Ҹавабы һарадан тапмаг олар?

«Әбәди ишҝәнҹә тәлими Аллаһын јаратдыгларыны севдији фикринә һеч ҹүр ујғун ҝәлмир... Инсанын бир нечә ил әрзиндә етдији сәһвләрә ҝөрә руһунун әбәдијјән ишҝәнҹә чәкәҹәјинә, ејни заманда она ҝүнаһларыны јумаг үчүн имкан верилмәјәҹәјинә инанмаг сағлам шүура зидд ҝетмәк демәкдир» (НИКИЛАНАНДА, ҺИНД ФИЛОСОФУ).

1, 2. Ахирәт дүнјасы илә бағлы фикирләр фәргли олдуғундан ортаја һансы суаллар чыхыр?

ҺИНД философу Никилананда кими, бу ҝүн бир чохлары да әбәди ишҝәнҹә тәлими илә разылаша билмирләр. Ејнилә, диҝәр инсанлар Нирванаја чатмаг вә Дао илә бирләшмәк кими идејалары баша дүшмәкдә чәтинлик чәкирләр.

² Бунунла белә, руһун өлмәз олдуғу идејасы һәм Шәрг, һәм дә Гәрб динләриндә ахирәт дүнјасы һаггында чашгынлыг јарадан ҹүрбәҹүр тәлимләрин јаранмасына сәбәб олмушдур. Бәс өлүмдән сонра нә баш вердији һагда һәгигәти билмәк мүмкүндүрмү? Руһ һәгигәтән дә өлмәздирми? Ҹавабы һарадан тапа биләрик?

Елм вә фәлсәфә

3. Ахирәт дүнјасы илә бағлы суаллара елм вә ја елми тәдгигатлар ҹаваб верә биләрми?

³ Елм вә ја елми тәдгигатлар ахирәт дүнјасы илә бағлы суаллара ҹаваб верә биләрми? Бәзи тәдгигатчылар өлүм ајағында олан вә ја бәдәндән ајрылдығыны һисс едән инсанлардан алынан сон мәлуматлар әсасында өлүмдән сонракы һәјат һагда тәсәввүр јаратмаға чалышмышлар. Католик илаһијјатчысы Һанс Кјунг «Өлүм нура ачылан гапыдырмы?» адлы мүһазирәсиндә онларын бәзи иддиаларыны арашдырараг белә нәтиҹәјә ҝәлмишди: «Бу кими һаллар өлүмдән сонра һәјатын олдуғуна һеч дә дәлаләт етмир. Бу мәлуматлар өлүмдән сонра әбәди һәјатын олдуғуну билдирмир, инсанын өлүмдән әввәлки сон беш дәгигә әрзиндә кечирдији һиссләри тәсвир едир». О әлавә едир: «Өлүмдән сонра һәјатын олуб-олмамасы инсанлар үчүн ваҹиб мәсәләдир. Бир һалда ки, тибб үзрә мүтәхәссисләр бу суал гаршысында аҹиздир, онда ҹавабы башга јердә ахтармаг лазымдыр».

4. Фәлсәфә ахирәт дүнјасы илә әлагәдар мүхтәлиф динләрин ирәли сүрдүјү чохсајлы фикирләр арасындан ҹаваб тапмаға бизә көмәк едә биләрми?

⁴ Бәс фәлсәфә һаггында нә демәк олар? Өлүмдән сонракы һәјатла әлагәдар мүхтәлиф динләрин ирәли сүрдүјү чохсајлы фикирләр арасында ҹаваб тапмаға фәлсәфә бизә көмәк едә биләрми? ХХ әсрдә јашамыш британијалы философ Бертран Расселин сөзләринә әсасән, фәлсәфи тәдгигатлар өзүнә «әгли фәалијјәти» дахил едир. «Уорлд бук» енсиклопедијасына ҝөрә, фәлсәфә — «тәһлил вә тәнгид, һәмчинин тәфәккүр вә изаһат јолу илә апарылан тәдгигат үсулудур». Ахирәт дүнјасы һаггында мәсәләјә ҝәлдикдә исә, фәлсәфи фәрзијјәләр бир-бириндән фәргләнир. Бәзиләри үчүн өлмәзлик садәҹә арзу, диҝәрләри үчүн исә һәр бир инсанын анаданҝәлмә һүгугудур.

