Ушагларын мәнәви дәјәрләри олмалыдыр

МӘНӘВИ ДӘЈӘРЛӘР НӘ ДЕМӘКДИР?

Јүксәк мәнәви дәјәрләрә саһиб олан инсанлар јахшыны писдән ајырмағы баҹарыр. Онлар һансыса мәгамда кечирдикләри һиссләрә әсасланараг нәјин сәһв, нәјин дүз олдуғуну мүәјјән етмирләр. Әксинә, һәтта һеч ким ҝөрмәјәндә белә, онлар принсипләри рәһбәр тутараг давранырлар.

МӘНӘВИ ДӘЈӘРЛӘР НӘ ҮЧҮН ВАҸИБДИР?

Ушаглар мәктәбдәки адамлар, гулаг асдыглары мусиги, бахдыглары филм вә верилишләр васитәсилә әхлаг дәјәрләри һаггында јанлыш фикирләр ешидирләр. Белә олан һалда, онларда валидејнләрин ашыладығы дәјәрләрин һәгигилијинә шүбһә јарана биләр.

Бу хүсусилә дә јенијетмәлик дөврүндә баш верә биләр. Бир китабда дејилир ки, «јенијетмәлик дөврүнә гәдәр ушаглар баша дүшмәлидирләр ки, јашыдлары, медиа онлара популјар олмаг, башгалары тәрәфиндән бәјәнилмәк үчүн мүәјјән ҹүр давранмаға тәзјиг ҝөстәрәҹәк. Онлар һәтта достларынын истәјинә зидд ҝетмәк баһасына олса да, өз дәјәрләринә вә сечимләринә мүвафиг гәрарлар вермәји өјрәнмәлидирләр» («Beyond the Big Talk»). Ајдындыр ки, ушаглара буну јенијетмәлик дөврүнә гәдәр баша салмаг лазымдыр.

МӘНӘВИ ДӘЈӘРЛӘРИ НЕҸӘ АШЫЛАМАЛЫ?

Нәјин јахшы, нәјин пис олдуғуну ајдын изаһ един.

МҮГӘДДӘС КИТАБ ПРИНСИПИ: «Јеткин адам... ағлыны даима ишләтмәклә ону јахшыны писдән ајырмаға өјрәшдириб» (Ибраниләрә 5:14).

• Әхлаг лүғәти јарадын. Ҝүндәлик вәзијјәтләрдә јахшы илә писи ушаға баша салын: «Бу һәрәкәт дүрүстлүкдүр, бу исә надүрүстлүк», «бу ҹүр давраныш садигликдир, бу ҹүр давраныш исә хәјанәткарлыг», «бу, хејирхаһлыгдыр, бу исә кобудлуг». Вахт кечдикҹә өвладыныз баша дүшәҹәк ки, неҹә давранмаг дүзҝүндүр, неҹә давранмаг писдир вә о ҹүр давранмаг олмаз.

• Гојдуғунуз әхлаг гајдаларынын сәбәбини изаһ един. Мәсәлән, белә суаллар вермәк олар: Нәјә ҝөрә ән јахшысы дүрүст олмагдыр? Јалан достлуғу неҹә позур? Оғурлуг етмәк нәјә ҝөрә дүзҝүн дејил? Елә един ки, ушаг виҹданыны вә ағлыны ишләтмәји өјрәнсин.

• Әхлаг гајдаларына ујғун давранмағын хејрини вурғулајын. Белә демәк олар: «Дүрүст олсан, сәнә етибар едәҹәкләр» вә ја «хејирхаһ олсан, достун чох олаҹаг».

Гој аиләниздә һәр кәс әхлаг дәјәрләринизә ујғун јашасын.

МҮГӘДДӘС КИТАБ ПРИНСИПИ: «Өзүнүзү сынајын» (2 Коринфлиләрә 13:5).

• Аиләниздә һәр кәс әхлаг гајдаларына ујғун јашамалыдыр ки, алныачыглыгла дејә биләсиниз:

  • «Бизим евдә һеч ким јалан данышмыр».

  • «Биз һеч кимә әл галдырмырыг, һеч кимин үстүнә гышгырмырыг».

  • «Биз һеч кимлә кобуд данышмырыг, һеч кими тәһгир етмирик».

Белә оланда, өвладыныз ҝөрәҹәк ки, әхлаг дәјәрләри садәҹә гајдалар дејил, аиләни таныдан дәјәрләрдир.

• Аиләнизин рәһбәр тутдуғу дәјәрләри өвладынызла тез-тез мүзакирә един. Ҝүн әрзиндә јаранан вәзијјәтләрдән истифадә едәрәк өвладларынызы өјрәдин. Өз дәјәрләринизи телевизорда вә ја мәктәбдә ашыланан дәјәрләрлә мүгајисә един. Өвладыныздан сорушун: «Бәс сән неҹә давранардын?» «Бизим аиләмиз белә вәзијјәтдә неҹә давранарды?»

Гој мәнәви дәјәрләр өвладынызын үрәјиндә көк салсын.

МҮГӘДДӘС КИТАБ ПРИНСИПИ: «Виҹданынызы тәмиз сахлајын» (1 Бутрус 3:16).

• Јахшы давраныша ҝөрә тәрифләјин. Өвладыныз дүзҝүн даврананда ону тәрифләјин вә сәбәбини изаһ един. Мәсәлән, белә демәк олар: «Афәрин, дүрүст даврандын. Сәнинлә фәхр едирәм». Ушаг сәһвини бојнуна аланда ону мәзәммәт етмәздән әввәл дүрүстлүјүнә ҝөрә сәмими тәрифләјин.

• Пис давраныша ҝөрә мәзәммәт един. Өвладыныза һәрәкәтләринә ҝөрә мәсулијјәт дашымағы өјрәдин. Ушаглар билмәлидирләр ки, нәји сәһв едибләр вә давранышлары аиләнин дәјәрләринә нәдә зидд ҝедир. Бәзи валидејнләр истәмирләр ки, ушаг өз сәһвинә ҝөрә пис олсун. Амма ушаға һәрәкәтинин нәјә ҝөрә пис олдуғуну баша саланда јаваш-јаваш виҹданы јахшыны писдән ајырд етмәји өјрәнәҹәк.