Referensi tu Parpunguan Hangoluan dohot Pangkobasion na Laho Diparsiajari
3-9 AGUSTUS
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 2 MUSA 13-14
“Marsihohot ma Rohamuna, jala Ida Hamu Hamuliaon ni Jahowa”
w13-IN 1/2 4
Si Musa Halak na Porsea
Ra dang diboto si Musa hian, na bolaon ni Jahowa Laut Rara lao paluahon halak Israel. Alai pos do roha ni si Musa, adong do bahenon ni Jahowa lao paluaon bangsona. Naeng ma nian haporseaon ni si Musa i sarupa dohot bangso Israel. Didok si Musa ma tu bangso i, “Unang hamu mabiar, marsihohot ma rohamuna, jala ida hamu hamuliaon ni Jahowa, sibahenonna tu hamu sadari on.” (2 Musa 14:13) Marhasil do si Musa paposson roha ni bangso i? Marhasil. Didok Bibel do taringot bangso i: “Alani haporseaon do umbahen na didalani halak Israel Laut Rara, songon na mandalani tano na mahiang.” (Heber 11:29) Jadi, haporseaon ni si Musa i, dang holan marguna tu dirina sandiri, alai tu ganup halak na maniru haporseaonna.
Pargogo na So Hatudosan jala Parasi Roha
13 Jaha 2 Musa 14:19-22. Bayangkon ma molo rap hamu dohot halak Israel di tingki i. Tontu busisaon do hamu. Nunga ro tentara ni Mesir di pudimuna jala Laut Rara di jolomuna. Alai ro ma Jahowa mangurupi. Ombun na di jolomuna pinda tu pudi mangambati tentara Mesir. Holom ma di tentara ni Mesir alai tiur ma di jolo ni halak Israel. Dungkon i, diida hamu ma si Musa mangangkat tungkotna tu laut i. Jala ro ma alogo na mansai gogo sian timur. Bola ma laut i jala gabe adong ma dalan. Rap mardalan ma hamu dohot keluargamuna, angka halak Israel, dohot angka pinahanmuna. Longang do ra rohamu ala mahiang do tano i. Gabe mura ma mardalan. Halak na lambat mardalan pe boi hatop sahat.
w09-IN 15/3 7 ¶2-3
Ikkon Ingotonmuna do Jahowa
Nang pe marsitutu halak Mesir mangalumba halak Israel, sappe sega kareta porangna, alai sahat do halak Israel tu topi ni Laut Rara. Dung i dipatoltol si Musa ma tanganna tu atas ni laut i. Mardomu ma muse aek i dibahen Jahowa. Gabe lonong ma si Firaun dohot akka tentarana. Dang adong nanggo sada halak i na malua. Saonari nga malua be halak Israel.—2 Mus. 14:26-28; Ps. 136:13-15.
Nang pe naung leleng barita i dibege halak, alai tong dope mabiar akka bangso na di humaliangna. (2 Mus. 15:14-16) Contohna 40 taon dukkon i, didok si Rahab na sian Jeriko ma tu dua bawa Israel, “Naung madabu hasonggoton tu hami maradophon hamu, . . . Ai nunga hubege hami na niarsik ni Jahowa aek ni laut Arung maradophon hamu, uju na ruar i hamu sian Misir.” (Jos. 2:9, 10) Dang tarhalupahon bangso na asing cara ni Jahowa i paluahon naposona. Jadi, nungnga godang na dibahen Jahowa tu bangso Israel asa toktong diingot halak i Ibana.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 1080 ¶2
Dalan
Sasittongna adong do dalan naung hatop sian Mesir sahat tu Tano na Dijanjihon. Sian Mesir mardalan ma menuju kota Gaza dohot kota Askelon na di Filistia. Dung i masuk ma tu Megido tu arah timur laut. Lanjut ma muse tu Hazor na di utara Laut Galilea asa sahat tu Damaskus. On ma akka dalan na umhatop asa sahat tu Tano na Dijanjihon. Alana sasittongna sian mulai najolo, nga adong akka dalan na menghubungkon akka kota di daerah Palestina. Jala adong do dalan naung somal di dalani lao martiga-tiga. (4Mus 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Pangh 21:19; 1Sam 6:9, 12; 13:17, 18; ida it-1-IN 1081 JALAN RAJA.) Alai, dang sian i dalan na dipatudu Jahowa tu bangso Israel. Dalan na asing do na dipatudu asa unang diserang halak Palistim nasida. On ma cara ni Jahowa lao patuduhon asi ni rohana tu bangso Israel asa unang mandele nasida.—2Mus 13:17.
it-1-IN 651 ¶4-5
Haluaon manang Eksodus
Hira-hira didia do Laut Rara na dibolus ni halak Israel i?
