An Biblia—Tataramon nin Dios o nin Tawo?
Kapitulo 1: Taano ta Dapat na Basahon an Biblia?
Nabubuhay kita sa sarong kinaban na kadakol kan problema asin kadikiton an solusyon. Minilyon an danay na nagugutom. Nagdadakol an adikto sa droga. Padakol nang padakol na pamilya an nalalaglag. Pirmeng nababareta an incesto asin kadahasan sa pamilya. Luway-luway na nahihilo an aireng hinahangos niato asin an tubig na iniinom niato. Mientras tanto, padakol nang padakol sa sato an nabibiktima nin krimen. Sa paghona daw nindo mareresolberan pa an mga problemang arog kaini?
1. (Iiba an introduksion.) Anong mga problema sa presenteng mga panahon an nagpapaheling na kaipuhan nin katawohan an giya?
Apuera kaiyan, nabubuhay kita sa panahon nin masakit na mga pagpipilian. Halimbawa, dakol an dai na maliliwat an pagkontra sa aborsion, na inaapod iyan na paggadan sa mga dai pa namumundag. An iba man arog kaiyan kakosog an opinyon na an mga babae may autoridad sa sadiri nindang hawak asin iyo an maninigong magdesisyon sa siring na bagay. Dakol an ibinibilang na grabeng inmoralidad an homoseksuwalidad, pagsambay, asin pagdodorog na dai pa kasal. An iba naniniwala na an mga bagay na ini nasa kada saro. Siisay an magsasabi kun siisay an tama asin kun siisay an sala?
2, 3. Ano an pagheling ngonyan nin dakol sa Biblia?
2 An Biblia nagtatao nin giya sa mga bagay manongod sa moralidad, asin sinasabi kaiyan an epektibong mga solusyon sa mga problema sa krimen, gutom, asin polusyon. An problema, an kadaklan na tawo dai na ibinibilang an Biblia na autoridad sa mga bagay na iyan. Kaidto, iyan hinihinanyog na may paggalang—kisuerra sa Solnopan. Minsan ngani an Biblia isinurat nin mga tawo, kan mga nakaagi an mayoriya sa Kakristianohan inako iyan bilang Tataramon nin Dios asin nagtubod na an Dios mismo an nagpasabong kan mga laog kaiyan.
3 Minsan siring, ngonyan uso an pagigin mapagduda sa gabos na bagay: sa mga kostumbre, ideya, moral, pati sa pag-eksister nin Dios. Espesyalmente, pinagdududahan nin mga tawo an halaga kan Biblia. An kadaklan garo baga ibinibilang iyan na lipas na sa panahon asin daing koneksion. Pipira an modernong intelektuwal na ibinibilang iyan na Tataramon nin Dios. An kadaklan na tawo mas gusto pang umoyon sa iskolar na si James Barr, na nagsurat: “An pagkasaysay ko kan pagkaporma kan biblikal na tradisyon kasaysayan nin sarong gibo nin tawo. Iyan kapahayagan nin tawo manongod sa saiyang mga paniniwala.”
4, 5. Taano ta mahalagang marhay na maaraman kun baga an Biblia ipinasabong nin Dios o dai? Ano an katuyohan kan publikasyon na ini?
4 Ini daw an opinyon nindo? Sa paghona daw nindo an Biblia tataramon nin Dios, o nin tawo? Ano man an simbag nindo sa hapot na iyan, horophoropa an puntong ini: Kun an Biblia tataramon sana nin tawo, kun siring mayo talaga nin malinaw na solusyon sa mga problema nin tawo. Bahala nang magkapakapa an tawo sa pinakamakakaya ninda, na naglalaom na maski paano malikayan nindang hilohon an sadiri o paputokon an sadiri sa sarong guerra nuklear. Alagad kun an Biblia talagang Tataramon nin Dios, iyan an mismong kaipuhan niato tanganing makasalbar kita sa masakit na panahon na ini.
5 An publikasyon na ini matao nin ebidensia na an Biblia talagang Tataramon nin Dios. Asin linalaom kan mga kagpublikar na pakaestudyare nindo kan ebidensia, marerealisar nindo na an Biblia an igwa kan solamenteng balidong solusyon sa mga problema nin katawohan. Pero, enot, boot niamong darahon sa saindong atension an pirang bagay na mismong ginigibo an Biblia na maninigo sa saindong pag-estudyar.
Pinakamabenta Kasuarin Man
6, 7. Anong pambihirang mga bagay manongod sa Biblia an naghahagad kan satong atension?
