ФӘСИЛ 5
Аллаһа һансы ибадәт мәгбулдур?
1. Самаријалы гадын ибадәт һаггында нәји билмәк истәјирди?
АЛЛАҺА һансы ибадәт мәгбулдур дејә һеч өзүнүздән сорушмусунузму? Ҝөрүнүр, Самаријада Ҝеризим дағы јахынлығында Иса Мәсиһлә сөһбәт едән гадынын да белә бир суалы јаранмышды. Гадын јәһудиләрлә самаријалыларын мүхтәлиф тәрздә ибадәт етдикләринә диггәт јетирәрәк, деди: “Аталарымыз бу дағда ибадәт едибләр, сиз исә дејирсиниз ки, ибадәт етмәк јери Јерусәлимдәдир” (Јәһја 4:20). Иса самаријалы гадына һәр ҹүр ибадәтин Аллаһа мәгбул олдуғунуму деди? Јохса о, Аллаһы разы салмаг үчүн нә исә хүсуси бир шеј тәләб олундуғуну сөјләди?
2. Самаријалы гадынын суалына Иса неҹә ҹаваб верди?
2 Исанын ҹавабы гадыны тәәҹҹүбләндирди: “Елә вахт ҝәлир ки, о заман Атаја нә бу дағда, нә дә Јерусәлимдә ибадәт едәҹәксиниз” (Јәһја 4:21). Самаријалылар узун мүддәт Јеһоваја еһтирам һисси бәсләјир вә Ҝеризим дағында башга илаһиләрә ибадәт едирдиләр (2 Краллар 17:33). Инди исә Иса Мәсиһ дејир ки, һәгиги ибадәтдә нә бу дағ, нә дә Јерусәлим һеч бир рол ојнамајаҹаг.
РУҺӘН ВӘ ҺӘГИГӘТӘН ИБАДӘТ
3. а) Нәјә ҝөрә самаријалылар әслиндә Аллаһы танымырдылар? б) Садиг јәһудиләр вә башга инсанлар Аллаһы неҹә таныја биләрдиләр?
3 Сонра Иса Самаријалы гадына деди: “Сиз билмәдијинизә ибадәт едирсиниз, биз билдијимизә ибадәт едирик; чүнки гуртулуш јәһудиләрдәндир” (Јәһја 4:22). Самаријалылар арасында јанлыш дини нөгтеји-нәзәрләр мөвҹуд иди. Онлар Мүгәддәс Китабын анҹаг өзләринин Самарија Төвраты адлы хүсуси редаксијаларында нәшр едилән јалныз илк беш китабынын Аллаһдан илһам алдығыны гәбул едирдиләр. Буна ҝөрә дә, әслиндә Аллаһы танымырдылар. Јәһудиләрә исә Аллаһын Кәламы һәвалә едилмишди (Ромалылара 3:1, 2). Мүгәддәс Јазыларда садиг јәһудиләрин вә башга сәмими инсанларын Аллаһы таныја билмәләри үчүн лазым олан һәр шеј варды.
4. Исанын сөзләринә ҝөрә, ибадәтләринин Аллаһа мәгбул олмасы үчүн һәм јәһудиләр, һәм дә самаријалылар нә етмәли идиләр?
4 Әслиндә Иса ҝөстәрди ки, Аллаһын лүтфүнү газанмаг истәјән һәм јәһудиләр, һәм дә самаријалылар өз ибадәт тәрзләриндә дәјишиклик етмәли идиләр. О деди: “Һәгиги ибадәт едәнләрин Атаја руһән вә һәгигәтән ибадәт едәҹәкләри саат ҝәлир вә ҝәлди дә. Чүнки Ата Өзүнә бу ҹүр ибадәт едәнләр ахтарыр. Аллаһ руһдур вә Она ибадәт едәнләрин руһән вә һәгигәтән ибадәт етмәләри ҝәрәкдир” (Јәһја 4:23, 24). Атаја “руһән” ибадәт етмәк үчүн, Онун мүгәддәс руһуна малик олмалы вә бу руһла идарә олунмалыјыг. Аллаһа “һәгигәтән” ибадәт етмәк исә, Онун Кәламы олан Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјин вә бизә ачылан һәгигәтә мүвафиг тәрздә ибадәт етмәјин сајәсиндә мүмкүндүр. Сиздә белә бир истәк вармы?