Ҹавабларын јеҝанә мәнбәји

5. Бүтүн китабларын ичиндә ән гәдими һансыдыр?

⁵ Лакин һәјат вә өлүмлә бағлы суаллара дүзҝүн ҹаваб верән бир китаб вар. Бәзи һиссәләри тәхминән 3 500 ил әввәл јазылан бу китаб ән гәдим китабдыр. Онун биринҹи һиссәси Һинд јазылары олан Ведаларын ән гәдим һимнләриндән бир нечә әср, Будда, Маһавира вә Конфусидән исә мин илләр габаг јазылмышдыр. Бу китабын јазылмасы ерамызын 98-ҹи илиндә, Ислам дининин Мәһәммәд тәрәфиндән тәсис олунмасындан 500 илдән чох әввәл тамамланмышдыр. Бу, һикмәт дәрјасы олан Мүгәддәс Китабдырa.

6. Нәјә ҝөрә әмин ола биләрик ки, Мүгәддәс Китаб руһун нә демәк олдуғуну бизә ачыглаја биләр?

⁶ Мүгәддәс Китаб гәдимдә баш верән һадисәләри башга китаблардан даһа дәгиг чатдырыр. Мүгәддәс Китабда гәләмә алынан тарих бәшәр аиләсинин башланғыҹына ҝедиб чыхыр вә бизим јер үзүндә неҹә јарандығымыз һагда мәлумат верир. Орада һәтта инсанын јаранмасындан әввәлки вахтдан да данышылыр. Сөзсүз ки, белә бир китаб инсанын неҹә јарандығыны вә руһун нә демәк олдуғуну бизә ачыглаја биләр.

7, 8. Нәјә ҝөрә әмин ола биләрик ки, өләндән сонра инсанла нә баш вердијинә даир етибарлы вә ганеедиҹи ҹавабы Мүгәддәс Китабдан тапа биләрик?

⁷ Һәмчинин Мүгәддәс Китаб тәфсилаты илә јеринә јетән пејғәмбәрликләрин јазылдығы бир китабдыр. Мәсәлән, орада Мидија-Фарс вә Јунан империјаларынын јүксәлиши вә тәнәззүлү һаггында ән инҹә тәфәррүатына гәдәр әввәлҹәдән хәбәр верилмишдир. Бу пејғәмбәрликләр о гәдәр дәгигликлә јазылмышды ки, һәтта бәзи тәнгидчиләр онларын бу һадисәләр баш вердикдән сонра гәләмә алындығыны сүбут етмәјә чалышмышлар, амма бу һеч бир нәтиҹә вермәмишди (Даниел 8:1—7, 20—22). Мүгәддәс Китабда јазылан бәзи пејғәмбәрликләр бизим ҝүнләрдә дә ән хырда тәфәррүатларына гәдәр јеринә јетирb (Матта, фәсил 24; Марк, фәсил 13; Лука, фәсил 21; 2 Тимотејә 3:1—5, 13).

⁸ Нә гәдәр ағыллы олурса-олсун, һеч бир инсан ҝәләҹәји бу гәдәр дәгигликлә дејә билмәз. Буну јалныз каинатын Јараданы, ән гүдрәтли вә ән мүдрик Шәхс едә биләр (2 Тимотејә 3:16, 17; 2 Петер 1:20, 21). Мүгәддәс Китаб Аллаһын Кәламыдыр. Сөзсүз ки, өләндән сонра инсанла нә баш вердијинә даир доғру вә ганеедиҹи мәлуматы мәһз бу ҹүр китабдан ала биләрик. Ҝәлин әввәлҹә Мүгәддәс Китабда руһ һагда нә дејилдијинә бахаг.

[Һашијәләр]

[18-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Китабларын ән гәдими

[18-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Етибарлы вә ганеедиҹи ҹаваблар верән китаб