Dung sahat bangso Israel di Etham di pinggir ni padang belantara, didok Jahowa ma tu si Musa, “Suru ma mulak halak Israel asa markemah nasida di lambung ni Pi-Hakiroth” jonok tu laut. Dibahen Jahowa songon i “asa i dirimpu raja Parao: ‘Naung lilu pardalan ni halak Israel”. (2Mus 13:20; 14:1-3, Bibel siganup ari) Hata Heber ni “mulak” menurut akka pakar lapatanna, dang holan marbelok sambing alai mamutar balik. Didok halak i, hira-hira dung sahat halak Israel di sada inganan di ujung ni utara Teluk Suez, marputar ma halak Israel jala mardalan dompak timur di Jabal Ataqah, pegunungan na adong di sabolah barat Teluk Suez. Molo dibayakkon, dang mungkin bangso Israel boi malua sian si Firaun alani godang ni rombonganna. Tarlumobi molo dilumba si Firaun nasida sian arah utara. Ditamba muse nga di jolo ni nasida Laut Rara, na mangambat pardalanan ni nasida.
Songon na didok pakar i, sarupa do tong carita i dohot carita ni halak Jahudi sian abad na parjolo. (Ida it-2-IN 555 PIHAHIROT.) Alai na rikkot, carita nasida i sarupa do dohot carita na di Bibel. Nang pe godangan pakar mandok dang songon i situasina. (2Mus 14:9-16) Takkas ma Laut Rara na dibolus halak Israel i, dao do sian ujung ni Teluk Suez (manang di barat Laut Rara). Jadi alani daona sasittongna dang mura di si Firaun mandapotton halak Israel nang pe ikkon mamutar si Firaun sian Teluk Suez.—2Mus 14:22, 23.
10-16 AGUSTUS
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 2 MUSA 15-16
“Mamuji Jahowa Marhite Ende”
w95-IN 15/10 11 ¶11
Mabiar tu Debata na Sittong
11 Gabe tarbarita ma goar ni Jahowa alana diripashon tentara ni halak Mesir. (Josua 2:9, 10; 4:23, 24) Gabe badia ma goar ni Jahowa ala dang tolap Debata ni halak Mesir lao paluahon halak Mesir. Gabe marsak ma halak i alani marpos ni roha tu jolma dohot tu tentara ni nasida. (Psalmen 146:3) Ala dipalua Jahowa bangso Israel, gabe marende ma nasida lao mandok mauliate tu Jahowa.
w95-IN 15/10 11-12 ¶15-16
Mabiar tu Debata na Sittong
15 Molo rap hian hita malua dohot si Musa, tottu dohot do hita marende. Taendehon ma, “Ise ma songon Ho, ale Jahowa di tongatonga ni angka debata? Ise ma songon Ho marmulia di bagasan habadiaon, na songkal marpujipujian, na mambahen halongangan?” (2 Musa 15:11) Mulai sian i toktong do halak Israel marlas ni roha saleleng marratus taon. Di bukku parpudi sian Bibel, dipaboa si Johannes do taringot naposo ni Debata na dimiahi jala setia. “Diendehon nasida ma ende ni si Musa, i ma naposo ni Debata dohot ende ni Anak ni Biru-biru i.” Songon dia ma ende i? “Ale Jahowa Debata na Sun Hinagogo, na balga jala halongangan do angka ulaonmu. Ale Raja sisaleleng ni lelengna, na tigor jala na sintong do angka dalanmu. Ise ma na so mabiar tu Ho ale Jahowa jala na so pasangaphon goarmu?”—Pangungkapon 15:2-4.
