Кимләр дирилдиләҹәкләр?

«Буна тәәҹҹүбләнмәјин, чүнки елә бир саат ҝәлир ки, гәбирләрдә оланларын һамысы Онун сәсини ешидәҹәкләр вә гәбирләриндән чыхаҹаглар» (ЈӘҺЈА 5:28).

1. Муса јанан колун арасында һансы гејри-ади сөзләри ешитди вә сонралар һәмин сөзләри ким тәкрар етди?

ТӘХМИНӘН 3 500 ил бундан әввәл олдугҹа гејри-ади бир шеј баш верди. Муса, гәбилә башчысы Јетронун гојунларыны отарырды. Хорев дағынын јанында Јеһованын мәләји Мусаја кол арасындан од-алов ичәрисиндә ҝөрүндү. «Чыхыш» китабы хәбәр верир ки, Муса ‘од ичиндә колун сөнмәдән јанмасыны ҝөрдү’. Сонра колун арасындан бир сәс ешидилди: «Мән атанын Аллаһы, Ибраһимин Аллаһы, Исһагын Аллаһы вә Јагубун Аллаһыјам» (Чыхыш 3:1-6). Сонралар ерамызын I әсриндә бу сөзләри мәһз Иса, Аллаһын Оғлу ситат ҝәтирди.

2, 3. а) Ибраһими, Исһагы вә Јагубу һансы үмид ҝөзләјир? б) Һансы суаллар јараныр?

² Дирилмәјә инанмајан садукејләрлә сөһбәти заманы Иса деди: «Өлүләрин дирилдијини Муса да кол һаггындакы рәвајәтдә Рәбби Ибраһимин Аллаһы, Исһагын Аллаһы вә Јагубун Аллаһы адландырдығы заман ҝөстәриб. Аллаһ исә өлүләрин дејил, дириләрин Аллаһыдыр, чүнки Онун јанында һамы диридир» (Лука 20:27, 37, 38). Бу сөзләрлә Иса тәсдиг етди ки, Аллаһын нөгтеји-нәзәринҹә лап чохдан өлмүш Ибраһим, Исһаг вә Јагуб Онун јаддашында јашамаға давам едирләр. Әјјуб кими онлар да ‘нөвбәләринин’, јә’ни өлүм јухуларынын сона чатаҹағы вахты ҝөзләјирләр (Әјјуб 14:14). Онлар Аллаһын јени дүнјасында дириләҹәкләр.

³ Бәс бәшәр тарихи әрзиндә өлән милјардларла инсанлар һаггында нә демәк олар? Онлар да дирилдиләҹәкләрми? Бу суалын ҹавабыны тапмаздан габаг, өлән инсанларла нә баш вердијини Аллаһын Кәламындан өјрәнәк.

Өлүләр һарададырлар?

4. а) Инсанлар өләндә һара ҝедирләр? б) Шеол нәдир?

⁴ Мүгәддәс Китабда дејилир ки, «өлүләр һеч нә билмир»ләр. Өләнләр нә одлу ҹәһәннәмдә әзаб чәкир, нә дә ки изтираб ичиндә дәһшәтли һөкм ҝүнүнү ҝөзләјирләр, онлар садәҹә олараг торпаға гајыдырлар. Бу сәбәбдән Аллаһын Кәламы дириләрә мәсләһәт едир: «Чалышмаг үчүн нә баҹарырсан, вар ҝүҹүнлә ет. Чүнки ҝедәҹәјин өлүләр дијарында [ибр. шеол] нә иш, нә фикир, нә билик, нә дә һикмәт вар» (Ваиз 9:5, 10; Јарадылыш 3:19). Чох инсанлара таныш олмајан ибрани сөзү «шеол» Мүгәддәс Китабда өлүләр дијары кими тәрҹүмә едилиб. Динләрин әксәријјәти ахирәт дүнјасынын мөвҹуд олдуғуну өјрәдир. Лакин Аллаһын Кәламы билдирир ки, шеолда оланларын һамысы өлүдүрләр, јә’ни шүурсуз вәзијјәтдәдирләр. Шеол — бәшәријјәтин үмуми мәзарыдыр.

5, 6. Јагуб өләндән сонра һара ҝетди вә орада кимә говушду?