5. а) “Ибадәт” нә демәкдир? б) Ибадәтимиз Аллаһа мәгбул олсун дејә биз нә етмәлијик?
5 Иса, јалныз һәгиги ибадәтин Аллаһа мәгбул олдуғуну вурғулады. Бу ону ҝөстәрир ки, Јеһоваја мәгбул олмајан ибадәт нөвләри дә мөвҹуддур. Аллаһа ибадәт етмәк — Она еһтирам бәсләмәк вә мүгәддәс хидмәти иҹра етмәк демәкдир. Әҝәр сиз гүдрәтли бир рәһбәрә еһтирам ҝөстәрмәк истәсәјдиниз, јәгин ки, она сәдагәтлә хидмәт етмәјә вә она мәгбул олан иши ҝөрмәјә чалышардыныз. Шүбһәсиз ки, биз Аллаһы разы салмағы даһа чох истәјәрдик. Садәҹә “Мәним диним мәни гане едир” демәкдәнсә, ибадәтимизи Аллаһын тәләбләринин әсасында јохламаға дәјәр.
АТАНЫН ИРАДӘСИНИ ЈЕРИНӘ ЈЕТИРМӘК
6, 7. Нәјә ҝөрә Иса онун шаҝирдләри олдугларыны иддиа едән бә’зиләрини гәбул етмир?
6 Ҝәлин Матта 7:21-23 ајәләрини охујаг вә Аллаһа һәр бир ибадәтин мәгбул олуб-олмадығыны мүәјјән едән һәлледиҹи амили нәзәрдән кечирәк. Иса демишдир: Мәнә: “Ја Рәбб, ја Рәбб”, — дејән һәр кәс Сәмави Сәлтәнәтә [Падшаһлыға] ҝирмәјәҹәкдир; анҹаг ҝөјләрдә олан Атамын ирадәсини јеринә јетирән ораја ҝирәҹәкдир. О ҝүндә бир чохлары Мәнә: “Ја Рәбб, ја Рәбб, биз Сәнин адынла пејғәмбәрлик етмәдикми? Сәнин адынла ҹинләри чыхармадыгмы? Вә Сәнин адынла чох мө’ҹүзәләр јаратмадыгмы?” — дејәҹәкләр. Вә онда Мән онлара ачыгҹа сөјләјәҹәјәм: “Мән сизи һеч вахт танымамышам, јанымдан чәкилин, һагсызлыг едәнләр!”
7 Һәгиги ибадәтдә Иса Мәсиһин Рәбб олдуғуну гәбул етмәк олдугҹа ваҹибдир. Лакин бу сөзләрдән ҝөрүндүјү кими, өзүнү Исанын шаҝирдләри адландыран бир чохларынын ибадәтиндә нә исә чатышмыр. Иса демишдир ки, онлардан бә’зиләри фөвгәлтәбии сурәтдә шәфа вермәк кими “мө’ҹүзәләр” ҝөстәрирләр. Анҹаг онлар Исанын ваҹиб сандығы бир шеји иҹра етмәји нәзәрдән гачырырлар. Онлар онун ‘Атасынын ирадәсини јеринә јетирмирләр’. Әҝәр биз Аллаһа мәгбул олмаг истәјириксә, әввәлҹә сәмави Атамызын ирадәсини өјрәнмәли, сонра исә ону јеринә јетирмәлијик.
ДӘГИГ БИЛИК МҮДАФИӘДИР
8. Әҝәр Аллаһын ирадәсини јеринә јетирмәк истәјириксә, биздән нә тәләб олунур вә һансы јанлыш фикирләрдән гачынмалыјыг?
8 Аллаһын ирадәсини јеринә јетирмәк үчүн һәм Јеһова Аллаһ, һәм дә Иса Мәсиһ һаггында дәгиг билик әлдә етмәк лазымдыр. Бу билик әбәди һәјата апарыр. Буна ҝөрә дә һәр биримизә, сөзсүз ки, Аллаһын Кәламы олан Мүгәддәс Китабдан дәгиг билик әлдә етмәјә ҹидди јанашмаг лазымдыр. Бә’зиләри елә һесаб едирләр ки, әҝәр инсан өз ибадәтиндә сәмимидирсә вә сә’ј ҝөстәрирсә, бу бир о гәдәр дә ваҹиб дејил. Башгалары исә дејирләр: “Аз биләндән, аз да сорушурлар”. Лакин Мүгәддәс Китаб бизи Аллаһ вә Онун нијјәтләри һаггында билијимизи инкишаф етдирмәјә тәшвиг едир (Ефеслиләрә 4:13; Филипилиләрә 1:9; Колослулара 1:9).
