Cristianjam Jakañataki ukat Yatiyañataki - Referencias
JULIO 2-8
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | LUCAS 6, 7
“Wajjtʼasirïpjjañäni”
(Lucas 6:37) “Jan khitirus juzgapjjamti, ukhamat jan juzgatäñataki. Janirak khitirus juchañchapjjamti, ukhamat jan juchañchayasiñataki. Perdonasipkakim, perdonatäpjjarakïtawa.
nwtsty Lu 6:37 textotak nota
Perdonasipkakim, perdonatäpjjarakïtawa: Jan ukajja, “antutasipkakim, antutatäpjjarakïtawa”. Aka versiculon griego arut “perdonasipkakim” sasin jaqokipasiwayki ukajja, “khitjjaña”, “khitaña” jan ukajj “antutaña” sasaw jaqokipasirakispa. Sañäni, carcelankir mä jaqer antutaski ukjjat parlañatakiw apnaqasispa. Niyakejjay aka versiculojj juzgañata, juchañchañat parlarakchejja, “perdonasipkakim” siski uka arojj maynir castigañataki razonanakas utjchejja, jupar perdonaña sañwa muni.
w08 5/1 págs. 13, 14 párrs. 13, 14
Kunatejj askïki ukpun lurañäni
13 Mateo qellqatanjja Jesusan arunakapajj akham siwa: “Jaqe masimarojj jan juchañchapjjamti, Diosajj jan jumanakar juchañchañapataki” sasa (Mat. 7:1). Ukat Lucas libronjja akham sarakiwa: “Jan taripapjjamti, janirakiw taripatäpkätati; jan juchañchapjjamti, janirakiw juchañchatäpkätati; perdonapjjam, jumanakasti perdonatäpjjarakïtawa” sasa (Luc. 6:37, MT). Fariseonakajj jupanakan uñstayat yatichäwinakarjamaw yaqhanakar juchañchapjjerïna, uka yatichäwinakajj janiw Bibliarjam amuytʼatäkänti. Jaqe masipar ukham juchañchirinakaruw Jesusajj “jan taripapjjamti” saskänjja, mä arunjja ‘perdonapjjañapänwa’. Pablojj niya ukhamarakiw juchanak pampachañ toqet Efesios 4:32 jiskʼa tʼaqanjja qhanañchi, kunjamtï uñjktanjja ukhama.
14 Criston arkirinakapan juch perdonatajj ukhamarakiw yaqhanakas jupanakan juchanakapjja pampachapjjaspäna. “Kuna taripäwimpitejj taripapktajja, ukampirakiw taripatäpjjäta” sasaw Jesusajj säna (Mat. 7:2, MT). Ukhamasti, kunjamtï yaqhanakar uñjktanjja ukarjamaw jupanakampejj sum apasirakiñäni (Gál. 6:7).
(Lucas 6:38) Yaqhanakar churasipkakim, churatäpjjarakïtawa. Isimankir bolsanakamarus walja churapjjätam, suma liminttʼata, thalanttʼata, jilarkiriraki. Kunjamtï jumanakajj yaqhanakar uñjapktajja, ukhamarakwa jupanakajj uñjapjjätam”.
nwtsty Lu 6:38 textotak nota
Yaqhanakar churasipkakim: Aka versiculon “churasipkakim” sasin griego arut jaqokipasiwayki ukajja, “churapjjam” sasaw jaqokipasirakispa, sapa kuti mayninakar yanaptʼaña sañwa munaraki.
(Lucas 6:38) Yaqhanakar churasipkakim, churatäpjjarakïtawa. Isimankir bolsanakamarus walja churapjjätam, suma liminttʼata, thalanttʼata, jilarkiriraki. Kunjamtï jumanakajj yaqhanakar uñjapktajja, ukhamarakwa jupanakajj uñjapjjätam”.
nwtsty Lu 6:38 textotak nota
Isimankir bolsanakamarus: Griego arunjja, “pechomaru”. Aka versiculojja, kunjamsa alasirinakajj cinturar wakʼantasisajj pachpa isipampi pechop jakʼarojj mä bolsjam lurapjjerïna uka toqetwa parlaskpacha. “Isimankir bolsanakamarus walja churapjjätam” siski uka arunakajja, kunjamsa nayra tiempon jaqenakajj pachpa isip doblasajj alatanak katoqasipjjerïna ukwa amtayistu.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Lucas 6:12, 13) Uka urunakanjja, Jesusajj oración luririw mä qollur saräna, arum paqaraw Diosar mayisirakïna. 13 Uröjjäna ukhajja, jupan ukar jutapjjañapatakiw discipulonakapar jawsäna. Ukatsti jupanak taypitwa tunka payan chachanakar ajllïna, apostolonaka sasaw jupanakar sutichäna.
w07-S 1/8 pág. 6 párr. 1
La verdadera espiritualidad: ¿cómo cultivarla?
Jesús a menudo pasó largos períodos orando (Juan 17:1-26). Por ejemplo, antes de escoger a los doce hombres que llegarían a ser sus apóstoles, “salió a la montaña a orar, y pasó toda la noche en oración a Dios” (Lucas 6:12). Las personas con intereses espirituales imitan a Jesús, aun cuando no pasen necesariamente toda la noche orando. A la hora de tomar decisiones importantes oran a Dios el tiempo que sea necesario, buscando la dirección del espíritu santo, pues desean que su decisión les beneficie en sentido espiritual.
(Lucas 7:35) Cheqansa maynin yatiñanïtapajj luratanakapanwa uñjasi”.
‘Sarir jaqenakjam’ jakaskakiñäni
13 Sum sarnaqasaw kuntï jaqejj jiwasat jan wal parlki ukanak kʼarïtap uñachtʼaysna. Jesusat amtapjjañäni, Diosar istʼiri jan pantjasiri jaqënwa, ukampis jupa contraw kʼarinak parlapjjäna. Mä kutejj akham sapjjänwa: “Ancha manqʼeriw, umirirakiw, impuesto cobririnakana, ukhamarak juchararanakampin amigopaw” sasa. Ukampis Diosat jan jitheqtasa ukat yatiñamp sarnaqasaw uka arunakajj kʼarïtap uñachtʼayäna. Jupapachpaw akham säna: “Diosan yatiñapajj luräwinakap toqew uñachtʼayasi” sasa (Mat. 11:19). Jichhürunakanjja, ukhamarakiwa.
Biblia liyiñataki (Lucas 7:36-50)
JULIO 9-15
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | LUCAS 8, 9
“¿Jesusar arkañatakejj kunanaksa lurañasa?”
