Tunay na Hustisya—Noarin Asin Paano?

AN MGA daing sala dai maninigong matakot sa tunay na hustisya. Tunay nanggad, an mga siudadano sa haros gabos na lugar igwa nin dahelan na magpasalamat kun an saindang nasyon igwa nin legal na sistema na naghihingoang seguradohon an hustisya. Kalabot sa siring na sistema an sarong grupo nin mga ley, puersa nin pulisya na mapaotob kan mga iyan, asin mga husgado na matao nin hustisya. An tunay na mga Kristiano iginagalang an hudisyal na sistema na nakasasakop sa sainda, bilang pagsusog sa konseho kan Biblia na “magpasakop sa superyor na mga autoridad.”​—Roma 13:​1-7.

Minsan siring, an hudisyal na sistema sa manlaenlaen na nasyon naggibo nin nakadadanyar asin makasosopog na mga sala.a Imbes na padusahan an may sala asin protehiran an daing sala, kun beses an mga tawong daing sala an napadusahan huli sa mga krimen na dai man ninda nakomiter. An ibang indibiduwal nabilanggo nin dakol na taon, alagad ta pinaluwas man sana bago matapos an sentensia sa sainda sa ibong nin seryosong pagduwaduwa kun baga sinda may sala asin angay an pagsentensia sa sainda. Huli kaini, an dakol naghahapot, Magkakaigwa pa daw nin tunay na hustisya para sa gabos? Kun iyo, noarin asin paano? Siisay an mapananarigan niato na maprotehir sa mga daing sala? Asin ano an paglaom para sa mga biktima nin inhustisya?

May Depektong Hustisya

Kan mga taon nin 1980, naheling mismo kan Alemania an “saro sa pinakanakabibiglang mga proseso kan panahon pakatapos kan guerra,” na durante kaiyan an sarong ina ibinilanggo nin bilog na buhay huli sa tuyong paggadan kan saiyang duwang aking babae. Minsan siring, pakalihis nin mga taon, inebalwar giraray an ebidensia tumang sa saiya, asin pinaluwas sia na naghahalat nin bagong pagbista. An Die Zeit nagbareta kan 1995 na an orihinal na desisyon “puedeng nagin sarong hudisyal na sala.” Sagkod sa panahon na isinusurat ini, an babaeng ini siyam na taon nang nakabilanggo na dai maseguro kun baga sia may sala o dai.

Sarong banggi kan Nobyembre 1974, an sentro kan siudad nin Birmingham, Inglaterra, natanyog nin pagputok nin duwang bomba na guminadan sa 21 katawo. Iyan sarong pangyayari na “nungkang malilingawan nin siisay man sa Birmingham,” an isinurat ni Chris Mullen, na sarong miembro nin Parlamento. Paghaloyhaloy, “anom na lalaking daing sala an nasentensiahan huli sa pinakadakulang tuyong paggadan sa kasaysayan nin Britania.” Kan huri an sentensia sa sainda nagin imbalido​—alagad pakatapos sana na an mga lalaki nabilanggo nin 16 na taon!

An abogadong si Ken Crispin nagbareta manongod sa sarong kaso na “nakapukaw sa pag-iisip kan publiko sa paaging daing kaagid sa rekord kan legal na kasaysayan sa Australia.” An sarong pamilya nagkakampo harani sa Ayers Rock kan mawara an saindang omboy, na nungka nang nanompongan liwat. An ina inakusar nin tuyong paggadan, napatunayan na nagkasala, asin sinentensiahan na mabilanggo nin bilog na buhay. Kan 1987, pakatapos na sia ikarsel nin labing tolong taon, nanompongan sa sarong opisyal na imbestigasyon na an ebidensia tumang sa saiya dai puedeng ipangatanosan an sentensia sa saiya. Sia pinaluwas asin inabsuelto.

An sarong 18 anyos na babae na nag-eerok sa timog na Estados Unidos tuyong ginadan kan 1986. An sarong medyo may edad nang lalaki inakusar, napatunayan na nagkasala, asin sinentensiahan na magadan. Anom na taon siang ibinilanggo sa selda nin mga sentensiadong magadan bago napatunayan na dai sia kalabot sa krimen.

