An Biblia—Tataramon nin Dios o nin Tawo?
Kapitulo 7: Nagkakakorontrahan daw an Biblia?
An parateng pagtumang sa Biblia iyo na iyan nagkakakorontrahan. Parate, an mga tawong naggigibo kan pagtumang na ini dai pa personal na nakabasa kan Biblia; inootro sana ninda an nadangog ninda. Alagad an iba, nakanompong nin garo tunay na mga kontradiksion asin nasasakitan dian.
1, 2. (Iiba an introduksion.) (a) Ano an parateng akusasyon tumang sa Biblia? (b) Sa pagkomparar sa manlaenlaen na tataramon sa Biblia, ano an maninigo niatong girumdomon? (c) Ano an nagkapirang rason kun taano ta kun minsan may kalaenan sa paagi an duwang parasurat nin Biblia sa pagbareta kan iyo man sanang pangyayari?
Kun tunay na ini an Tataramon nin Dios, an Biblia dapat na nagkakaoroyon, dai nagkakakorontrahan. Kaya, taano an ibang tataramon ta garo nagkakakorontrahan sa iba? Tanganing simbagon iyan, dapat tang girumdomon na, minsan siring na an Biblia an Tataramon nin Dios, iyan isinurat nin nagkapirang lalaki sa laog nin nagkapirang siglo. An mga parasurat na ini may manlaenlaen na ginikanan, estilo sa pagsurat, mga balaog, asin an gabos na pagkakalaen na ini maheheling sa pagsurat.
2 Saro pa, kun kinokonsiderar kan duwa o tolong parasurat an iyo man sanang pangyayari, tibaad iiba kan saro an mga detalye na hinale kan saro pa. Dugang pa, an manlaenlaen na parasurat iinaatubang an tema sa manlaenlaen na paagi. An saro tibaad isurat iyan sa kronolohikal na paagi, mantang an saro pa sinunod an nalalaen na areglo. Sa kapitulong ini, iaatubang ta an ibang soboot na kontradiksion sa Biblia asin kokonsideraron kun paano iyan pag-ooyonon, na kinokonsiderar an sinambit sa enotan.
Independienteng mga Saksi
3, 4. Manongod sa opisyal kan hukbo na an oripon naghelang, anong malinaw na dai pagkakaoyon an nag-eeksister sa rekord ni Mateo asin ni Lucas, asin paano pag-ooyonon an mga rekord na ini?
3 An ibang “kontradiksion” minalataw kun may duwa o labi pang rekord manongod sa iyo man sanang pangyayari. Halimbawa, sa Mateo 8:5 mababasa ta na kan si Jesus napaduman sa Capernaum, “sarong opisyal nin hukbo an napaduman sa saiya, na nakimaherak sa saiya,” na hinahagad ki Jesus na paomayan an saiyang oripon. Alagad sa Lucas 7:3, mababasa ta na an opisyal nin hukbong ini “nagsugo sa saiya kan mga magurang kan mga Judio tanganing hagadon sa saiya [ki Jesus] na dumuman asin iligtas an saiyang oripon.” An opisyal nin hukbo daw an nakipag-olay ki Jesus, o nagsugo sia nin mga magurang na lalaki?
4 Malinaw an simbag, na an lalaki nagsugo kan mga magurang kan mga Judio. Taano kun siring ta sinabi ni Mateo na an lalaki mismo an nakimaherak ki Jesus? Huli ta sa pagpasentido, an lalaki nakimaherak ki Jesus paagi sa Judiong mga magurang. An mga magurang nagserbi bilang mga tagapagtaram.
5. Taano ta sinabi kan Biblia na ipinatindog ni Salomon an templo, mantang an aktuwal na gibohon malinaw na ginibo nin iba?
5 Sa pag-ilustrar kaini, sa 2 Cronica 3:1 mababasa niato: “Sa katapustapusi pinonan ni Salomon na patindogon an harong ni Jehova sa Jerusalem.” Pakatapos, mababasa ta: “Sa siring tinapos ni Salomon an harong ni Jehova.” (2 Cronica 7:11) Personal daw na ipinatindog ni Salomon an templo magpoon sa kapinonan sagkod na matapos? Siyempre dai. An aktuwal na gibohon ginibo kan dakol na artesano asin mga trabahador. Pero si Salomon an nag-organisar kan gibohon, an responsable. Kaya, an Biblia nagsasabi na ipinatindog nia an harong. Sa iyo man sanang paagi, an rekord ni Mateo nagsasabi sato na an namamayo sa militar an nagdolok ki Jesus. Pero nagtao si Lucas nin dugang na detalye na dinolok nia si Jesus paagi sa mga magurang kan mga Judio.