(Lucas 9:57, 58) Thak sarasipkäna ukhajja, mayniw juparojj akham säna: “Kawkirutï jumajj sarkäta ukaruw nayajj arkäma” sasa. 58 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Qamaqenakas putuniwa, alajjpachankir jamachʼinakas tapanirakiwa, ukampis jaqen Yoqapatakejj janiw kawkir iktʼañas utjkiti” sasa.
it-2-S pág. 486
Nido
Cuando cierto escriba le dijo a Jesús: “Maestro, te seguiré adondequiera que estés para ir”, Jesús le contestó: “Las zorras tienen cuevas, y las aves del cielo tienen donde posarse, pero el Hijo del hombre no tiene dónde recostar la cabeza”. (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58.) De este modo Jesús recalcó que para ser su seguidor, el hombre tendría que olvidarse de la idea de poseer las comodidades y ventajas de las que se disfruta normalmente y poner toda su confianza en Jehová. Este mismo principio se refleja en la oración modelo que enseñó a sus discípulos: “Danos hoy nuestro pan para este día”, así como en la siguiente declaración: “Por consiguiente, puedes estar seguro: ninguno de ustedes que no se despida de todos sus bienes puede ser mi discípulo”. (Mt 6:11; Lu 14:33.)
(Lucas 9:59, 60) Ukatsti akham sasaw maynirojj säna: “Nayar arkita” sasa. Jupajj sarakïnwa: “Tata, awkijar imantiriw nayraqat sarañ munta” sasa. 60 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Jiwatanakajj jiwatanakapar imasipjjpan, jumajj Diosan Reinopat taqe cheqanakar yatiyir saram” sasa.
nwtsty Lu 9:59, 60 textotak notanaka
awkijar imantiriw: Oriente Medio uksa toqenjja, mä jaqejj jiwjjäna ukhajj ukürpachaw imantiri jan ukajj allintir sarapjjerïna. Ukhamajj Jesusamp parlkäna uka jaqen tatapajj janiw jiwatäkpachänti. Jiwatäspäna ukhajja, yoqapajj janiw uka horasan Jesusamp parlkasapänti. Uka jaqen tatapajj inas usutächïna jan ukajj jilirëjjchïna. Tatapatï ukhamäspäna, janirak jupar uñjiri khiti familiarapas utjkaspäna ukhajja, Jesusajj janiw “nayar arkita” sasin uka jaqer maykaspänti (Mr 7:9-13). Cheqansa, uka jaqejj akham sasaw Jesusar sañ munaskäna: “Arkämawa, ukampis janiw tatajan jakaskipan arkkämati. Tatajan jiwañapkama, nayas jupar imantañajkam suytʼita” sasa. Ukampis Jesusan amuyuparjamajja, uka jaqejj janiw Diosan Reinop jakäwipan nayrar uchkänti (Lu 9:60, 62).
Jiwatanakajj jiwatanakapar imasipjjpan: Kunjamtï Lucas 9:59 textotak notapan siskejja, Jesusamp parlkäna uka jaqen tatapajj inas usutächïna jan ukajj jilirëjjchïna. Ukhamasti, Jesusajj akham sañwa munaskäna: “Diosar jan servipki ukanakajj jiwatäpkaspas ukhamäpjjewa, ukhamajj jupanakay jiwatanakapar imasisipkpan” sasa. Mä arunjja, “familiaranakamaw tatamar jiwañapkam uñjapjjañapa, imantjjapjjañaparaki” sañwa Jesusajj munaskäna. Uka jaqetï Jesusan arkiripar tukuspäna ukhajja, wiñay jakañar apiri thakin sarañwa qalltaspäna, janirakiw Diosar jan serviri jaqenakamp chikäjjaspänti. Jesusan arunakapajj akwa amuytʼayistu, jiwasatejj Dios nayraqatan jiwatäksnasa ukham jan uñjatäñ munkstan ukhajja, Diosan Reinopaw jakäwisan nayrankañapa, taqe cheqanwa uka Reinot parlañasaraki.
(Lucas 9:61, 62) Maynirakiw jupar akham säna: “Tata, nayajj jumar arkämawa, ukampis nayraqatajj utajankirinakaruw ‘sarjjäwa’ saniñ munta” sasa. 62 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Khititï qholliñ arma katjjarki, ukatjja qhepar jaytanki ukanak uñtaraki ukajja, janiw Diosan Reinopatakjamäkiti” sasa.
nwtsty dibujo
Oraq qholliña
Lupin wañsuta oraqjja, jallojj purjjatjjäna ukhaw septiembre octubre phajjsinakan qhollipjjerïna (sgd 19 yatichäwi uñjjattʼäta). Yaqhep qholliñ armanakajj kʼullut lurata mä jachʼa lawänwa, puntaparojj mä rijanirakïnwa. Uka jachʼa lawjja, maya jan ukajj jukʼamp animalanakaw qatatipjjäna. Qhollisinjja, satañwa qalltapjjerïna. Hebreo Qellqatanakan qholliñat parlki ukhajja, jilapartejj janiw cheqpach oraq qholliñat parlkiti (Jue 14:18; Isa 2:4; Jer 4:3; Miq 4:3). Jesusajj wakiskir yatichäwinak yatichañatakiw oraq qholliñat parlarakïna. Amuytʼañataki, jupar arkañ munirejj taqe chuymaw arkañapa, uk yatichañatakiw Jesusajj oraq qholliñat parläna (Lu 9:62). Oraq qholliritejj qhepajjar uñtaspäna ukhajja, sukanakajj janiw cheqak mistkaspänti. Jesusan arkirinakapampejj ukhamarakiwa, jupanakat maynitï qhepar uñtaspa jan ukajj cristianjam lurañanakap jan phoqjjaspa ukhajja, janiw Diosan Reinopatakjamäkaspati.
w12 4/15 págs. 15, 16 párrs. 11-13
Jehová Diosar taqe chuyma yupaychaskakiñäni
11 Jesusan uñachtʼäwipajj Lucas 9:62 qellqatan jikjjataski ukajj kamsañsa muni uk sum amuytʼañatakejj mä qhollirirus uñjksna ukham amuytʼañäni. Qhollkasajja, kunjamsa utapan familiapasa ukat amigonakapas wali kusisita musicampi manqʼasisipkpacha ukakwa lupʼiski. ¡Ukatwa jupanakampïñ wal muni! Sum qhollkasawa kunanaktï jaytaniwaykäna ukanakar kuttʼañ wal munjje, ukatwa chuymapampi atipayasisajj “qhepar uñ[ti]”. Satañ tiempotakejj walis lurañajj utjaskchejja, kuntï chuymapan munki ukampiw apayasi ukat janiw yapunitakis sum phoqjjeti.