6 Primero, iyan pinakamabenta, an libro na may pinakamahiwas sirkulasyon sa bilog na kasaysayan. Sono sa edisyon na 1988 kan Guinness Book of World Records, mga 2,500,000,000 na kopya an naimprenta sa pag-oltanan nin 1815 asin 1975. Iyan dakulaon na numero. Mayo nin ibang libro sa kasaysayan na nakarani man lamang sa sirkulasyon kan Biblia.
7 Apuera kaiyan, mayo nin ibang libro na trinadusir sa kadakoldakol na lenguahe. An Biblia mababasa ngonyan, sa kabilogan o kabtang sana, sa 2,167 laen-laen na tataramon. Ibinabareta kan Sosyedad sa Biblia sa Amerika na iyan mababasa na ngonyan kan 98 porsiento kan populasyon sa satong planeta. Isip-isipa an dakulaon na paghihingoa sa paggibo kan siring kadakol na traduksion! Anong ibang libro an nag-ako nin siring na atension?
Librong May Impluwensia
8, 9. Ano an ipinahayag nin nagkapira na nagpapaheling kan nagin impluwensia kan Biblia?
8 An The New Encyclopædia Britannica inaapod an Biblia na “tibaad an pinakamaimpluwensiang koleksion nin mga libro sa kasaysayan nin tawo.” An Aleman na parasurat nin berso kan ika-19 siglo na si Heinrich Heine nagtuga: “Utang ko an sakong pakasabot sa pagbasa sana sa sarong libro . . . an Biblia. Iyan tama nanggad na apodon na Banal na Kasuratan. An nawaran kan saiyang Dios puedeng madiskobre Sia liwat sa librong ini.” Kan siglo man sanang idto, an aktibista kontra sa pangongoripon na si William H. Seward nagsabi: “An bilog na paglaom sa pag-oswag nin tawo nasasarig sa nagkokosog na impluwensia kan Biblia.”
9 Si Abraham Lincoln, an ika-16 na presidente kan Estados Unidos, inapod an Biblia na “an pinakamarahay na regalo na itinao nin Dios sa tawo kasuarin pa man . . . Kun bakong huli dian dai niato maaaraman an kalaenan nin tama sa sala.” An Britanong eksperto sa ley na si Sir William Blackstone itinampok an impluwensia kan Biblia kan sia magsabi: “Sa duwang pasisikadan na ini, an ley nin naturalesa asin an ley nin kapahayagan [an Biblia], nasasarig an gabos na ley nin tawo, an boot sabihon, mayo nin ley nin tawo na maninigong togotan na kumontra digdi.”
Ikinaongis Asin Namotan
10. Paano ipinahayag an pagtumang sa Biblia?
10 Kadungan kaiyan, kaipuhan na sambiton niato na mayo nin ibang libro na nagin punteriya nin grabe karingis na pagtumang asin pagkaongis pa ngani sa bilog na kasaysayan. An mga Biblia pinagsolo sa pampublikong mga taluhong, poon kan Edad Media sagkod sa satong ika-20 siglo. Asin an pagbasa o pagwaras kan Biblia pinadusahan nin mga multa asin pagkabilanggo minsan sa presenteng mga panahon. Kan nakaaging mga siglo, an siring na mga “krimen” parateng nagbubunga nin padusa asin kagadanan.
11, 12. Paano ipinaheling ni Tyndale an saiyang pagkamoot sa Biblia?
11 Katimbang kaini an debosyon na pinukaw kan Biblia. Dakol an naghingoang basahon iyan sa ibong nin daing ontok na paglamag. Isip-isipa si William Tyndale, sarong Ingles kan ika-16 na siglo na nag-adal sa Unibersidad nin Oxford asin nagin iginagalang na paratokdo sa Unibersidad nin Cambridge.
12 Namotan ni Tyndale an Biblia. Alagad kan saiyang kaaldawan, nag-insistir an mga autoridad sa relihion na papagdanayon iyan sa Latin, na gadan nang tataramon. Kaya, tanganing mabasa iyan kan mga kahimanwa nia, nagdesisyon si Tyndale na tradusiron an Biblia sa Ingles. Mantang ini kontra sa ley, kinaipuhan na bayaan ni Tyndale an saiyang maginhawang karera akademiko asin dumulag pasiring sa Kontinente. Namuhay sia sa masakit na buhay nin sarong dulag sa lawig na igo tanganing ikatradusir an Griegong Kasuratan (an “Bagong Tipan”) asin an iba sa Hebreong Kasuratan (an “Daan na Tipan”) sa saiyang sadiring tataramon; alagad sa katapustapusi sia inarestar, nasentensiahan na erehe, asin tinilok, patin sinolo an saiyang bangkay.