⁵ «Шеол» сөзүнә илк дәфә Мүгәддәс Китабда Јарадылыш 37:35 ајәсиндә раст ҝәлинир. Гәбилә башчысы Јагуб севдији оғлу Јусифин өлүм хәбәрини аланда, тәсәлли тапмаг истәмәјәрәк нида едирди: «Кәдәрлә оғлумун јанына — өлүләр дијарына [ибр. шеол] енәҹәјәм». Оғлунун өлдүјүнү дүшүнәрәк, Јагуб өлмәк вә шеолда олмаг истәјирди. Бир гәдәр сонра гытлыг вахты Јагубун доггуз бөјүк оғлу азугә үчүн Мисирә јолланаркән кичик гардашлары Бинјамини дә өзләри илә ҝөтүрмәк истәдиләр. Лакин Јагуб е’тираз едиб деди: «Оғлум сизинлә ҝетмәјәҹәк, чүнки онун гардашы өлүб вә тәк галыб. Әҝәр ҝетдијиниз јолда онун башына бир иш ҝәлсә, мәним ағ сачлы башымы кәдәр ичиндә өлүләр дијарына [ибр. шеол] ендирәҹәксиниз» (Јарадылыш 42:36, 38). Мүгәддәс Китабын бу ики ајәсиндә шеол ахирәт дүнјасы илә дејил, өлүмлә бағлыдыр.

⁶ «Јарадылыш» китабындан өјрәнирик ки, Јусиф Мисирдә әрзағын пајланмасына нәзарәт едирди. Бир мүддәт кечдикдән сонра Јагуб Јусифи ҝөрмәк үчүн ораја јолланды вә онунла јенидән ҝөрүшмәк севинҹини јашады. Бундан сонра Јагуб Мисирдә мәскунлашды вә өмрүнүн сонуна гәдәр орада јашады. О, 147 јашында өлдү. Јагубун оғуллары аталарынын өлүмгабағы ирадәсини јеринә јетирәрәк онун ҹәсәдини Кән’ан торпағындакы Махпела мағарасында басдырдылар (Јарадылыш 47:28; 49:29-31; 50:12, 13). Беләликлә, Јагуб атасы Исһага вә бабасы Ибраһимә говушду.

‘Әҹдадларына гошулду’

7, 8. а) Өлдүкдән сонра Ибраһим һара дүшдү? Изаһ един. б) Диҝәр инсанларын да өлдүкдән сонра шеола дүшдүкләри нәдән ҝөрүнүр?

⁷ Бир гәдәр әввәл Ибраһимлә олан әһдини тәсдиг едәркән вә онун нәслини артыраҹағына вә’д верәркән, Јеһова Ибраһимин дә башына нә ҝәләҹәјини сөјләди. Јеһова деди: «Сән исә аталарынын јанына ҝедәҹәксән, узун өмүр сүрәндән сонра өләҹәксән» (Јарадылыш 15:15). Һәр шеј белә дә олду. Јарадылыш 25:8 ајәсиндә дејилир: «О, узун өмүр сүрәрәк һәјатдан дојмуш һалда өлүб әҹдадларына гошулду». Онун өләрәк гошулдуғу әҹдадлары кимләр иди? Јарадылыш 11:10-26 ајәләриндә Ибраһимин Нуһун оғлу Сама гәдәр олан әҹдадлары садаланыр. Ибраһим өлдүкдән сонра шеолда јатан мәһз бу әҹдадларына «гошулду».

⁸ «Әҹдадларына гошулду» ифадәсинә Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларда дәфәләрлә раст олунур. Ибраһимин оғлу Исмаилин вә Мусанын гардашы Һарунун өлдүкдән сонра шеола дүшдүкләрини вә орада дириләҹәкләри вахты ҝөзләдикләрини дүшүнмәк мәнтигә ујғундур (Јарадылыш 25:17; Сајлар 20:23-29). Гәбринин јери һеч кимә мә’лум олмаса да, Муса да шеола дүшдү (Сајлар 27:13; Ганунун тәкрары 34:5, 6). Буна бәнзәр тәрздә Мусадан сонра Исраилин рәһбәри олан Јешуа да онунла бир дөврдә јашајан нәсил кими өләндән сонра шеола дүшдү (Һакимләр 2:8-10).

9. а) Мүгәддәс Китаб ибраниҹә «шеолун» вә јунанҹа «һадесин» ејни мә’на дашыдығыны неҹә ҝөстәрир? б) Шеолда, јә’ни һадесдә оланлары нә ҝөзләјир?

