Komunikasyon sa Pamilya—Paano daw Iyan Mapapaoswag?
‘AN AGOM kong lalaki dai man lamang makipag-olay.’ ‘An agom kong babae dai man lamang maghinanyog sa sinasabi ko.’ An mga reklamong ini uso sa mga mag-agom. An mga hobenes parateng may kaparehong saboot sa 12-anyos na si Max: “Dai ako natatakot na makipag-olay [sa sakong mga magurang], pero natatakot ako sa tibaad magin reaksion ninda.” Kaya an mga olang na dai paggirong an nagpapabulag sa mga miembro kan pamilya.
Tibaad an iba mangatanosan na sa dakol na kaso an mag-agom talagang bakong padis; na sinda talagang dai magkabagay asin dai kutana nagpakasal! Totoo, dakol na mag-agom an bakong seryoso sa pag-ilusyonan asin dai nakakapagbugtak nin marigon na pundasyon para sa komunikasyon bago an kasal. (Helingon an kahon sa pahina 19.) Minsan siring, an kapangganahan nin pag-agoman dai man nagdedepende sana sa inaapod na pagigin magkabagay. Mas mahalaga pa an kun baga an mag-agom andam na akoon an mga pamantayan nin Dios para sa pag-agoman asin iaplikar an mga prinsipyo kan Biblia o dai. Helinga an nagkapira sana sa mga sinasabi kan Biblia dapit sa papel asin paninimbagan nin mga agom na lalaki asin babae:
● “Magpasakop an mga agom na babae sa saindang agom nin siring sa Kagurangnan.”—Efeso 5:22, 23.
● “Mga agom na lalaki, padagos nindong mamotan an saindong mga agom na babae, kun paanong si Cristo namoot man sa kongregasyon asin iinatang an saiya man sana dahel kaiyan . . . An mga agom na lalaki kaipuhan na mamoot sa saindang agom siring sa saindang sadiring hawak.”—Efeso 5:25, 28.
● “Dai nindo pagpaanggoton an saindong mga aki, kundi padagos na padakulaon sinda sa disiplina asin pagtatanos nin isip ni Jehova.”—Efeso 6:4.
Kun iinaaplikar an mga prinsipyong ini, naeestablisar an marigon na pundasyon para sa komunikasyon nin mag-agom. Taano? Huli ta an lalaki na ibinibilang an ‘pagkamoot sa saiyang agom’ na paninimbagan na itinao nin Dios mas mapapahirong makipag-olay sa babae asin maghinanyog sa saiya. An babae na nagtutubod na an pagkuyog sa saiyang agom kahagadan nin Dios magkakaigwa man nin kaparehong motibasyon. Alagad ano an gigibohon nin saro sa mga problema asin tension na nangyayari sa pag-agoman? Talaga daw na makakatabang sa saindo an hatol kan Biblia na maatubang iyan?
Kun May mga Problema
An pag-agoman iyo an pinakadayupot na relasyon nin tawo. Pag-abot nin panahon puwedeng magkaigwa nin haraning gayong relasyon an mag-agom kaya an pagduot, pagheling o pasabot sana puwedeng magpahayag nin dakol. Alagad ta pipira sana an nakaaabot sa maogmang kamugtakan na ini.
An sarong hoben na agom na babae nakakagirumdom: “Masakit an buhay mi sa pinansial pagkakasal mi. An buhay mi sokol-sokol sana. Dai ako tuod sa siring na kadaihan nin katiwasayan.”
Pero naresolberan kan hoben na mag-agom na ini an problema ninda sa pag-agom paagi sa pag-aplikar ninda sa Kasuratan. An agom na lalaki nagtutuga: “Seguro talagang dai ko sana rinirisa an saiyang pagmate. Paghona ko marahay an gabos. Pero dai ko aram na grabe na palan an saiyang kahaditan.” Ano an ginibo ninda manongod sa siwang na ini sa komunikasyon? Sabi kan babae: “Nagkaigwa kami nin haloy na mga pag-oolay. Kun beses iyan bakong komportableng mga pag-oolay, pero iyan perming nakatatabang.”
