Si Satanas—Eroestorya Sana daw o Sarong Maraot na Totoong Nag-eeksister?
AN GINIKANAN kan karatan kinaiinteresan na nin mga pensador poon pa kan kaenot-enoteng mga panahon. An A Dictionary of the Bible, ni James Hastings, nagsasabi: “Sa kapinonan kan panahon na an tawo nagkaigwa na nin pag-aram nanompongan kan tawo na sia napapaatubang sa mga puersa na dai nia kayang kontrolon, asin na igwa nin nakadadanyar o mapanlaglag na impluwensia.” An iyo man sanang reperensia nagsasabi pa: “An enot na katawohan natural nang naghahanap nin mga dahelan, asin iniinterpretar an mga puersa asin iba pang pagpaheling nin naturalesa bilang personal.”
Oyon sa mga historyador, an paniniwala sa mga dios na demonyo asin maraot na mga espiritu masususog sa kaenot-enoteng kasaysayan kan Mesopotamia. Naniniwala an suanoy na mga Babilonyo na an kinaban kan kalag nin mga nagadan, o “lugar na dai nang balikan,” pinangengenotan ni Nergal, sarong madahas na dios na midbid bilang “an saro na nansosolo.” Kinatatakotan man ninda an mga demonyo, na pinagmamaigotan nindang sirosiroon paagi sa mga orasyon nin mahika. Sa mitolohiyang Egipcio, si Set an dios nin karatan, na “irinerepresentar nin sarong hayop na igwa nin pambihirang itsura na may mahimpis, kurbadong ungos, deretso, kuadradong mga talinga asin ikog na tuog asin nagsasanga.”—Larousse Encyclopedia of Mythology.
Maski ngani an mga Griego asin Romano igwa nin mga dios na maboot asin mga dios na nagmamawot nin maraot, mayo sinda nin nangingibabaw na maraot na dios. Itinotokdo kan saindang mga pilosopo an pag-eksister nin duwang magkakontrang mga prinsipyo. Para ki Empedocles, iyan an Pagkamoot asin Dai Pagkaoroyon. Para ki Plato, an kinaban igwa nin duwang “Kalag,” an saro nagpapangyari nin marahay asin an saro pa nin maraot. Arog kan sinabi ni Georges Minois sa saiyang libro na Le Diable (An Diablo), “an klasiko [Greco-Romano] na paganong relihion dai rinerekonoser an pag-eksister nin Diablo.”
Sa Iran, an Zoroastrismo nagtotokdo na an kaharohalangkaweng dios na si Ahura Mazda, o Ormazd, an naglalang ki Angra Mainyu o Ahriman, na piniling maggibo nin maraot asin huli kaini nagin an Mapanlaglag na Espiritu, o Paralaglag.
Sa Judaismo, igwa nin simpleng paglaladawan ki Satanas bilang kaiwal nin Dios na nagpangyari nin kasalan. Alagad pakalihis nin dakol na siglo, nasalakan iyan nin paganong mga ideya. An Encyclopaedia Judaica nagsasabi: “Nagkaigwa nin dakulaon na pagbabago . . . sa nakaaging huring mga siglo B.C.E. Sa peryodong ini inako kan [Judiong] relihion . . . an dakol na karakteristiko nin paniniwala na may duwang magkakontrang prinsipyo na kun saen an Dios asin an mga puersa nin karahayan patin katotoohan kinokontra sa langit asin sa daga kan makapangyarihan na mga puersa nin karatan asin pandadaya. Garo baga naimpluwensiahan ini kan Persianong relihion.” An The Concise Jewish Encyclopedia nagsasabi: “An proteksion tumang sa mga d[emonyo] nagin posible paagi sa pag-otob sa mga togon asin paagi sa paggamit nin mga anting-anting.”
