Pagpaogma sa Saindong Buhay Pampamilya
Kasumpay kan Kapitulo 10: An Halaga nin Pagdisiplina sa Pagkamoot
14. Taano ta mahalaga an pagigin marigon kun an mga aki dai nagkukuyog sa pagdirehir kan saindang mga magurang?
14 Kaipuhan an determinasyon kan mga magurang na magmarigon kun an aki habong kumuyog sa isinusugo nin magurang. May mga magurang na hinuhuma siang kastigohon, daing kamanungdanan na nakikiargumento sa aki o pinoprobaran na suholan an aki tanganing gibohon an ipinagigibo ninda sa saiya. Parate na an kaipuhan sana magin marigon na marhay asin sabihan an aki, sa positibong paagi, na iyan kaipuhan na gibohon nia asin ngonyan na. Kun an aki madali nang tumongtong sa atubangan nin padangadang na auto, sasabihan sia kan mga magurang kun ano an gigibohon sa marigon na paagi. Arog kan sabi nin pirang parasiyasat sa temang ini: “Haros gabos na magurang napipirit an saindang mga aki na umiskuela, . . . magsipilyo, dai magsakat sa atop, magkarigos, asin iba pa. An mga aki parateng nanlalaban. Alagad ta minakuyog pa man giraray sinda ta aram nindang desidido an mga magurang.” Malalaoman sana nindo na an saindong mga aki ‘danay na magakod kan saindong mga giya asin togon sa saindang puso’ kun iyan pinaririgon nindo nin daing pagliwatliwat.—Talinhaga 6:21.
15. Kun an mga magurang pabarobago sa pagpaotob sa mga giya, paano puedeng maapektaran an mga aki?
15 Kun an mga magurang may panahon sanang nagpapaotob sa mga giya sono sa gusto o timplada ninda, o kun atrasadong gayo an pagdisiplina sa kasumbikalan, minakosog an boot nin mga aki na probaran an paglapas tanganing helingon kun sagkod saen asin kun gurano an magigibo ninda na dai nakakastigo. Kun garo baga atrasado an pagpadusa, an mga aki garo mga may edad na na minakosog an boot sa paggibo nin sala. “Huli ta an silot sa maraot na gibo dai tolos ginibo, kaya an puso kan mga aki nin tawo nagin nang biyong matagas sa paggibo nin maraot.” (Eclesiastes 8:11) Kaya, isabi nindo an saindong gigibohon, asin gibohon nindo an saindong sinasabi. Dangan mamimidbid kan saindong aki na ini an kamugtakan asin maaaraman na mayo nin makukua sa pagmurusdot, pagreklamo, o paghiro na garo baga pinaghohona nia na kamo maisog asin daing pagkamoot.
16. Tanganing malikayan an pagtao nin mga pagboot na bakong makatanosan, ano an maninigong gibohon nin mga magurang?
16 Ini nangangaipo nin pag-isip bago magtaram. An mga reglamento o pagboot na ginibo nin pabiglabigla parateng bakong makatanosan. “Magin listo kun dapit sa pagdangog, maluway kun dapit sa pagtaram, maluway kun dapit sa kaanggotan.” (Santiago 1:19) Kun an disiplina bakong makatanosan asin parepareho, an natural na sentido nin hustisya na nasa mga aki makokolgan, asin matubo an pagsentir.
Kontrolon an Pag-aling-aling
17. Anong pagmansay dapit sa trabaho asin pagkawat an maninigong masabotan nin mga aki?
17 An pagkawat natural na kabtang kan buhay nin aki. (Zacarias 8:5) Kaipuhan na midbidon ini nin mga magurang, mantang luway-luway na iiniintrodusir sa buhay kan aki an pagpahalaga sa trabaho asin an pakamate nin paninimbagan. Dangan, an ano man na trabaho kan aki sa kadaklan pinakamarahay na gibohon nguna; ikaduwa sana an pagkawat.