12 Jichhürunakanjja, khitinakas uka qhollirimpi sasispa uk amuytʼañäni. Qhollirejj mä cristianompi sasispawa, jupajj taman sumsa phoqhaskchejja, chuymapaw jan waltʼayirjamäspa. Jupajj Diosan arunakap yatiyirisa ukat tantachäwinakarus jan qheparasas saraskchejja, kunanakatï akapachan utjki ukanakat kawkïrinakatï gustki ukanakwa chuymapan wal muni, ukatwa ukak lupʼiski. Walja maranakas Jehová Diosar taqe chuyma yupaychawaykchejja, kunanakatï akapachan utji ukanakamp kusistʼañ wal munasaw chuymapampi apayasi, ukhamatwa “qhepar uñ[ti]”. Ukat Diosan arunakap yatiyañajj walis utjaskchejja, janiw “jakañ arunak” jaqenakar yatiyirjamäjjeti, ukat janirakiw cristianjamajj sum phoqjjeti (Fili. 2:16). Ukham lurasajj “Yapuni[ru]”, mä arunjja, Jehová Diosar jaytañajj llakkañapunïspawa (Luc. 10:2).
13 Kuntï yateqawayktan ukajj qhanawa. Tantachäwinakar sarañasa, yatiyir sarañasa ukat cristianjamajj kuntï lurañasäki ukanak phoqañas wali askiwa. Ukampisa, Diosaru taqe chuyma serviñajj janiw ukanak phoqañakïkiti (2 Cró. 25:1, 2, 27). Mä cristianojj kunanaktï jaytawayki ukanak chuymapan munaskakispa, mä arunjja, kunanakatï akapachan utjki ukanak munaskakispa ukhajja, Jehová Diosampi sum apasiñwa aptʼasispa (Luc. 17:32). ‘Diosan Reinopataki askïñatakejja’, “jan wali lurañanakarusti uñisipjjarakim, sumäkis ukrak lurapjjam” siski uka ewjjtʼar istʼañasapuniwa (Luc. 9:62; Rom. 12:9). Ukhamasti, Supayan apnaqat akapachan kunanakatï utjki ukanakat taqeniw wal amuyasiñasa, ukanakajj sumäskchisa ukat munkañäkchisa, janipun ukanak laykojj Jehová Diosaru taqe chuyma serviñ aptʼasiñäniti (2 Cor. 11:14; Filipenses 3:13, 14 liytʼasiñapawa).
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Lucas 8:3) Maynisti Juana satänwa, jupajj Herodesan utap uñjiri Cuza sat chachan warmipänwa. Ukjjarojj Susanampi walja yaqha warminakampi. Uka warminakaw jupanakarojj kunatï jupanakan utjkäna ukanakamp yanaptʼapjjäna.
nwtsty Lu 8:3 textotak nota
yanaptʼapjjäna: Jan ukajja, “kunatï wakiskäna ukanakwa churapjjäna”. Griego arun diakonéo arojja, mayninakar yanaptʼaña sañwa munaspa. Sañäni, mayninakatak manqʼañanak alaña, phaytʼarapiña, ukat sirvtʼaña. Lucas 4:39 (“serviñ qalltarakïna”), Lucas 10:40 (“lurañanak”), Lucas 17:8 (“servita”), ukhamarak Hechos 6:2 (“manqʼanak mesanakar lakiskañajja”) qellqatanakanjja, mayninakar yanaptʼañat parlañatakiw diakonéo arojj apnaqasiraki, yaqha ukhamanakampi mayninakar yanaptʼktan ukanakat parlañatakiw uka arojj apnaqasirakispa. Lucas 8:3 qellqatanjja, diakonéo arojj kunjamsa warminakajj Jesusarusa arkirinakaparus yanaptʼapjjäna ukjjat parlañatakiw apnaqasi, ukhamatwa Jesusasa arkirinakapas Diosat katoqapkäna uka luräwimp phoqapjjäna. Lucas 8:2, 3 qellqatan parlki uka warminakan luräwinakapajj Diosaruw jachʼañchäna, Diosasti kuntï jupanakajj lurapkäna, mayninakarus yanaptʼapkäna uk Biblianwa qellqayäna, ukhamatwa luratanakapajj jan armatäkiti (Pr 19:17; Heb 6:10). Mateo 27:55 ukhamarak Marcos 15:41 textonakanjja, kuntï yaqhep warminakajj lurapkäna ukjjat parlañatakiw diakonéo griego arojj apnaqasiraki.
(Lucas 9:49, 50) Ukatjja akham sasaw Juanajj jupar säna: “Yatichiri, mä jaqeruw uñjapjjta, jupajj sutim aytasisaw demonionak alissuskäna. Jiwasamp chik jan sarnaqatap laykojja, janiw uk lurañamäkiti sasaw jarkʼapjjta” sasa. 50 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Jan jarkʼapjjamti, khititejj jan jumanak conträki ukajj jumanakampiwa” sasa.
Lucas libron aski yatichäwinakapa
9:49, 50. Janisay Jesusan arkiripäkchïnjja mä jaqejj ñanqha ajayunak jaqenakat jaqsurïna, ¿kunatsa Jesusajj ukham luratapatjja jan jarkʼkänjja? Uka tiemponjja janiw cristian tamajj uttʼayatäkänti. Ukhamasti, iyawsäwip uñachtʼayañatakisa ukhamarak ñanqha ajayunakar jaqsuñatakis janiw Jesusamp chika sarnaqañapapunejj wakiskänti (Mar. 9:38-40).
Biblia liyiñataki (Lucas 8:1-15)
JULIO 16-22
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | LUCAS 10, 11
“Khuyaptʼayasir samaritano jaqet parlir uñachtʼäwi”
(Lucas 10:29-32) Cheqap jaqëtap uñachtʼayañ munasajja, akham sasaw uka jaqejj Jesusar säna: “¿Khitipunis cheqpach jaqe masijajja?” sasa. 30 Uk satasti Jesusajj jupar sarakïnwa: “Mä jaqew Jerusalén markat Jericó markar saraqaskäna. Lunthatanakaw jupar jaljjatasin qʼal lluchʼsupjjäna, nuwjapjjarakïnwa, niya jiwirjam jaytjasaw sarjjapjjäna. 31 Ukatjja mä sacerdotew uka thaknam saraqaskarakïna, uka jaqer uñjasajj maysnamwa jupajj muytʼjjäna. 32 Ukhamarakiw mä levitajj uka cheqnam jutäna. Uka jaqer uñjasajja, maysnamwa jupas muytʼarakïna.
nwtsty video
Jerusalenat Jericó markakam sarkäna uka thaki
Aka videon uñjaski uka (1) thakejja, Jerusalenat Jericó markakam saraqkäna niya uka thakir uñtatawa. 20 kilometronakani uka thakejj janiw cheqak sarkänti, qʼewi qʼewïnwa. Uka cheqajj jan utjañjama chʼusa lugaränwa, lunthatanakas walirakiw utjäna, ukatwa uka thaknam sarapkäna ukanakar jarkʼaqañatakejj soldadonakajj utjäna. Jericó romana (2) sasin uñtʼatäkäna uka markajja, Judea wasar tukuyankänwa. Nayra Jericó markajja (3), Jericó romana markat 2 kilometronak sarañankarakïnwa.
w02-S 1/9 págs. 16, 17 párrs. 14, 15
“Sin ilustración no les hablaba”
14 El segundo ejemplo lo tenemos en la parábola del buen samaritano, que empieza así: “Cierto hombre bajaba de Jerusalén a Jericó y cayó entre salteadores, que lo despojaron y también le descargaron golpes, y se fueron, dejándolo medio muerto” (Lucas 10:30). Es significativo que Jesús situara la acción en el camino que iba “de Jerusalén a Jericó”. Cuando relató la parábola, se encontraba en Judea, no muy lejos de Jerusalén, de modo que es probable que sus oyentes supieran de aquel camino. Se trataba de una ruta muy peligrosa, sobre todo para alguien que viajara solo. Serpenteaba a través de parajes solitarios, llenos de lugares desde los que podían acechar salteadores.
