An Pangangaipo Para sa Kuwarta

“AN PIRAK iyo an gamot kan gabos na karatan.” May nadangog na daw kamong nagsabi kaiyan? An totoo, iyan kabtang sana kan kapahayagan na: “An pagkamoot sa pirak iyo an gamot kan gabos na karatan.”a

Iyo, totoo na an kadaklan na karatan bunga kan paslong pagkapaha sa kayamanan. Asin an kadaklan na krimen nagiginibo tanganing kamtan iyan. Pero, ano an mangyayari sato ngonyan kun mayo nin kuwarta?

Siyempre, may panahon kaidto na dai ginagamit an kuwarta. Asin minsan kan iyan ikaintrodusir na, an paggamit kaiyan limitado asin iregular. Kaidto an mga pamilyang agrikultural independiente asin inaasikaso an sadiri nindang mga pangangaipo. Nakibabalyo sinda para sa ano man na dai ninda kayang maprodusir, na direktang ibinabalyo an saindang mga produkto sa produkto nin iba. Pero, may mga problemang naglataw, partikularmente para sa saro na nag-eespesyalisar sa sarong trabaho o tangdanan.

Nasambitan ni Jesus an siring na mga trabahador sa sarong ilustrasyon manongod sa sarong kagharong na nagtangdan nin mga lalaki na magtrabaho sa saiyang ubasan. (Mateo 20:​1-16) An mga lalaking tinangdanan nag-ako nin nakatakda nang halaga nin kuwarta, na nagpapaheling na establisado na an paggamit nin kuwarta kan panahon na idto. Alagad isipa na sana kun kamo trabahador asin imbes na makaresibi nin kuwarta bilang tangdan nakaresibi kamo nin sarong kantidad nin mga ubas!

Ngonyan, tibaad paborito nindo an ubas, pero segurado na habo man nindong permi na sanang ubas an kakanon. Gusto nindo nin mas masustansia asin laen-laen na putahe, kaiba na an karne asin gulay. Mangangaipo man kamo nin sapatos, gubing, asin songo, saka nin iba pang produkto asin serbisyo. Kaya kaipuhan na humanap kamo nin mga tawo na magugustong iribay an mga bagay na iyan.

Alagad ano kun an mga tawong iyan habo nin ubas? Kun siring kaipuhan na humanap kamo nin saro na maako kan saindong ubas asin matao saindo nin ibang bagay na puwede nindong iribay sa mga kaipuhan nindo. An pagnegosyar tibaad mas haloy ki sa panahon na ginamit nindo tanganing makua an ubas!

An saro pang problemang minalataw iyo an pagbugtak nin halaga sa mga bagay na pinagbabalyo. Halimbawa, gurano kadakol na ubas an halaga nin sarong manok? Gurano para sa sarong padis na sapatos? An lambang ibinabalyo kaipuhan na magkaigwa nin katimbang na halaga sa lambang ibang bagay. “Kun, halimbawa, igwa nin 1,000 laen-laen na produkto asin serbisyo na nasa negosyo,” sabi kan librong Money, Banking, and the United States Economy, imbes na 1,000 presyo sa dolyar tanganing masokol an saindang halaga, kakaipuhanon an 499,500 na proporsion sa pagbaralyohan!”

Bako sana na iyan kadakoldakol na kaipuhan tandaan, kundi an lista magkakaipo nin daing pondong pagrebisar asin pagliwat sono sa pagkaliwat nin mga kamugtakan. Asin kun an ibabalyo nindo, halimbawa sarong baka, mas dakula an kantidad ki sa tarom nin patok na boot nindong makua, paano nindo iyan aareglaron? Siisay an makasasadiri sa baka kun boot nindong gamiton an halaga kaiyan sa pagbakal nin nagkapirang bagay hale sa laen-laen na tawo? Magigin depisilon nanggad an transaksion sa siring na mga kamugtakan! Kaipuhan nanggad an saro sanang pamantayan para sa pagbaralyohan nin produkto o serbisyo. Yaon dian an pangangaipo para sa kuwarta.

Kun siring, an kuwarta nagseserbi sa minasunod na pundamental na mga katuyohan:

● Iyan kasangkapan sa pakikibalyo na nagpapangyari satong makua nin madali an mga produkto o serbisyo nin iba.

● Iyan nagseserbing pansokol sa halaga​—sarong legal na yunit nin kuwenta​—na paagi kaiyan an halaga nin gabos na produkto asin serbisyo mapagkokomparar asin ikapahahayag.

● Iyan nagseserbing sasarayan nin halaga, sarong paagi na kamo makatimos, o makatipon, kan saindong mga nakukua tanganing gamiton sa huri.

An paggibo sa kuwarta nagpangyari sa darakula, industriyalisadong mga negosyo na igwa nin kadakoldakol na produkto. Paagi kaiyan, makukua niato an pinakabago asin pinakamarahay sa mga produkto asin serbisyong iyan. Iyan an buhay kan progreso nin ekonomiya, an nasasarigan kan komersial na negosyo. Huli kaiyan, puwedeng magkaigwa nin mahiwas na pag-espesyalisar.

“Alagad an kuwarta, na kapakipakinabang asin marahayon nanggad na oripon, kun beses nagkakaraw,” an isinurat ni John A. Cochran sa saiyang librong Money, Banking, and the Economy. “An kuwarta puwedeng magin magsalang dakulang bendisyon o dakulang sumpa.” Ini nangorognang totoo mapadapit sa komplikadong ekonomiya kan satong modernong mga panahon, na dian an mga kayamanan puwedeng kamtan o mawara sa saro sanang banggi, an mga negosyo puwedeng tumindog o bumagsak, asin an mga gobyerno puwedeng yumaman o dai makabayad. Nasa tahaw kan dakol na insidente an darakulang depositohan nin kuwarta​—an mga bangko. Kaining mga nakaagi, an mga bangko napipierde sa rikas na dai pang kaagid. May dahelan daw na matakot?

[Nota sa Ibaba]