18. Ano an puedeng magin epekto sa mga aki nin mga kaasosyar?
18 May mga aki na nagigin “mga aki sa kalye” o garo mga estranghero sa harong huli sa paghanap nin mapag-aaling-alingan sa ibang lugar. Kun bakong marahay an mga kaasosyar, bako man na marahay an magigin mga epekto. (1 Corinto 15:33) Siempre, an pakiaasosyar sa ibang tawo marahay sa aki tanganing magkaigwa nin mas mahiwas na pakasabot sa mga tawo. Alagad kun sobra an pakiaasosyar sa luwas o bako iyan na kontrolado, an pamilya nagigin maluya o nagkakasuruhaysuhay pa ngani.
19. Ano an pirang bagay na puedeng repasohon nin mga magurang tanganing maaraman kun baga ginigibo ninda an harong na maogmang lugar para sa saindang mga aki?
19 Kaiba sa disiplina na itinatao ninda tanganing ikatanos ini, marahay na ihapot kan mga magurang sa saindang sadiri kun ano an magigibo ninda tanganing magin mas maogma an harong para sa saindang mga aki; kun baga nagtatao sinda nin igong panahon kaiba kan mga aki, bako sanang sa pagtotokdo o pagdisiplina sa sainda, kundi sa pagigin man tunay na mga katood asin kaibaiba kan saindang mga aki. Kamo daw parateng “sibot-sibot” tanganing makiibaiba pa sa saindong mga aki, makikawat pa sa sainda? Oras na lumihis, an mga oportunidad na gumibo nin mga bagay kaiba nin sarong aki dai na mabalik. An panahon saro sana an direksion, asin an aki dai minaontok kundi padagos na nagdadakula asin nagliliwat. Marikas na minaagi an mga panahon, asin minsan ngani garo kasuodma pa sana na an saindong aking lalaki sarong omboy na nag-aadal na maglakaw, bigla nindong narerealisar na sia nagigin nang solterito, asin an aki nindong babae daragita na. Paagi sana sa pagdadanay na timbang asin sa pagdisiplina mismo nindo sa saindong paggamit nin oras na malilikayan nindo an pagpalihis sa mga oportunidad na itinatao kan mahalagang panahon na ini—o maoolang an pagrayo kan boot sa saindo kan saindong mga aki mantang sinda aki pa.—Talinhaga 3:27.
20, 21. Kun may telebisyon sa harong, anong paninimbagan an maninigong isaabaga nin mga magurang, asin taano?
20 Kun an telebisyon usong pag-aling-alingan, tibaad kaipuhan na bugtakan nin limitasyon an paggamit kaiyan. May mga magurang na ginagamit an TV bilang paraaling. Tibaad iyan kombenyente asin garo baga barato; alagad sa katunayan puede iyan na magin mahalon nanggad. An mga programa sa telebisyon parateng pano nin kadahasan asin sekso. An impresyon na itinatao iyo na an kadahasan sarong akseptadong paagi nin pagresolber sa mga problema; an bakong legal na sekso garo baga akseptadong kabtang nin pan-aroaldaw na buhay. Ipinaheling nin dakol na surbey na puedeng patagason kaini an boot nin saro dapit sa siring na mga gawe, orog na an mga hoben. Sinisierto nindo na an saindong mga aki magkakan nin kakanon na masustansia asin malinig. Maninigo nindong orog na tawan nin atension an minalaog sa saindang isip. Arog kan sabi ni Jesus, an kakanon dai minapasiring sa satong puso, alagad an ilinalaog niato sa satong isip puedeng lumaog sa satong puso.—Marcos 7:18-23.
21 An pagkontrol sa klase nin programang hiniheling patin sa lawig nin panahon na ginagamit sa atubangan kan TV puedeng makatabang na gayo sa pagtalubo kan aki. An telebisyon nakatatao nin maogmang pag-aling-aling asin edukasyon pa ngani; alagad kun dai kokontrolon iyan puedeng magin adiksion, na nakauubos nin kadakoldakol na oras. An panahon buhay, asin an iba sa panahon na iyan siertong magagamit sa ibang mas kapakipakinabang na paagi. Ini huli ta riniribayan kan telebisyon an paghiro nin pagheling sana. Hinahalean kaiyan nin lugar bako sanang an pisikal na paghiro, kundi pati an pagbasa asin pag-orolay. An pamilya nangangaipo nin pag-orolay-olay asin pag-iribaiba, asin an daing girong na pagtukaw sana na magkaibanan sa sarong kuarto na nagheheling nin telebisyon dai magpapanigo sa pangangaipong iyan. Kun problema an sobrang pagheling nin TV, puedeng pataluboon nin mga magurang sa saindang mga aki an pag-apresyar sa ibang aktibidad imbes na telebisyon—an nakapababagsik na karawat, pagbasa, mga aktibidad kan pamilya—orog na kun an mga magurang mismo an nangengenot asin nagtatao kan halimbawa.
