ECLESIASTES*

1 An mga tataramon kan tagapagpaapod*+ nin pagtiripon, an aki ni David, an hadi sa Jerusalem.+

 7 An gabos na sapa* nagsusulog pasiring sa dagat, pero an dagat dai napapano.+

Sa lugar kun sain an mga sapa minapuon na magbulos, duman an mga iyan minabalik tanganing sa giraray magsulog.+

Nag-eksister na iyan bago pa an panahon ta.

12 Ako, na tagapagpaapod nin pagtiripon, namamahala sa Jerusalem bilang hadi sa Israel.+ 13 Isinentro ko an sakong puso sa pag-adal asin pagsiyasat nin may kadunungan+ manungod sa gabos na bagay na ginibo sa sirong kan kalangitan+—an nakakapangluya sa buot na mga gibuhon na itinao nin Diyos sa mga aki nin tawo na nagpapangyaring pirmi sindang magin sibot.

16 Dangan sinabi ko sa sakong puso: “Hilinga! Nagkaigwa ako nin dakulang kadunungan na labi pa sa kiisay man na nainot sa sako sa Jerusalem,+ asin nagkamit an sakong puso nin kadakul na kadunungan saka kaaraman.”+ 17 Isinentro ko an sakong puso sa pag-aram kun ano an kadunungan, kun ano an karungawan,*+ saka kun ano an kalulungan, asin ini man paglapag sana sa duros.

2 Dangan sinabi ko sa sakong puso: “Madya, purbaran ta daw na magpasiram-siram* asin hilingon kun ano an karahayan kaiyan.” Pero hilinga! iyan man mayong kamanungdanan.

 2 An sabi ko manungod sa pagngisi, “Karungawan iyan!”

Asin manungod sa pagpasiram-siram,* “Anong pakinabang kaiyan?”

3 Nagsiyasat an puso ko paagi sa pagpaugma kan sakong sadiri sa arak,+ mantang pinagdadanay an sakong kadunungan; may mga ginibo pa ngani akong kamangmangan tanganing maaraman kun ano an pinakamarahay na bagay na magigibo nin mga tawo sa panahon kan saindang pipira sanang aldaw nin buhay sa sirong kan kalangitan. 4 Naggibo ako nin darakulang bagay.+ Nagtugdok ako nin mga harong para sa sadiri ko;+ naggibo ako nin mga ubasan para sa sadiri ko.+ 5 Naggibo ako nin mga hardin saka mga parke para sa sadiri ko, asin nagtanom ako sa mga iyan nin gabos na klase nin namumungang kahoy. 6 Naggibo ako para sa sadiri ko nin mga tipunan nin tubig, tanganing patubigan kaiyan an sakong plantasyon* nin nagtuturubo nang kahoy. 7 Nagkua ako nin mga suruguon na lalaki asin babayi,+ asin may mga suruguon akong nagkamurundag sa harong ko.* Nagkua man ako nin dakulon na ataman na hayop+—mga baka asin karnero saka kanding—nin labi pa kisa sa kiisay man na nainot sa sako sa Jerusalem. 8 Nagtipon ako para sa sadiri ko nin plata* asin bulawan,+ na mga kayamanan kan mga hadi asin kan mga probinsiya.*+ Nagtipon ako para sa sadiri ko nin mga parakantang lalaki saka babayi, siring man nin nagtataong kaugmahan sa mga aking lalaki nin tawo—an babayi, iyo, dakul na babayi. 9 Kaya nagin bantog ako asin nalabihan ko an siisay man na nainot sa sako sa Jerusalem.+ Asin an sakuyang kadunungan nagdanay sa sako.

10 Dai ko ipinanguri sa sadiri ko an ano man na bagay na minawot ko.*+ Dai ko pinugulan an sakong puso sa ano man na klase nin pagpasiram-siram,* huling nagin maugma an puso ko dahil sa gabos kong pagpapagal, asin iyo ini an balos* sa gabos kong pagpapagal.+ 11 Pero kan pag-isipan ko an gabos na hinaman kan sakong mga kamot asin an gabos na pagpapagal na pinagmaigutan kong isagibo,+ nahiling kong mayong kamanungdanan gabos, paglapag sana sa duros;+ mayo nin ano man na igwang tunay na halaga* sa irarom kan aldaw.+

12 Dangan ibinalyo ko an sakong atensiyon sa kadunungan asin karungawan saka kalulungan.+ (Huling ano an magigibo kan tawong maabot na kasunod kan hadi? Mayo na, kundi kun ano an nagibo na.) 13 Asin nahiling kong may bentaha an kadunungan kisa sa kalulungan,+ kun paanong may bentaha an liwanag kisa sa kadikluman.

14 An mga mata kan madunong nakamuklat;*+ pero an mangmang naglalakaw sa kadikluman.+ Asin narealisar ko man na gabos sinda saro an kaaabtan.+ 15 Dangan sinabi ko sa sakong puso: “An nangyayari sa mangmang mangyayari man sa sako.”+ Kaya ano man an nakua ko sa pagigin sobra kadunong? Kaya sinabi ko sa sakong puso: “Mayong kamanungdanan man ini.” 16 Huli ta mayo nin nagdadanay na nagigirumduman sa sarong madunong o sa sarong mangmang.+ Sa maabot na mga aldaw, an lambang saro malilingawan. Asin paano magagadan an sarong madunong? Kapareho man kan mangmang.+

