikjjatasipjje. Ukhamatwa jupanakarojj Jehová Diosar jan qarjtasa servisipkakiñapatak chʼamañchtʼi (Isa. 40:31).
DIOSAN TAMAP ‘UÑJAPJJAÑAPATAKI’
10, 11. 1) ¿Kunjamsa irpir chuymaninakajj Nehemiasat yateqasipjjaspa? 2) Irpir chuymaninakajj jilat kullakanakar tumptʼir sarapkani ukhajja, ¿kunas chʼamañchtʼkir arunakampi parltʼañatak yanaptʼani?
10 Irpir chuymaninakajj jilat kullakanakat llakisipjjatapa ukat Diosar kusisita servipjjañapatak yanaptʼañ munapjjatapjja, ¿kun lurasas uñachtʼayapjjarakispa? Khitinakatï chʼamañchtʼatäpjjañap wakisi ukanakaruw chʼamañchtʼapjjañapa (Hechos 20:28 liytʼasiñapawa). Ukham lurasajja, Bibliajj qellqaskäna uka tiemponkiri tama pʼeqtʼirinakatwa yateqasisipki. Kunapachatï yaqhep judionakajj Diosar taqe chuyma jan yupaychjjapjjatap amuyäna ukhajja, kunsa Nehemías chachajj luräna uk amuytʼañäni. Jupajj sartasisaw jupanakar chʼamañchtʼäna sasaw Bibliajj qhanañchi (Neh. 4:14). Irpir chuymaninakajj ukhamarakwa jichhürunakan lurapjje. Jupanakaw nayraqat jilat kullakanakan iyawsäwip chʼamañchtʼapjje. Ukatwa “ajayu toqen chʼamañchtʼañataki” utanakapar sarapjje (Rom. 1:11). ¿Uk lurañatakejj kunas irpir chuymaninakar yanaptʼani?
11 Janïr visittʼir sarkasajja, irpir chuymaninakajj khitirutï tumptʼir sarañ amtapki jupanakat amuykiptʼañatakiw tiempo apstʼasipjjañapa. Inas akham jisktʼasipjjañapächispa: “¿Jupajj kuna jan walinakansa jikjjatasi? ¿Chʼamañchtʼañatakejj kamsiristsa? ¿Bibliat kawkïr tʼaqapas yanaptʼaspa? Biblian parlki uka jaqenakatjja, ¿khitis jupjam jikjjatasïna?” sasa. Ukanakat amuytʼañaw irpir chuymaninakarojj chʼamañchtʼkir arunakampi parltʼañatak yanaptʼani. Jupanakar visittʼkani ukhajja, kuntï jilatasa jan ukajj kullakasa siskani uk wali amuyumpiw istʼañapa (Sant. 1:19). Mä kullakajj akham siwa: “Kunapachatï irpir chuymanejj taqe chuymampi istʼktam ukhajja, wali chʼamañchtʼkiripuniwa” sasa (Luc. 8:18).
Jilat kullakanakar “ajayu toqen chʼamañchtʼañatak[ejj]” irpir chuymaninakajj wakichtʼasipjjañapawa
12. Tamanjja, ¿khitinakas chʼamañchtʼatäñ muntanjja, ukat kunatsa?
12 ¿Khitinakarus tumptʼir sarañajj wakisispa? Pablojj akham sasaw irpir chuymaninakar ewjjtʼäna: “Amuyasipjjam, taqe iyawsirinakarus uñjapjjarakim” sasa. Cheqansa, tamankir jilat kullakanakat taqeniw chʼamañchtʼatäñ muntanjja, ukat Diosatak taqe chuyma walja maranaka irnaqtʼiri precursoranakasa ukat mayni jilat kullakanakas ukhamarakiw chʼamañchtʼatäpjjañapajj wakisi. ¿Kunatsa uka jilat kullakanakajj irpir chuymaninakamp chʼamachtʼatäpjjañapajj wakisi? Uka jilat kullakanakajj akapachan utjki uka yantʼanakarojj janiw awisajj aguantirjamäjjapjjaspati. Kunatsa jilat kullakanakajj maynin yanaptʼatäñapajj wakisi ukjja, David reyin sarnaqäwipaw amuytʼayistu.
ABISAI SERVIRIPASTI YANAPTʼIRIW SARÄNA
13. 1) ¿Kun amuyasas Isbi-benob chachajj Davitar ‘jiwayäwa’ sasin säna? 2) ¿Kunatsa Abisai chachajj wakiskäna ukhajj Davitar yanaptʼpachäna?
13 Israel markan reyïñapataki Davitajj ajllitäkäna uka qhepatjja, Refa chachat jutir Goliat chachampiw nuwasïna, Goliatasti jachʼa tansa jaqënwa. Davitajj jan ajjsartʼasaw uka jachʼa jaqer jiwayäna (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Cró. 20:5, 8). Walja maranak qhepat filisteonakampi nuwaskasinjja, wasitatwa yaqha jachʼa tansa jaqempi nuwasïna. Jupasti Isbi-benob satänwa (2 Sam. 21:16). Ukampisa, uka jachʼa jaqejj niyaw Davitar jiwayañampïna. ¿Davitajj ajjsaratapat ukhaman uñjasïna? Janiwa, jan ukasti janiw chʼamanëjjänti. Jupajj qaritänwa sasaw Bibliajj qhanañcharaki, ukat kunapachatï qaritätap amuyäna ukhaw Isbi-benob chachajj ‘jiwayäwa’ sasin säna. Ukampis Davitar janïr jiwaykipanjja, “Abisai, sata Sarvia jaqen yoqapasti Davidar yanaptʼiriw sararakïna, jupaw uka jachʼa filisteo jaqerojj nuwantasin jiwayarakïna” (2 Sam. 21:15-17). ¡Jiwañatwa Davitajj qhespïna! Davitajj kunjamansa jikjjatasïna uk amuyatapata, jankʼak yanaptʼapata ukat qhespiyatapatjja, walpun Abisai chacharojj yuspärpachäna. ¿Kunsa uka sarnaqäwit yateqsna?