Kun Kamo Nagdidisiplina, Makikomunikar!
22. Taano ta mahalaga na masabotan nin mga aki an mga terminong ginagamit kan saindang mga magurang?
22 May sarong magurang na nag-estorya:
“Kan tolong taon pa sana an edad kan aki kong lalaki tinawan ko sia nin halawig na sermon dapit sa pagputik, kun paano an Dios naoongis sa mga putikon, na ginagamit an Talinhaga 6:16-19 asin iba pang teksto. Sia naghinanyog asin garo tama man an mga simbag nia. Alagad narisa ko na dai nia nasasabotan an punto. Kaya naghapot ako, ‘Nonoy, aram mo kun ano an pagputik?’ Sabi nia, ‘Dai po.’ Poon kaidto permi kong sineseguro na aram nia an kahulogan kan mga termino asin kun taano sia ta dinidisiplina.”
23. Ano an puedeng kalabot sa pagtabang sa mga aki na masabotan an pagigin tama nin sarong paggawe?
23 Kun omboy pa an mga aki, tibaad an magigibo sana nguna nin mga magurang itokdo an mga bagay na “bawal,” arog baga kan pagkapot sa mainit na kalan. Alagad minsan an enot na simpleng mga patanid na iyan puedeng ibanan nin mga dahelan. Puedeng iyan pagsabi sanang an kalan “mainit!” asin “makolog!” an pagkapot dian. Minsan siring, poon sa kapinonan, ipasabot sa aki an prinsipyo na an bagay para sa ikararahay kan aki; dangan itampok an karahayan kan mga kualidad na arog baga kan kabootan, pagkamakonsiderasyon asin pagkamoot. Tabangan an aki na masabotan na an mga kualidad na ini an basihan kan gabos na tamang kahagadan o restriksion. Idoon man kun taano an sarong gawe ta nagpapahayag kan marahay na mga ugaleng ini o dai. Kun ini ginigibo nin daing pagliwatliwat, tibaad maabot nindo bako sanang an isip kan aki kundi pati an saiyang puso.—Mateo 7:12; Roma 13:10.
24. Taano ta mahalaga na an aki gumalang sa autoridad?
24 Siring man, maninigo na progresibong itanom an pangangaipo sa pagkuyog asin paggalang sa autoridad. Sa enot na taon nin buhay, magpopoon na marisa an pagigin andam o dai pagigin andam nin aki na kumuyog sa mga kahagadan nin mga gurang. Oras na kaya na iyan na masabotan kan isip nin aki, itanom sa saiya an pakasabot sa paninimbagan nin mga magurang sa Dios. Ini puedeng makatabang na marhay sa reaksion kan aki. Kun mayo ini, tibaad ibilang nin mga aki an pagkuyog na sarong bagay na kaipuhan na gibohon ninda huli sana ta an saindang mga magurang mas dakula asin mas makosog kisa sa sainda. Kun, imbes kaiyan, an aki tinatabangan na makasabot na an mga magurang dai nagtatao kan sadiri nindang mga ideya kundi itinatao sa aki an sinasabi kan Kaglalang, an sinasabi kan saiyang Tataramon, ini magtatao nin puersa sa hatol asin paggiya kan mga magurang na dai ikatatao nin ano pa man na ibang bagay. Iyan puedeng magin tunay na burabod nin kinakaipuhan na kosog kun lumataw an mga problema sa buhay nin aki asin magpoon nang mamatean nia an sakit asin kadepisilan sa pangangapot sa tamang mga prinsipyo sa atubangan nin sugot o pangigipit.—Salmo 119:109-111; Talinhaga 6:20-22.
