Watchtower ONLINE NA LIBRARYA
Watchtower
ONLINE NA LIBRARYA
Bicol
  • BIBLIYA
  • PUBLIKASYON
  • PAGTIRIPON
  • g90 1/8 p. 18-23
  • Marahay na Salud—Ano an Magigibo Nindo Manongod Kaini?

Mayong video na available para digdi.

Sori, may error sa pag-load kan video.

  • Marahay na Salud—Ano an Magigibo Nindo Manongod Kaini?
  • Magmata!—1990
  • Mga Subtema
  • Kaagid na Materyal
  • Mga Susunudon Para sa Marahay na Pamumuhay
  • Mga Emosyon Asin Pagmansay sa Buhay
  • Mga Paggawe Asin Adiksion
  • Kun an Gabos na Helang Mawara Na
  • Gurano Karahay an Satong Salud?
    Magmata!—1990
  • Ano an Salud?
    Magmata!—1990
Magmata!—1990
g90 1/8 p. 18-23

Marahay na Salud—Ano an Magigibo Nindo Manongod Kaini?

“SA DIKIT na kabtang bilang resulta kan nagkapirang makangangalas na kapangganahan kan modernong medisina, naglakop an kaisipan sa dakol na kabtang kan kinaban na an marahay na salud sarong bagay na itinatao kan mga doktor sa mga tawo, imbes na sarong bagay na nagibo kan komunidad asin mga indibiduwal para sainda.” Iyan an isinurat ni Dr. Halfdan Mahler sa World Health, an opisyal na magasin kan World Health Organization.

Siyempre, an mga doktor asin mga ospital nakakontribuwir nin dakula sa satong salud asin karahayan. Alagad, sa katotoohan an saindang kabtang sa pagbolong. Minamawot niato an saindang serbisyo kun may helang, alagad bihirang isipon niato sinda kun marahay an satong pagmate. Ano kun siring, an magigibo niato tanganing magkaigwa kita nin marahay na salud?

Mga Susunudon Para sa Marahay na Pamumuhay

Sa kagabsan, an mga eksperto minaoyon na an marahay na salud depende sa tolong mayor na elemento: timbang na pagkakan, regular na ehersisyo, asin responsableng pamumuhay. Siertong mayong kakulangan nin impormasyon sa mga temang ini, asin an kadaklan kaini praktikal asin kapakipakinabang. An ibang angay asin bagong mga ideya kun paanong an pagkakan asin ehersisyo may koneksion sa satong salud iinatubang sa mga kahon na “An Saindong Pagkakan Asin an Saindong Salud” asin “Ehersisyo, Makosog na Lawas, asin Salud.”

Minsan siring na kadakol an makukuang nakatatabang na impormasyon, an mga katunayan nagpapaheling, na nakamomondo, an pagkakaigwa nin marahay na salud bakong pangenot sa listahan kan mga pinaoorog kan kadaklan na tawo. Orog sa gabos, “aram kan gabos an kaipuhan tanganing inaan an timbang,” an komento ni Dr. Marion Nestle kan Office of Disease Prevention and Health Promotion sa Washington, “alagad an paglakop kan sobrang timbang garo dai nagliwat nin labi-labi.” Oyon sa saiyang opisina, mga 1 sa 4 na katawo sa Estados Unidos an labing 20 porsientong sobra sa timbang.

Siring man, an pagsiyasat kan National Center for Health Statistics kan E.U. nagpahayag: “Sa kagabsan, sa pag-oltanan kan 1977 asin 1983 garo nagkaigwa nin pag-oswag sa bakong marahay na mga gawe may koneksion sa salud.” Ano ining “bakong marahay na mga gawe may koneksion sa salud”? Bako ini mga problema na dian mayong magigibo an indibiduwal, siring sa malnutrisyon, mga epidemiya, o polusyon. Imbes, iyan an mga elementong lubos na paninimbagan kan indibiduwal—mga gawe siring sa paninigarilyo, sobrang pagkakan, sobrang pag-inom, asin pag-abuso sa droga.

Malinaw, orog pa kisa sa medikal o siyentipikong impormasyon kun ano an gibohon tanganing magkaigwa nin marahay na salud an kaipuhan. Kaipuhan an mas dakulang dahelan sa pamumuhay oyon sa satong indibiduwal na paninimbagan. Maninigo kitang mapahiro bako sanang sa paggibo kan mga bagay na iyan kundi siring man likayan an mga bagay na makararaot kaini. Saen niato manonompongan an siring na dahelan asin motibasyon na matabang satong magkaigwa nin makosog na buhay?

Minsan siring na tibaad dai ini aram kan kadaklan na tawo, sarong doktor-autor, si S. I. McMillen, nagkomento sa introduksion kan saiyang librong None of These Diseases: “Nananarig ako na an parabasa magngangalas na maaraman na an mga pagboot kan Biblia puwedeng magligtas saiya gikan sa nakakaolakit na mga helang, gikan sa dakol na nakagagadan na kanser, asin gikan sa halawig na pagsakit nin sikosomatikong mga helang na nag-ooswag sa ibong kan gabos na pagmamaigot kan modernong medisina. . . . An katoninongan dai naggigikan sa mga kapsula.”