⁹ Јүзилликләр кечдикдән сонра Исраилин 12 гәбиләсинин падшаһы Давуд олду. Өлдүкдән сонра о, «аталары илә ујуду» (1 Падшаһлар 2:10). Бәс о да шеола дүшдүмү? Мараглыдыр ки, ерамызын 33-ҹү илинин Пентикост ҝүнүндә Давудун өлүмүнә истинад едәрәк һәвари Петер Мәзмур 16:10 ајәсини (КМ) ситат ҝәтирди: «Чүнки сән ҹанымы өлүләр дијарына [ибр. шеол] тәрк етмәзсән». Давудун һәлә дә гәбирдә ујудуғуну хатырладараг, Петер онун сөзләрини Исаја тәтбиг етди: «[Давуд] ҝәләҹәји ҝөрүб Мәсиһин дирилмәсиндән бәһс едиб деди: “О, нә өлүләр аләминә [јун. һадес] тәрк едилди, нә дә бәдәни чүрүдү”. Бу Исаны Аллаһ дирилтди. Биз һамымыз бунун шаһидләријик» (Һәвариләрин ишләри 2:29-32). Петер «шеол» сөзүнүн јунан еквиваленти олан «һадес» сөзүндән истифадә етмишдир. Демәли, һәм һадесдә, һәм дә шеолда оланларын һамысы ејни вәзијјәтдәдирләр. Онлар мәзарда јатыр вә дирилмәни ҝөзләјирләр.

Салеһ олмајанлар да шеолдадырлармы?

10, 11. Нәјә ҝөрә демәк олар ки, салеһ олмајан бә’зи инсанлар өләндән сонра шеола вә ја һадесә дүшүрләр?

¹⁰ Муса исраиллиләри Мисирдән чыхардыгдан сонра сәһрада гијам баш верди. Муса халга гијамчылардан — Гораһ, Датан вә Авирамдан узаглашмағы әмр етди. Онлары фаҹиәли өлүм ҝөзләјирди. Муса изаһ етди: «Әҝәр бу адамлар һәр кәсин өлдүјү кими өлсәләр вә јахуд һәр кәсин башына ҝәлән тәҹрүбәләрдән кечсәләр, о һалда Рәбб мәни ҝөндәрмәмишдир. Лакин Рәбб јени бир шеј етсә, јер ағзыны ачараг онлары вә онлара аид олан һәр шеји удса, онлар өлүләр дијарына [ибр. шеол] дири-дири енсәләр, бу адамларын Рәбби тәһгир етдикләрини анлајаҹагсыныз» (Сајлар 16:29, 30). Беләликлә бүтүн гијамчыларын — һәм торпағын ағзыны ачараг уддуғу, һәм дә аловун јандырыб јох етдији адамларын (Гораһын вә онун 250 левили јолдашларынын) һәјаты шеолда вә ја һадесдә баша чатды (Сајлар 26:10).

¹¹ Давуд падшаһы лә’нәтләјән Шимеј, Давудун вариси олан Сүлејманын әли илә ҹәзаландырылды. Давуд оғлуна вәсијјәт етди: «Ону ҹәзасыз гојма, чүнки сән мүдрик адамсан вә она нә едәҹәјини билирсән. Онун ағармыш башыны ган ичиндә өлүләр дијарына [ибр. шеол] ҝөндәр». Сүлејманын әмри илә бу һөкмү Бенаја һәјата кечирди (1 Падшаһлар 2:8, 9, 44-46). Бенајанын әли илә өлдүрүлән башга бир адам исә Исраилин кечмиш орду башчысы Јоав иди. Онун да ағармыш башы ‘өлүләр дијарына [ибр. шеол] саламат енмәди’ (1 Падшаһлар 2:5, 6, 28-34). Бу нүмунәләрин һәр икиси Давудун илһамланмыш маһнысындакы сөзләрин һәгигилијини тәсдиг едир: «Пис адамлар өлүләр дијарына [ибр. шеол] дүшәҹәк, Аллаһы унудан бүтүн милләтләр дә ораја ҝедәҹәк» (Мәзмур 9:17).

12. Ахитофел ким иди вә өлдүкдән сонра һара дүшдү?

¹² Ахитофел Давудун шәхси мәсләһәтчиси иди. Онун мәсләһәтләри Јеһованын мәсләһәтләри кими гијмәтләндирилирди (2 Шамуел 16:23). Әфсуслар олсун ки, бу садиг хидмәтчи хаинлик едиб Давудун оғлу Авшаломун башчылыг етдији үсјана гошулду. Ҝөрүнүр ки, Давуд нөвбәти сөзләри јазаркән бу хаинлији нәзәрдә тутурду: «Әҝәр мәни дүшмән тәһгир етсәјди, дөзәрдим, јағы гаршымда гүррәләнсәјди, ҝизләнәрдим». Давуд давам едирди: «Гој дүшмәнләрә гәфил өлүм ҝәлсин, онлар дири-дири өлүләр дијарына [ибр. шеол] дүшсүн, чүнки шәр онларын евиндә вә гәлбиндәдир» (Мәзмур 55:12-15). Өлдүкдән сонра Ахитофел вә онун јолдашлары шеола «дүшдүләр».