25. Paano an hatol sa Talinhaga 17:9 makatatabang sa mga magurang na disiplinahon an saindang mga aki sa tamang paagi?
25 “An nagtatahob sa kasalan naghahanap nin pagkamoot, asin an nagpaparataram dapit sa sarong bagay nagbubulag kan mga magkadayupot.” (Talinhaga 17:9) Totoo man ini sa relasyon nin magurang asin aki. Oras na ikapaaram na sa aki an saiyang sala asin nasasabotan na nia kun taano ta kaipuhan siang disiplinahon, asin ikinatao na an disiplina, an pagkamoot maninigong magpahiro sa magurang na likayan an paorootrong pagsambit sa kasalan. Ano man an ginibo, seguradohon nindong linawon na an saindong ikinaoongis iyo an salang gibo, bakong an aki. (Judas 23) Tibaad isipon kan aki na nakastigo na sia asin ibilang na dai maninigong pagpasopog sa saiya an parateng pagsambit sa nangyari. Iyan puedeng magbunga kan saiyang pagrayo sa mga magurang o sa ibang mga aki sa pamilya. Kun nahahadit an magurang na nagtatalubo an sarong maraot na tendensia, an bagay puedeng tawan nin atension sa ibang panahon kun nag-oorolay an pamilya. Dai sana nindo ipagparataram asin pagpararepasohon an nakaaging mga gibo, kundi imbes pag-olayan an mga prinsipyong napapalabot, kun paano iyan minaaplikar asin kun taano iyan ta mahalagang marhay para sa daing sagkod na kaogmahan.
Laen-laen na Paagi nin Pagdisiplina
26. Taano ta bakong gabos na aki marahay an reaksion sa parehong klase nin disiplina?
26 “Mas hararom an epekto nin sarong pagsaway sa saro na may pakasabot kisa sa paghampak sa sarong mangmang nin sanggatos na beses.” (Talinhaga 17:10) An laen-laen na aki tibaad kaipuhan na disiplinahon sa laen-laen na paagi. Kaipuhan na konsideraron an ugale asin disposisyon kan indibiduwal na aki. An sarong aki tibaad sensitibong marhay, asin an pisikal na pagkastigo, arog baga nin pagpakol, tibaad dai man perming kaipuhan. Sa saro man, tibaad daing epekto an pagpakol. O an aki tibaad kapareho kan lingkod na ilinadawan sa Talinhaga 29:19, saro na “habong itanos paagi sana sa mga tataramon, ta sia nakasasabot alagad dai nagkukuyog.” Sa siring na kaso an aki mangangaipo nin pisikal na kastigo.
27. Paano tinabangan nin sarong ama an saiyang sadit na aking lalaki na dai na magsuratsurat sa lanob?
27 An sarong ina nagbareta:
“Mayo pang duwang taon an edad kan aki kong lalaki kan sia magsuratsurat sa lanob—saradit na pulang marka na harani sa salog. Iyan ipinaheling ni tatay nia sa saiya asin hinapot sia dapit dian. An nakua sana ni tatay nia heling na burarat an mata, bakong Iyo o Dai. Sa katapustapusi nagsabi si tatay nia, ‘Aram mo, nonoy, kan ako kaedad mo nagsuratsurat man ako sa lanob. Maogmahon iyan, ano?’ Bueno, napamugtak na an boot kan aki, naghuyom na sia, asin pinonan an buhay na pag-estorya kun gurano iyan kaogma. Aram nia na nasasabotan iyan ni tatay! Minsan siring, ipinaliwanag sa saiya na minsan ngani iyan maogma, an mga lanob bakong iyo an lugar sa pagsurat. Naestablisar an komunikasyon asin, para sa aking ini, an kinaipuhan na sana dugang na pangangatanosan.”