17 Kaya ikinakauyam kong marhay an buhay,+ huli ta an gabos na bagay na ginigibo sa irarom kan aldaw garo baga nakakapangluya sa buot ko, huling mayong kamanungdanan gabos,+ paglapag sana sa duros.+ 18 Ikinauyam kong marhay an gabos na pigparapagalan ko sa irarom kan aldaw,+ huling dapat kong iwalat iyan sa tawong maabot na kasunod ko.+ 19 Asin siisay an nakakaaram kun baga siya magigin madunong o mangmang?+ Pero, siya an mamamahala sa gabos na bagay na pinagmaigutan kong makamtan sa irarom kan aldaw paagi sa grabeng paghihinguwa asin kadunungan. Mayong kamanungdanan man ini. 20 Kaya sa sakong puso, nawaran na ako nin paglaom sa gabos na pagpapagal na ginibo ko sa irarom kan aldaw. 21 Huli ta an sarong tawo tibaad magmaigot na marhay nin may kadunungan, kaaraman, asin kakayahan, pero an saiyang makakamtan* itatao man sana niya sa tawong dai man nagpagal para diyan.+ Mayong kamanungdanan man ini asin mamundong marhay na pangyayari.*

22 Ano talaga an nakukua nin sarong tawo sa gabos niyang pagpapagal saka ambisyon na nagmomotibar sa saiya* na magmaigot sa irarom kan aldaw?+ 23 Huli ta sa gabos niyang aldaw, an saiyang gibuhon nagdadara nin kakulugan asin pagkadisganar,+ asin dawa sa banggi, an puso niya dai nagpapahingalo.+ Mayong kamanungdanan man ini.

24 Mayo nang mas marahay sa tawo kundi an magkakan asin mag-inom saka magin maugma* sa saiyang pagpapagal.+ Ini man, narealisar kong hali sa kamot kan tunay na Diyos,+ 25 huling siisay pa man an igwa nin mas marahay na pigkakakan asin pig-iinom kisa sako?+

26 Itinatao niya an kadunungan asin kaaraman saka kaugmahan sa tawong nakakapaugma sa saiya,+ pero sa parakasala itinatao niya an gibuhon na magtipon asin magkolekta lang nin mga rugaring na itatao sa saro na nakakapaugma sa tunay na Diyos.+ Mayong kamanungdanan man ini, paglapag sana sa duros.

Panahon para sa giyera asin panahon para sa katuninungan.

9 Ano an makukua nin sarong trabahador sa gabos niyang paghihinguwa?+ 10 Nahiling ko an mga gibuhon na itinao nin Diyos sa mga aki nin tawo tanganing pirmi sindang magin sibot. 11 An gabos na bagay ginibo niyang magayon* sa kapanahunan kaiyan.+ Ibinugtak pa ngani niya sa puso ninda an panahon na daing kasagkudan; pero dai nuarin man masisiyasat kan katawuhan an ginibo kan tunay na Diyos puon sa kapinunan sagkod sa katapusan.

12 Nasabutan kong mayo nang mas marahay para sa sainda kundi an maggaya-gaya asin gumibo nin marahay sa panahon na sinda nabubuhay,+ 13 siring man na an lambang saro magkakan asin mag-inom saka magin maugma sa gabos niyang pinagpagalan. Regalo iyan nin Diyos.+

14 Naaraman kong an gabos na bagay na ginibo kan tunay na Diyos magdadanay sagkod lamang. Mayo nin ano man na idadagdag diyan asin mayo nin ano man na babawason diyan. Arog iyan kaiyan ginibo kan tunay na Diyos, tanganing magkaigwa nin pagkatakot sa saiya an mga tawo.+

15 Ano man na nangyari, nangyari na iyan, asin ano man na mag-abot, nag-abot na kaidto;+ pero hinahanap kan tunay na Diyos idtong mga linalapag.*

16 Nahiling ko man ini sa irarom kan aldaw: Sa lugar nin hustisya may karatan, asin sa lugar nin katanusan may karatan.+ 17 Kaya sinabi ko sa sakong puso: “Parehong huhukuman kan tunay na Diyos an matanos asin an maraot,+ huling igwa nin panahon para sa lambang aktibidad asin lambang gibo.”

18 Sinabi ko man sa sakong puso an manungod sa mga aki nin tawo na babaluon sinda kan tunay na Diyos asin ipapahiling sa sainda na sinda arog sa mga hayop, 19 huling may sarong kaaabtan para sa mga tawo asin sarong kaaabtan para sa mga hayop; gabos sinda may parehong kaaabtan.+ Kun paanong ining saro nagagadan, idtong saro nagagadan man; asin gabos sinda may saro sanang espiritu.+ Kaya mayo nin kalabihan an tawo sa mga hayop, huling gabos na bagay mayong kamanungdanan. 20 An gabos pasiring sa parehong lugar.+ Gabos sinda hali sa alpog,*+ asin gabos sinda minabalik sa alpog.+ 21 Siisay man nanggad an nakakaaram kun baga an espiritu kan mga tawo minaitaas, asin kun baga an espiritu kan mga hayop minababa sa daga?+ 22 Asin nahiling kong mayo nang mas marahay para sa sarong tawo kundi an ikaugma an saiyang gibo,+ huling iyo iyan an saiyang balos;* huli ta siisay an makakatabang sa saiya tanganing mahiling an mangyayari pag wara na siya?+

4 Sa giraray, ibinalyo ko an sakong atensiyon sa gabos na pang-aapi na nangyayari sa irarom kan aldaw. Nahiling ko an mga luha kan mga inaapi, asin mayo nin siisay man na maranga sa sainda.+ Asin yaon sa mga nang-aapi sa sainda an kapangyarihan, asin mayo nin siisay man na maranga sa sainda. 2 Asin inumaw ko an mga gadan na nagadan na imbes na an mga nabubuhay na buhay pa.+ 3 Asin mas marahay pa kisa sa saindang duwa an saro na dai pa ipinapangaki,+ na dai pa nahihiling an nakakapurisaw na gayong mga gibo na ginigibo sa irarom kan aldaw.+

4 Asin nahiling ko kun guranong paghihinguwa* asin kahusayan sa trabaho an ginigibo kan mga tawo huli sa pakipagkumpetensiya ninda sa lambang saro;+ mayong kamanungdanan man ini, paglapag sana sa duros.