An mga ini daw bihira sanang mga halimbawa nin hudisyal na mga sala? Si David Rudovsky kan Paadalan sa Ley kan Unibersidad nin Pennsylvania nagkokomento: “Haloy na akong kabilang sa sistema sa laog nin mga 25 taon asin nakaheling na ako nin kadakol na kaso. Masasabi ko na idtong mga nasentensiahan na sa katunayan daing sala . . . sa karkulo ko nasa pag-oltanan nin singko asin 10%.” Ini an nakapupurisaw na hapot ni Crispin: “Igwa daw nin iba pang tawo na daing sala na nanluluya nang marhay an boot sa laog nin mga selda?” Paano nagigin posible an siring na makaturotristeng mga sala?

An Hudisyal na mga Sistema nin Tawo—May mga Kaluyahan nin Tawo

“Mayong sistema nin tawo an makalalaom na magin sangkap,” an idinoon kan Korte de Apelasyon sa Britania kan 1991. An hudisyal na sistema kapareho sana kamakatanosan asin kamapananarigan kan mga tawo na nagdidisenyo asin nagtatao kaiyan. An mga tawo madaling masala, magin bakong sadiosan, asin magkaigwa nin prehuwisyo. Huli kaini, dai maninigong ipagngalas na an hudisyal na mga sistema nin tawo nagpapaheling kan siring man sanang mga depekto. Estudyare an minasunod.

Oyon ki Huwes Rolf Bender na taga-Alemania, sa 95 porsiento kan gabos na kaso kriminal, an mga pahayag kan mga testigo dai mapagdududahan bilang ebidensia. Alagad an siring daw na mga testigo sa husgado pirmeng masasarigan? Dai para ki Huwes Bender. Kinakarkulo nia na kabanga kan mga testigo na minaatubang sa husgado dai nagsasabi nin totoo. Si Bernd Schünemann, sarong lubos na propesor sa ley kriminal sa Unibersidad nin Munich, Alemania, nagtao nin kaagid na komento. Sa sarong interbio sa Die Zeit, pinatunayan ni Schünemann na an mga pahayag nin mga testigo an mayor​—dawa ngani dai masasarigan—​na porma nin ebidensia. “Masasabi ko na an tipikong dahelan nin mga sala sa hustisya iyo na an huwes nagsasarig sa dai masasarigan na mga pahayag nin mga testigo.”

An mga testigo puedeng masala; pati man an mga pulis. Partikularmente pakatapos nin sarong krimen na nagkacausa nin pagkaanggot nin publiko, an mga pulis napipiritan na man-aresto. Sa siring na mga kamugtakan, an indibiduwal na mga pulis nasusugotan na magpakana nin ebidensia o puersahon an suspetsado na magtuga. Kan paluwason an anom na lalaki na nasentensiahan huli sa pambobomba sa Birmingham, an peryodiko sa Britania na The Independent nagkaigwa kan titulong ini: “Sentensia sa Anom Ibinasol sa Raot na mga Pulis.” Oyon sa The Times: “An mga pulis nagputik, nakipagkasapakat asin nandaya.”

Sa nagkapirang kaso, huli sa prehuwisyo tibaad pagsuspetsaran kan pulis asin publiko an mga indibiduwal na iba an rasa, relihion, o nasyonalidad. Siring sa komento kan U.S.News & World Report, an pagresolber sa sarong krimen puede nang magraot na magin “isyu nin rasismo imbes na nin rason.”

Oras na isangat an kaso sa husgado, an mga desisyon puedeng maapektaran bako sanang kan mga sinasabi kan mga testigo kundi siring man kan sientipikong ebidensia. Sa orog na nagigin komplikadong langtad nin medikal na pagresolber sa mga kaso, an huwes o hurado tibaad hagadan na desisyonan an pagigin may sala o daing sala basado sa karakteristiko nin badil o bala o sa pagmidbid sa mga gira nin moro, surat-kamot, mga tipo nin dugo, kolor nin buhok, mga ilo nin tela, o mga sampol nin DNA. An sarong abogado nagkomento na an mga husgado napaaatubang sa “kahangahangang grupo nin mga sientista na nagsasabi nin mga prosedimiento na nakariribaraw an pagkakomplikado.”