15 Cabe mencionar algo más respecto a la alusión de Jesús al camino que “bajaba de Jerusalén a Jericó”. Según la parábola, primero un sacerdote y luego un levita pasaron por él, si bien ninguno de los dos se detuvo a socorrer a la víctima (Lucas 10:31, 32). Los sacerdotes oficiaban en el templo de Jerusalén, y los levitas los asistían. Muchos miembros de ambos grupos residían en Jericó cuando no trabajaban en el templo, ya que esta ciudad apenas distaba 23 kilómetros de Jerusalén. Así pues, sin duda tendrían ocasión de transitar por aquel camino. Observemos también que el sacerdote y el levita bajaban “de Jerusalén”, o sea, estaban alejándose del templo. Por tanto, nadie podía justificar la indiferencia de aquellos hombres diciendo: “Eludieron al herido porque parecía que estaba muerto, y si tocaban un cadáver, habrían quedado temporalmente incapacitados para servir en el templo” (Levítico 21:1; Números 19:11, 16). ¿No es evidente que la ilustración de Jesús reflejaba aspectos conocidos para sus oyentes?
(Lucas 10:33-35) Mä samaritanow uka thaknam saraskarakïna. Uka cheqar purisasti, uka jaqer uñjasajj walpun jupat sinttʼasïna. 34 Ukatwa jupar jakʼachasisajj aceitempi vinompi heridanakap qolltʼäna, chʼoqtʼarakïna. Ukatjja khumuñ uywapar apjjatasaw mä alojasiñ utar apäna, ukanwa uñjarakïna. 35 Qhepürusti pä denario qollqenak apsusisaw alojasiñ uta uñjirirojj churäna, sarakïnwa: ‘Juparojj uñjtʼarapitaya, jukʼampi gastojj utjani ukhajja, kuttʼanï ukhaw churjjäma’ sasa.
nwtsty Lu 10:33, 34 textotak notanaka
Mä samaritanow: Judionakajj janiw samaritano jaqenakamp parlapkänti, jiskʼachapjjarakïnwa (Jn 4:9). Yaqhep judionakajja, mayninakar jiskʼachañatakejj “samaritano” sasaw sapjjerïna (Jn 8:48). Misná qellqatarjamajja, mä rabinojj akham sirïnwa: “Samaritano jaqen tʼantʼap manqʼerejja, khuchi aycha manqʼer jaqjamawa” sasa (Shebiit 8:10). Judionakat waljanejja, “samaritano jaqenakan arsutapajj janiw cheqäkiti” sasaw sapjjerïna, janirakiw jupanakampejj yanaptʼayasipkänti. Niyakejjay Jesusajj judío jaqenakajj samaritanonakar jiskʼachapjjatap yatchïnjja, khuyaptʼayasiri samaritano jaqet parlasajj mä suma yatichäw arkirinakapar yatichañ munäna.
aceitempi vinompi heridanakap qolltʼäna, chʼoqtʼarakïna: Kuntï aka versiculon Lucas doctorajj qellqkäna ukajja, kunjamtï khä tiempon heridanak qollapjjerïkäna ukampejj kikpakïnwa. Aceitempi vinompipuniw uka tiempon heridanak qollapjjerïna. Awisajja, chhojjrinaka jan ukajj heridanak jan sint usuñapatakiw aceitemp qolltʼapjjerïna (Isa 1:6 uñjjattʼarakïta), vinojj ukhamarakiw heridan jan infectasiñapatak yanaptʼäna. ‘Chʼoqtʼänwa’ sasaw Lucasajj qellqarakïna, ukhamat heridajj jan llagaptañapataki.
mä alojasiñ utar: Uka arunakajj griego arunjja, “taqenir katoqañataki mä lugara” sañwa muni. Ukaruw viajeronakajj uywanakapamp puripjjerïna. Alojasiñ uta uñjirejja, alojasirinakarojj manqʼañanakwa churirïna, awisajj mä qhawqha qollqetwa jupar jaytapkäna ukanakar uñjarakirïna.
(Lucas 10:36, 37) Uka kimsanitjja ¿kawkïris lunthatanakampi jaljjatayaski uka jaqerojj jaqe masiparjam uñjäna?” sasa. 37 Uka jaqejj sarakïnwa: “Khititejj jupar khuyapayasiñampi uñjki ukawa” sasa. Ukjjarusti Jesusajj sarakïnwa: “Ukhamajj sarjjam, jumajj uka pachpa lurarakim” sasa.
w98-S 1/7 pág. 31 párr. 2
Un samaritano resulta ser buen prójimo
La parábola de Jesús nos enseña que la persona verdaderamente recta no solo obedece las leyes de Dios, sino que también imita sus cualidades (Efesios 5:1). Por ejemplo, la Biblia nos dice que “Dios no es parcial” (Hechos 10:34). ¿Imitamos a Dios a este respecto? La conmovedora parábola de Jesús demuestra que ser buen prójimo debe trascender las barreras nacionales, culturales y religiosas. En realidad, a los cristianos se les manda que ‘obren lo que es bueno para con todos’, no solo para con las personas de la misma posición social, raza o nación, ni para con los hermanos en la fe (Gálatas 6:10).
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Lucas 10:18) Uk satasti jupajj akham sasaw jupanakar säna: “Nayajj uñjtwa, Supayajj niyaw alajjpachat lliju llijur uñtat jaqoqtanjje.
nwtsty Lu 10:18 textotak nota
Nayajj uñjtwa, Supayajj niyaw alajjpachat lliju llijur uñtat jaqoqtanjje: Uka arunakampejja, niyas Supayajj alajjpachat jaqoqanitäjjaspäna ukhamwa Jesusajj parläna. Apocalipsis 12:7-9 qellqatajja, alajjpachan mä guerrajj utjañapäkäna uka toqetwa parli, Supayajj alajjpachat jaqoqanitäñapäkäna ukhaw Diosan Reinopajj uttʼayatäñaparakïna. Supayasa demonionakapas atipjataw uñjasipjjañapäna, ukwa Jesusajj arkirinakapar amuytʼayañ munäna. Diosajj Jesusan 70 arkirinakapar demonionak jaqsupjjañapatak chʼam churkäna ukas ukwa uñachtʼayarakïna, jupanakajj jiwasjam jaqekïpjjänwa (Lu 10:17).