9. Дәгиг билик бизи нәдән горујур вә нәјә ҝөрә белә бир билијә еһтијаҹ дујуруг?
9 Бу ҹүр билик ибадәтимизи натәмизликдән горујаҹаг. Һәвари Павел “нур мәләји” ҹилдинә ҝирән руһани бир варлыгдан сөз етмишди (2 Коринфлиләрә 11:14). Өзүнүн ич үзүнү ҝизләдән бу руһани варлыг, даһа доғрусу, Шејтан чалышыр ки, бизи Аллаһын ирадәсинә зидд давранмаға вадар етсин. Шејтанла әлбир олан диҝәр руһани варлыглар да инсанларын ибадәтини ләкәләјирләр, бу сәбәбдән Павел демишди: “Бүтпәрәстләр гурбаны Аллаһа дејил, ҹинләрә ҝәтирирләр” (1 Коринфлиләрә 10:20). Чохлары, еһтимал ки, Аллаһа дүзҝүн ибадәт етдикләрини дүшүнүрдүләр, ејни заманда исә Аллаһын онлардан ҝөзләдијини етмирдиләр. Онлар өзләри дә билмәдән натәмиз, јалан ибадәтә ҹәлб едилмишләр. Даһа сонра Шејтан вә онун ҹинләри һаггында ҝениш өјрәнәҹәјик, лакин артыг индидән мә’лумдур ки, Аллаһын бу дүшмәнләри бәшәријјәтин ибадәтини натәмиз етмишләр.
10. Әҝәр кимсә гәсдән су мәнбәјини зәһәрләјәрсә, бу заман сиз нә едәрдиниз вә Аллаһын Кәламындакы дәгиг билик бизә неҹә көмәк едир?
10 Әҝәр ичдијиниз сујун мәнбәјини киминсә гәсдән зәһәрләдијини билсәјдиниз, ондан ичмәјә давам едәрдинизми? Сөзсүз ки, сиз дәрһал тәмиз су мәнбәји ахтармаға башлајардыныз. Аллаһын Кәламындакы дәгиг билик һәгиги дини ајырд етмәкдә вә Аллаһа ибадәти мурдарлаја биләҹәк һәр бир шеји рәдд етмәкдә бизә көмәк едир.
ИНСАН ӘМРЛӘРИ ОЛАН ТӘ’ЛИМЛӘР
11. Бир чох јәһудиләрин ибадәтиндә сәһв олан нә иди?
11 Иса јер үзүндә оланда бир чох јәһудиләр Аллаһ һаггындакы дәгиг билијә мүвафиг давранмырдылар. Буна ҝөрә дә, онлар Јеһованын гаршысында тәмиз галмаг имканындан мәһрум олдулар. Павел онлар һаггында јазмышдыр: “Онлара шәһадәт едирәм ки, Аллаһ үчүн сә’јләри вардыр, лакин елмә [“дәгиг билијә”, ЈД] әсасланмамышдыр” (Ромалылара 10:2). Онлар Аллаһы динләмәк әвәзинә, Она неҹә ибадәт едәҹәкләрини өзләри гәрара алырдылар.
12. Исраиллиләрин ибадәтини мурдарлајан нә иди вә бунун нәтиҹәси нә олду?
12 Әввәлҹә исраиллиләр Аллаһын вердији тәмиз динә е’тигад едирдиләр, лакин сонралар она инсан тә’лимләри вә фәлсәфәләрини әлавә етдиләр (Јеремја 8:8, 9; Малаки 2:8, 9; Лука 11:52). Фәрисејләр кими танынан јәһуди дин рәһбәрләри етдикләри ибадәтин Аллаһа мәгбул олдуғуну дүшүнсәләр дә, Иса онлара деди: “Јешаја [Ишаја] пејғәмбәр сизин үчүн нә јахшы сөјләмишдир! Неҹә ки, јазылмышдыр: “Бу халг додаглары илә Мәнә һөрмәт едир. Онларын үрәји исә Мәндән узагдыр. Еһкам олараг инсан әмрләрини өјрәдәрәк, Мәнә бош јерә ибадәт едирләр” (Марк 7:6, 7).