14. 1) ¿Jachʼa yantʼanakan uñjaskañäni ukhajj kunas yanaptʼistani? 2) ¿Kunjamsa irpir chuymaninakajj jiwasan chʼamañchtʼatäñasataki ukat kusisitäñasataki yanaptʼapjjestaspa? Mä experienciampi uk qhanañchtʼam.
14 Jehová Diosan servirinakapajj Supayana ukat jupan yanapirinakapamp yantʼatas uñjaskstanjja, Diosan arunakap oraqpachan yatiyasipkaktanwa. Yaqhepajja, Goliat jaqer uñtat jachʼa yantʼanakaruw saykatawaytanjja. Ukampis Jehová Diosar taqe chuyma confiyatasatwa ukanakar atipjawaytanjja. Ukhamäkchisa, akapachan utjki uka jan walinakar saykatatasatwa awisajj aynachtʼata ukat qarita jikjjatassna. Ukhaman jikjjatastan ukhajja, kuna jan walinakarutï sumaki jikjjatasisajj atipjksna uka jan waltʼäwinakajj atipjistaspawa. Ukhaw irpir chuymaninakan yanaptʼapajj wakisi, ukhamat kusisita ukat chʼamañchtʼata jikjjatasiñataki. 65 marani mä precursora kullakajj akham siwa: “Mä tiemponjja usutaw jikjjatasiyäta ukat yatiyir sarasas qaritakëjjayätwa. Ukat mä irpir chuymani jilataw ukham jikjjatasitaj amuyatayna ukat yanaptʼitu. Chʼamañchtʼkir arunakampiw parltʼitu ukat Bibliatsa liytʼarapirakitu. Ukat uka ewjjtʼarjam lurasaw sumak jikjjatasjjayäta. ¡Ukham nayat llakisitapata ukat yanaptʼatapatjja walpun yuspärta!” sasa. Cheqpachansa, ukham wali munasiri, jiwasat llakisiri ukat Abisai chachjam jankʼak yanaptʼasiri irpir chuymaninakajj taman utjatapajj mä bendicionapuniwa.
“KUNJA JACHʼÄKITEJJ MUNASIÑAJJAJJ JUMANAKATAKI UK YATIPJJAÑAMATAKIW[A]”
15, 16. 1) ¿Kunatsa jilat kullakanakajj Pablor wal munasipjjäna? 2) ¿Kunatsa munasir irpir chuymaninakar munastanjja?
15 Tamar uñjañajj chʼamakiwa. Awisajja, irpir chuymaninakajj tamat llakisaw Diosar mayisisa, jan ukajj Diosar yupaychañ toqet jilat kullakanakar yanaptʼas jan ikipkiti (2 Cor. 11:27, 28). Ukhamäkchisa, jupanakajj kuntï lurapjjañapäki uk Pabljamarakiw taqe chuym lurapjje. Pablosti Corintonkir cristianonakat akham sasaw qellqäna: “Taqe chuymaw [...] naya pachpasa [...] merqʼsusiskäjja jumanakan almanakaman askip layku” sasa (2 Cor. 12:15). Pablojj jupanakar chʼamañchtʼañatakiw merqʼsusïna, mä arunjja, taqe kuntï lurirjamäkäna ukwa luräna (2 Corintios 2:4 liytʼasiñapawa; Fili. 2:17; 1 Tes. 2:8). ¡Ukatwa jupar wal munasipjjpachäna! (Hech. 20:31-38.)
16 Diosan yupaychirinakapajja, ukhamarakiw munasiri irpir chuymaninakarojj munastanjja. Ukat oracionanakasansa jupanakat wal Jehová Diosar yuspärtanjja. Jupanakajj jiwasat llakisipjjatap uñachtʼayapkistu ukhajja, kusisitätanwa ukat tumptʼir jutapki ukhasa wal chʼamañchtʼarakistu. Ukatsti, akapachan utjki uka jan waltʼäwinakamp aynachtʼat jikjjatastan ukhajja, yanaptʼañatak jankʼakïpjjatapatsa wal yuspärtanjja. Cheqansa, jupanakajj jiwasan kusisit jikjjatasipjjañasatakiw yanaptʼañ munapjjestu.
a Uka jilat kullakanakarojj akwa jisktʼasirakïna: “¿Mä irpir chuymanitjja kunas jumatakejj wali askejja?” sasa. Ukat niya taqeniw akham sapjjäna: “Jupanakar jakʼachasiñajj janiw ajjsarañjamäkiti”. Mä jutïr revistanwa uka toqet qhanañchtʼasiskani.