Lucas libron aski yatichäwinakapa
10:18. Jesusajj 70 arkirinakaparojj akham sänwa: “Nayajj uñjaraktwa alajjpachata mä llijullijur uñtata Supayar jalaqtanirjja” sasa, ¿ukampejj kamsañs munpachäna? Janiw Supayajj ukapachansa alajjpachat jaqoqanitäkaspa ukham sañ munkänti. Kunattejj Cristojj alajjpachan Apnaqerit 1914 maran uttʼayatäjjäna ukhaw Supayajj alajjpachat jaqoqatäskäna (Apo. 12:1-10). Jesusajja, pasjjaspasa ukham jutïr toqet parlasajja, Supayan jalaqtañapajj phoqasiskapuniniwa uk uñachtʼayañ munpachäna, ukampis janiw ukhamapuniw sasajj sisksnati.
(Lucas 11:5-9) Ukjjarusti jupanakar sarakïnwa: “Jumanakat maynejj mä amigonïspa, jupan ukar chika aruma sarasajj akham sasma: ‘Amigo, kimsa tʼantʼay maytʼita, 6 amigonakajat mayniw nayan ukar jayat jutatayna, jupar wajjtʼañatakejj janiw kunas utjkituti’ sasa. 7 Jupajj uta manqhat akham sanirakispa: ‘Jan ik mächistati. Punkus suma llawintatäjjewa, wawanakajas nayamp chikaw ikiñankjjapjje. Janiw sartasin kuns churkirismati’ sasa. 8 Nayasti jumanakarojj sapjjsmawa, amigopäkasas janiw jupajj sartasin kuns churkaniti, ukampis jan ajjsartʼas wal mayisitap laykojj sartaniwa, kunjjay munchi uksa churarakiniwa. 9 Ukhamasti nayajj sapjjsmawa, mayisipkakim, churatäpjjätawa; thaqasipkakim, jikjjatapjjätawa; leqtʼasipkakim, llawiratäpjjätawa.
nwtsty Lu 11:5-9 textotak notanaka
Amigo, kimsa tʼantʼay maytʼita: Kunjamtï aka texton siskejja, Oriente Medio uksa toqenkir markanakanjja, mayninakar kuns wajjtʼañajj wali wakiskiriwa, ukham lurañatakiw taqenis wal chʼamachasipjje. Visitajj jan awiskasasa jan ukajj chika arumas utar purkchïnjja, utanejj kuns wajjtʼañapapunïnwa. Uka tiempon viajiñajj chʼamänwa, kunjamanakansa uñjasipjjani kuna horarus puripjjani ukajj janiw yatiñjamäkänti, chika arumas puripjjakirïnwa. Ukatwa Jesusajj parlkäna uka chachajj chika arumäjjchïnsa, vecinopat tʼantʼanak maytʼasir sarpachäna.
Jan ik mächistati: Maytʼasir sarkäna uka jaqen vecinopajja, janiw jan wajjtʼasir jaqëtap laykojj jan yanaptʼañ munkänti, jan ukasti ikjjänwa, ukatwa utat jan mistuñ munkänti. Uka tiemponjja, pobrenakan utapajj mä jachʼa cuartokïnwa. Ukhamajj vecinotï sartaspäna ukhajja, familpacharuw sartayaspäna, wawanakas sarthapipjjarakispänwa.
jan ajjsartʼas wal mayisitap laykojj: Aka texton “jan ajjsartʼas” sasin griego arut jaqokipasiwayki ukajja, “jan phenqʼanïña” sasaw jaqokipasispa. Aka versiculonjja, jan ajjsartʼasa kutin kutin mayiña sañwa muni. Jesusajj parlkäna uka chachajj kuntï munkäna uk wal mayiñ janiw phenqʼaskänti. Ukhamarakiw Diosar wal mayisipjjañama sasaw Jesusajj arkirinakapar säna (Lu 11:9, 10).
Biblia liyiñataki (Lucas 10:1-16)
JULIO 23-29
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | LUCAS 12, 13
“Jumanakajj walja gorrión jamachʼinakat sipansa jukʼamp valoranïpjjtawa”
(Lucas 12:6) Phesqa gorrión jamachʼinakajj jukʼa valorani pä sencill qollqerukiw aljasi. Ukampis uka jamachʼinakatjja janiw maynitsa Diosajj armaskiti.
nwtsty Lu 12:6 textotak nota
gorrión jamachʼinakajj: Strouthíon siski uka griego arojja, kunayman jiskʼa jamachʼinakat parlañatakiw apnaqasi, ukampis jilapartejja, gorrión jamachʼinakat parlañatakiw nayrajj apnaqasirïna. Manqʼañatak alapjjerïkäna uka jamachʼinakatjja, gorrión jamachʼinakaw jukʼamp baratokïnjja.
(Lucas 12:7) Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa. Ukhamajj jan ajjsarapjjamti, jumanakajj walja gorrión jamachʼinakat sipansa jukʼamp valoranïpjjtawa.
nwtsty Lu 12:7 textotak nota
Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa: Yatjjatasiwayki ukarjamajja, mä jaqen pʼeqepan 100.000 jila ñikʼutanakaw utji. Jehová Diosajj Jesusan arkirinakapar sum uñtʼi, qhawqha ñikʼutanïpjjesa uksa yatiwa, ukajj qhawqsa jupanakat llakisi ukwa amuytʼayistu.
(Lucas 12:7) Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa. Ukhamajj jan ajjsarapjjamti, jumanakajj walja gorrión jamachʼinakat sipansa jukʼamp valoranïpjjtawa.
Janiw kunas ‘Diosan munasiñapat apaqkistaspati’
4 Diosajj kunjamsa sapa mayniru uñjistu uka toqet nayraqat parltʼañäni. Jesusajj akham sänwa: “¿Janit pä [gorrión sat] jamachʼis jukʼa qollqer aljaskejja? Ukampis janiw maynisa aka oraqerojj liweqtkiti jan Diosan munañapatjja. Ukampis jumanakatjja taqe ñikʼutanakamasa mayat mayat suma jaktʼatawa. Ukhamasti jan ajjsarapjjamti, jumanakajj uka jiskʼa jamachʼinakat sipanjja wali jila alanïpjjtawa” sasa (Mateo 10:29-31). Uka arunak istʼasajj kunjamakis Jesusan istʼirinakapajj jikjjatasipjjpachäna uk amuytʼañäni.