28. Paano malilikayan nin magurang an pakiargumento sa aki?
28 Kun nagdidisiplina, marahay an pagtao nin mga rason tanganing makapagtokdo asin makapagpaliwanag, alagad parateng bakong marahay an pakiargumento sa aki. Kun an aki nia nakiaargumento dapit sa paggibo nin sarong trabaho, an sarong ina nagsasabi sana: “Kun matapos mo na iyan mamamasyar kita sa parke,” na magigin espesyal na okasyon para sa aki sa aldaw na iyan. May pag-aling-aling o pamamasyar na dai nguna gigibohon sagkod na dai matapos an itinaong trabaho. Kun sia bumalik asin dai pa tapos an trabaho, sinasabi nia, “Ay, dai ka pa palan tapos? Maduman kita kun makatapos ka na.” Dai sia nakiaargumento, alagad epektibo sia.
29. Ano an magigibo tanganing ipamate sa aki an maraot na mga bunga kan ginibo niang sala?
29 An pakamate sa maraot na mga bunga nin salang mga gibo puedeng makatabang sa mga aki na manodan an kadonongan nin tamang mga prinsipyo. Nagwarak daw an aki? Tibaad an pagsaray nia mismo kaiyan iyo an paagi na iyan makatanom na gayo. Sia daw nagin bakong makatanosan o bastos? An pakanood na humagad nin dispensasyon tibaad iyo an makatanos sa salang tendensia. Tibaad may napasa sia sa panahon nin kaanggotan. Kun kaya na kan saiyang edad, puedeng hagadon sa saiya na maghanap nin kuarta tanganing ribayan iyan. Sa ibang aki, an dai pagtao nin pirang pribilehio sa laog nin sarong peryodo nin panahon puedeng magdoon kan kinakaipuhan na leksion. Sa Kristianong kongregasyon an paghale kan makikatood na pakikiiba sarong paaging ginagamit tanganing sopogon an ibang nagkasala. (2 Tesalonica 3:6, 14, 15) Sa mga aki, an temporaryong dai pakanamit kan pakiibaiba kan pamilya puedeng magin mas epektibo kisa sa pagpakol. Minsan siring, an sobrang mga kastigo, arog baga kan dai pagpalaog kan aki sa harong, sobra man sa idinidikta nin pagkamoot. Ano man an ginagamit na paagi, kaipuhan na ipasabot sa mga aki na dapat nindang tioson an bunga kan saindang gawe. Tinotokdoan sinda kaini na magin responsable.
Magdisiplina sa Pagkamoot
30. Taano ta mahalaga an pagigin timbang kun an mga magurang nagbubugtak nin mga giya para sa saindang mga aki?
30 “Siertohon an orog na mahalagang mga bagay,” na ginigirumdom na “an kadonongan hale sa itaas . . . makatanosan.” (Filipos 1:10; Santiago 3:17) Girumdomon nindo na an mga aki pano nin kosog na naghahanap nin mapaggagamitan, asin gutom sinda sa pakanood asin pagdiskobre patin pagprobar sa bagong mga bagay. Sa pagbugtak nin mga limitasyon asin giya, magpaheling nin marahay na paghusgar asin magin mapamili. Kaipuhan na pagtimbangon an kinakaipuhan asin an dai kinakaipuhan. Kun ikinabugtak na an mga limitasyon, togotan an aki na magin libre asin may kompiansang maghiro sa laog kan mga limitasyon na iyan, imbes na pagmaigotan na kontrolon an lambang sadit na detalye. (Talinhaga 4:11, 12) Ta kun dai tibaad an saindong mga aki ‘maanggot’ asin “panluyahan nin boot,” asin mapapagal man kamo huli sa pagpadakula sa mga bagay na mayo man nin tunay na halaga.—Colosas 3:21.
31. Anong halimbawa an itinao ni Jehova Dios sa pagdisiplina?
31 Kaya, mga magurang, “sagweon an saindong aki[ng lalaki o babae] mantang may paglaom pa,” alagad gibohon iyan sa paagi nin Dios, sa pagkamoot. Arogon Sia: “An namomotan ni Jehova saiyang sinasagwe, kun paanong an sarong ama nagsasagwe sa aki na saiyang ikinaoogma.” Gibohon na mahalaga asin mamomoton an saindong pagdisiplina, kapareho kan sa saindong Kaglalang, huli ta an siring na “mga pagsagwe nin disiplina dalan nin buhay.”—Talinhaga 19:18; 3:12; 6:23.