16 Saonari on pe naposo ni Debata dipalua do sian ajaran na so sittong. Diargai nasida do toppaan ni Debata jala diihutton sude uhumna. Marragam bangso do dipalua sian ajaran na so sittong. Ganup taon, marratus ribu halak gabe sisomba Jahowa. Dang leleng nai diripasson Jahowa ma sude agama palsu dohot pamarettaon ni portibi on, asa mangolu salelengna naposona di tano na imbaru.
it-2-IN 177 ¶2
Musik
Godang do kelompok parende di Israel na marende antifonal. Lapatanna, cara marende na diulahon dua kelompok paduan suara na margatti-gatti marende. Manang sahalak parende solo na marsialus-alusan dohot kelompok paduan suara. Di Bibel didok ma i, “marsialusan”. (2Mus 15:21; 1Sam 18:6, 7) Cara marende i boi do i taida sian akka bukku Psalmen, songon Psalmen 136. Contoh na asing muse, tikki peresmian tembok Jerusalem di jaman ni si Nehemia. Adong do paduan suara na marende mangendehon ende pujian.—Neh 12:31, 38, 40-42; ida it-2-IN 242 NYANYIAN.
it-2-IN 187 ¶1
Panurirang Borua
Panurirang borua na parjolo sahali disurat di Bibel i ma, si Miriam. Olo do ra marhite ende na diendehon si Miriam i, dipasahat Jahowa podana. (2Mus 15:20, 21) Alani i, didok ibana ma dohot si Aron tu si Musa, “Nda dohot do marhite sian hami Ibana mandok hatana?” (4Mus 12:2) Jala Jahowa sandiri pe marhite panurirang Mika, disuru Jahowa ma “si Musa, si Aron dohot si Miriam” lao mamboan bangso Israel kaluar sian Mesir. (Mik 6:4) Nang pe si Miriam panurirang na dipakke Jahowa lao pasahatton Hatana, alai dang na gabe umtimbo kedudukan ni si Miriam sian si Musa. Buktina, diuhum Jahowa do ibana ala mangulahon na so ulaonna.—4Mus 12:1-15.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w11-IN 1/9 14
Diboto Hamu do?
Boasa burung puyuh na dipillit Jahowa lao siallangon ni halak Israel tikki di padang belantara?
Dua hali ma diparade Jahowa burung puyuh tu bangso Israel dung kaluar sian Mesir.—2 Musa 16:13; 4 Musa 11:31.
Hira-hira 18 sentimeter do ganjang ni burung puyuh. Boratna pe holan 100 gram. Gelleng do burung puyuh on. Boi do godang taida burung on di Asia bagian barat manang di Eropa. Marpinda-pinda do burung on. Tikki musim dingin di Afrika Utara dohot di Arab, disi ma burung on. Martahap-tahap do akka burung on molo pinda. Jala balga do kelompokna. Dilewati ma pantai timur Laut Tengah dohot Semenanjung Sinai.
Songon na didok The New Westminster Dictionary of the Bible, “Hatop do habang burung puyuh jala mangihutton alogo. Alai molo berubah arah ni alogo manang palojahu sude rombongan ni burung i, madabu ma tu tano.” Jadi ikkon maradi do burung on sadari manang dua ari. Jala di tikki maradi i ma mura ditakkup burung on. Mulai sian abad 20, dikirim halak Mesir do ganup taon 3 juta burung puyuh lao gabe sipanganon.
Boi do dua hali bangso Israel papunguhon burung puyuh di tikki musim semi. Alana, habang mangalewati daerah Sinai do burung puyuh on biasana. Alai Jahowa do mambahen alogo mamboan burung puyuh on tu perkemahan ni Israel.—4 Musa 11:31.
w06-IN 15/1 31
Sukkun-Sukkun sian na Manjaha
Dang sadia leleng dung kaluar halak Israel sian Mesir, marungut-ungut ma nasida alani sipanganon. Alani i, diparade Jahowa ma manna tu nasida. (2 Musa 12:17, 18; 16:1-5) Jadi didok si Musa ma tu si Aron, “Buat ma sada tapongan, jala bahen tusi Manna gok sasolup, jala pajongjong tu jolo ni Jahowa, sipajopon di pinomparmuna.” Didok do muse, “Songon na tinonahon ni Jahowa tu si Musa, dipajongjong si Aron ma i tu jolo ni poti parpadanan i [inganan ni surat na penting] bahen parningotan.” (2 Musa 16:33, 34) Dung sae dibahen si Musa Tabut jala disippan disi sappulu Patik na disurat di batu i, dibahen si Aron ma manna na sabaskom i di jolo ni Poti Parpadanan.