6, 7. Paano niato pag-ooyonon an duwang magkalaen na rekord kan Ebanghelyo sa kahagadan kan mga aki ni Zebedeo?
6 Uya an kaagid na halimbawa. Sa Mateo 20:20, 21 mababasa ta: “Nagdolok saiya [ki Jesus] an ina kan mga aki ni Zebedeo kaiba kan saiyang mga aki, na nagralaob asin naghahagad saiya nin sarong bagay.” An hinagad nia iyo na an saiyang mga aki maninigong magkaigwa kan pinakapaborableng katongdan kun mapaduman na si Jesus sa saiyang Kahadean. Sa rekord ni Marcos kan iyo man sanang pangyayari, mababasa ta: “Si Santiago asin Juan, an duwang aki ni Zebedeo, nagdolok [ki Jesus] asin nagsabi sa saiya: ‘Paratokdo, boot mi na gibohon mo para sa samo an ano man na hagadon mi sa saimo.’” (Marcos 10:35-37) An duwang aki daw ni Zebedeo, o an saindang ina, an naggibo kan kahagadan ki Jesus?
7 Malinaw, an duwang aki ni Zebedeo an naggibo kan kahagadan, siring kan sinabi ni Marcos. Alagad ginibo ninda ini paagi sa saindang ina. Sia an saindang tagapagtaram. Sinuportaran ini kan report ni Mateo na kan madangog kan ibang apostol an ginibo kan ina kan mga aki ni Zebedeo, naanggot sinda, bakong sa ina, kundi “sa magtugang.”—Mateo 20:24.
8. Paano nagin posible na an duwang laen na rekord kan iyo man sanang pangyayari magkalaen sa kada saro alagad kapwa pa man giraray katotoohan?
8 Nakadangog na daw kamo nin duwang tawo na naglaladawan kan pangyayari na kapwa ninda naheling? Kun iyo, narisa daw nindo na an kada saro nagdodoon nin mga detalye na nakatanom sa saiya? An saro tibaad dai sambiton an mga bagay na sinambit kan saro pa. Alagad, an duwa nagsasabi kan katotoohan. Siring man kaiyan an mga rekord kan apat na Ebanghelyo kan ministeryo ni Jesus, siring man sa iba pang makasaysayan na mga pangyayari na ibinareta nin labi sa sarong parasurat kan Biblia. An kada parasurat nagsurat nin tamang impormasyon maski ngani kun pinagdanay kan saro an mga detalye na dai iiniba kan saro. Sa pagkonsiderar kan gabos na rekord, makukua an mas lubos na pakasabot sa nangyari. An siring na pagkakalaen nagpapatunay na independiente an mga rekord kan Biblia. Asin an saindang kinakaipuhan na pagkakaoyon an nagpapatunay na totoo iyan.
Basahon an Konteksto
9, 10. Sa anong paagi nakatatabang sa sato an konteksto tanganing maheling kun saen kinua ni Cain an saiyang agom?
9 Parate, an garo bakong pagkakapareho puwedeng maresolberan kun hehelingon sana an konteksto. Konsideraron bilang halimbawa, an parateng pinalalataw na problema manongod sa agom ni Cain. Sa Genesis 4:1, 2 mababasa niato: “Pag-abot kan panahon nangaki [si Eva] ki Cain asin nagsabi: ‘Nagkaigwa akong aking lalaki huli ki Jehova.’ Dangan ipinangaki man an saiyang tugang na si Abel.” Siring kan aram niatong marhay, ginadan ni Cain si Abel; alagad pakatapos kaiyan, mababasa ta na nag-agom si Cain asin nagkaigwa nin mga aki. (Genesis 4:17) Kun si Adan asin si Eva nagkaigwa sana nin duwang aking lalaki, saen kinua ni Cain an saiyang agom?
