12 yatichäwi
¿Kunatsa ukhamäpachätxa?
“JANIW kuna askis nayan utjkiti” sasaw Luisax säna. ¿Jumax ukhamarakit awisax juma pachpampi colerasta?
Chiqansa taqiniw mä jukʼsa jiwaspach munasiñasa. “Jaqinakarux uka munasiñaw sum jakayi” sasaw sapxi. Ukat Bibliax akham sarakiwa: “Jaqi masimarusti juma kipkarjam munarakim” sasa (Mateo 19:19). Ukat jiwaspach jan munasksna ukhaxa janirakiw yaqhanakarux munasksnati.
“Janiw kuna luratajas walïkiti”
¿Kunatsa maynix jupa pacha jiskʼachasispa? Amuytʼañäni, inas kun jan sum lurasasa llakisisksta. Chiqansa jichhaw jilasktaxa, ukhamax janiw taqi kunas amtasarjam mistkapunispati, inas awisax kunsa jalaqaysna jan ukax kunsa liwtsna, ukhamatwa jan walinakan uñjassna. Maysa tuqitxa, janiw jilïr jaqinakjamäkaraktanti, jupanakax kuna jan wal lurasas jankʼakiw amuytʼasipxi. “Kunatix walïki, jan walïkaraki” ukxa janïraw sum “amuytʼasiñ” yatktati, ukatwa awisax kuna pantjasiñas utjakipunispa (Hebreos 5:14). Ukhamasti, ¡janis kuna luratamas askïkaspa ukhamwa awisax amuyasisma!
Ukat inas awk taykamax kun lurañamsa wal suyapxchispa, ukampis ukarjam jan sum phuqasaw llakita uñjasirakisma. Mä waynax akham siwa: “Escuelan examen churasax 90 apsusta ukatxa awk taykajax kunatsa 100 jan apsktaxa, janiw waltʼayktati sasaw sapxitu” sasa. Chiqansa taqi awk taykanakaw wawanakapax wali sum kunsa lurapxaspa uk munapxi. Ukampis kuntï lurirjamäktan ukarjam jan phuqktan ukhaxa, tuqitaniw sasaw llakistanxa. Diosan Arupax akham siwa: “Wawaxay, istʼam awkimana yatichäwinakapa, janikiy taykaman yatichäwinakapxa jiskʼachamti” sasa (Proverbios 1:8, 9). Kun satasa janiw llakimpiki atipayasiñamäkiti, jan ukasti amuytʼasiñamawa, ukatxa yatiqañar chʼamachasiñamawa.
Ukat awk taykax jan amuytʼasisaw akham sapxaspa: “¿Kunatsa jan Pablo jilamjamäkta? Jupatay yatiqasismaxa, jupax janiw khitimpis atipayasirïkiti” sasa. Ukham sataxa, ¿kunsa kamachasma? Inas chuym wal ustʼayassna, ukampis askinakwa yatiqaraksna. Kunatï jumatakix askïki ukakwa awk taykamax munapxi. Ukat inas sintikiraki tuqisxapxchispa, ukhamäspa ukhaxa, ¿janit jupanakampi sumat parltʼasiñax wakiskaspa?
Juma pachpa munasiñataki chʼamachasiñamawa
¿Kunjamatsa juma pachpa yäpar uñjasisma? Nayraqatxa, kuna askinakas juman utji, ukat kuna jan walinakas utjaraki uk amuyañamawa. Ukatxa kunas jilanki uk amuyañamawa, chiqasa jan walinakax janiw kunäkpachasa. Ukampis jumatakik kuns munasksta jan ukax wali qhurüsta ukhaxa, ¿kunsa kamachasma? Jan ukhamäxañataki wal chʼamachasiñamawa, ukhamatwa juma pachpa munasiñsa yatiqarakisma.
¡Ukampis janirakiw taqi kunansa wali sum sarnaqkasma ukham amuyasiñamäkiti! Inas jumatakix manqʼa phayañ yatiqañas jan ukax autoru yaqha llanta uchañ yatiqañas jan wakiskchispati. Ukampis ¡maynix manqʼat awtjat uñjasispa, jan ukax auto llanta phallayasispa ukhaxa, ¿kamachasmasa? Yanaptʼataxa wal yuspärtʼapxiristamxa. Ukampis jumax kunjam jaqïtas ukanakat amuytʼarakiñäni. ¿Wali amuytʼasiri, llampʼu chuymani, khuyaptʼayasiri, waxtʼasiri ukhamätati? Chiqansa ukham jaqïñax wali askiwa, ukanakaw kuna jan walinaksa chhaqtayaspa.