5 An mangmang nagkukuru-kurumo* mantang an saiyang laman luway-luway na nagniniwang.*+

6 Mas marahay pa an sarong hakbot nin pagpahingalo kisa sa duwang hakbot nin pagpapagal asin paglapag sa duros.+

7 Ibinalyo ko an sakong atensiyon sa saro pang halimbawa nin mayong kamanungdanan sa irarom kan aldaw: 8 May sarong tawo na nagsosolo, mayo nin kaiba-iba; mayo siya nin aki o tugang, pero mayo nin katapusan an gabos niyang pagpapagal. An mga mata niya dai nuarin man napapaniguan nin kayamanan.+ Pero hinahapot daw niya an sadiri niya, ‘Para kiisay an pagpapagal ko asin an pagpanguri ko sa sadiri* ko nin marahay na mga bagay’?+ Mayong kamanungdanan man ini asin sarong nakakapangluya sa buot na gibuhon.+

9 Mas marahay an duwa kisa sa saro+ huling igwa sinda nin marahay na balos* sa saindang pagpapagal. 10 Huli ta kun an saro sa sainda matumba, matatabangan siya kan kaibanan niya na bumangon. Pero ano an mangyayari sa saro na natumba kun mayo nin siisay man na matabang sa saiya na bumangon?

11 Apuwera diyan, kun an duwa magkataid na mahigda, magdadanay sindang maimbong, pero paano makakapagdanay na maimbong an nagsosolo? 12 Asin an sarong tawo kayang daugon an nagsosolo, pero an duwang magkaibanan makakapanindugan laban sa saiya. Asin an lubid na tinulo-tulo dai tulos mapapatod.*

13 Mas marahay pa an sarong aking pobre pero madunong kisa sa sarong may edad nang hadi pero mangmang,+ na mayo nang igong pagsabot para maghimati sa patanid.+ 14 Huli ta nagluwas siya* sa presuhan tanganing magin hadi,+ dawa ngani namundag siyang pobre sa panahon na naghahadi an sarong iyan.+ 15 Pinag-isipan ko an gabos na buhay na naglalakaw-lakaw sa irarom kan aldaw, asin kun kumusta na an hoben na nag-ookupar* sa puwesto kan sinalidahan niyang hadi. 16 Dawa ngani kadakul kan saiyang suportador, idtong mga maarabot pag-abot nin panahon dai na mauugma sa saiya.+ Mayong kamanungdanan man ini, paglapag sana sa duros.

5 Bantayan mo an saimong lakad kun minaduman ka sa harong kan tunay na Diyos;+ mas marahay na magduman ka tanganing magdangog+ kisa mag-atang arog kan ginigibo kan mga mangmang,+ huling dai ninda naaaraman na maraot an saindang ginigibo.

2 Dai maghidaling magtaram an saimong nguso, ni magin pabigla-bigla sa pagtaram an saimong puso sa atubangan kan tunay na Diyos,+ huling an tunay na Diyos nasa kalangitan pero ika nasa daga. Kaya dapat na magin dikit sana an saimong mga sinasabi.+ 3 Huli ta an sarong pangaturugan resulta kan dakulon na pigpaparaisip,*+ asin an katabilan kan mangmang resulta kan dakulon niyang pigpaparataram.+ 4 Pag ika nagpromesa sa Diyos, dai ka mag-atrasong utubon iyan,+ huling dai siya nauugma sa mga mangmang.+ Kun ano an iprinomesa mo, utubon mo.+ 5 Mas marahay pang dai ka magpromesa kisa magpromesa ka tapos dai mo uutubon.+ 6 Dai mo pagtugutan an saimong nguso* na papagkasalaon ka,+ asin dai mo pagsabihon sa atubangan kan anghel* na nasala ka lang sa saimong pagpromesa.+ Taano ta papaangguton mo an tunay na Diyos huli sa sinabi mo, na dahil diyan lalaglagon niya an gibo kan saimong mga kamot?+ 7 Huli ta kun paanong an dakul na pigpaparaisip minaresulta sa mga pangaturugan,+ an dakul na pigpaparataram minaresulta man sa mayong kamanungdanan. Pero magkaigwa ka nin pagkatakot sa tunay na Diyos.+

8 Kun makahiling ka sa saimong distrito nin ano man na pang-aapi sa dukha asin nin pagbalga sa hustisya asin katanusan, dai mo ipagngalas an bagay na iyan.+ Huling an halangkaw na opisyal na iyan pigmamasdan kan saro na mas halangkaw kisa saiya, asin igwa pa nin iba na mas halangkaw kisa sainda.

9 Siring man, an pakinabang sa daga binabaranga sa sainda gabos; pati ngani an hadi nakadepende sa itatao kan uma.+

10 An mamumuton sa pirak dai nuarin man makokontento sa pirak, asin an mamumuton sa kayamanan dai nuarin man makokontento sa ginaganar niya.+ Mayong kamanungdanan man ini.+

11 Pag nagdadakul an marahay na bagay, nagdadakul man an nagkokonsumo kaiyan.+ Asin ano an pakinabang diyan kan kagsadiri kaiyan, kundi an pagmasdan lang iyan kan saiyang mga mata?+

12 Masiram an turog kan sarong naglilingkod, diit man o dakul an kinakakan niya, pero an mayaman dai pinapaturog kan saiyang abundansiya.