Masasabotan niato sa mga komentong ini na minsan siring na an Biblia bakong libro sa medisina o libro sa salud, nagtatao ini nin mga prinsipyo asin susunudon na puwedeng magbunga nin marahay na mga ugale asin marahay na salud. Ano an nagkapira kan mga prinsipyong ini?

Mga Emosyon Asin Pagmansay sa Buhay

Bilang halimbawa, “minimidbid kan siyensia na an mga emosyon siring kan takot, kamondoan, kaurihan, hinanakit asin pagkaongis may paninimbagan sa mayoriya kan satong mga helang,” an sinabi ni Dr. McMillen na kinotar sa itaas. “An mga kalkulasyon nagkakalaen magpoon sa 60 porsiento sagkod sa haros 100 porsiento.”

Ano an magigibo tanganing maremedyohan ini? Nakaiinteres, mga 3,000 taon na an nakaagi, itinokdo kan Biblia: “An trangkilong puso iyo an buhay sa laman, alagad na pag-imon kalapaan sa mga tolang.” (Talinhaga 14:30) Alagad paano an saro nagkakaigwa nin “trangkilong puso”? An sadol kan Biblia: “Magkaharale na logod saindo an gabos na malisyosong kapaitan asin kaanggotan asin rilibakan kaibahan an gabos na karatan.” (Efeso 4:31) Sa ibang pananaram, tanganing magkaigwa nin marahay na pisikal na salud, maninigong manodan niatong pogolon an satong mga emosyon.

Ini siyempre, laen sa sadol nin ibang modernong sikiyatrista asin sikologo. Parate nindang irenerekomendar na satong iluwas an satong mga saboot imbes na pagmaigotan na pogolon iyan. An pagpaluwas kan mga saboot asin paghayag kan kaanggotan nin saro puwedeng magtao nin temporaryong ginhawa sa sarong nagtatago kan saboot asin napupurisaw. Alagad ano an magigin resulta kaiyan sa relasyon nia sa mga nakapalibot saiya, asin anong klaseng reaksion an tibaad ponan kaiyan sa saindang kabtang? Bakong masakit imahinaron an tension asin nariribok na mga nerbiyos, dai na sabihon pa an posibleng pisikal na kolog, na puwedeng ibunga kun iluwas nin siisay man an saiyang mga saboot imbes na pagmaigotan na pogolon iyan. Naggigibo sana ini nin bisyosong kamugtakan na nungka matatapos.

Siyempre, bakong pasil na daogon an nakararaot na mga emosyon na ini, nangongorogna kun an saro madaling maanggot asin maongis. Kaya an Biblia padagos na nagsasabi: “Magin maboot sa lambang saro, na may maboot na pagkaherak, na lubos na nagpapatarawadtawad.” (Efeso 4:32) Sa ibang pananaram, sinasabi kaini na maninigo niatong ribayan an nakararaot na negatibong mga saboot nin positibong mga saboot.

Ano an ginigibo sato kan siring na positibong mga saboot sa iba? “An pagmakolog biolohikal,” an isinurat ni Dr. James Lynch sa saiyang librong The Broken Heart. “An pagboot na ‘mamotan mo an saimong kataed siring sa pagkamoot mo sa saimo man sana’ bako sanang moral na pagboot—ini sikolohikal.” Dapit sa mga pakinabang na itinatao kan siring na positibong relasyon, idinugang ni Robert Taylor, sarong sikiyatrista: “An pakaaram na may mga tawong madodolokan nindo sa mga panahon nin pangangaipo makakatao nin importante nanggad na pakamate nin seguridad, pananarig sa marahay na ibubunga, asin paglaom—iyan gabos puwedeng magin dakulang bolong sa tension.” Kaya, mantang an modernong medisina nagmamaigot na magkaigwa nin bolong para sa ibang inaapod na sikosomatikong helang, an simpleng mga pagboot kan Biblia puwedeng makatabang tanganing patienot na likayan na mangyari iyan. An siisay man na andam an boot na iaplikar an mga susunudon sa Biblia makikinabang sa emosyonal asin pisikal na paagi.

Mga Paggawe Asin Adiksion

Sarong bagay pa na nakaaapektar sa satong emosyonal asin pisikal na karahayan iyo an paagi kan satong pagtratar sa satong hawak. Paagi sa rasonableng pagmamaigot sa kabtang niato—tamang pagkakan, pagkakaigwa nin kinakaipuhan na ehersisyo asin pahingalo, pagdadanay na malinig, asin iba pa—an satong hawak mangangataman para kaiyan. Alagad, kun nagin ugale na niatong abusohon iyan, dai maghahaloy o sa ngapit mararaot ini, asin magdudusa kita kan mga resulta.