An agom na lalaki na an ngaran Richard nagsabi: “Nadepisilan akong makibagay sa rutina nin pag-agom. Pareho kami nagtatrabaho asin gusto kan agom ko na tumabang ako sa trabaho sa harong. Pero, may ideya ako na an agom ko an maninigong gumibo kan gabos. Apuwera kaiyan, pakatapos nin sarong aldaw na trabaho mayo na ako nin gustong gibohon kundi magrelaks asin magheling nin karawat. Kaya kun bigla na sana akong nakakadangog nin, ‘Puwede mo daw na darahon an mga labada sa paralinig?’ sinasabi ko, ‘Ika na!’”
Alagad si Richard asin an saiyang agom nagpoon na mag-adal kan Biblia kaiba kan mga Saksi ni Jehova. Kan manodan na hinahagad saiya nin Dios na ‘kamotan an saiyang agom nin siring sa saiyang sadiring hawak,’ sia napahiro na gibohon an iba sa mga paninimbagan sa harong. Minsan an mga kagipitan sa trabaho garo baga naliwat na sa saiyang pagheling sa liwanag kan Tataramon nin Dios. Nagigirumdoman nia: “Kan ako magkaigwa nin dahelan na mabuhay asin masabotan an mga katuyohan nin Dios, nahale ko na an negatibong mga kaisipan na nakukua ko sa trabaho.”
Alagad an Biblia may itinotokdo pang sarong posibleng paggikanan nin problema: “Huli ta kita gabos nasisingkog nin dakol na beses. Kun an siisay man dai nasisingkog sa pagtaram, an sarong ini sangkap na tawo, na nakakabusal kan bilog niang hawak.” (Santiago 3:2) Iyo, an gabos kun beses nagkakasala nin bakong mataktika o makolog pa nganing tataramon. Asin kun an duwang bakong sangkap na personalidad nagkakabanggaan, puwedeng uminit an mga payo.
Alagad ano an nangyayari kun togotan nin mag-agom na an siring na mga problema magdominar sa saindang relasyon? Sabi kan Biblia: “An tugang na pinagkasalaan labi pa sa makosog na banwaan; asin may mga iriwal na garo pamarat nin sarong torreng erokan.” (Talinhaga 18:19) Puwedeng maputol an komunikasyon, na may seryosong mga resulta para sa mag-agom asin sa saindang mga aki. An totoo, sinasabi nin mga eksperto na an “daing ontok na pag-iiwal nin mga magurang” saro sa pinakanakararaot na impluwensia sa sarong aki.
Alagad an pag-aplikar sa hatol kan Biblia puwedeng makapaina sa siring na mga iriwal. An mga lalaki pinagbobotan na “dai kamo maanggot na may kapaitan” sa saindang agom. (Colosas 3:19) Asin kaipuhan an duwa tanganing magkaiwal. Kun an saindong agom maanggot, taano ta dai pagmaigotan na magdanay na kalmado asin mataktika? Kun mapupuwede umoyon asin magpahayag nin simpatiya. Arog kan sabi kan Biblia: “An simbag, kun mahoyo, nakakaparayo nin kaanggotan.” (Talinhaga 15:1) An makolog na mga simbag makakapagrabe sana sa situwasyon. Mas marahay na maghapot sa maboot na paagi: “Anggot ka sako? Ano an problema, dir?” An mamomoton asin mataktikang pagrorop sa causa kan problema sa paaging ini parateng makatatabang na maresolberan iyan. Sa ibong na kampi, tibaad an kaipuhan prangka, pero maboot, na pagsabi sa saindong agom na kamo nasusumo o naaanggot huli sa saiyang mga gibo. An Biblia nagsasabi: “Dai nindo pagpasolnopon an aldaw na may kaanggotan. Kundi magin maboot sa lambang saro, na may maboot na pagkaherak, na lubos na nagpapatarawadtawad.”—Efeso 4:26, 32.