13 Igwa akong nahiling na sarong mamundong marhay na pangyayari* sa irarom kan aldaw: mga kayamanan na pigpaparatago kan kagsadiri kaiyan sa saiya man sanang ikakapahamak. 14 Naubos an mga kayamanan na idto huli sa napiyerdeng pangangapital,* asin kan panahon na magkaaki siya nin sarong lalaki, mayo nang natada sa saiyang pagsadiri.+

15 Kun paanong an saro huba kan siya mag-abot hali sa tulak kan saiyang ina, huba man siyang mahali.+ Asin dai niya madadara an ano man sa gabos niyang pinagpagalan.+

16 Sarong mamundong marhay na pangyayari* man ini: Kapareho mismo kan saiyang pag-abot, arog siya kaiyan mahali; asin ano an pakinabang nin saro sa padagos niyang pagpapagal para sa duros?+ 17 Siring man, aroaldaw siyang nagkakakan sa kadikluman, na may grabeng pagkadisganar, hilang, asin kaanggutan.*+

18 Ini an nahiling kong marahay asin tama: na an saro magkakan asin mag-inom saka magin maugma sa gabos niyang pagpapagal+ na ginigibo niya sa irarom kan aldaw sa panahon kan saiyang pipira sanang aldaw nin buhay na itinao sa saiya kan tunay na Diyos, huling iyo iyan an saiyang balos.*+ 19 Siring man, pag tinawan kan tunay na Diyos an sarong tawo nin mga kayamanan asin mga materyal na pagsadiri+ pati na kan kakayahan na ikaugma an mga iyan, dapat niyang akuon an saiyang balos* asin maggaya-gaya sa saiyang pagpapagal. Regalo iyan nin Diyos.+ 20 Huli ta dai niya haros maririparo* an pag-agi kan mga aldaw kan saiyang buhay, dahil an tunay na Diyos ginibo siyang pirming sibot na may kaugmahan sa saiyang puso.+

6 May saro pang mamundong pangyayari* an nahiling ko sa irarom kan aldaw, asin parati ining nangyayari sa mga tawo: 2 Tinatawan kan tunay na Diyos an sarong tawo nin mga kayamanan asin mga materyal na pagsadiri saka kamurawayan, tanganing dai siya nagkukulang nin ano man na minamawot* niya; pero dai siya pigtutugutan kan tunay na Diyos na ikaugma an mga iyan, bagaman an sarong estranghero puwedeng ikaugma an mga iyan. Mayong kamanungdanan ini asin grabeng pagsakit. 3 Kun an sarong lalaki magkaaki nin sanggatos na beses asin mabuhay nin dakul na taon asin makaabot sa pagigin gurang, pero dai niya ikinaugma* an marahay na mga bagay na sadiri niya bago pa man siya makaabot sa lubungan,* masasabi kong mas marahay pa kisa saiya an sarong umboy na gadan nang naimundag.+ 4 Huli ta an sarong ini naimundag na mayong kamanungdanan asin naghali pasiring sa kadikluman, asin an saiyang pangaran napapatos sa kadikluman. 5 Dawa ngani dai niya nahiling an aldaw o mayo siyang naaraman na ano man, mas marahay pa man giraray* siya kisa sa nainot na tawong nasambitan.+ 6 Ano an pakinabang na mabuhay nin dobleng sangribong taon pero dai nakakaeksperyensiya nin kaugmahan? Bakong sarong lugar lang an papadumanan kan gabos?+

7 Nagpapagal an sarong tawo tanganing may mailaog sa saiyang nguso;+ pero dai nuarin man napapaniguan an saiyang ganang magkakan.* 8 Ano man an bentaha kan sarong madunong kumpara sa sarong mangmang,+ o ano man an pakinabang na an pobre aram kun paano aatubangon an buhay?* 9 Mas marahay na ikaugma kun ano an nahihiling kan mga mata kisa maglagaw-lagaw sa paglapag sa mga minamawot.* Mayong kamanungdanan man ini, paglapag sana sa duros.

10 Ano man na nag-eeksister natawan na nin pangaran kaidto, asin aram na kun ano talaga an tawo; asin dai niya kayang makidiskutir* sa saro na mas makapangyarihan sa saiya. 11 Mantang mas dakul an sinasabi,* mas lalo man iyan na nagigin mayong kamanungdanan; asin anong bentaha an itinatao kaiyan sa tawo? 12 Siisay an nakakaaram kun ano an pinakamarahay na gibuhon nin sarong tawo sa buhay niya, sa panahon kan saiyang pipira sanang aldaw nin buhay na mayong kamanungdanan, na pigpapalihis niya nin siring sa anino?+ Huli ta siisay an makakapagsabi sa tawo kun ano an mangyayari sa irarom kan aldaw pag wara na siya?