An Teolohiya kan Apostatang Kristiano
Kun paanong inako kan Judaismo an mayo sa Bibliang mga ideya may labot ki Satanas asin sa mga demonyo, an apostatang mga Kristiano nagmukna nin mga ideya na bakong sono sa Kasuratan. An The Anchor Bible Dictionary nagsasabi: “An saro sa mas grabeng suanoy na ideya sa teolohiya iyo na binalukat nin Dios an saiyang banwaan paagi sa pagbayad ki Satanas tanganing sinda butasan.” Pinalataw an ideyang ini ni Ireneo (ikaduwang siglo C.E.). Pinahiwas pa iyan ni Origen (ikatolong siglo C.E.), na naghingako na “an diablo nagkaigwa nin legal na deretso sa mga tawo” asin ibinilang an “kagadanan ni Cristo . . . na pantubos na ibinayad sa diablo.”—History of Dogma, ni Adolf Harnack.
Oyon sa The Catholic Encyclopedia, “sa laog nin mga sangribong taon [an ideya na ibinayad an pantubos sa Diablo] nagkaigwa nin risang-risang kabtang sa kasaysayan nin teolohiya,” asin nagdanay iyan na kabtang kan paniniwala kan iglesia. Inako kan iba pang mga Ama kan Iglesia, kaiba si Agustin (ikaapat-ikalimang siglo C.E.), an ideya na ibinayad an pantubos ki Satanas. Sa katapustapusi, kan ika-12 siglo C.E., an mga teologong Katoliko na si Anselm asin Abelard nagkonklusyon na an atang ni Cristo itinao bakong ki Satanas kundi sa Dios.
Mga Superstisyon kan Edad Media
Maski ngani an kadaklan sa mga konsilyo kan Iglesia Katolika nagdanay na risang-risa na daing girong sa tema manongod ki Satanas, kan 1215 C.E., iprinesentar kan Ikaapat na Konsilyo Laterano an inaapod kan New Catholic Encyclopedia na sarong “solemneng deklarasyon nin pagtubod.” An Canon 1 nagsasabi: “An diablo asin an iba pang demonyo linalang na marahay an naturalesa, linalang nin Dios, alagad huli sa sainda mismong kagibohan sinda nagin maraot.” Idinugang pa kaiyan na sinda sibot sa pagmamaigot na tentaran an katawohan. An huring ideya na ini pinagparaisip na gayo kan dakol na tawo durante kan Edad Media. Si Satanas an nasa likod kan ano man na bagay na garo baga pambihira, arog kan dai ikapaliwanag na helang, biglang pagkagadan, o bakong mabungang ani. Kan 1233 C.E., nagpaluwas si Papa Gregorio IX nin nagkapirang dekreto tumang sa mga erehe, kaiba an saro na tumang sa mga Luciferiano, na sinasabing nagsasamba sa Diablo.
An paniniwala na an mga tawo puedeng saniban kan Diablo o kan saiyang mga demonyo dai nahaloy pinonan nin sobrang pagsuspetsa asin pagdiskompiar nin mga grupo—sarong may pagkatarantang pagkatakot sa panlulumay asin panraratak. Poon kan ika-13 sagkod ika-17 siglo, an pagkatakot sa mga aswang nakalakop sa Europa asin nakaabot sa Amerika del Norte dara kan mga kolonisador na Europeo. Dawa an Protestanteng mga repormador na si Martin Luther asin John Calvin uminoyon sa paghanap sa mga aswang. Sa Europa an Inkisisyon sagkod an sekular na mga korte naggibo nin mga pagbista sa mga aswang basado sana sa huringhuding o maraot an intension na pagdenunsiar. An padusa parateng “ginagamit tanganing patugaon an sarong tawo dawa sia daing kasalan.”
An napatunayan na may sala puedeng sentensiahan nin kagadanan magsalang paagi sa pagsolo o, kun sa Inglaterra asin Scotland, pagbitay. Kun manongod sa kabilangan kan mga biktima, an The World Book Encyclopedia nagsasabi: “Poon kan 1484 sagkod 1782, oyon sa nagkapirang historyador, ipinagadan kan iglesiang Kristiano an mga 300,000 na babae huli sa panraratak.” Kun si Satanas an nasa likod kan trahedyang ini kan Edad Media, siisay an ginamit niang mga instrumento—an mga biktima o an saindang mga paralamag na relihiosong panatiko?