An sarong hoben na agom na lalaki nakanood na iaplikar an hatol na ini. Sabi nia: “An agom ko sobra kaemosyonal. Kaya kun beses depisil para sa saiya na magkaigwa nin kalmadong orolay na dai naaanggot. Pero pinagmaigotan ko na makibagay sa saiyang personalidad asin magin mas sensitibo sa saiyang mga pagmate.” An siring na paghihingoa bako sanang nakatatabang na mapagdanay an katoninongan kundi nakakapahiro sa saindong agom na kamotan kamo!
Pakipagkomunikar sa mga Aki
An pag-abot kan enot na aki nin hoben na mag-agom dakulang angat sa sainda. Ini huli ta an aking bagong mamundag bako sanang dayaday na pagpasuso asin pagsalida nin lampin an kaipuhan. Sinasabi nin mga parasiyasat na an mga omboy igwa nin makosog na pangangaipo na magkomunikar. Totoo, an omboy dai nakakapagtaram. Alagad an mga mata kan magurang, pagduot, asin pagkugos dakula an nagigibo tanganing mabukasan an mga linya nin komunikasyon. Ini an sarong dahelan na an dakol na ospital dai na pinagsusuhay an ina asin an saindang mga omboy na bagong mamundag. Asin, sabi kan mga parasiyasat na Sueco na si Winberg asin de Château: “Minsan ngani an pagkaranihan [kan ina asin omboy] sa panahon na ini tibaad may direktang impluwensia sa pagtalubo kan omboy, iyan tibaad mas mahalaga pa para sa ina, na pinakokosog an saiyang pagkamoot sa aki . . . An pagkaranihan na ini garo baga nakakaimpluwensia sa saiyang kaisipan asin pagkasensitibo sa mga pangangaipo kan omboy.”
Ano pa an ibang magigibo nin mga magurang tanganing magkaigwa nin marahay na kapinonan an pakipagkomunikar sa saindang mga aki? Ipinaririsa kan Biblia na an mga magurang maninigong makipag-olay sa saindang mga aki “poon sa pagkaaki.” (2 Timoteo 3:15) Realistiko daw iyan? An mga parasiyasat na si Winberg asin de Château nagsasabi na an pagkanta asin pakikipag-olay sa omboy tibaad “mahalaga sa pagpanigo sa [saiyang] sikolohikong mga pangangaipo.” An parasiyasat na Sobyet na si M. I. Lisina nagsisitar man sa sarong eksperimento na dian an mga omboy kinaolay na may pagpadangat, pinakipaghuyoman asin kinukugos. An resulta? Pakalihis nin duwang bulan an mga omboy na ini nakaabot sa “mas halangkaw na gayong grado nin pagtalubo” ki sa ibang mga aki na dai nag-ako kan atension na ini. An siring na mamomoton na pakipagkomunikar nagtatao nin emosyonal na mga pakinabang sa aki, asin ikinomento ni Dr. Lisina: “Nagtutubod kami na an pagkaigwa nin relasyon sa ibang tawo mahalagang gayo sa pagpopoon kan berbal na pagpunsionar [nin sarong omboy].”
Pag-adal Asin Pag-aling-aling
Naturalmente, mantang nagdadakula an mga aki nagigin mas komplikado an mga problema sa pagpadakula sa sainda. Kaya napatunayan nin dakol na Kristianong pamilya na nakatatabang an pag-establisar nin programa nin espirituwal na mga aktibidad. Dakula an nagigibo kaini tanganing mapaoswag an komunikasyon asin pagkasararo. An siring na programa puwedeng magin laen-laen, puwedeng pagliwatliwaton, asin maogma para sa gabos.
Totoo, an pagkaigwa nin siring na programa tibaad mangaipo nin pirang pagliwat para sa gabos. Halimbawa, sa ibang parte nin Aprika, an ama pinagkatodan na magkakan nin solo. Alagad kun nagigin Kristiano na, naheheling nia an pangangaipo na mangenot sa saiyang pamilya sa panahon nin pagkakan. An mga bentaha? Kun panahon nin pamahaw, an sarong teksto o tema sa Biblia puwedeng pag-olayan, na nagigin marahay na kapinonan para sa aldaw. An pamanggihan puwedeng magin oras para ikaestorya nin gabos an mga pangyayari sa aldaw asin magkaigwa nin “pagriribayan nin pagpakosog.” (Roma 1:12) Puwedeng dagkahon nin mga magurang an saindang mga aki na magpahayag kan saindang saboot.