7 An marahay na pangaran* mas marahay kisa sa marahay na klaseng lana,+ asin an aldaw nin kagadanan mas marahay kisa sa aldaw nin pagkamundag. 2 Mas marahay na magduman sa harong nin pagmundo kisa magduman sa harong na may bangkete,+ huli ta iyo iyan an katapusan kan gabos na tawo, asin dapat ining isapuso nin sarong nabubuhay. 3 Mas marahay an pagmundo kisa sa pagngisi,+ huling an pagmundo kan lalawgon* nakakarahay sa puso.+ 4 An puso kan madunong yaon sa harong nin pagmundo, pero an puso kan mangmang yaon sa harong nin pag-ugma.*+

5 Mas marahay an magdangog sa saway+ nin sarong madunong kisa magdangog sa kanta nin mga mangmang. 6 Huli ta an ngisi kan mangmang siring sa kirikiti nin naglalaad na mga tunok sa irarom kan kuron;+ asin mayong kamanungdanan man ini. 7 Alagad an pang-aapi puwedeng makapabua sa sarong madunong, asin an suhol nakakaparaot sa puso.+

8 Mas marahay an katapusan nin sarong bagay kisa sa kapinunan kaiyan. Mas marahay na magin mapasensiya kisa magin mapalangkaw.*+ 9 Dai ka tulos* makulgan nin buot,+ huling an pagkulog nin buot nagtetenir sa daghan kan mga mangmang.*+

10 Dai ka magsabi, “Taano ta an nakaaging mga aldaw mas marahay kisa sa mga ini?” ta bakong huli sa kadunungan kun kaya naghapot ka kaini.+

11 An kadunungan, kaiba nin sarong mana, marahay asin bentaha para sa mga nakakahiling kan liwanag kan aldaw.* 12 Huli ta an kadunungan sarong proteksiyon+ kun paanong an kuwarta sarong proteksiyon,+ pero an bentaha kan kaaraman iyo ini: Iniingatan kan kadunungan an buhay kan may sadiri kaiyan.+

13 Pag-isipan mo an gibo kan tunay na Diyos, huli ta siisay an makakatanos sa ginibo niyang tiko?+ 14 Sa marahay na aldaw, ipabanaag mo man an karahayan na iyan,+ pero sa masakit na aldaw,* isipon mong parehong ginibo kan Diyos an marahay asin an masakit na aldaw,+ na sa siring dai masigurado* kan mga tawo kun ano an mangyayari sa sainda sa maabot.+

15 Sa panahon kan sakong mayong kamanungdanan na buhay,+ nahiling ko na an gabos—puon sa sarong matanos na nagagadan dawa siya sarong matanos+ sagkod sa sarong maraot na nabubuhay nin halawig dawa siya sarong maraot.+

16 Dai ka magin sobra kamatanos,+ ni magin labi-labi kadunong.+ Taano ta ipapahamak mo an sadiri mo?+ 17 Dai ka magin labi-labi karaot, ni magpakamangmang.+ Taano ta magagadan ka nin mayo pa sa panahon?+ 18 Pinakamarahay na mangapot ka sa sarong patanid na dai binubutasan an saro pang patanid;+ huli ta an saro na may pagkatakot sa Diyos parehong hihimation an duwang iyan.

19 An kadunungan ginigibo an sarong tawong madunong na magin mas makusog kisa sa sampulong makukusog na lalaki na nasa sarong siyudad.+ 20 Huli ta mayo nin matanos na tawo sa daga na pirming naggigibo nin marahay asin dai nuarin man nagkakasala.+

21 Siring man, dai mo isapuso an lambang tataramon na sinasabi nin mga tawo;+ ta kun iyo, madadangog mo an saimong suruguon na nagmamaldisyon sa saimo;* 22 huling naaaraman mong marhay sa puso mo na ika man mismo dakul na beses nang nagmaldisyon sa iba.+

23 Gabos ini pinurbaran ko na may kadunungan, asin an sabi ko: “Magigin madunong ako.” Pero dai ko iyan naabot. 24 An mga nangyari na, dai na kayang maabot asin hararumon nang marhay. Siisay an makakasabot kaiyan?+ 25 Giniyahan ko an sakong puso tanganing maaraman, masiyasat, asin mahanap an kadunungan saka an rason na nasa likod kan mga bagay-bagay, asin tanganing masabutan an karatan kan pagigin mangmang saka an kalulungan kan pagigin rungaw.+ 26 Dangan naaraman ko ini: Mas mapait pa kisa sa kagadanan an babaying siring sa hikot nin paraayam, na an puso siring sa mga hikot nin parasira, asin na an mga kamot siring sa mga kadena sa presuhan. An saro na nakakapaugma sa tunay na Diyos makakadulag sa saiya,+ pero an parakasala nadadakop niya.+

27 “Hilinga, ini an sakong narealisar,” an sabi kan tagapagpaapod nin pagtiripon.+ “Sinaro-saro kong siniyasat an mga bagay tanganing makagibo ako nin kongklusyon, 28 alagad an padagos kong pighahanap,* dai ko nanumpungan. Sa sangribo katawo, sarong matanos na lalaki* an sakong nanumpungan, pero sa mga ini mayo akong nanumpungan na sarong matanos na babayi. 29 Ini sana an sakong nadiskubre: Ginibo kan tunay na Diyos na matanos an katawuhan,+ pero naghanap sinda nin sadiri nindang mga pamamaagi.”+

8 Siisay an arog kan tawong madunong? Siisay an nakakaaram kan solusyon sa sarong problema?* An kadunungan nin sarong tawo nagpapaliwanag sa saiyang lalawgon asin nagpapalumoy kan saiyang istriktong itsura.

2 An sabi ko: “Sunuda an mga pagbuot kan hadi+ huling may ginibo kang sumpa sa Diyos.+ 3 Dai ka maghidaling makahali sa atubangan niya.+ Dai ka manindugan para sa ano man na maraot;+ huli ta ano man an gustuhon niya magigibo niya, 4 dahil an tataramon kan hadi dai nababari;+ siisay an makakapagsabi sa saiya, ‘Ano ining piggigibo mo?’”

5 An saro na nag-uutob kan pagbuot dai makakaeksperyensiya nin kapahamakan,+ asin maaaraman kan pusong madunong an tamang panahon saka pamamaagi.*+ 6 May panahon asin pamamaagi* para sa lambang bagay,+ huling kadakul nin problema an katawuhan. 7 Huling mayo nin siisay man an nakakaaram kun ano an mangyayari, siisay an makakapagsabi sa saiya kun paano iyan mangyayari?