An Presenteng Paniniwala o Dai Paniniwala
Naheling sa ika-18 siglo an paglataw kan rasyonalistikong ideya, na midbid sa apod na Kaliwanagan. An Encyclopædia Britannica nagsasabi: “Hiningoa kan pilosopiya asin teolohiya kan Kaliwanagan na haleon an diablo sa Kristianong kaisipan bilang gibo nin mitolohikong imahinasyon kan Edad Media.” An Iglesia Katolika Romana huminiro bilang reaksion digdi asin kinompirmar giraray an paniniwala kaiyan ki Satanas na Diablo sa Primerong Konsilyo nin Batikano (1869-70), na medyo takot na inotro ini sa Ikaduwang Konsilyo nin Batikano (1962-65).
Arog kan pag-admitir kan New Catholic Encyclopedia, sa opisyal na paagi “an Iglesia dusay sa paniniwala sa mga anghel asin demonyo.” Minsan siring, an Théo, sarong diksionaryong Pranses kan Katolisismo, nag-aadmitir na “dakol na Kristiano ngonyan an nagsasayumang iatribwir sa diablo an karatan sa kinaban.” Kan nakaagi pa sanang mga taon an mga teologong Katoliko nagmamaan sa paghinimbang sa pag-oltanan kan opisyal na doktrinang Katoliko asin kan opinyon sa presenteng aldaw. “An liberal na Kristianong teolohiya,” sabi kan Encyclopædia Britannica, “may tendensiang mansayon an biblikong pananaram manongod ki Satanas bilang ‘pananaram na may ilinaladawan’ na dai maninigong saboton nin literal—siring sa sarong mitolohikong pagprobar na ipaliwanag an pagigin totoo kan asin kun sagkod saen an karatan sa uniberso.” Mapadapit sa mga Protestante, an iyo man sanang reperensia nagsasabi: “An liberal na Protestantismo sa presenteng aldaw may tendensiang deharan an pangangaipong maniwala sa diablo bilang sarong persona.” Alagad maninigo daw na mansayon kan tunay na mga Kristiano an sinasabi kan Biblia manongod ki Satanas bilang saro sanang “pananaram na may ilinaladawan”?
Kun Ano an Itinotokdo kan Kasuratan
An pilosopiya asin teolohiya nin tawo dai nakatao nin mas marahay na paliwanag manongod sa ginikanan kan karatan kisa kan paliwanag sa Biblia. An sinasabi kan Kasuratan manongod ki Satanas kaipuhan tanganing masabotan an ginikanan nin karatan asin pagdusa nin tawo, saka kun taano ta an pinakamaraot na maiisip na kadahasan ta naggagrabe kada taon.
Tibaad ihapot nin nagkapira: ‘Kun an Dios an marahay asin mamomoton na Kaglalang, taano ta naglalang sia nin maraot na espiritung linalang arog ni Satanas?’ Sinasabi kan Biblia an prinsipyo na an gabos na gibo ni Jehova Dios sangkap asin na an gabos na intelihenteng linalang nia tinawan nin libreng kabotan. (Deuteronomio 30:19; 32:4; Josue 24:15; 1 Hade 18:21) An espiritung persona na nagin Satanas segurado, kun siring, na linalang na sangkap asin seguradong tuyong pinili na sumuway sa dalan nin katotoohan asin katanosan.—Juan 8:44; Santiago 1:14, 15.