5 “¿Kunatakis gorrión sat jiskʼa jamachʼinakjja maynejj alaspa?” sasin inas jisktʼaschisma. Nayra tiempojj manqʼañatakiw uka jiskʼa jamachʼinak wali iraqtʼatar aljapjjerïna, pä jamachʼejj mä moneda qollqerukiw qhatunakan aljasirïna. Qhepatjja, ‘pä moneda qollqerojj phesqa jamachʼiw aljasi’ sasaw Jesusajj sarakïna. Pä moneda qollqerojj pusikis aljasiñapächïnjja, mayampiw yaptʼapjjerïna, janis valoranïkaspa ukhamwa jaqenakajj uñjapjjerïna. Ukampis “Diosasti ukanakatjja janiw maynits [ni yapäki ukatsa] armtʼaskiti” sasaw Jesusajj sarakïna (Lucas 12:6, 7). Kunsa Jesusajj yatichañ munäna ukjja qhan amuyjjtanjja. Niyakejjay Diosajj mä sapa jiskʼa jamachʼirus wali valoranit uñjchejja, ¿kunjamsa jaqerojj uñjpachïstu? Wali valoranit uñjistu ukat sum uñtʼarakistu. Kunjamtï Jesusajj siskänjja, ñikʼutanakasas mayat maya jakhutawa.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Lucas 13:24) “Kʼullkʼu punknam mantañatakejj walpun chʼamachasipjjam. Nayasti sapjjsmawa, waljaniw mantañ munapjjani, ukampis janiw mantapkaniti.
nwtsty Lu 13:24 textotak nota
walpun chʼamachasipjjam: Jan ukajja, “nuwasisipkakim”. Jesusan arunakapajja, kʼullkʼu punknam mantañatakejj wal chʼamachasiñasajj kunja wakiskirisa ukwa amuytʼayistu. Agonízomai siski uka griego arojja, agón siski uka griego arumpejj niya kikpawa. Agón siski uka arojj atipjasiñ tʼijuñanakajj utjkäna ukjjat parlañatakiw apnaqasirïna. Hebreos 12:1 qellqatanjja, wiñay jakañ katoqañataki ‘tʼijuñat’ parlañatakiw apnaqasi. Awisajj ‘nuwasiñat’ parlañatakiw apnaqasiraki (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Agonízomai arojja, “mä tʼijuñan tʼijupki” (1Co 9:25), ‘chʼamachasiña’ (Col 1:29; 1Ti 4:10), ‘nuwasiña’ (1Ti 6:12) sasaw jaqokipasiraki. Niyakejjay uka arojj atipjasiñ tʼijuñanakat parlañatak apnaqaskchejja, Jesusajj “chʼamachasipjjam” siskäna ukajj kunjamtï mä tʼijurejj atipjañatak wal chʼamachaski ukham chʼamachasiña sañwa muni, sasaw yaqhep yatjjatatanakajj sapjje.
(Lucas 13:33) Ukampirus nayajj jichhürusa, qharürusa, jurpürus saraskakiñajawa. Jerusalén anqäjjanjja janiw mä profetarojj jiwayasiñapäkiti.
nwtsty Lu 13:33 textotak nota
janiw: Jan ukajja, “janipuniw”. Mesiasajj Jerusalenanwa jiwani sasajj janiw profecianakajj siskiti, ukampis Daniel 9:24-26 qellqatajj ukwa amuytʼayistu. Sanedrinankiri, jan ukajj judionakan jachʼa tribunalapankiri 71 jilïrinakajj Jerusalenanwa tantachasipjjerïna, ukanwa kʼari profetat juchañchatäpkäna ukanakarus juzgapjjerïna. Ukhamasti, mä profetar jiwayañ munasajj Jerusalenanwa judionakajj jiwayapjjañapäna, yamas Mesiasajj uka markanwa jiwayatäñapäna. Maysa toqetjja, sapa qhawqha tiempo loqtaskäna uka sacrificionakajj Jerusalenanwa loqtasïna, ukanwa Pascua cordersa kharsupjjerïna, Jesusajj uk sum yatïna. Kuntï jupajj Lucas 13:33 qellqatan siskäna ukajj phoqasipunïnwa, Sanedrinankirinakaw jiwayatäñapatak juchañchapjjäna, jakäwipsa Jerusalén jakʼanwa Pascua corderjam loqtasïna (1Co 5:7).
Biblia liyiñataki (Lucas 12:22-40)
JULIO 30 - AGOSTO 5
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | LUCAS 14-16
“Utjirinakap tukuntir waynat parlir uñachtʼäwi”
(Lucas 15:11-16) Ukatsti jupajj akham sarakïnwa: “Pä yoqani mä jaqew utjäna. 12 Sullkïrejj akham sasaw awkipar säna: ‘Awkiy, kunatï utjirinakamat nayar waktʼkitu ukay churjjeta’ sasa. Ukatwa awkejj utjirinakap jupanakar jalanoqjjäna. 13 Mä qhawqha urunak qhepatjja, sullkïr yoqajj taqe utjirinakap apthapisaw jaya markar sarjjäna. Ukatsti jan wal sarnaqasaw uka markanjj utjirinakap tukjasïna. 14 Qʼal tukjasjjäna ukhajja, manqʼat pistʼañ machʼaw uka markan taqe cheqanakan utjarakïna, jupajj jan kunaniw uñjasïna. 15 Ukatwa uka markankir mä jaqen ukar saräna, jupampiw katoqayasirakïna. Uka jaqesti khuchinak awatiriw oraqepar khitäna. 16 Ukatsti khuchinakajj manqʼapki uka thajjonakampiw jupajj wal sistʼasiñ munäna, janiw khitis juparojj kuns churkänti.
nwtsty Lu 15:11-16 textotak notanaka
Pä yoqani mä jaqew utjäna: Utjirinakap tukuntir waynat parlir uñachtʼäwejja, chuymar purtʼkiripuniwa. Jesusajj parlkäna uka uñachtʼäwinakatjja, uka uñachtʼäwiw jukʼamp jachʼajja, mä familian qhawqha munasiñas utji ukwa amuytʼayarakistu. Yaqha uñachtʼäwinakanjja, Jesusajj yaqha kasta jathanakata (semillanakata) jan ukajj oraqenakatwa parläna, mä uywirejj kunjamsa esclavonakapar uñji ukatwa parlarakïna (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27). Ukampis utjirinakap tukuntir waynat parlir uñachtʼäwinjja, mä awkejj qhawqsa yoqanakapar munasi uka toqetwa Jesusajj parläna. Jesusar istʼapkäna ukanakat waljanejja, janiw Jesusajj parlkäna ukham wali munasiri awkinïpkpachänti. Uka uñachtʼäwejja, alajjpachankir Awkisajj qhawqsa aka oraqenkir wawanakapar munasi ukwa amuytʼayistu, Jupar servisipki ukanakarusa, jitheqtasin Jupan ukar kuttʼapki ukanakarus wal munasi.
