An Pamilya—Sarong Emerhensia!
“ASIN sinda nabuhay na maogma sagkod lamang.” An konklusyon na iyan nin estorya dapit sa mga engkantada aplikado sa padikit nang padikit na pag-agoman ngonyan na mga aldaw. An panuga sa kasal na magkakaminootan ‘sa marahay asin sa maraot sagkod na sindang duwa nabubuhay’ sa parate nagin na sanang pananaram. An posibilidad na magkaigwa nin maogmang pamilya garo baga sarong sugal na pirmeng daog.
Sa pag-oltanan nin 1960 asin 1990, an bilang nin mga diborsio nagin labi pa sa doble sa kadaklan na industriyalisadong nasyon sa Solnopan. Sa nagkapirang kadagaan iyan nag-aumento nin apat na beses. Halimbawa, kada taon mga 35,000 an ikinakasal sa Sweden, asin mga kabanga kaiyan an masuruwayan, na kalabot an labing 45,000 na aki. Mas dakol pa ngani an nagbubulag na mga nagsasaro na dai kasal, na nakaaapektar sa dugang pang manampulong ribong aki. An kaagid na dalagan nin mga bagay nangyayari sa mga nasyon sa bilog na kinaban, siring sa maheheling sa kahon sa pahina 5.
Totoo, an laglag na mga pamilya asin pagtapos kan relasyon nin mga mag-agom bako nang bago sa kasaysayan. An Kodigo ni Hammurabi kan ika-18 siglo B.C.E. may kaibang mga ley na nagtogot sa diborsio sa Babilonya. Dawa an Ley ni Moises, na pinonan kan ika-16 na siglo B.C.E., tinogotan an diborsio sa Israel. (Deuteronomio 24:1) Minsan siring, an mga bogkos nin pamilya nungkang nagin mas maluya kisa sa ika-20 siglong ini. Labing sarong dekada na an nakaagi, sarong kolumnista sa peryodiko an nagsurat: “Singkuentang taon poon ngonyan, tibaad mayo na kitang manompongan na pamilya sa tradisyonal na sentido. Tibaad naribayan na iyan nin manlaenlaen na klase nin grupo.” Asin an dalagan nin mga bagay poon kaidto garo baga pinatutunayan an saiyang ideya. An institusyon nin pamilya marikas na marhay na nagruro kaya an hapot na, “Magdadanay daw iyan?” orog na nagigin konektado.
Taano ta masakiton para sa kadakol na mag-agom na magdanay na magkaibanan asin papagdanayon an nagkakasararong pamilya? Ano an sekreto kan mga nagdanay na magkaibanan sa laog nin halawig na buhay, na maogmang nagseselebrar kan saindang plata asin bulawan na mga anibersaryo sa kasal? Kulibat palan, kan 1983 ibinareta na sarong lalaki asin babae sa dating republika nin Azerbaijan sa Sobyet an nagselebrar kan saindang ika-100 na anibersaryo sa kasal—sa edad na 126 asin 116.
Ano an Peligro?
Sa dakol na nasyon an nagkapira sa mga basehan para sa legal na diborsio iyo an pagsambay, karingisan sa mental o pisikal, pag-abandonar, alkoholismo, pagkabaog, pagkabua, bigamia, asin adiksion sa droga. Minsan siring, an sarong mas komun na causa iyo na an pundamental na aktitud dapit sa pag-agom asin sa tradisyonal na buhay pampamilya biglang nagbago, nangorogna sa dai pa sana nahahaloy na mga dekada. An paggalang sa sarong institusyon na haloy nang ibinibilang na sagrado luway-luway na naraot. An mahanab na mga produser nin musika, pelikula, telenobela sa TV, asin popular na mga babasahon pinamuraway an katalingkasan daa sa sekso, inmoralidad, malaswang gawe, asin pamumuhay na sadiri sana an iniintindi. Sinda nagpalakop nin sarong kultura na nagpaati sa isip asin puso kapwa kan mga hoben asin gurang.
Ipinaheheling nin sarong surbey kan 1996 na 22 porsiento kan mga Amerikano an nagsasabi na kun minsan puedeng makarahay sa relasyon nin mag-agom an pakipagrelasyon sa iba apuera sa agom. An sarong espesyal na isyu kan saro sa sikat na mga peryodiko sa Sweden, na Aftonbladet, sinadol an mga babae na makidiborsio huli ta “iyan mas makararahay.” May popular na mga sikologo asin antropologo na nagbanabana pa ngani na an tawo “iprinograma” kan ebolusyon na magribay nin agom kada pirang taon. Sa ibang pananaram, isinusuherir ninda na natural sana an pakipagrelasyon sa iba apuera sa agom asin diborsio. An iba nag-aargumento pa ngani na an diborsio nin mga magurang puedeng makarahay para sa mga aki, na inaandam sinda na atubangon an sadiri nindang diborsio pag-abot nin panahon!
Dakol na hoben an dai na nagmamawot na magkaigwa nin tradisyonal na buhay pampamilya, na may ama, ina, asin mga aki. An “Dai ko kayang imahinaron an mabuhay kaiba nin sasarong agom sa bilog kong buhay,” sarong popular na punto de vista. “An pag-agom kapareho nin Navidad, saro sanang estorya dapit sa mga engkantada. Dai nanggad ako minatubod dian,” an sabi nin sarong 18 anyos na solteritong Danes. “An saboot iyo na, taano ta poproblemahon na mabuhay kaiba [nin mga lalaki] asin maglaba kan saindang mga medyas,” an ipinahayag ni Noreen Byne kan Konseho nin mga Babae sa Nasyon sa Irlandia. “Sige sana asin makikawat ka sa sainda . . . Dakol na babae an nagdedesisyon na dai na ninda kaipuhan an mga lalaki tanganing magdanay na buhay.”