13. Неҹә ола биләр ки, биз дә фәрисејләр кими давранаг?
13 Елә ола биләрми ки, биз дә фәрисејләр кими давранаг? Әҝәр ибадәт һаггында Аллаһын дедикләрини динләмәк әвәзинә мирас алдығымыз дини ән’әнәләрә риајәт едәриксә, әлбәттә ки, бу баш верә биләр. Белә һалда олдугҹа реал тәһлүкә һаггында хәбәрдарлыг едәрәк, Павел дејирди: “Руһ исә ајдын шәкилдә дејир ки, ахыр заманларда бә’зиләри имандан дөнәҹәк, јолдан чыхаран руһлара вә ҹинләрин тә’лимләринә гулаг асаҹаглар” (1 Тимотејә 4:1). Ҝөрдүјүмүз кими, садәҹә олараг ибадәтимизин Аллаһа мәгбул олдуғуну зәнн етмәк кифајәт дејил. Иса илә растлашан самаријалы гадын кими, бәлкә биз дә ибадәтимизи валидејнләримиздән мирас алмышыг. Лакин биз әмин олмалыјыг ки, етдијимиз ишләри Аллаһ бәјәнир.
АЛЛАҺЫН ИРАДӘСИНӘ ЗИДД ДАВРАНМАГДАН ЧӘКИНИН
14, 15. Аллаһын ирадәси һаггында мүәјјән гәдәр билијимиз олса да, нәјә ҝөрә еһтијатлы олмаг лазымдыр?
14 Еһтијатлы олмасаг, Аллаһа мәгбул олмајан һәрәкәт едә биләрик. Мәсәлән, һәвари Јәһја “сәҹдә етмәк үчүн” мәләјин ајагларына гапанды. Лакин мәләк ону хәбәрдар етди: “Бах, буну етмә! Мән сәнин вә Исанын шәһадәтинә малик олан гардашларынын һәмкарыјам. Аллаһа сәҹдә ејлә” (Вәһј 19:10). Буна ҝөрә дә ибадәтинизин бүтпәрәстлијин һәр һансы нөвү илә мурдарланмадығыны јохламағын ваҹиблијини анлајырсынызмы? (1 Коринфлиләрә 10:14).
15 Бә’зи мәсиһчиләр Аллаһа мәгбул олмајан дини адәт-ән’әнәләрә риајәт етмәјә башладыгда, Павел онлардан сорушду: “Неҹә олур ки, тәкрарән зәиф вә дәјәрсиз ибтидаи гүввәләрә гајыдырсыныз? Онлара јенидән көлә олмагмы истәјирсиниз? Хүсуси ҝүнләрә, ајлара, мөвсүмләрә вә илләрә риајәт едирсиниз! Сизин үчүн горхурам ки, бәлкә бош јерә сизә зәһмәт чәкмишәм” (Галатијалылара 4:8-11). Һәмин инсанлар Аллаһ һаггында билик әлдә етмишдиләр, лакин сонрадан дини бајрамлары гејд етмәклә вә Јеһоваја мәгбул олмајан ән’әнәләрә риајәт етмәклә ағылсыз давранмаға башламышдылар. Павелин дедији кими, биз “Рәббә нәјин мәгбул олдуғуну өјрәнмәјә” чалышмалыјыг (Ефеслиләрә 5:10).
16. Һансы бајрам вә ән’әнәләрин Аллаһа мәгбул олуб-олмадығыны мүәјјән етмәкдә Јәһја 17:16 вә 1 Петер 4:3 ајәләри бизә неҹә көмәк едир?
16 Биз, Аллаһын принсипләрини позан дини бајрамлар вә ән’әнәләрдән гачынмалыјыг (1 Салониклиләрә 5:21). Мисал үчүн, Иса өз давамчылары һаггында демишди: “Мән дүнјадан олмадығым кими, онлар да дүнјадан дејилләр” (Јәһја 17:16). Мәнсуб олдуғунуз диндә бу дүнјанын ишләринә гарышмамаг принсипинә зидд ҝедән бајрам вә ән’әнәләр мөвҹуддурму? Сизин дининизә мәнсуб олан кәсләр дини бајрам вә ән’әнәләр заманы өзләрини һәвари Петерин һаггында данышдығы инсанлар кими апарырлармы? О јазмышдыр: “Јетәр ки, сиз кечмиш заманларда иман ҝәтирмәјәнләрин истәкләрини јеринә јетириб, өмрүнүзү сәфаһәтлә, шәһвәтлә, сәрхошлугла, ишрәт аләмләри илә, ички мәҹлисләри илә вә ијрәнҹ бүтпәрәстликлә кечирдиниз” (1 Петер 4:3).