8 Kun paanong mayo nin tawong may kapangyarihan na kontrulon an espiritu* o kayang pugulan an espiritu, mayo man nin siisay man an may kapangyarihan na kontrulon an aldaw nin kagadanan.+ Kun paanong mayo nin siisay man an pinapapuli sa panahon nin giyera, dai man tutugutan kan karatan na makadulag idtong mga nagsasagibo kaiyan.*

9 An gabos na ini nahiling ko, asin isinentro ko an sakong puso sa lambang gibo na nahaman sa irarom kan aldaw, sa panahon na an tawo nananakop* sa tawo sa saiyang ikakapahamak.*+ 10 Asin nahiling kong ilinulubong an mga maraot, idtong mga dating minalaog asin minaluwas sa banal na lugar, pero dai nahaloy nalingawan na sinda sa siyudad na diyan naggibo sinda nin karatan.+ Mayong kamanungdanan man ini.

11 Huling an sentensiya sa maraot na gibo dai tulos ipinapautob,+ nagigin desididong gumibo nin maraot an puso kan mga tawo.+ 12 Minsan ngani an sarong parakasala tibaad sanggatos na beses na naggigibo nin maraot asin nabubuhay pa man giraray nin halawig, aram kong magigin marahay an kaaabtan kan mga may pagkatakot sa tunay na Diyos, huling may pagkatakot sinda sa saiya.+ 13 Alagad dai magigin marahay an kaaabtan kan saro na maraot,+ ni mapapalawig man niya an siring sa aninong mga aldaw niya,+ huling mayo siya nin pagkatakot sa Diyos.

14 Igwa nin bagay na mayong kamanungdanan* na nangyayari sa daga: May mga matanos na tawo na an pagtratar sa sainda garo baga nakagibo sinda nin maraot,+ asin may mga maraot na tawo na an pagtratar sa sainda garo baga nakagibo sinda nin matanos.+ Sinasabi kong mayong kamanungdanan man ini.

15 Kaya pag-ugma an irinerekomendar ko,+ huling mayo nang mas marahay para sa tawo na nasa irarom kan aldaw kundi an magkakan asin mag-inom saka mag-ugma; iyan an dapat na isabay niya mantang nagpapagal siya sa mga aldaw kan saiyang buhay,+ na itinao sa saiya kan tunay na Diyos sa irarom kan aldaw.

16 Ipinukos ko an sakong puso tanganing magkaigwa nin kadunungan asin tanganing mahiling an gabos na aktibidad* na nangyayari sa daga,+ mala ta dai na ngani ako nagtuturog, aldaw asin banggi.* 17 Dangan pinag-isipan ko an gabos na gibo kan tunay na Diyos, asin narealisar ko na dai kayang masabutan kan mga tawo an nangyayari sa irarom kan aldaw.+ Gurano man an paghihinguwa kan mga tawo, dai ninda iyan kayang masabutan. Dawa pa sabihon ninda na may igo sindang kadunungan tanganing makaaram, dai talaga ninda iyan kayang masabutan.+

9 Kaya isinapuso ko gabos ini asin nakapagkongklusyon na an mga matanos asin an mga madunong, siring man an saindang mga ginigibo, yaon sa mga kamot kan tunay na Diyos.+ Dai aram kan mga tawo an manungod sa pagkamuot saka pagkaungis na ipinahiling kan mga nagkairinot sa sainda. 2 Pareho lang an kaaabtan kan gabos,+ an matanos asin an maraot,+ an marahay asin an malinig saka an bakong malinig, an mga nag-aatang asin an mga dai nag-aatang. An marahay na tawo pareho lang sa parakasala; an saro na minasumpa pareho lang sa saro na nag-iingat kun manungod sa paggibo nin sumpa. 3 Ini an sarong bagay na nakakapangluya sa buot na nangyayari sa irarom kan aldaw: Palibhasa pareho lang an kaaabtan kan gabos,+ an puso kan katawuhan pano man nin karatan; asin igwa nin karungawan sa saindang puso sa panahon na sinda nabubuhay, dangan nagagadan sinda!*

4 May paglaom para sa siisay man na kaiba sa mga buhay, huling an sarong buhay na ayam mas marahay pa kisa sa sarong gadan na leon.+ 5 Huli ta aram* kan mga buhay na sinda magagadan,+ pero an mga gadan dai na lamang nin naaaraman,+ ni igwa man sinda nin ano pa man na balos,* huling an gabos na magigirumduman sa sainda nalingawan na.+ 6 Siring man, an saindang pagkamuot asin an saindang pagkaungis saka an saindang pagkauri* napara na, asin mayo na sinda nin ano man na kahirasan sa mga ginigibo sa irarom kan aldaw.+

7 Sige na, kakana an saimong kakanon na may paggaya-gaya, asin inuma an saimong arak na may maugmang puso,+ huling nauugma na an tunay na Diyos sa mga gibo mo.+ 8 Lugod na magsulot ka pirmi nin puti,* asin dai mo paglingawan na maglaag nin lana sa payo mo.+ 9 Ikaugma mo an buhay kaiba an saimong namumutan na agom*+ sa gabos na aldaw kan saimong mayong kamanungdanan na buhay, na itinao Niya sa saimo sa irarom kan aldaw, sa gabos na aldaw kan saimong pagigin mayong kamanungdanan, huling iyan an saimong kahirasan* sa buhay saka sa pagpapagal na ginibo mo sa irarom kan aldaw.+ 10 Ano man na magigibo kan saimong kamot, gibuha sa bilog mong kusog, huling mayo na nin gibo ni pagpaplano ni kaaraman ni kadunungan sa Lubungan,*+ na saimong papadumanan.