Ukampis aka tuqinakat amuytʼañaw askirakïspa:
Kunatï phuqañjamäki ukanak lurañ amtañamawa: Jan phuqasirjamäki ukanak munañaxa llakirukiw apistaspa. Ukhamasti kuntï phuqirjamäkta ukanak lurañaru uchasiñamawa. Inas maquinampi qillqaña yatiqchisma, música tukañsa jan ukax yaqha arunak parlañsa yatiqarakchisma. Ukat inas jukʼamp sum liytʼasiñsa jan ukax yaqha suma yatichäwinak liyiñsa yatiqarakchisma. Ukhamax kuns jikxatañäni ukhaw jiwaspachas munasirakiñäni.
Lurañanakamxa sum phuqañamawa: Kunsa jan sum lurkäta ukhaxa janiw kusisiñ jikxatkätati. Kunapachatï Diosax aka Uraqin taqi kun luräna ukhaxa wal kusisïna, ukat taqi kuns lurañ tukuyxäna ukhaxa “sumätap” uñjäna (Génesis 1:3-31). Jumax ukhamarakiw utansa jan ukax escuelansa taqi chuym kuns sum lurasma (Proverbios 22:29 uñxattʼäta).
Yaqhanakar kun lurañsa yanaptʼañamarakiwa: Yaqhanakampi luqtayasiskasma ukhaxa janiw suma uñjatäkasmati. Uka tuqitxa Jesusax akham sänwa: “Jumanak taypin jilïriñ munirixa mayninakar serviñapawa” sasa (Marcos 10:43-45).
Tunka paqallquni marani Kimi sat tawaqux jan escuelar sarañ utjkipanwa Diosan arunakapatxa mä phaxsin 60 horanaka yaqhanakar yatichiritayna. Ukat sarakiwa: “Ukhamatwa Jehová Diosar jukʼamp jakʼachassta. Ukat jaqi masirus chiqpach munasiñwa yanaptʼarakitu” sasa. Chiqansa, ¡uka tawaqux wali sumwa jupa pachas uñjaspacha!
Suma amigonak thaqhañamawa: Barbarax 17 maranïkasarakiw akham saraki: “Janis walïkirista ukham amuyasta. Nayar atinisipkitu uka masinak jakʼanxa wali sum kuns lurtʼtxa. Ukat kun lurañatakis wal waykatapxitu ukanak taypinxa janis amuytʼasirïkirista ukham amuyasta” sasa.
Chiqansa jachʼa jachʼa tukurinakas jan ukax jaqi masipar jiskʼachirinakas jan walinwa uñjasiyistaspa. Ukhamasti khitinakas yanaptʼistaspa ukanakar ajlliñasawa, mä arunxa chʼamañchir amigonak thaqhañasawa (Proverbios 13:20).
Jehová Diosampi wali sum apasiñamawa: Salmonak qillqir Davitax akham sänwa: “Jumaw arxatirixätaxa, imantasiñaxätasa” sasa (Salmo 18:2). Davitax janiw jupa pachpaki atiniskänti, jan ukasti Jehová Diosaruw taqi chuyma alkatasïna. Ukhamatwa jan walinakan uñjasisax llampʼu chuymampi aguantäna (2 Samuel 16:7, 10). ¡Jumax Diosar ‘jakʼachasirakismawa’ ukatxa janiw jumaki jachʼañchaskätati, jan ukasti Diosaruw ‘jachʼañchäta’! (Santiago 2:21-23; 4:8; 1 Corintios 1:31.)
Janiw kunas lurañjamäxiti
Mä qillqirix akham sataynawa: “Awisax qʼaxu wayn tawaqunakax janiw jupanakpachas uñtʼasipkiti, ukat janirakiw sum uñjasipkiti, ukhamasti yaqha jaqïkaspas ukham tukusaw sarnaqañ yatipxi” sasa. Ukatwa yaqhipax wali nuwasiritsa, jan wal sarnaqiritsa jan ukax jan wali musicanak ischʼukiritsa, jan wali isisiritsa uñtʼatäpxi. Ukham sarnaqkasaxa jiskʼachataw uka wayn tawaqunakax chuymanakapan jikxatasipxi (Proverbios 14:13).
Amuytʼañäni, “yaqhipax jan sinti llakisiñatakis jan ukax munasitäsktwa sasa amuyasiñatakisa” mayn maynimpiw sarnaqapxi, mä arunxa waljanimpiw ikintasipxi, “ukat wawaniptasach maynix munxitani sasaw amuyasipxi” (Coping With Teenage Depression [Kunjamsa qʼaxu wayn tawaqunakar llakinakapan yanaptʼsna]). Wali uñtʼat mä tawaqux akham sarakiwa: “Diosampi sum apasiñat sipansa, waynanakampi sarnaqasaw kusisiñ jikxatañ munayäta. Ukampis jan kunaniw uñjasta, saparstʼata, wali llakita ukhamaw qhiparta” sasa. Ukhamasti janiw ukanakar puriñamax walïkaspati, janiw kunas lurañjamäxaspati.