An mga Pamilya na Saro an Magurang Nagdadakol
Sa bilog na Europa an aktitud na ini naggiya sa marikas na pagdakol nin mga ina na daing agom. An nagkapira sa nagsosolong mga magurang na ini mga tinedyer na naniniwalang an dai plinanong pagbados bakong sala. An nagkapira mga babae na gustong padakulaon nin solo an saindang aki. An kadaklan mga ina na nakikisaro sa ama sa haloy-haloy na panahon, na mayo nin planong magpakasal sa saiya. An magasin na Newsweek ginibong pantutob na estorya kan nakaaging taon an dapit sa hapot na “An Kagadanan kan Pag-agoman?” Sinabi kaiyan na an porsentahe kan buhay na ipinangaki sa luwas nin pag-agoman marikas na nagdadakol sa Europa asin garo baga mayong nag-iintindi. An Sweden tibaad mangenot sa listahan, na kabanga kan mga omboy duman namundag sa luwas nin pag-agoman. Sa Denmark asin Norway iyan haros kabanga, asin sa Pransia saka Inglaterra, mga 1 sa 3.
Sa Estados Unidos, an pamilya na duwa an magurang biglang nagdikit sa nakaaging pirang dekada. An sarong report nagsasabi: “Kan 1960, . . . 9 porsiento kan gabos na aki nasa mga harong na nagsosolo an magurang. Pag-abot nin 1990, an bilang na iyan luminangkaw sagkod sa 25 porsiento. Ngonyan, 27.1 porsiento kan gabos na Amerikanong aki an namumundag sa mga harong na nagsosolo an magurang, kabilangan na nagdadakula. . . . Poon kan 1970, an kabilangan nin mga pamilya na nagsosolo an magurang nagin labi pa sa doble. An tradisyonal na pamilya namemeligrong marhay ngonyan kaya iyan puedeng biyo nang mawara sa dai mahahaloy, an sabi kan nagkapirang parasiyasat.”
Sa mga nasyon na nawara na an kadaklan sa moral na autoridad kan Iglesia Katolika Romana, an mga pamilya na nagsosolo an magurang nagdadakol. Dai pang kabanga kan mga pamilya sa Italia an kompuesto nin ina, ama, asin mga aki, asin an tradisyonal na pamilya nariribayan na nin mga mag-agom na daing aki asin mga pamilyang nagsosolo an magurang.
An sistema nin asistensia publika sa nagkapirang nasyon sa katunayan ineenkaminar an mga tawo na dai mag-agom. An mga ina na daing agom na nag-aako nin tabang hale sa gobyerno mawawaran kaiyan kun sinda mag-agom. An mga ina na daing agom sa Denmark nag-aako nin dugang pang sustento para sa pag-ataman nin aki, asin sa nagkapirang komunidad, an mga ina na dai pang 18 nakakukua nin dugang na kuarta asin ilinilibre an saindang arkila. Sa siring, kalabot an kuarta. Si Alf B. Svensson nagsasabi na an sarong diborsio sa Sweden binabayadan nin magpoon 250 mil sagkod 375 mil dolyares kan mga nagbabayad nin buwis para sa sustento, paragastos sa harong, asin tabang sosyal.
An mga iglesia sa Kakristianohan garo baga kakadikit o mayong ginigibo tanganing hingoahon na labanan an nakalalaglag nin biyo na dalagan na ini nin mga bagay sa tahaw nin mga pamilya. An dakol na pastor asin klerigo nasasakitan sa mga krisis sa sadiri mismo nindang pamilya, sa siring nag-iisip na dai ninda kayang tabangan an iba. An nagkapira garo baga nagsusuportar pa ngani sa diborsio. An Aftonbladet na Abril 15, 1996, nagbareta na si pastor Steven Allen na taga-Bradford, Inglaterra, naggibo nin sarong espesyal na seremonya sa diborsio, na isinusuherir nia na maninigong gamiton bilang opisyal na reglamento sa gabos na iglesia sa Britania. “Iyan serbisyo nin pagpaomay tanganing tabangan an saro na maatubang an nangyari sa sainda. Tinatabangan sinda kaiyan na marealisar na namomotan pa man giraray sinda nin Dios asin inaabsuelto sinda sa kakologan.”
Kaya pasaen an institusyon nin pamilya? Igwa daw nin paglaom na iyan magdanay? Kaya daw nin indibiduwal na mga pamilya na papagdanayon an saindang pagkasararo mantang nasa irarom kan siring na dakulaon na peligro? Estudyaran tabi nindo an minasunod na artikulo.
[Tsart sa pahina 5]
TAONAN NA PAG-AGOM KUN IKOKOMPARAR SA MGA DIBORSIO SA NAGKAPIRANG NASYON
NASYON TAON PAG-AGOM DIBORSIO
Australia 1993 113,255 48,324
Canada 1992 164,573 77,031
Cuba 1992 191,837 63,432
Czech Republic 1993 66,033 30,227
Denmark 1993 31,507 12,991
Estonia 1993 7,745 5,757
France 1991 280,175 108,086
Germany 1993 442,605 156,425
Japan 1993 792,658 188,297
Maldives 1991 4,065 2,659
Norway 1993 19,464 10,943
Puerto Rico 1992 34,222 14,227
Russian Federation 1993 1,106,723 663,282
Sweden 1993 34,005 21,673
United Kingdom 1992 356,013 174,717
United States 1993 2,334,000 1,187,000
(Basado sa 1994 Demographic Yearbook, Naciones Unidas, Nueva York 1996)