11 May nahiling pa ako sa irarom kan aldaw, na bako an mga marikas an pirming nanggagana sa paurumbasan, ni an mga makusog an pirming nanggagana sa ralaban,+ ni an mga madunong an pirming igwang kakanon, ni an mga matali an pirming igwang kayamanan,+ ni an mga may kaaraman an pirming igwang kapangganahan,+ huling an panahon asin an dai linalauman na mga pangyayari minaabot sa sainda gabos. 12 Huli ta dai naaaraman nin tawo an panahon niya.+ Kun paanong an mga sira nadadakop sa maraot na hikot asin an mga gamgam* nadadakop sa litag, an mga aki nin tawo nasisiod man sa panahon nin kapahamakan,* pag iyan biglang mag-abot sa sainda.

13 Naobserbaran ko man ini manungod sa kadunungan na nasa irarom kan aldaw—asin napahanga ako kaini: 14 Igwa nin sadit na siyudad na diit lang an mga lalaki, asin sarong makusog na hadi an nagsalakay laban diyan. Sinalikupan niya iyan asin naggibo siya nin darakulang mga pansalikop laban diyan. 15 Sa siyudad na iyan, igwa nin sarong lalaking pobre pero madunong, asin nailigtas niya an siyudad paagi kan saiyang kadunungan. Pero mayo lamang nin nakagirumdom sa lalaking pobreng iyan.+ 16 Asin sinabi ko sa sadiri ko: ‘Mas marahay an kadunungan kisa sa kakusugan;+ pero an kadunungan nin sarong lalaking pobre hinahamak, asin dai sinusunod an saiyang mga sinasabi.’+

17 Mas marahay pang magdangog sa kalmadong mga tataramon kan mga madunong kisa sa mga kurahaw kan saro na namamahala sa mga mangmang.

18 An kadunungan mas marahay kisa sa mga armas na panggiyera, pero maski saro sanang parakasala kayang makaraot nin dakul na karahayan.+

10 Kun paanong an gadan na mga langaw nakakapabata asin nakakapasabo sa lana kan paragibo nin pahamot, an diit na kamangmangan nakakaparaot sa kadunungan asin kamurawayan.+

2 An puso kan sarong madunong ginigiyahan siya sa tamang dalan,* pero an puso kan sarong mangmang ginigiyahan siya sa salang dalan.*+ 3 Sain man na dalan maglakaw an mangmang, mayo siya nin marahay na pagmansay,*+ asin ipinapaaram niya sa gabos na siya mangmang.+

4 Kun an kaanggutan* nin sarong tagapamahala biglang maglaad laban sa saimo, dai mo pagbayaan an saimong puwesto,+ huling an pagigin kalmado nakakapabawas nin darakulang kasalan.+

5 May nahiling akong nakakapangluya sa buot na bagay sa irarom kan aldaw, su sala na nagigibo kan mga nasa kapangyarihan:+ 6 An mga mangmang* ibinubugtak sa dakul na haralangkaw na posisyon, pero an mga may kakayahan* nagdadanay sa harababang posisyon.

7 May nahiling akong mga suruguon na nakasakay sa kabayo pero an mga pamayo* naglalakaw nin siring sa mga suruguon.+

8 An saro na naggigibo nin kalot posibleng iyo mismo an mahulog diyan;+ asin an saro na naggagaba nin lanob na gapo posibleng makagat nin halas.

9 An saro na nagtitibag nin mga gapo posibleng makulgan kan mga iyan, asin an saro na nagbabaak nin mga troso posibleng maisapeligro kan* mga iyan.

10 Kun an sarong kagamitan na lansang* mangurol asin an saro dai tinais an tarom kaiyan, kaipuhan niya kaiyan nin urog na kusog. Pero an kadunungan nakakatabang tanganing magin mapanggana.

11 Kun an sarong halas mangagat bago pa man iyan makontrol nin orasyon, mayo nanggad nin pakinabang an ekspertong paraorasyon.*

12 An mga tataramon hali sa nguso kan sarong madunong nagdadara nin pag-uyon,+ pero an mga ngabil kan sarong mangmang iyo an mapahamak mismo sa saiya.+ 13 An inot na mga tataramon na minaluwas sa nguso niya mga kamangmangan,+ asin an huring mga tataramon niya kapaha-pahamak na mga karungawan. 14 Pero an mangmang sige sanang taram.+

Dai aram nin sarong tawo kun ano an mangyayari; siisay an makakapagsabi sa saiya kun ano an mangyayari sa panahon na wara na siya?+

15 An pagpapagal kan mangmang nakakapaluya sa saiya, huling maski ngani an pagpasiring sa siyudad dai niya aram.

16 Terible nanggad para sa sarong nasyon kun an hadi kaiyan sarong aki,+ asin aga pa nagpupuon na kan saindang karakanan an mga pamayo* kaiyan! 17 Maugma nanggad an nasyon kun an hadi kaiyan aki nin mga respetadong tawo asin an mga pamayo* kaiyan nagkakakan sa tamang oras para kumusog, bako para magburat!*+

18 Huli sa grabeng kahugakan minabayod* an mga biga kan bubungan, asin huli sa mga kamot na mayong ginigibo nagtuturo an harong.+

19 An tinapay* ginigibo para makapaugma, asin an arak nagpapagaya-gaya sa buhay;+ pero an kuwarta simbag sa lambang pangangaipo.+

20 Dawa sa isip mo lang,* dai mo pagsumpaon* an hadi,+ asin sa saimong kuwarto dai mo pagsumpaon an mayaman; ta tibaad sarong gamgam* an maghatod kan tanog,* o sarong linalang na may pakpak an mag-utro kan sinabi mo.