Sullkïrejj: Moisesan Leyiparjamajja, jilïr yoqajj herenciat waktʼkäna ukat mä ukhampiw katoqañapäna (Dt 21:17). Ukhamajj utjirinakap tukuntiri waynajj kuntï jilapajj katoqkäna ukan chikatapakwa katoqpachäna.
tukjasïna: Aka versiculon griego arut “tukjasïna” sasin jaqokipasiwayki ukajja, “[taqe toqer] willtaña” sañwa muni (Lu 1:51; Hch 5:37). Mateo 25:24, 26 qellqatanjja, ‘khuyktaña’ sasaw jaqokipasiwayi. Ukampis Lucas 15:13 versiculonjja, utjirinak qʼal tukjaña jan ukajj qollqe qʼal gastantaña sañwa muni.
jan wal sarnaqasaw: Jan ukajja, “jan amuytʼasis jan walinak lurasawa”, qollqe qʼal tukjasa. Efesios 5:18, Tito 1:6 ukhamarak 1 Pedro 4:4 qellqatanakanjja, niya ukar uñtasita mä aruw utjaraki, ukajj jan walinak luraña sañwa muni. Niyakejjay uka griego arojj qollqe jan amuytʼasis tukjaña sañ munkchejja, yaqhep Biblianakajj akham sasaw uka cheq jaqokipapjje: “Jan amuytʼasis utjirinakap tukjiri” sasa.
khuchinak awatiriw: Moisesan Leyiparjamajja, khuchinakajj qʼañu animalat uñjatäpjjänwa. Ukhamajj mä judío jaqetakejja, khuchinak awatiñajj mä phenqʼänwa, janipuniw walïkänti (Le 11:7, 8).
thajjonakampiw: Jichhürunakanjja, walja cheqanakanwa caballonakarusa, khuchinakarusa, yaqha uywanakarus thajjonaka, mä arunjja, algarrobanak liwasipkaki. Jesusajj parlkäna uka waynajja, khuchir liwaskäna uka manqʼatwa manqʼañ munäna, ukajj sinti jan walir purtʼasitapwa amuyayistu (Lu 15:15 textotak nota uñjjattʼäta).
(Lucas 15:17-24) “Jupajj amuytatasïna ukhajja, akham sänwa: ‘¡Awkijan trabajirinakapajj walja tʼantʼanïsipkiwa, nayajj manqʼatjamaw akan jiwaskta! 18 Ukhamajj jichhpachaw awkijan ukar sarjjä, juparojj sarakïwa: “Awkiy, Dios contra ukhamarak juma contraw juchachasta. 19 Wawamätwa sañatakis janiw walïkti. Ukhamajj jumatak trabajir jaqëkiristsa ukhamak katoqasjjeta” sasa’. 20 Ukhamasti sartasinwa jupajj awkipan ukar sarjjäna. Awkipasti jayankkipanwa jupar uñjarakïna, walpun uka wawapat sinttʼasïna. Ukatwa jupamp jikisirejj tʼijüna. Wali munasiñampiw qhomantäna, jampʼattʼarakïna. 21 Ukatsti akham sasaw awkipar säna: ‘Awkiy, Dios contra ukhamarak juma contraw juchachasta. Wawamätwa sañatakis janiw walïkti’ sasa. 22 Awkisti akham sasaw esclavonakapar säna: ‘Jankʼak mä suma isi apsunipjjam, sumäkis ukpun aptanipjjäta, ukampirak isthapiyapjjam, amparaparus mä anillomp uchapjjam, kayunakaparus wiskhump uchapjjarakim. 23 Mä likʼi torillo jiktanisin kharsupjjam, manqʼapjjañäni fiestachapjjañäni. 24 Aka wawajajj jiwatänwa, jichhajj jaktanjjewa; chhaqatänwa, jichhajj kuttʼanjjewa’ sasa. Ukhamaw jupanakajj kusisiñ qalltapjjäna.
nwtsty Lu 15:17-24 textotak notanaka
juma contraw: Jan ukajja, “juma nayraqataman”. Enópion siski uka griego arojja, “nayraqatana” jan ukajj “uñjkata” sañwa muni. Ukajj Septuaginta Bibliansa, Qullan Arunaka Bibliansa, 1 Samuel 20:1 qellqatan niya ukhamwa jaqokipasiwayi. Uka versiculonjja, Davidajj akham sasaw Jonatanar jisktʼäna: “¿Kuna juchsa awkima[n] nayraqatana lurtjja[?]” sasa.
trabajir jaqëkiristsa: Jesusajj parlkäna uka waynajja, tatapan utaparuw kuttʼañ munäna, ukampis janiw wawapjam kuttʼañ munkänti jan ukasti, trabajir jaqëkaspas ukhamakwa kuttʼañ munäna. Trabajir jaqenakajj janiw esclavonakjam utan sapür servipkänti, jan ukasti mä uru trabajiñapatakikiw contratapjjerïna (Mt 20:1, 2, 8).
Wali munasiñampiw [...] jampʼattʼarakïna: Aka versiculon “jampʼattʼarakïna” sasin jaqokipasiwayki ukajja, philéo siski uka griego arutwa juti, ukajj ‘jampʼattʼaña’ sasaw yaqhep cheqanakan jaqokipasiwayi (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47), ukampis jilapartejja, philéo siski uka arojj ‘munasiña’ sañwa muni (Jn 5:20; 11:3; 16:27). Jesusajj parlkäna uka waynan tatapajj wali munasiñampiw yoqapar katoqtʼäna, ukajj wawapan arrepentisiñapsa, utar kuttʼañapsa wal munatapwa amuytʼayistu.
Wawamätwa sañatakis janiw walïkti: Yaqhep nayra qellqatanakanjja, uka arunakjjarojj “jumatak trabajir jaqëkiristsa ukhamak katoqasjjeta” siski uka arunakampiw yapjjatapjje. Ukampis wali uñtʼat nayra qellqatanakajj janiw uka arunakamp yapjjatapkiti. Kuntï Lucas 15:19 qellqatajj siski ukamp igualañapatakiw uka arunakajj yapjjataspacha sasaw yaqhep yatjjatatanakajj sapjje. Ukatwa Diosan Arunakapa sat Biblian Lucas 15:21 versiculon uka arunakajj jan uñstkiti.
suma isi [...] anillomp [...] wiskhump: Uka isejj janiw aleq isikïkänti, jan ukasti sumäkis ukpunwa waynan tatapajj mayïna, inas suma bordatächïna, wali respetat invitadonakarojj ukham suma iswa churapjjerïna. Arrepentisit waynaru mä anillo uchasajja, tatapajj jupar perdonatapa ukat wal munatapwa uñachtʼayäna, yoqapajj respetompi, suma uñjatäspa ukwa tatapajj munarakïna. Esclavonakajj janiw anillonaksa wiskhunaksa uchasipjjerïkänti. Ukhamajj Jesusajj parlkäna uka waynan tatapajja, yoqapar familiar mayamp katoqjjatapwa uñachtʼayäna.