Dugang pa, an magasin na Nature nagkomento na bakong gabos na sientista minaoyon sa interpretasyon kan ebidensia nin medikal na pagresolber sa mga kaso. “Puedeng magkaigwa nin tunay na dai pagkakaoyon sa tahaw nin mga sientista sa medikal na pagresolber sa mga kaso.” Makamomondo, “an may depektong ebidensia nin medikal na pagresolber sa mga kaso nagin nang responsable sa dakol na may depektong sentensia.”

Saen man kita nag-eerok, an gabos na hudisyal na sistema na nagpupunsionar ngonyan nagpapabanaag kan mga pagkukulang nin tawo. Kaya siisay an mapananarigan niato na maprotehir sa mga daing sala? Makalalaom pa daw kita na magkaigwa nin tunay na hustisya? Asin ano an paglaom para sa mga biktima nin hudisyal na sala?

“Ako, si Jehova, Namomoot sa Hustisya”

Kun kamo o an sarong miembro kan saindong pamilya biktima nin sala sa hustisya, naheheling ni Jehova Dios asin kan saiyang Aki, si Jesus, an naeeksperyensiahan nindo. An pinakagrabeng inhustisya kasuarin pa man nakomiter kan si Cristo gadanon sa sarong hariging pasakitan. Si apostol Pedro nagsasabi sa sato na si Jesus ‘dai nakaginibo nin kasalan.’ Pero, sia inakusar nin falsong mga testigo, sinentensiahan, asin ginadan.​—1 Pedro 2:​22; Mateo 26:​3, 4, 59-​62.

Imahinara nindo an siertong namatean ni Jehova manongod sa siring na pagmaltrato sa saiyang Aki! An hustisya saro sa pangenot na mga kualidad ni Jehova. An Biblia nagsasabi sa sato: “An gabos niang dalan hustisya.”​—Deuteronomio 32:4; Salmo 33:5.

Tinawan ni Jehova an Israel nin marahayon na hudisyal na sistema. Sa kaso nin sarong dai naresolberan na tuyong paggadan, an kagadanan natutubos paagi sa atang. Mayo nin pangigipit na resolberan an kada krimen dawa kun an masentensiahan iyo an tawong daing sala. Dai puedeng sentensiahan sa kasalan na tuyong paggadan an siisay man basado sana sa sirkumstansial o sientipikong ebidensia; kisuerra duwang testigo na nakaheling mismo an kinaipuhan. (Deuteronomio 17:6; 21:​1-9) An mga halimbawang ini nagpapaheling na si Jehova igwa nin halangkaw na mga pamantayan asin interesado na tamang ikatao an hustisya. Sa katunayan, sia nagsasabi: “Ako, si Jehova, namomoot sa hustisya.”​—Isaias 61:8.

Siempre, an hudisyal na sistema sa Israel nasa mga kamot nin mga tawo na igwa nin mga pagkukulang na kapareho kan sa sato. Igwa nin mga kaso na an ley salang iinaplikar. Si Hadeng Salomon nagsurat: “Kun ika makaheling nin pag-api sa dukha asin nin maringis na paghale kan hustisya asin katanosan sa sarong banwaan, dai ka magngalas sa gaweng ini.”​—Eclesiastes 5:8.

Ikinakorehir ni Jehova an inhustisyang ginibo sa saiyang Aki. An kasiertohan kaini nagpakosog ki Jesus, na “huli kan kagayagayahan na ibinugtak sa atubangan nia tinios nia an pasakitan na kahoy.” Kaagid kaiyan, an magayagayang paglaom na mabuhay sa sarong paraisong daga na sakop kan pamamahala kan Mesiyas, na mangingibabaw an tunay na hustisya, puedeng magpakosog sa sato na tioson an pakadangog o pakaeksperyensia pa ngani nin inhustisya sa daan na palakaw na ini. Mayo nin danyos o perwisyo na dai kayang itanos ni Jehova sa saiyang itinalaan na panahon. Dawa idtong mga nawaran nin buhay huli sa hudisyal na sala puedeng makaeksperyensia nin pagkabuhay liwat.​—Hebreo 12:2; Gibo 24:15.