11 Iapon* mo sa katubigan an saimong tinapay,+ huling pakalihis nin dakul na aldaw makukua mo iyan giraray.+ 2 Maghiras ka sa pito, o dawa sa walo,+ huling dai mo aram kun anong kapahamakan* an mangyayari sa daga.

3 Kun an mga panganuron pano nin tubig, magpapauran iyan sa daga; asin kun an sarong kahoy matumba sa bandang timog o sa bandang norte, sa lugar kun sain iyan natumba, diyan iyan mamumugtak.

4 An saro na nagbabantay sa duros dai magsasabwag nin banhi, asin an saro na naghihiling sa mga panganuron dai mag-aani.+

5 Kun paanong dai mo aram kun paano naghihiro an espiritu sa mga tulang kan aki na nasa laog* nin sarong bados na babayi,+ dai mo man aram an gibo kan tunay na Diyos, na iyo an naggigibo kan gabos na bagay.+

6 Isabwag mo an saimong banhi pag aga asin dai mo pagpahingaluon an saimong kamot sagkod sa banggi;+ huling dai mo aram kun arin an matubo, kun baga ini o iyan, o kun baga parehong matubo an mga iyan.

7 An liwanag kawili-wili, asin marahay para sa mga mata na mahiling an saldang.* 8 Huli ta kun an sarong tawo mabuhay man nin dakul na taon, di mag-ugma siya sa gabos na panahon na iyan.+ Pero dapat niyang tandaan na posibleng dakul an mga aldaw nin kadikluman; an gabos na maabot mayong kamanungdanan.+

9 Maggaya-gaya ka, hoben na lalaki, mantang hoben ka pa, asin magin maugma an puso mo sa mga aldaw kan saimong pagkahoben. Sunuda an mga dalan kan saimong puso asin magduman ka kun sain ka darahon kan saimong mga mata; pero tandaan mo na huhusgaran* ka kan tunay na Diyos sa gabos na bagay na ini.+ 10 Kaya halia sa puso mo an mga bagay na nakakapasakit, asin parayua sa hawak* mo an mga bagay na nakakadanyar, huling an pagkahoben asin an kabagsikan nin buhay mayong kamanungdanan.+

12 Kaya, girumduma an saimong Pinakanangungurog na Kaglalang sa mga aldaw kan saimong pagkahoben,+ bago mag-abot an mga aldaw nin kasakitan*+ asin mag-abot an mga taon na ika magsabi: “Dai na ako nauugma sa mga iyan”; 2 bago magdiklom an aldaw asin an liwanag asin an bulan saka an mga bituon,+ asin magbalik an mga panganuron pagkatapos kan* makusog na uran; 3 sa aldaw na nagkukubog-kubog* na an mga bantay* sa harong, asin buruktot na an mga lalaking makusog, asin nagpundo na sa paggiling an mga babayi huling dikit na sana sinda, asin an mga babaying nagdudungaw sa bintana madiklom na an nahihiling;+ 4 pag sarado na an mga pinto pasiring sa tinampo, pag maluya na an tanog kan gilingan, pag an saro napapagmata na huli sa huni nin gamgam, asin maluway na an boses kan gabos na aking babaying nagkakanta.+ 5 Siring man, natatakot an saro sa haralangkaw na lugar, asin may mga kinakatakutan na marhay sa tinampo. Asin namumurak an kahoy nin almendras,+ asin ginuguyod kan lukton an sadiri kaini, saka minabuka an bunga nin alkapara,* huling an tawo naglalakaw pasiring sa panghaluyan niyang harong+ asin an mga nagmumurundo nagraralakaw sa tinampo;+ 6 bago mahali an lubid na plata, asin marunot an bulawan na mangko, asin mapasa an dulay sa may burabod, asin marunot an ruwedang pansakdo para sa kalot na istakan nin tubig. 7 Dangan an alpog* minabalik sa daga,+ kun sain iyan dati, asin an espiritu* mismo minabalik sa tunay na Diyos na nagtao kaiyan.+

8 “Mayo nanggad nin kamanungdanan!”* an sabi kan tagapagpaapod nin pagtiripon.+ “Gabos na bagay mayong kamanungdanan.”+

9 Bako sanang nagin madunong an tagapagpaapod nin pagtiripon kundi padagos man niyang itinukdo sa mga tawo an naaaraman niya,+ asin naghurop-hurop siya asin nagsiyasat na marhay tanganing makatipon asin makasurat* nin dakul na talinhaga.+ 10 An tagapagpaapod nin pagtiripon naghinguwa na makahanap nin nakakaugmang mga tataramon+ asin na makasurat nin tamang mga tataramon nin katotoohan.

11 An mga tataramon kan mga madunong garo mga mapanas na sugkod na pampasunod sa baka,+ asin an saindang tinipon na mga kasabihan garo nakatadom na marhay na mga pako; itinao an mga iyan hali sa sarong pastor. 12 Kun manungod sa ano man na bagay apuwera sa mga ini, aki ko, danguga an patanid: Mayo nin katapusan an paggibo nin dakul na libro, asin an sobrang debosyon sa mga iyan nakakapagal sa saro.*+

13 Pagkatapos na madangog an gabos, an kongklusyon iyo ini: Magkaigwa ka nin pagkatakot sa tunay na Diyos+ asin utubon mo an saiyang mga tugon,+ huling iyo ini an bilog na obligasyon nin tawo.+ 14 Huli ta huhusgaran kan tunay na Diyos an lambang gibo, kaiba an lambang bagay na nakatago, kun baga iyan marahay o maraot.+