17. Нәјә ҝөрә бу дүнјанын руһуна хас олан һәр бир шејдән гачынмалыјыг?
17 Һәвари Јәһја Аллаһ горхусуна малик олмајан бу дүнјанын руһуну әкс етдирән әмәлләрдән гачынмағын ҝәрәклијини вурғуламышды. Јәһја јазырды: “Дүнјаны вә дүнјада олан шејләри севмәјин. Ким дүнјаны севәрсә, онда Атанын мәһәббәти јохдур. Чүнки дүнјада олан һәр шеј, јә’ни ҹисмани еһтирас, ҝөзләрин еһтирасы вә һәјатын тәкәббүрү Атадан дејил, дүнјадандыр. Дүнја вә онун еһтирасы кечиб ҝедир, амма Аллаһын ирадәсини јеринә јетирән әбәди јашајыр” (1 Јәһја 2:15-17). “Аллаһын ирадәсини јеринә јетирән” кәсләрин әбәди јашајаҹагларына диггәт јетирдинизми? Бәли, әҝәр биз Аллаһын ирадәсини јеринә јетирир вә бу дүнјанын руһуна хас олан әмәлләрдән гачынырыгса, әбәди һәјат үмидинә саһиб ола биләрик!
АЛЛАҺЫН ЈҮКСӘК НОРМАЛАРЫНА РИАЈӘТ ЕДИН
18. Бә’зи коринфлиләр давраныш тәрзинә даир нәдә јанылырдылар вә биз бурадан һансы ибрәт дәрсини ҝөтүрә биләрик?
18 Аллаһ истәјир ки, Онун хидмәтчиләри јүксәк әхлаг нормаларына риајәт етсинләр. Гәдим Коринфдә јашајан бә’зи мәсиһчиләр јанлыш олараг елә дүшүнүрдүләр ки, Аллаһ әхлагсыз һәрәкәтләрә таб ҝәтирәҹәкдир. Лакин 1 Коринфлиләрә 6:9, 10 ајәләриндән ҝөрүндүјү кими, онлар чох јанылырдылар. Әҝәр биз Аллаһа мәгбул олан тәрздә ибадәт етмәк истәјириксә, онда јалныз сөздә дејил, әмәлимиздә дә Ону разы салмалыјыг. Сиз дә Аллаһа белә ибадәт едирсиниз? (Матта 15:8; 23:1-3).
19. Һәгиги ибадәт башгалары илә олан мүнасибәтимизә неҹә тә’сир ҝөстәрир?
19 Бизим инсанларла олан мүнасибәтимиздә дә Аллаһын нормалары әкс олунмалыдыр. Иса Мәсиһ бизи тәшвиг етди ки, башгаларынын бизимлә неҹә рәфтар етмәләрини истәјириксә, биз дә онларла елә рәфтар едәк — бу, һәгиги ибадәтин ваҹиб һиссәсидир (Матта 7:12). Гардашлыг мәһәббәтинин тәзаһүр олунмасы һаггында да онун нә дедијинә диггәт јетирин: “Әҝәр бир-биринизә гаршы мәһәббәтиниз олса, бундан һәр кәс Мәним шаҝирдләрим олдуғунузу биләҹәк” (Јәһја 13:35). Исанын шаҝирдләри бир-бирләрини севмәли вә неҹә ки, һәмиманлыларына, еләҹә дә башга инсанлара јахшылыг етмәлидирләр (Галатијалылара 6:10).
ҮРӘКДӘН ЕДИЛӘН ИБАДӘТ
20, 21. а) Аллаһа һансы ибадәт мәгбулдур? б) Нәјә ҝөрә Јеһова Малакинин ҝүнләриндә исраиллиләрин ибадәтини рәдд етди?