17-23 AGUSTUS
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 2 MUSA 17-18
“Halak na Olo Mangalatik jala Mangalehon Tanggung Jawab”
w13-IN 1/2 6
Si Musa Halak na Lambok
Dihaholongi si Musa do bangso Israel. Diboto bangso Israel do molo si Musa dipakke Jahowa lao mangurupi nasida. Molo adong masala ni nasida, ro ma halak i mandapotton si Musa. Didok Bibel, “Gabe jongjong ma bangso i di lambung ni si Musa sian manogotna ro di botari.” (2 Musa 18:13-16) Marjom-jom si Musa manangihon halak i. Pasti loja hian do dihilala si Musa. Nang pe songon i, alani holongna las do rohana mangurupi halak i.
w03-IN 1/11 6 ¶1
Asa Marlas ni Roha, Ikkon Marhaporseaon
Andorang so dipillit akka bawa na lao mangulahon tanggung jawab, ikkon dipatudu nasida do parange na denggan. Jala nga dipatudu bukti na mabiar do nasida tu Debata. I ma mabiar mambahen haccit roha ni Debata. Manang ise pe, boi mangida takkas akka bawa on mangulahon uhum ni Debata. Dang olo nasida mangalului keuntungan na boi manegai pikkiran ni nasida alani kekuasaan. Tanggung jawab i dang disalagunahon nasida, lao tu kepentingan dirina sandiri, keluargana, manang akka donganna.
w02-IN 15/5 25 ¶6
Tigor do Molo Halak na Setia
Diboto si Musa do na satolap ni gogona, jala serep do rohana. Dioloi ibana ma simatuana si Jetro, asa dibagi tugasna tu bawa na boi diandalhon. Alana, nungnga palojahu ibana pasaehon persoalan ni akka halak. (2 Musa 18:17-26; 4 Musa 12:3) Molo bawa na serep rohana, rade do mangalehon tugasna tu na asing. Dang mabiar ibana molo na asing mangulahon tugas i. (4 Musa 11:16, 17, 26-29) Alai na lomo do rohana mangurupi na asing lao patoguhon parale-aleon ni nasida tu Jahowa. (1 Timoteus 4:15) Olo do hita songon i?
Mangalului Arta na Adong di Bibel
“Unang ma Galegale Tanganmu”
14 Tingki marporang dohot halak Amalek, ditungkol si Aron dohot si Hur do tangan ni si Musa asa tongtong togu. Saonari, hita pe boi songon i marhite mangurupi angka donganta. Adong do angka donganta na gale ala lam matua, ala marsahit, adong tantangan sian keluarga, lungunlungunan, manang ala mate na hinaholonganna. Hita pe boi do patoguhon angka na poso, na jotjot dielaela mangulahon na sala manang asa sangap di portibi on. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Alani i, lehon ma tingki laho mamparrohahon angka dongan di Bale Harajaon, tingki marbarita, tingki rap mangan, manang tingki martelepon tu nasida.
it-1-IN 1148 ¶5
Kanon
Sian bukti na adong, sude na disurat si Musa sian Debata do. Kanonis lapatanna, pedoman lao manomba Jahowa. Jahowa do na mamillit ibana gabe sahalak pamimpin ni bangso Israel, dang sian rohana sandiri. (2Mus 3:10, 11; 4:10-14) Dilehon Jahowa ma tu ibana huaso lao mambahen mukjizat. Jala diakkui malim ni si Firaun do huaso ni si Musa i sian Debata. (2Mus 4:1-9; 8:16-19) Jadi, na disurat jala na dipasahat si Musa dang sian rohana sandiri. Alai ala mangihutton paretta ni Debata dohot tondi parbadia do, gabe taronjar ma si Musa lao makkatai jala manuratton deba kanon ni Bibel.—2Mus 17:14.
24-30 AGUSTUS
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 2 MUSA 19-20
“Laba ni Sappulu Patik tu Hamu”
w89-IN 15/11 6 ¶1
Aha do Lapatan ni Sappulu Patik tu Hamu?