Ҝеһеннада оланлар кимләрдир?

13. Нәјә ҝөрә Јәһуда «һәлак оғлу» адланмышды?

¹³ Давудун башына ҝәлән һадисәни Бөјүк Давуд олан Исанын јашадыглары илә мүгајисә едәк. Мәсиһин 12 һәварисиндән бири олан Јәһуда Искарјот Ахитофел кими хаин чыхды. Јәһуданын ҝүнаһы Ахитофелин ҝүнаһындан даһа ҹидди иди. О, Аллаһын јеҝанә Оғлуну әлә вермишдир. Јер үзүндәки хидмәтинин сонунда етдији дуада Аллаһын Оғлу давамчылары барәсиндә деди: «Онларла бәрабәр олдуғум заман, Мән онлары адынла сахлајырдым. Мәнә вердијин кимсәләри горудум вә һәлак оғлундан башга, онлардан кимсә һәлак олмады ки, Мүгәддәс Јазы јеринә јетсин» (Јәһја 17:12). Јәһуданы «һәлак оғлу» адландырмагла Иса ҝөстәрди ки, Јәһуданын дирилмәјә үмиди јохдур. Өлдүкдән сонра о, Аллаһын јаддашында галмады. О шеола дејил, ҝеһеннаја дүшдү. Бәс ҝеһенна нәдир?

14. Ҝеһенна нәји тәмсил едир?

¹⁴ Иса дин рәһбәрләрини она ҝөрә мүһакимә едирди ки, онлар шаҝирдләриндән һәр бирини ‘ҹәһәннәмлик [јун. ҝеһенна] едирдиләр’ (Матта 23:15). О заман зибиллик кими истифадә олунан вә басдырылмаға лајиг ҝөрүлмәјән е’дам едилмиш ҹинајәткарларын ҹәсәдләринин атылдығы Һинном дәрәси инсанлара јахшы таныш иди. Иса бир гәдәр әввәл Дағүстү тәблиғиндә ҝеһенна һаггында данышмышды (Матта 5:29, 30). Буна ҝөрә дә онун нә һагда данышдығыны инсанлар чох ҝөзәл баша дүшүрдүләр. Ҝеһенна дирилмәјә үмид јери гојмајан тамамилә мәһвин символу иди. Бәс Исанын ҝүнләриндә јашајан Јәһуда Искарјотдан башга өлдүкдән сонра кимләр шеола вә ја һадесә дејил, ҝеһеннаја дүшдү?

15, 16. Өлдүкдән сонра ҝеһеннаја ким дүшдү вә нәјә ҝөрә?

¹⁵ Илк инсанлар олан Адәм вә Һәвва камил јарадылмышдылар. Онлар биләрәкдән ҝүнаһ ишләтмишдиләр. Онларын әбәди һәјаты вә ја өлүмү сечмәк имканлары варды, лакин онлар Аллаһа итаәтсизлик ҝөстәриб Шејтанын тәрәфини тутдулар. Өлдүкләри заман Адәмлә Һәвванын Мәсиһин фидијә гурбанлығындан фајдаланмаг үмидләри јох иди. Әксинә, онлар ҝеһеннаја дүшдүләр.

¹⁶ Адәмин илк оғлу Габил гардашы Һабили өлдүрдү вә сонра евиндән дидәрҝин дүшдү. Һәвари Јәһја Габили «Шәрирдән олан» адландырды (1 Јәһја 3:12). Валидејнләри кими онун да өлдүкдән сонра ҝеһеннаја дүшдүјүнү еһтимал етмәк мәнтигә ујғундур (Матта 23:33, 35). Салеһ олан Һабилин вәзијјәти исә олдугҹа фәргләнирди. Павел јазырды: «Һабил, иман васитәсилә Аллаһа Габилдән даһа јахшы гурбан ҝәтирди. Иман васитәсилә салеһ олдуғуна шәһадәт олунду; онун һәдијјәләри барәдә Аллаһ мүсбәт шәһадәт етди вә Һабил, өлмүш олдуғу һалда, иман васитәсилә һәлә дә данышыр» (Ибраниләрә 11:4). Бәли, һазырда Һабил шеолдадыр вә дирилмәни ҝөзләјир.

«Илк дирилмә» вә «даһа јахшы дирилмә»

17. а) ‘Ахыр заманда’ кимләр шеола ҝедир? б) Шеолда оланлары вә ҝеһеннаја дүшәнләри һансы ҝәләҹәк ҝөзләјир?