Sa dakol na paagi, an pagrebelde ni Satanas kapareho kan ginibo kan “hade nin Tiro,” na ilinadawan sa poetikong paagi bilang “sangkap sa kagayonan” asin ‘sangkap sa saiyang mga dalan poon sa aldaw na lalangon sia sagkod na nanompongan saiya an kabikoan.’ (Ezequiel 28:11-19) Dai diniskutir ni Satanas an supremasiya ni Jehova o an saiyang pagigin Kaglalang. Paano nia magigibo iyan, mantang sia linalang nin Dios? Minsan siring, inangat nanggad ni Satanas an paagi nin pagkapot ni Jehova kan saiyang soberaniya. Sa tatamnan sa Eden, isinuherir ni Satanas na ipinangunguri nin Dios sa enot na tawong mag-agom an sarong bagay na igwa sinda nin deretso asin na dian nakadepende an saindang ikararahay. (Genesis 3:1-5) Nagibo talaga nia na magrebelde si Adan asin Eva tumang sa matanos na soberaniya ni Jehova, na nagbunga sa sainda patin sa mga gikan ninda nin kasalan asin kagadanan. (Genesis 3:6-19; Roma 5:12) Sa siring, ipinaheheling kan Biblia na si Satanas an pinakadahelan kan pagdusa nin tawo.
Kaidtong bago an Baha, an ibang anghel uminiba ki Satanas sa saiyang pagrebelde. Nagmateryalisar sinda sa mga hawak nin tawo tanganing panigoan an saindang paghimuyawot sa seksuwal na kasiraman sa mga aking babae nin mga tawo. (Genesis 6:1-4) Kan Baha, an matinumang na mga anghel na ini nagbuelta sa rona nin mga espiritu alagad bako na sa “dating katongdan” ninda kaiba nin Dios sa langit. (Judas 6) Ibinaba sinda sa sarong kamugtakan nin grabeng kadikloman sa espirituwal. (1 Pedro 3:19, 20; 2 Pedro 2:4) Sinda nagin mga demonyo, na dai na naglilingkod sa irarom kan soberaniya ni Jehova kundi nabubuhay na sakop ni Satanas. Minsan ngani minalataw na dai na puedeng magmateryalisar liwat, an mga demonyo igwa pa man giraray nin dakulang impluwensia sa isip asin buhay nin mga tawo, asin daing duda na sinda an responsable sa dakol na kadahasan na naheheling niato ngonyan.—Mateo 12:43-45; Lucas 8:27-33.
Harani Na an Katapusan kan Pamamahala ni Satanas
Malinaw na igwa nin maraot na mga puersa na naghihiro sa kinaban ngonyan. Isinurat ni apostol Juan: “An bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot.”—1 Juan 5:19.
Minsan siring, ipinaheheling kan naotob nang hula sa Biblia na dinadagdagan kan Diablo an mga kasakitan sa daga huli ta aram nia na igwa na sana sia nin ‘halipot na panahon’ na natatada tanganing manraot bago sia laomon. (Kapahayagan 12:7-12; 20:1-3) An katapusan kan pamamahala ni Satanas an poponan kan matanos na bagong kinaban, kun saen an pagluha, kagadanan, asin kolog “mawawara na.” Dangan, an kabotan nin Dios ‘gigibohon digdi sa daga nin siring sa langit.’—Kapahayagan 21:1-4; Mateo 6:10, New International Version.
[Mga ritrato sa pahina 4]
An mga Babilonyo naniwala ki Nergal (nasa porong wala), sarong madahas na dios; si Plato (sa wala) naniwala na igwa nin duwang magkakontrang “Kalag”
[Credit Lines]
Bungbong: Musée du Louvre, Paris; Plato: National Archaeological Museum, Atenas, Grecia
[Mga ritrato sa pahina 5]
Itinokdo ni Ireneo, Origen, asin Agustin na ibinayad an pantubos sa Diablo
[Credit Line]
Origen: Culver Pictures; Agustin: Hale sa librong Great Men and Famous Women
[Ritrato sa pahina 6]
An pagkatakot sa mga aswang nagbunga nin paggadan sa ginatos na ribo
[Credit Line]
Hale sa librong Bildersaal deutscher Geschichte