Sian opat Patik na parjolo paboahon aha tanggung jawabta tu Jahowa. (Na parjolo) Holan Jahowa do na ikkon tasomba. (Mateus 4:10) (Na paduahon) Dang boi naposona manomba gana-ganaan manang patung. (1 Johannes 5:21) (Na patoluhon) Ikkon tama do tapakke goar ni Jahowa. (Johannes 17:26; Rom 10:13) (Na paopatton) Ikkon umpenting do parale-aleonta tu Jahowa asa unang holan mamikkiri diritta sandiri.—Heber 4:9, 10.
w89-IN 15/11 6 ¶2-3
Aha do Lapatan ni Sappulu Patik tu Hamu?
(Na palimahon) Asa marsada keluarga ikkon unduk do akka dakdanak tu natua-tuana asa dipasu-pasu Jahowa. Didok Bibel, “On do parenta na parjolo mardongan janji: Asa denggan ngolum jala ganjang umurmu di tano on.” Luar biasa do upa on. (Epesus 6:1-3) Tung pe mangolu hita “di ari parpudi” na gok hajahaton, molo unduk akka na poso tu natua-tuana, dapot ni nasida ma pasu-pasu.—2 Timoteus 3:1; Johannes 11:26.
Molo tahaholongi akka dongan, dang taulahon be ulaon na jahat songon, (Paonomhon) mambunuh, (Papituhon) mangalakkup, (Paualuhon) manakko, dohot (Pasiahon) margabus. (1 Johannes 3:10-12; Heber 13:4; Epesus 4:28; Mateus 5:37; Poda 6:16-19) Boha do molo na di bagasan rohatta? Patik na (Pasappuluhon) unang ma adong di rohatta naeng di hita arta ni halak. Alana dipangido Jahowa ikkon toktong do sittong na di bagasan roha.—Poda 21:2.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 1030 ¶6-1031 ¶1
Malim
Malim ni Kristen. Marjanji do Jahowa molo setia bangso Israel tu perjanjianna, gabe “harajaon malimmalim ma hamu di Ahu jala bangso na badia”. (2Mus 19:6) Pinoppar na sian si Aron do na gabe malim sahat tu na ro malim na umbalga, na manggombarhon hamalimon ni si Aron. (Heb 8:4, 5) Martahan do hamalimon ni si Aron sahat tu na ro perjanjian na baru. (Heb 7:11-14; 8:6, 7, 13) Tu halak Israel hian do parjolo dilehon Jahowa tugas lao gabe malim di Harajaon ni Debata na naeng ro. Alai di pudian ni ari gabe dohot do tong halak na so Jahudi digokkon gabe malim.—Ul 10:34, 35; 15:14; Rom 10:21.
Ala dang sude halak Jahudi na manjalo Jesus, dang boi bangso i paradehon malim, jala gabe bangso na badia. (Rom 11:7, 20) Marratus taon dukkon i, ala dang setia bangso Israel, dipaingot Jahowa do nasida marhite panurirang Hosea. Didok Jahowa, “Ala naung ditoishon ho parbinotoan, bolongkononku ma ho unang be ho mangaradoti ulaon hamalimon di ahu, ala naung dihalupahon ho patik ni Debatam, halupahononku ma huhut angka anakmi.” (Hos 4:6) Alani i, dipaboa Jesus ma tu pamimpin ni halak Jahudi, “Buaton ma Harajaon ni Debata sian hamu, jala lehonon ma i tu sada bangso na mangulahon lomo ni roha ni Debata.” (Mat 21:43) Nang pe songon i, tikki di portibi on dope Jesus diakkui ibana do hamalimon ni si Aron. Buktina, tikki dipamalum ibana sahalak na marsahit kusta disuru ibana do lao tu malim asa mangalehon pelean.—Mat 8:4; Mrk 1:44; Luk 17:14.
w04-IN 15/3 27 ¶1
Akka na Rikkot sian Bukku 2 Musa
20:5—Songon dia Jahowa manguhum halak Israel sahat tu akka pinomparna alani ‘hajahaton ni amaamana’? Sasittongna dung magodang sasahalak, martanggung jawab do ibana tu na diulahonna. Alai, ala manomba gana-ganaan bangso Israel, gabe mandapot panguhuman do halak i sahat tu pinopparna. Jala halak Israel na burju pe gabe maol setia tu Jahowa.
