Ano an Nangyari sa Integridad?
LABING sanggatos na taon na an nakaagi, si Barney Barnato, sarong nag-aalasuerte sa negosyong brilyante, nagbalik sa Inglaterra hale sa Aprika del Sur. Pag-abot nia dai sia uminoyon sa sarong estorya sa peryodiko na isinurat manongod sa saiya. Kaya tinawan nia an editor nin mga nota na surat nin kamot para sa ikaduwang artikulo, na “pagkorehir sana sa mga bagay,” na may kaibang tseke na dakula an kantidad.
An editor, si J. K. Jerome, iinapon sa basurahan an mga nota asin ibinalik an tseke. Nabigla, tolos-tolos na dinoble ni Barnato an saiyang alok. Idto sinayumahan man. “Gurano an gusto mo?” an hapot nia. Ginigirumdom an pangyayari, si Jerome nagsabi: “Ipinaliwanag ko sa saiya na dai iyan ginigibo—dai nanggad sa Londres.” An saiyang integridad bilang editor dai nanggad ipinababakal.
An “integridad” tinawan nin kahulogan na “pagigin tanos sa moral; pagkasadiosan.” An tawong may integridad maninigong pagtiwalaan. Alagad ngonyan, an improbidad—kakulangan nin integridad—rinaraot an gabos na klase nin pamumuhay.
Sa Britania ginibong popular kan media an termino sa Ingles na “sleaze” (sa Bicol, “pagkadaing kuenta”) sa pagladawan kan pagkawara nin moral na integridad. Siring sa pagkasabi kaiyan kan peryodikong The Independent, an pagkadaing kuenta nakakaapektar sa “gabos na bagay poon sa relasyon nin mga nagkakaminootan asin sa pagmaniobra nin lokal na gobyerno tanganing magkabentaha sagkod sa mga kikbak sa darakulang pedido sa pag-eksportar.” Mayo nin lugar sa buhay na napupuera.
An Pabarobagong mga Pamantayan nin Integridad
Siempre, an integridad dai nangangahulogan nin pagkasangkap, alagad ipinababanaag nanggad kaiyan an sarong pundamental na kualidad sa sarong tawo. Sa satong kinaban na may kaisipan na biglang-yaman, an integridad tibaad mansayon bilang kaolangan, bakong bilang marahay na kualidad. Halimbawa, nag-oorog an paggamit nin mga estudyante nin komplikadong mga kagamitan sa pagdaya sa mga eksaminasyon, asin an bagong mga aparatong ini haros imposibleng marisa. Sinasabi nin sarong propesor sa unibersidad sa Britania na labi sa kabanga kan gabos na estudyante sa Britania an nagdadaya, asin sierto na bako sanang sa Britania.
Dai dapat na lingawan an danyos sa inosenteng mga tawo kun an dai mapagtitiwalaan na mga indibiduwal nagpuputik asin nandadaya. Helinga halimbawa an banwaan sa India na Bhopal kun saen, kan 1984, an nakahihilong gas guminadan nin labing 2,500 na lalaki, babae, asin aki patin ginatos na ribo pa an nadanyaran. An The Sunday Times nagbareta: “An mga mukna sa pag-ayuda tanganing tabangan an mga biktima nagagaot sa karatan. . . . An trabaho nin pagpili sa lehitimong mga kaso ginibong komplikado kan rinibong kahagadan na bakong totoo, pinalsipikar na mga dokumento asin inimbentong ebidensia.” Bilang resulta, pakalihis nin sampulong taon haros $3,500,000 sana sa $470,000,000 na bayad sa mga danyos an ikinadistribwir sa mga nangangaipo.
Kumusta man an relihion? Ano an kamugtakan kaiyan kun manongod sa integridad? Makamomondo, an mga pamantayan parateng pareho man sana kan sa sekular na kinaban. Halimbawa an obispong Romano Katoliko na si Eamon Casey, na nagtuga na sia igwa nin aking lalaki sa luwas, na ngonyan tin-edyer na. An situwasyon ni Casey, siring sa paliwanag kan peryodikong Guardian sa Britania, “bakong pambihira.” Kaagid kaiyan, an The Times nagbareta: “An katotoohan manongod sa kasosopgan ni Obispo Casey bakong sa bagay na pambihira an saiyang salang gibo, kundi sa bagay na bakong bago ni bihira an pagbalga sa selibasiya.” Sa pagsuportar sa argumentong ini, an The Glasgow Herald, sa Scotland, nagsabi na 2 porsiento sana kan klerong Katoliko Romano sa Estados Unidos an naglikay sa pakikidorog kapwa sa bakong kasekso asin sa kasekso. Baga man tama o bako an kabilangan na ini, iyan nagpaparisa kan reputasyon nin mga pading Katoliko kun manongod sa moralidad.
Napapaatubang sa siring na mga halimbawa, posible daw para sa sarong indibiduwal na papagdanayon an moral na integridad? May pakinabang daw dian? Ano an hinahagad kaiyan, asin ano an mga balos sa paggibo kaiyan?