10 An solusyon nasa katotoohan na si Adan asin si Eva nagkaigwa nin labi sa duwang aki. Sono sa konteksto, nagkaigwa sinda nin dakulang pamilya. Sa Genesis 5:3 mababasa ta na si Adan nagin ama sa saro pang aking lalaki na an ngaran Set asin dangan, sa kasunod na bersikulo mababasa ta: “Sia nagin ama nin mga aking lalaki asin aking babae.” (Genesis 5:4) Kaya tibaad nagin agom ni Cain an saro niang tugang na babae o sarong sobrina. Sa amay na mga kabtang na iyan kan kasaysayan nin tawo, kan an katawohan harani pa sa pagkasangkap, an siring na pag-agom malinaw na dai nagdara nin mga peligro para sa mga aki sa pag-agom na iyan na siring ngonyan.
11. Anong soboot na dai pagkakaoyon sa pag-oltanan ni Santiago asin ni apostol Pablo an itinotokdo nin iba?
11 An satong pagkonsiderar kan konteksto nakatatabang man sato na masabotan an hinihingako nin iba na dai pagkasinabotan sa pag-oltanan ni apostol Pablo asin ni Santiago. Sa Efeso 2:8, 9, sinabi ni Pablo na an mga Kristiano ililigtas paagi sa pagtubod, bakong paagi sa mga gibo. Sinabi nia: “Nakaligtas kamo huli sa pagtubod . . . bakong huli sa mga gibo.” Alagad, si Santiago nag-iinsister kan importansia nin mga gibo. Isinurat nia: “Kun paanong an hawak na daing hinangos gadan, siring man an pagtubod na daing gibo gadan.” (Santiago 2:26) Paano niato pag-ooyonon an duwang pahayag na ini?
12, 13. Paano nagkokomplemento an mga tataramon ni Santiago imbes na magin kontradiksion sa mga tataramon ni apostol Pablo?
12 Sa pagkonsiderar kan konteksto sa mga tataramon ni Pablo, manonompongan ta na an sarong pahayag nagkokomplemento sa saro pa. Si apostol Pablo nagtotokdo sa mga pagmamaigot kan mga Judio na sunodon an Mosaikong Pagboot. Naniniwala sinda na kun susunodon ninda an Pagboot sa gabos na detalye kaiyan, sinda magigin matanos. Itinokdo ni Pablo na imposible ini. Dai kita nanggad magigin matanos—asin sa siring angay sa kaligtasan—paagi sa satong mga gibo, huli ta kita nagmana nin pagigin makasalan. Maliligtas sana kita paagi sa pagtubod sa atang na pantubos ni Jesus.—Roma 5:18.
13 Alagad, idinugang ni Santiago an mahalagang punto na an pagtubod sana daing halaga kun dai sinusuportaran nin mga gibo. An tawong naghihingakong may pagtubod ki Jesus dapat na patunayan iyan paagi sa ginigibo nia. An bakong aktibong pagtubod gadan na pagtubod asin dai masagkod sa kaligtasan.
14. Sa anong mga tataramon ipinaheling ni Pablo na lubos siang kaoyon kan prinsipyo na an nabubuhay na pagtubod kaipuhan na ipaheling paagi sa mga gibo?
14 Si apostol Pablo lubos na kaoyon kaini, asin parate niang sinasambit an klase nin mga gibo na maninigong gibohon nin mga Kristiano sa pagpaheling kan saindang pagtubod. Halimbawa, isinurat nia sa mga taga-Roma: “Huli ta paagi sa puso an saro nagsasagibo nin pagtubod para sa katanosan, alagad ta paagi sa ngoso na an saro nagpapahayag sa publiko para sa kaligtasan.” An ‘pagpapahayag sa publiko’—paghiras kan satong pagtubod sa iba—mahalaga sa kaligtasan. (Roma 10:10; helingon man an 1 Corinto 15:58; Efeso 5:15, 21-33; 6:15; 1 Timoteo 4:16; 2 Timoteo 4:5; Hebreo 10:23-25.) Alagad, daing gibo na puwedeng gibohon nin sarong Kristiano, asin siertong daing paghihingoa na otobon an Pagboot ni Moises, an magtatao saiya nin katanosan para sa buhay na daing katapusan. Ini an “regalo na itinatao nin Dios” sa mga nagsasagibo nin pagtubod.—Roma 6:23; Juan 3:16.