An panahon para sa seryosong pag-adal arog baga kan leksion sa eskuwelahan asin orolay sa Biblia kaipuhan. Alagad dai niato paglingawan an pangangaipo sa pag-aling-aling. An TV, pelikula, asin nakarekord na musika popular sa mga hobenes, alagad an mga paaging ini nin komunikasyon nagigin garo mga imburnal—pano nin ati. Sono sa sarong pagsiyasat kan National Institute of Mental Health (E.U.A.), “garo baga makosogon an ebidensia na natipon kan mga taon nin 1970 na an kadahasan sa telebisyon asin kaisogan talagang magkakoneksion sa mga aki.” Kaya an mga magurang kaipuhan na kontrolon na gayo an pag-aling-aling kan saindang mga aki. (Helingon an Efeso 5:3-5.) An mga piknik asin iba pang eskursion, saka an mga pagtiripon na Kristiano, nagkapirang paagi na tawan nin marahay na pag-aling-aling an mga aki.
Pakikipag-olay sa mga Tin-edyer
May mga magurang na nakakaeksperyensia nin pagkaraot kan komunikasyon sa saindang mga aki kun ini mga tin-edyer na. An mga taon na ini nagtatao sa sarong hoben bako sanang nin marikas na mga pagkaliwat sa pisikal kundi siring man nin pag-abot nin bagong mga emosyon asin kamawotan. An reaksion nin iba sinasaboot sana iyan. An iba man minarayo sa saindang mga magurang asin nagigin dayupot na gayo sa saindang mga kaedad. Kaya kinakaipuhan an dakulang determinasyon kan mga magurang na papagdanayon na bukas an mga linya nin komunikasyon sa kritikal na mga taon na ini. Kaipuhan na sinda magin sensitibo sa mga modo asin pagmate kan saindang mga aki.
An personal na mga erestoryahan puwedeng makatabang na gayo—nangorogna kun iyan bakong pormal. “Idoon mo an [mga tataramon nin Dios] sa saimong aki asin sabihon iyan kun ika nagtutukaw sa saimong harong asin kun ika naglalakaw sa dalan asin kun ika naghihigda asin kun ika minabangon,” sabi kan Biblia sa mga magurang. (Deuteronomio 6:7) Kaya an ama puwedeng pakiolayan an saiyang dai naggigirong na aking lalaki na tabangan sia sa hardin o sa paghirahay. An ina puwede man na tokdoan an saiyang aking daraga sa pagtahi. An impormal na mga okasyon na siring parateng nagbubunga nin tunay na pagpinahayagan nin pagmate. Minsan an mga tema na arog kan sekso, mga pagkaliwat sa hawak, moral, pagtubod, asin pasohan sa buhay puwedeng buksan sa siring na mga okasyon. “Nagkaigwa ako kan pira sa pinakamarahay na mga pakikipag-olay sa mga aki kong solterito sa lababo,” sabi nin sarong ina.
Alagad magin andam na makadangog kun beses dapit sa mga problema. Tibaad iyan pakagibo nin masturbasyon o pag-admitir pa ngani sa kakulangan nin pagtubod. Imbes na maanggot kalmadong maghinanyog asin magpaheling nin pagsabot. Ta kun dai an mahalagang linya nin komunikasyon tibaad maputol. “Aramon nindo ini, namomotan kong mga tugang. An gabos na tawo kaipuhan na magin listo kun dapit sa pagdangog, maluway kun dapit sa pagtaram, maluway kun dapit sa kaanggotan,” sabi kan Biblia. (Santiago 1:19) Dawa kun may nagibong kasalan, habo nindong kondenaron tolos an saindong aki. An kasalan an gusto nindong isikwal—bakong an aki. (Ikomparar an Judas 23.) Enot patunayan na kamo “listo kun dapit sa pagdangog,” dangan tawan nin tabang asin hatol an saindong aki. Kun beses tibaad puwede pa ngani nindong pakosogon an saiyang boot sa pagsabing, ‘Bako sanang ika an nagkaigwa nin siring na problema. Minsan ako kaipuhan man na umatubang kaiyan kan ako kaedad mo.’ An saindong kalmadong reaksion tibaad magbunga kan pagsabi nia saindo kun magkaigwa na naman nin pangangaipo nin tabang.