13. Ano an sarong bagay na minagibo sa Biblia na talagang daing kaagid?
13 Si Tyndale saro sana sa dakol na isinakripisyo an gabos tanganing mabasa an Biblia o ikapaabot iyan sa iba. Mayo nin ibang libro na nakainspirar sa kadakol na ordinaryong lalaki asin babae na magpaheling nin siring na kapusoan. Sa bagay na ini, an Biblia talagang daing kabaing.
Paghihingako na Iyan Tataramon nin Dios
14, 15. Ano an parateng hinihingako kan mga kagsurat kan Biblia?
14 An Biblia dai man na kaagid huli sa paghihingako kan dakol sa kagsurat kaiyan. Mga 40 katawo, kabilang an mga hade, pastor, parasira, lingkod kan banwaan, saserdote, kisuerra sarong heneral, asin sarong doktor, an nagkaigwa nin kabtang sa pagsurat kan laen-laen na kabtang kan Biblia. Alagad paorootro, parareho an paghihingako kan mga kagsurat: na an isinusurat ninda bako nindang sadiring kaisipan kundi nin Dios.
15 Sa siring, sa Biblia parate niatong mababasa an mga ekspresyon na arog kan: “An espiritu ni Jehova iyo an nagtaram paagi sa sako, asin an saiyang tataramon namugtak sa sakong dila” o, “Iyo ini an isinabi kan Soberanong Kagurangnan, si Jehova nin mga hukbo.” (2 Samuel 23:2; Isaias 22:15) Sa sarong surat sa kapwa paraebanghelyo, si apostol Pablo nagsurat: “An gabos na Kasuratan ipinasabong nin Dios asin kapakipakinabang para sa pagtokdo, sa pagsagwe, sa paghusay kan mga bagay, sa pagdisiplina sa katanosan, tanganing an tawo nin Dios magin lubos na may kakayahan, andam nanggad para sa lambang marahay na gibo.”—2 Timoteo 3:16, 17.
16. Anong mga hapot an ipinaliliwanag kan Biblia?
16 Kaoyon kan paghihingako na iyan tataramon nin Dios, bakong nin tawo, sinisimbag kan Biblia an mga hapot na Dios sana an makasisimbag. Halimbawa, ipinaliliwanag kaiyan kun taano ta dai nahimo nin mga gobyerno nin tawo na itao an nagdadanay na katoninongan, kun paano an mga tawo makanonompong kan pinakahararom na satispaksion sa buhay, asin kun ano an nakatagama sa ngapit para sa daga asin sa mga tawong nasa ibabaw kaiyan. Ngonyan, bilang tawong naghohorophorop, segurado na dakol na beses na nindong naisip-isip an mga bagay na ini asin an kaagid na mga hapot. Taano ta dai kisuerra konsideraron an posibilidad na an Biblia Tataramon nin Dios asin sa siring iyo sana an nakatatao nin may autoridad na mga simbag?
17, 18. (a) Ano an nagkapira sa mga sahot tumang sa Biblia na ipinaliliwanag sa publikasyon na ini? (b) Ano pang mga tema an ipaliliwanag?
17 Ineenkaminar mi kamo na maingat na siyasaton an ebidensia na itinatao sa publikasyon na ini. An ibang kapitulo ipaliliwanag an parateng madangog na mga kritisismo sa Biblia. An Biblia daw bakong sientipiko? Iyan daw nagkakakorontrahan? Tunay daw na kasaysayan an laog kaiyan o eroestorya sana? Talaga daw na nangyari an mga milagrong nasusurat sa Biblia? Itinatao an makatanosan na ebidensia tanganing masimbag an mga hapot na ini. Pagkatapos, ipinaliliwanag an mapuersang mga patunay na an Biblia ipinasabong nin Dios: an mga hula kaiyan, an hararom na kadonongan kaiyan, asin an pambihirang epekto kaiyan sa buhay nin mga tawo. Ultimo, hehelingon niato kun ano an puedeng magin epekto kan Biblia sa saindong buhay.
18 Pero, enot, pag-oolayan niato kun paano nakaabot sa sato an Biblia. Pati an kasaysayan kan makangangalas na librong ini nagtatao nin prueba na bako sanang tawo an ginikanan kaiyan.