Kun kita magdusa bilang mga biktima nin inhustisya, makapagpapasalamat kita na an dakol na hudisyal na sistema igwa nin legal na mga pinakapaagihan sa pagkomunikar tanganing ikakorehir niato an situwasyon. Puedeng gamiton kan mga Kristiano an siring na mga pinakapaagihan sa pagkomunikar. Minsan siring, ginigirumdom ninda an katunayan na ini: An bakong sangkap na hudisyal na mga sistema repleksion nin sarong sosyedad nin tawo na nangangaipo nin mayor na pagliliwat. Iyan mangyayari sa dai na mahahaloy​—sa kamot nin Dios.

Sa dai na mahahaloy hahaleon ni Jehova an bakong makatanosan na palakaw na ini nin mga bagay asin sasalidahan iyan nin sarong bagong palakaw na dian “magdadanay an katanosan.” Puede kitang magkaigwa nin lubos na kompiansa na sa panahon na iyan an satong Kaglalang itatao an hustisya paagi sa saiyang Mesiyanikong Hade, si Jesu-Cristo. An tunay na hustisya para sa gabos harani na! Kanigoan an satong pagpasalamat para sa oportunidad na ini.​—2 Pedro 3:13.

[Nota sa Ibaba]

[Blurb sa pahina 29]

An bakong sangkap na hudisyal na mga sistema​—kaiba kan raot na gobyerno, marigsok na relihion, asin daing prinsipyong komersio—​repleksion nin sosyedad nin tawo na nangangaipo nin mayor na pagliliwat

[Kahon sa pahina 30]

Karangahan Hale sa Banal na Kasuratan

Kan Nobyembre 1952, si Derek Bentley asin Christopher Craig nagsalakat sa sarong bodega sa Croydon, harani sa Londres, Inglaterra. Si Bentley 19 anyos asin si Craig 16 anyos kaidto. Inapodan an pulisya, asin binadil saka nagadan ni Craig an saro sa mga pulis. Si Craig nabilanggo nin siyam na taon, mantang si Bentley binitay huli sa tuyong paggadan kan Enero 1953.

An tugang na babae ni Bentley, si Iris, nagkampanya sa laog nin 40 taon tanganing linigon an saiyang ngaran sa tuyong paggadan na dai man nia nakomiter. Kan 1993, an Imperyal na Kapangyarihan nagpaluwas nin indulto mapadapit sa nagin sentensia, na inaadmitir na si Derek Bentley dai kutana maninigong binitay. Si Iris Bentley nagsurat manongod sa kaso sa librong Let Him Have Justice:

“Mga sarong taon bago an pambabadil nakanuparan nia an sarong Saksi ni Jehova sa tinampo . . . Si Tugang na Lane nag-eerok harani sa samo sa Fairview Road asin iniimbitaran nia si Derek sa saiyang harong tanganing maghinanyog sa mga estorya sa Biblia. . . . Nakatabang nanggad na si Tugang na Lane igwa nin nakarekord na mga estorya sa Biblia, na ipinasusubli nia sa saiya [mantang si Derek maluyang magbasa]. . . . Sa parate minapuli sia asin sinasabi sa sako kun ano an sinabi nia sa saiya, mga bagay na siring kan kita gabos mabalik liwat pagkagadan niato.”

Dinalaw ni Iris Bentley an saiyang tugang sa selda nin mga sentensiadong magadan bago sia gadanon. Ano an saiyang namatean? “An mga bagay na sinabi sa saiya ni Tugang na Lane nakatabang sa saiya na atubangon an huring pirang aldaw na idto.”​—Samo an italiko.

Kun kamo magsakit huli sa sala sa hustisya, marahay para sa saindo na basahon asin horophoropon an mga katotoohan sa Biblia. Ini puedeng magtao nin dakulang karangahan, huli ta si Jehova Dios iyo “an Ama nin maboot na mga pagkaherak asin an Dios nin gabos na karangahan, na minaranga sa sato sa gabos niatong kahorasaan.”​—2 Corinto 1:​3, 4.

[Retrato sa pahina 31]

Nakomiter an makatatakot na inhustisya kan si Cristo gadanon