Alagad mahalaga na gibohon nindo an saindong sadiri na madaling maranihan kan saindong mga aki. An sarong ama igwa nin responsableng trabaho, asin bilang resulta inuubos nia an dakol na oras sa harong sa pagbasa sa mga papeles sa saiyang kuwartong-aadalan. Alagad an saiyang aking babae nagkaigwa nin para sa aki magabat na problema. Alagad huling sibot-sibot an saiyang ama, sinaboot na sana nia iyan. Dai nahaloy sia nagkaigwa nin labi-labing kamondoan asin naghale sa harong. Marahay sana ta sia nagpuli, nagkaigwa nin halawig na pakikipag-olay sa saiyang ama asin narealisar na sadit man sana an problema. Pero, poon kaidto ginibo na kan saiyang ama na magtrabaho sa sala na dian sia mas madaling dolokan kan saiyang mga aki.
An saindong pagigin yaon sana mas mahalaga sa saindong mga aki ki sa materyal na mga kayamanan. An sarong nagsosolong magurang na an ngaran Anita may limang aki, na an edad sarong taon sagkod sa anom, na kaipuhan na buhayon. Minsan ngani an asistensia sa mga aki nagtao saiya nin kadikit sanang sustento bulan-bulan, dai nia ikinaanggot na kakadikit kan saindang paragastos. An probisyon na ini kan gobyerno nagtogot sa saiya na magdanay sa harong kaiba kan saiyang mga aki. Asin minsan ngani kun beses kakadikit kan kuwarta, sia nagsasabi: “Dai kami noarin man nagutom. Nakanood kaming magsarig ki Jehova.” Sa tabang nin mga Kristianong katood na nagtao sainda nin gubing, nagibo nia pareho an pagsustento sa materyal sa saiyang mga aki asin pagtao sa sainda kan atension na kaipuhan ninda.
Maogma, Sararong Pamilya
An mamomoton, madinamayon, nakikipagkomunikar na mga magurang nakagigibo nin makangangalas na mga bagay para sa saindang mga aki. An propesyonal na edukador na si Audrey Bilski nagsurat: “An ‘puwede kong ipakipag-olay sa sainda an ano man’ seguro saro sa pinakamarahay na pag-omaw na ikakatao nin sarong tin-edyer o may edad nang aki sa saindang mga magurang.” An mga agom nag-aapresyar man kun sinda may kompiansang makakadolok sa saindang agom tanganing ipakipag-olay minsan an pinakadelikadong bagay, sa pakaaram na sinda mag-aako nin may pagsabot asin may simpatiyang pagdangog.
Totoo, sa komplikadong kinaban ngonyan kadakol kan mga problema na nakakadanyar sa komunikasyon kan pamilya. Asin kun beses an mga magurang mismo nagkakaipo man nin paggiya. Alagad mayo kamo nin dahelan na madisganar. An ibang eksperyensiadong mga magurang, nangorogna an maygurang na mga Kristiano, parateng makakatabang. Asin yaon an Tataramon nin Dios, an Biblia, na “buhay asin mapuwersa.” (Hebreo 4:12) An librong Making Your Family Life Happy, na ipinublikar kan mga kagpublikar sa magasin na ini, nakatabang sa rinibo na mapakarhay an saindang buhay pampamilya.
An artikulong ini nagtao sana nin mga pirang halimbawa sa praktikal na hatol kan Biblia. Tawan nin panahon an pag-adal asin pag-aplikar kaiyan nin dayaday. Sa paggibo kaiyan, magigibo nindong maogma asin sararo an saindong pamilya.
[Mga ritrato sa pahina 17]
Maninigong gamiton nin mga magurang an lambang oportunidad na kultibaron an pakipagkomunikar sa saindang mga aki