20 Јәгин ки, сиз дә Аллаһа мәгбул тәрздә ибадәт етмәк истәјирсиниз. Әҝәр бу беләдирсә, онда ибадәтә даир Јеһованын нөгтеји-нәзәринә саһиб олмалысыныз. Шаҝирд Јагуб бу вә ја диҝәр мәсәләјә бизим дејил, Аллаһын неҹә бахмасынын ваҹиб олдуғуну вурғуламышдыр. Јагуб дејир: “Ата Аллаһын јанында тәмиз вә ләкәсиз диндарлыг будур: Јетимләри вә дуллары онларын мәшәггәтли анларында зијарәт етмәк вә өзүнү дүнјадан ләкәсиз сахламаг” (Јагуб 1:27). Аллаһы разы салмаг истәји һәр биримизи тәшвиг едәҹәкдир ки, ибадәтимизин Аллаһа мәгбул олмајан әмәлләрлә мурдарланмадығыны вә Аллаһын нөгтеји-нәзәринә ҝөрә ваҹиб олан нәји исә нәзәрдән гачырмадығымызы јохлајаг (Јагуб 1:26).
21 Јеһова јалныз тәмиз вә үрәкдән едилән ибадәти гәбул едир (Матта 22:37; Колослулара 3:23). Исраил халгы Јеһоваја тәләб олундуғундан аз верәндә О деди: “Оғул атаја вә гул ағасына һөрмәт едәр; исмими хор ҝөрән каһинләр, әҝәр мән атајамса, һаны мәним иззәтим? Әҝәр мән ағајамса, һаны мәндән горху?” Онлар Аллаһа кор, шикәст вә хәстә һејванлары гурбан ҝәтирмәклә Ону тәһгир едирдиләр, Аллаһ исә белә ибадәти рәдд етди (Малаки 1:6-8). Јеһова бүллур кими тәмиз ибадәтә лајигдир вә О, јалныз һәдсиз сәдагәти гәбул едир (Чыхыш 20:5, 6; Сүлејманын мәсәлләри 3:9; Вәһј 4:11).
22. Әҝәр Аллаһын ибадәтимизи гәбул етмәсини истәјириксә, нәдән гачынмалы вә әксинә, нәји етмәлијик?
22 Ҝөрүнүр, Иса илә сөһбәт едән самаријалы гадыны Аллаһа мәгбул ибадәт тәрзи марагландырырды. Әҝәр бу бизи дә марагландырырса, биз мурдар олан һәр бир тә’лим вә ән’әнәләрдән гачынаҹағыг (2 Коринфлиләрә 6:14-18). Бунун әвәзинә, Аллаһ һаггында дәгиг билик әлдә етмәк вә Онун ирадәсини јеринә јетирмәк үчүн бүтүн гүввәмизи сәрф едәҹәјик. Биз Аллаһа мәгбул олан ибадәт үчүн ирәли сүрүлән бүтүн тәләбләрә мүвафиг олмаға чалышаҹағыг (1 Тимотејә 2:3, 4). Јеһованын Шаһидләри буну етмәјә чалышыр вә сизи дә Аллаһа “руһән вә һәгигәтән” ибадәт етмәкдә онлара гошулмаға сәмими гәлбдән дә’вәт едирләр (Јәһја 4:24). Иса демишди: “Ата Өзүнә бу ҹүр ибадәт едәнләр ахтарыр” (Јәһја 4:23). Үмидварыг ки, сиз дә һәмин кәсләрдән бирисиниз. Самаријалы гадын кими, әлбәттә ки, сиз дә әбәди јашамаг истәрдиниз (Јәһја 4:13-15). Анҹаг сирр дејил ки, инсанлар гоҹалыр вә өлүрләр. Нөвбәти фәсил бунун сәбәбини изаһ едир.
БИЛИЈИНИЗИ ЈОХЛАЈЫН
• Јәһја 4:23, 24 ајәләриндән ҝөрүндүјү кими, Аллаһа һансы ибадәт мәгбулдур?
• Мүәјјән адәт вә ән’әнәләрин Аллаһа мәгбул олуб-олмадығыны неҹә өјрәнә биләрик?
• Аллаһа мәгбул тәрздә ибадәт етмәк үчүн ирәли сүрүлән бә’зи тәләбләр һансылардыр?
[44-ҹү сәһифәдәки шәкил]