31 AGUSTUS–6 SEPTEMBER
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 2 MUSA 21-22
“Tiru Cara ni Jahowa Mangargai Hangoluan”
it-2-IN 587 ¶1
Mamukkul
Molo adong hatoban ni halak Heber na mangalo, dipaloas do tuanna mamukkuli hatobanna. Alai molo sappe mate hatobanna i dipukkul, ikkon diuhum do tuanna i. Alai molo hatoban i mangolu dope sadari manang dua ari dung dipukkul, tarboto ma dang na adong rencanana pamatehon hatobanna. Marhak do ibana manguhum hatobanna i, alana “artana” do hatobanna i. Alana dang mungkin olo sasahalak mago artana. Alai molo mate do hatobanna i, sadari manang dua ari dung dipukkul, gabe maol do memastihon alana dipukkul i do ibana mate manang na dang. Alai molo mangolu dope hatobanna i sadari manang dua ari dung dipukkul, dang diuhum tuanna i.—2Mus 21:20, 21.
Diargai Hamu do Hangoluan?
16 Mansai diargai Jahowa do hangoluan na adong di bortian. Di Israel najolo, molo adong sasahalak na mambahen jea tu sahalak ina na mardenggan pamatang jala mate ina i manang posoposo na di bortianna, di adopan ni Debata dos ma i songon pamunu. Ibana ingkon diuhum “hosa [ganti] ni hosa”. (Jaha 2 Musa 21:22, 23.) Pingkirhon ma songon dia pangkilalaan ni Jahowa tingki mangida godang halak manggugurhon posoposona manang aborsi ganup taon, na holan mamingkirhon dirina sandiri.
w10-IN 15/4 29 ¶4
Lomo Roha ni Jahowa Asa “Malua” Hamu
Molo adong lombu mananduk jolma sappe mate, adong do uhum na marlakku tusi. Ikkon dipamate nappunasa lombu i do lombuna i asa unang mananduk jolma be lombuna i. Pasti rugi do nappunasa i. Alana, jagalna pe dang boi diallang manang dijual tu halak na asing. Alai molo dipasombu lombuna i mangolu, jala ditanduk muse halak na asing sappe mate, lombuna dohot nappunasa lombu i ikkon dipamate. Dibahen pe uhum i asa toktong do dijaga pinahanna.—2 Mus. 21:28, 29.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w10-IN 15/1 4 ¶4-5
Boasa Ikkon Mangalehon Diri tu Jahowa?
4 Aha do gunana molo talehon diritta tu Jahowa? Perbandinganna, parrohahon ma parale-aleon ni si Jonatan dohot si Daud. Adong do perjanjian ni halak i nadua. (Jaha 1 Samuel 17:57; 18:1, 3.) Asa marguna na marale-ale, ikkon adong do tanggung jawabna be. Tanggung jawab i dipatudu tikki mamparrohahon donganna. Nang pe nga jarang parale-aleon sisongon i, alai biasana lam solhot do parale-aleon molo dibahen janji jala martanggung jawab tu janjina i.—Poda 17:17; 18:24.
5 Patik na dilehon Jahowa tu bangso Israel mandok, “molo sada hata ni hatoban i mandok: Holong do rohangku di indukhu, di jolmangku dohot di angka anakkonku, tagonan unang malua ahu. Togihonon ni indukna ma ibana tu Debata patindangonna ma ibana tu pintu manang tu tiang, dung i turaon ni indukna ma pinggolna dohot turatura, jadi hatobanna ma ibana salelenglelengna”. (2 Mus. 21:5, 6) Parjanjian i boi hot saleleng ni lelengna molo lomo roha ni hatobanna i asa toktong rap dohot tuanna. Jadi Patik na dilehon Jahowa tu bangso Israel, marlaba do i tu akka halak na mambahen janji.
it-2-IN 973 ¶11
Tanduk
Hata na didok di 2 Musa 21:14, boi do lapatanna, molo mambunu sahalak malim tong do ikkon dipamate ibana. Jala tung pe ditiop ibana tanduk ni langgatan, dang boi i paluahon ibana sian uhum.—Bandingkon tu 1Raj 2:28-34.