¹⁷ Јәгин ки, ‘ахыр заманда’ өләнләрлә нә баш вердијини билмәк чохлары үчүн мараглыдыр (Даниел 8:19). «Вәһј» китабынын 6-ҹы фәсли һәмин вахт дөрд символик атлынын неҹә чапдығыны тәсвир едир. Мараглыдыр ки, һәмин атлылардан сонунҹусунун ады Өлүмдүр, өлүләр аләми дә [јун. һадес] онун ардынҹа ҝәлир. Беләликлә, бу атлыларын уҹбатындан вахтсыз өләнләр һадесә дүшүр вә Аллаһын јени дүнјасында дирилмәни ҝөзләјирләр (Вәһј 6:8). Шеолда (һадесдә) оланлары вә ҝеһеннаја дүшәнләри һансы ҝәләҹәк ҝөзләјир? Һадесдә оланлары дирилмә, ҝеһеннадакылары исә әбәди јохлуг ҝөзләјир.

18. «Илк дирилмәдә» иштиракы оланлары нә ҝөзләјир?

¹⁸ Һәвари Јәһја јазырды: «Илк дирилмәдә иштиракы оланлар бәхтијар вә мүгәддәсдир. Икинҹи өлүмүн онларын үзәриндә һакимијјәти јохдур. Лакин онлар Аллаһын вә Мәсиһин каһинләри олаҹаг вә Онунла бәрабәр мин ил сәлтәнәт сүрәҹәкләр». «Илк дирилмәдә» Мәсиһлә бирликдә һөкмранлыг едәҹәк кәсләр иштирак едирләр. Бәс галан инсанларын һансы үмиди вар? (Вәһј 20:6).

19. «Даһа јахшы дирилмә» бә’зиләринә һансы фајданы ҝәтирәҹәкдир?

¹⁹ Инсанларын мө’ҹүзәви шәкилдә һәјата гајтарылдыглары дирилмә һаллары Аллаһын Илјас вә Елиша кими хидмәтчиләринин ҝүнләриндә дә баш верирди. Павел хатырладырды: «Елә гадынлар вар иди ки, өз өлүләрини дири һалда ҝери алдылар. Диҝәрләри исә ишҝәнҹә чәкдиләр; азадлығы гәбул етмәдиләр ки, даһа јахшы дирилмәјә наил олсунлар». Аллаһа садиг олан һәмин инсанлар онлара бир нечә ил дејил, әбәди јашамаг имканы верән дирилмәни сәбирсизликлә ҝөзләјирдиләр! Бу һәгигәтән дә «даһа јахшы дирилмә» олаҹагдыр (Ибраниләрә 11:35, И–93).

20. Нөвбәти мәгаләдә нәји нәзәрдән кечирәҹәјик?

²⁰ Јеһованын садиг хидмәтчиләри олдуғумуз һалда Онун бу пис системә сон гојмасындан әввәл өлсәк, әминликлә үмид едә биләрик ки, бизи әбәди һәјат мә’насыны дашыјан «даһа јахшы дирилмә» ҝөзләјир. Иса вә’д етмишдир: «Буна тәәҹҹүбләнмәјин, чүнки елә бир саат ҝәлир ки, гәбирләрдә оланларын һамысы Онун сәсини ешидәҹәкләр вә гәбирләриндән чыхаҹаглар» (Јәһја 5:28). Нөвбәти мәгаләдә дирилмәнин һансы мәгсәдә хидмәт етдијини даһа ҝениш мүзакирә едәҹәк вә дирилмәјә олан үмидин Аллаһа садиг галмаг әзмимизи неҹә мөһкәмләндирдијини, һәмчинин фәдакарлыг руһуну инкишаф етдирмәјә неҹә көмәк етдијини ҝөрәҹәјик.

Хатырлајырсынызмы?

• Нәјә ҝөрә Јеһова дириләрин Аллаһы адланыр?

• Шеолда оланлар һансы вәзијјәтдәдирләр?

• Ҝеһеннаја дүшәнләри нә ҝөзләјир?

• «Даһа јахшы дирилмә» бә’зиләринә һансы фајданы ҝәтирәҹәкдир?

[25-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Ибраһим кими шеола дүшәнләри дирилмә ҝөзләјир.

[26-ҹы сәһифәдәки шәкилләр]

Адәмлә Һәвва, һәмчинин Габил вә Јәһуда Искарјот нәјә ҝөрә ҝеһеннаја дүшдүләр?