(Lucas 15:25-32) “Ukañkamasti jilïr yoqapajj yapunkaskänwa. Utar kuttʼasin niya jakʼachasjjäna ukhajja, music tukaskiri, thoqoskir istʼäna. 26 Ukatwa jupajj servirinakat maynir jawsäna, kamacharaki sasaw jisktʼäna. 27 Jupasti sarakïnwa: ‘Jilamaw kuttʼanjjatayna, walikiw purinjje, ukatwa awkimajj mä likʼi torillo kharsurapi’ sasa. 28 Jupasti walpun colertʼasïna, janirakiw mantañs munkänti. Ukatwa awkipajj mistunisin jupar wal ruwtʼäna. 29 Jupasti awkiparojj sänwa: ‘Nayajj walja maranakaw mä esclavjam jumatak trabajta, janirakiw ni mä kutis arunakam pʼakintkti. Ukampis janiw jumajj amigonakajampi kusistʼañajatakejj ni mä cabritoksa churkistati. 30 Ukhamarus aka yoqamajj prostituta warminakampi sarnaqasaw utjirinakam tukjani. Ukat purin ukspachaw jumajj mä likʼi torillo kharsuraptajja’ sasa. 31 Awkisti sarakïnwa: ‘Munat wawa, jumajj nayamp chikäskapuntawa, taqe kunanakatï nayan utjkitu ukanakas jumankarakiwa. 32 Ukhamarus fiestachañas kusisiñas wakisiwa, aka jilamajj jiwatänwa, jichhajj jaktanjjewa; chhaqatänwa, jichhajj kuttʼanjjewa’ sasa”.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Lucas 14:26) “Maynitejj nayan ukar jutchi, ukatjja awkiparusa, taykaparusa, warmiparusa, wawanakaparusa, jilanakaparusa, kullakanakaparusa, pachpa jakañaparus jukʼamp munaschi ukhajja, janiw nayan discipulojäkaspati.
nwtsty Lu 14:26 textotak nota
jukʼamp munaschi: Griego arunjja, “jan uñisiskchi”. Biblianjja, “uñisiña” siski uka arojj kunayman toqetwa amuyasispa. Mä toqetjja, maynir wal uñisiña, jan walinak lurañ munaña ukjjat parlañatakiw apnaqasispa. Jan ukasti, maynirusa kunarusa jan walit uñjatas layku jitheqtaña sañwa munarakispa. Maysa toqetjja, “uñisiña” siski uka arojj “jukʼak munasiña” sañwa munaspa. Amuytʼañataki, Jacobojj Lea warmirojj uñisïnwa, Raquelarusti munasïnwa sasin Bibliajj siski ukajja, Jacobojj Raquelat sipansa Lea warmir jukʼak munasitapwa sañwa muni (Gé 29:31, NM; Dt 21:15). Nayra judío qellqatanakanjja, “uñisiña” siski uka arojj “jukʼak munasiña” sañwa munaraki. Ukhamasti, Jesusajj janiw familiamarusa jumanakpachpas uñisisipjjañamawa sañ munkänti, ukajj janiw kuntï Bibliajj siski ukarjamäkaspänti (Mr 12:29-31; Ef 5:28, 29, 33 uñjjattʼarakïta). Lucas 14:26 versiculonjja, “uñisiña” siski uka arojj “jukʼak munasiña” sasaw jaqokipasirakispa.
(Lucas 16:10-13) Khititï jiskʼa luräwinakan sum phoqki ukajja, jachʼa luräwinakan sum phoqaraki. Khititejj jiskʼa luräwinakan jan sum phoqki ukajja, janirakiw jachʼa luräwinakan sum phoqkiti. 11 Ukhamasti jumanakatejj jan wali utjirinakam jan sum apnaqapksta ukhajja, ¿khitirak kunatï cheqäki uk jumanakar churapjjätamsti? 12 Jumanakatï yaqhankirinak jan sum apnaqapkstajja, ¿khitirak jumanakar kunsa churapjjätamsti? 13 Janiw khiti serviris pä patronan esclavopäkaspati. Maynirojj uñisiniwa, maynirusti munasirakiniwa. Maynirojj jakʼachasiniwa, maynirusti yaqhacharakiniwa. Janiw jumanakajj Diosampir Qollqempir esclavot servipkasmati”.
Kunatï cheqpachapun valoranïki ukanak thaqapjjañäni
7 (Lucas 16:10-13 liytʼañataki). Jesusajj parlkäna uka mayordomojja, munañap thaqasakiw amigonakanïñ munäna. Ukampis jan jupjam lurapjjañapatakiw Jesusajj discipulonakapar ewjjtʼäna. Antisas Jehová Diosampina Jesusampin amigopäpjjañapatakiw chʼamachasipjjañapäna. Lucas 16:10-13 textorjamajja, ‘kunatï akapachan valoranïki ukanakjja’, mä arunjja kunanakatï utjkistu ukanakjja amuyumpiw apnaqañasa. Diosarojj taqe chuymat servisktan janicha ukajj ukhamatwa amuyasini.
8 Jesusajj siskäna ukarjam oraqpachan yatiyasiñapatakejja, kunjamsa kunatï utjkistu ukampejj yanaptʼasktan ukanwa Diosar taqe chuymat servisktan janicha ukajj amuyasini (Mat. 24:14). Kunjamsa yaqhep jilat kullakanakajj uk lurapjje uk uñjañäni. India markanjja, mä jiskʼa imillitajj mä cajitaruw qollqep sapa kuti uchirïna. Janiw anatañanaksa alasirïkänti. Cajitajj phoqäjjäna ukhajja, Diosan arunakap yatiyasiñapatakiw churjjäna. Uka pachpa markanjja, mä jilatajj coco sat frutwa yapuchi. ¿Kunjamsa uka jilatajj yatiñanïtap uñachtʼayi? Jupajj malayálam arur jaqokipaski uka oficina de traducción utaruw walja frutanak apayi. Jilatajj siwa: “Niyakejjay frutajj uka utan munaschejja, qollqe churañat sipansa coconak apayañaw nayatakejj wakiskirejja” sasa. Grecia markan jakasiri jilat kullakanakajj ukhamarakiw lurapjje. Jupanakajj aceite de oliva, queso yaqha ukhamanak sapa kutiw Betelar apayapjje.
Biblia liyiñataki (Lucas 14:1-14)