Amuytʼayir arunaka
¡Amuyasiñamawa, jiwaspachat sinti lupʼiñax janiw walïkiti sasaw Bibliax saraki! ¿Kunatsa ukham sispacha? Niya taqiniw jiwaspach sum uñjasiñataki chʼamachasisax jilamp jilampi amuyasxtanxa. Waljaniw jachʼa jachʼa tukxapxi, jupakis kunsa sum lurañ yatkaspa ukham amuyasxapxi, ukat yaqhanakarus jiskʼachxapxi kunawa.
Nayra patak maranakanxa, Roma markanwa judío cristianonakampi jan judío cristianonakampix utjäna, ukampis jupanakkamax wal uñchʼukisipxäna. Ukatwa Pablox jan judionakarux akham säna: Jupanakax Diosan munasiñapatwa Jupan katuqatäñatakix mä quqar ayrkatatäpkasmas ukhamaxa, sasa (Romanos 11:17-36). Maysa tuqitsti, judionakax wali aski jaqïpkaspas ukham amuyasipxarakïna, ukampis mayninakjam pantjasirïpxarakïnwa. “Taqini jucha lurapxatap laykusti” janiw Diosan jachʼakankañap uñjapkaniti sasaw Pablox sarakitayna (Romanos 3:23).
Pablox janiw jupanakpacha jan wal uñjasipxañapxa munkänti, jan ukasti akham sänwa: “Diosax munasiñapampi mä suma iwxa nayar churatap laykuw taqiniru sapxsma: jan maynis jupa kipkatxa lupʼpati kuntix lupʼiñäki ukat jukʼampxa” sasa (Romanos 12:3). Chiqansa kunatï wakiski ukarjam sapa mayni jiwaspach munasiñasax askiwa, ukampis janiw jiljañasäkiti.
Kunjamtï Allan Fromme qullañ yatiri jaqix siskixa: “Khititix jupa pachpat sum amuyaski ukaxa janiw llakiskiti, ukat janirakiw mä luqhir uñtata kunatsa laruskaspati. [...] Janis añcha kusisiñs yatkchixa janirakiw jiskʼa chuymäkiti. Kuna axsarañas utji ukhaxa janiw jan axsartʼas kuns lurkarakiti. [...] Awisax kuna jan walir puriñas utjakipuniwa, janiw taqi kunansa sumpun sarnaqkaraksnati, uka tuqinakatsa sum amuyasiraki”.
Ukhamasti amuytʼasiñamawa. “Diosax jachʼa jachʼa tukuri jaqinakarux janiw yanapkiti, ukampis munasiñapanxa llampʼu chuymaninakaruw yanapi.” (Santiago 4:6.) Kuna askinakatï utjktam ukanak janiw armañamäkiti, janirakiw pantjasitanakamsa ukhamaki jaytañamäkiti. Jan ukasti askinak lurañataki chʼamachasiñamawa. Chiqansa payachasiñax utjaskakiniwa. Ukampis jumax wali askïtawa, ukat Diosas wal munasiraktamxa, janipuniw ukanakat payachasiñamäkiti. Kunjamtï Bibliax siskixa, “maynitix Diosar munchixa, Diosax juparux uñtʼarakiwa” (1 Corintios 8:3).
Amuytʼañataki
◻ ¿Kunatsa yaqhip wayn tawaqunakax jupanak pachat jan wal amuyasipxi? ¿Kunatsa ukham jikxatasipxpacha uk amuytati?
◻ ¿Kuntï awk taykamax mayktam ukanakxa kunjamsa phuqasma?
◻ ¿Kunjamatsa juma pachpa sum uñjasiñataki chʼamachasisma?
◻ ¿Juma pachpa sum amuyasiñamatakix kuna jan walinakatsa amuyasiñamaxa?
◻ ¿Kunatsa jiwaspachat jilamp jilampi amuyasiñax jan walïkaspa?
[98 janan qhanañchäwipa]
Chiqansa taqiniw mä jukʼsa jiwaspach munasiñasa. “Jaqinakarux uka munasiñaw sum jakayi”
[99 janan fotopa]
¿Jan wali jiskʼachata ukhamti amuyasta? Ukampis jan llakisimti
[101 janan fotopa]
Jachʼa jachʼa tukusax janiw jiwaspach sum uñjasksnati
[102 janan fotopa]
¿Janis kunsa sum lurkasma ukhamti amuyasta?