Danışıq üslubu

BİZ adətən dostlarla söhbət edəndə özümüzü sərbəst hiss edirik. Demək istədiyimiz sözlər bədahətən gəlir. Kimlərsə coşqun, kimlərsə nisbətən təmkinlidir. Hər necə olsa da, təbiilik nitqi xoşagələn edir.

Ancaq tanımadığımız insana müraciət edərkən həddən artıq səmimi və ya sərbəst danışmaq münasib olmazdı. Bəzi mədəniyyətlərdə tanış olmayan adamla söhbətə başlayarkən müəyyən qaydalara riayət edilməlidir. Belə hallarda, müraciəti hörmətcil şəkildə başladıqdan sonra uzaqgörənliklə rəsmiyyəti azaldıb, yavaş-yavaş adi danışıq üslubuna keçmək yaxşı olardı.

Səhnədən çıxış edərkən də diqqətli olmaq lazımdır. Həddən artıq sərbəstlik məsihçi görüşlərinin dəyərini və söylənənlərin ciddiliyini azaldır. Bəzi dillərdə özündən böyüklərə, müəllimə, məmura və ya valideynlərə müəyyən sözlərlə müraciət edirlər. (Həvarilərin işləri 7:2 və 13:16 ayələrində işlədilən xitablara diqqət yetir.) İnsan həyat yoldaşına bir sözlə, yaxın dostuna isə başqa sözlə müraciət edir. Səhnədə çıxış edərkən həddən artıq rəsmi olmaq lazım gəlməsə də, danışığımızda hörmət hiss olunmalıdır.

Çıxışın həddən artıq rəsmi və ya quru olmasına bir neçə amil səbəb olur. Onlardan biri cümlə quruluşu, yaxud ifadə tərzidir. Natiq sözləri vərəqdə yazıldığı kimi təkrar etməyə çalışanda problem yaranır. Yazı dili danışıq dilindən tamamilə fərqlidir. Düzdür, çıxışa hazırlaşarkən müxtəlif nəşrlər vasitəsilə araşdırma aparılır. Həm də bəzi nitqlərin planı hazır olur. Ancaq çıxış zamanı fikrini sırf nəşrdə yazıldığı kimi ifadə etsən, yaxud hazır plandan oxusan, çətin ki, nitqin danışıq üslubunda alınsın. Danışıq üslubunda çıxış etmək üçün fikirləri öz sözlərinlə demək və mürəkkəb cümlələrdən qaçınmaq lazımdır.

Digər bir amil tempdir. Sözləri bərabər fasilələrlə dedikdə və tempi dəyişmədikdə nitq rəsmi və quru alınır. Adi danışıqda temp dəyişir və tez-tez müxtəlif uzunluqda fasilələr edilir.

Əlbəttə, böyük auditoriyaya müraciət edərkən, dinləyicilərin diqqəti yayınmasın deyə, danışıq üslubundan əlavə səsi, intensivliyi artırmaq və daha çox şövqlə danışmaq lazımdır.

Danışıq üslubunun xidmətə müvafiq olması üçün adi söhbətlərdə yaxşı danışmağa vərdiş et. Bunun üçün heç də ali təhsil tələb olunmur. Sadəcə elə danışmağı öyrənmək lazımdır ki, başqaları dediklərini hörmətlə dinləsinlər. Bu məqsədi nəzərdə tutaraq düşün: gündəlik söhbətlərində aşağıdakı bəndlər üzərində işləməyinə gərək varmı?

1. Qrammatik qaydaları pozan və ya Allahın qanunları ilə yaşamayan insanlara məxsus ifadələrdən qaçın. Koloslulara 3:8 ayəsindəki məsləhətə müvafiq olaraq, kobud və bayağı ifadələr işlətmə. Digər tərəfdən, adi danışıq dilində pis heç nə yoxdur. Danışıqda işlədilən söz və ifadələr qeyri-rəsmi olsa da, hamı tərəfindən qəbul edilmiş nitq normalarını pozmur.

2. Çalış ki, müxtəlif fikirləri eyni sözlərlə ifadə etməyəsən. Fikri dəqiq çatdıran sözləri işlətməyi öyrən.

3. Danışmağa başlamazdan əvvəl nə demək istədiyini beynində düzüb-qoş ki, boş-boşuna təkrara yol verməyəsən.

4. Çox danışanda hətta ən gözəl fikirlər belə itir. Dinləyicilərin hansısa fikri yadda saxlamalarını istəyirsənsə, sadə və aydın cümlələrlə danışmağa vərdiş et.

5. Danışıq tərzinlə ətrafdakılara hörmət etdiyini göstər.