An sadol kan Biblia: “Magpakalinig kita sa lambang ramog nin laman asin espiritu.” (2 Corinto 7:1) Paano niato iaaplikar an siring na sadol, asin ano an mga pakinabang? Konsideraron an minasunod na report kan basado sa Washington na Worldwatch Institute: “An paninigarilyo sarong epidemiya na nag-ooswag nin 2.1 porsiento kada taon, mas marikas kisa sa populasyon kan kinaban. . . . An pag-oswag sa paggamit nin tabako nagluya nin dikit kan amay na kabtang kan mga taon otsenta, nangongorogna huli sa ekonomikong mga rason, alagad nagbabalik sa marikas na pag-oswag kaini. Labi nang sarong bilyon katawo an naninigarilyo ngonyan, na nagkokonsumo nin haros 5 trilyon na sigarilyo kada taon, na an promedyo labing kabangang pakete kada aldaw.”

Ano an nagin epekto kaining ‘nag-ooswag na epidemiya’? An kairibang kahon nagtatao nin nagkapirang may kadonongan na isipon. An listahan dai matatapos, alagad malinaw an mensahe: An adiksion sa tabako kapwa mapuwersa asin mahal na gayo. Ini nakararamog na gawe na nakararaot sa salud kapwa kan adikto asin kan nakapalibot sainda.

Kumusta an mga pagmamaigot na iontok an gawe? Sa ibong kan gabos na kampanya tumang sa paninigarilyo, dikit sana an kapangganahan sa panbilog na kinaban na sokol. Ini huli ta an pagdaog sa gawe nin pananabako sarong magabat na masakit na pakilaban. Ipinaheheling kan pagsiyasat na 1 sana kan 4 na nanigarilyo an nagin mapanggana sa pagdaog sa gawe. Malinaw na an gabos na patanid na an paninigarilyo sarong peligro sa salud bakong igong dahelan.

Alagad, an sadol kan Biblia na kinotar sa itaas, kairiba an pagboot kaini sa mga Kristiano na mamotan an saindang mga kataed siring kan sainda man sana, nagpahiro sa rinibong Saksi ni Jehova na ngonyan na iontok an paninigarilyo. Sa saindang mga Kingdom Hall man, kun saen sinda nagtitiripon nin pirang oras kada semana, o sa saindang mga kombension, kun saen ribo-ribo sainda an nagtitiripon sa laog nin pirang aldaw, dai nindo maheheling an siisay man sainda na may sigarilyo. An saindang pagigin andam an boot na akoon asin iaplikar an mga pagboot kan Biblia nagtao sainda nin kinakaipuhan na determinasyon na gibohon an dai magibo kan iba.

Kairiba kan iba pang nakararaot na gawe an sobrang pag-inom nin alkohol, pag-abuso sa droga, pakikidorog minsan kiisay sa sekso na may posibleng nakagagadan na mga helang na resulta kaini, asin dakol pang ibang nakararaot sa salud asin sosyal na mga problema. Minsan siring na nagmamaigot an mga autoridad sa salud na resolberan an mga problemang ini, manonompongan nindo na an Biblia nagtatao nin sadol na kapwa rasonable asin praktikal.a—Talinhaga 20:1; Gibo 15:20, 29; 1 Corinto 6:13, 18.

Kun an Gabos na Helang Mawara Na

Alagad gurano man an pagmamaigot niatong pagdanayon an marahay na salud, an masakit na katotoohan nagdadanay na, sa presente, kita nagkakahelang asin nagagadan. Alagad, an Kaglalang nin tawo, si Jehova Dios, bako sanang nagtataram sato kun taano ta nagkakahelang an tawo asin nagagadan kundi siring man nagsasabi sato manongod sa panahon na maabot sa dai na mahahaloy na an gabos na helang asin maski an kagadanan mismo mapapangganahan.—Roma 5:12.

An hula sa Biblia sa Isaias 33:24 nanunuga: “Mayo nin nag-eerok na masabi: ‘Naghehelang ako.’” An Kapahayagan 21:4 nanunuga man: “Asin papahidon [nin Dios] an gabos na luha sa saindang mga mata, asin an kagadanan mawawara na, dai na sagkod magkakaigwa nin pagmondo ni pagtangis ni kolog.” Iyo, an Kaglalang nanuga nin sarong bagong kinaban digdi mismo sa daga, kun saen an katawohan magkakaigwa nin pagkasangkap, na may mabagsik na salud asin buhay na daing katapusan an magigin kamugtakan kan pamilya nin tawo!—Isaias 65:17-25.

[Nota sa Ibaba]

a Para sa dugang na impormasyon, tabi helingon an kapitulo 10 kan librong Happiness—How to Find It, na ipinublikar kan Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

[Kahon sa pahina 19, 20]

An Saindong Pagkakan Asin an Saindong Salud

“Kun kamo . . . dai nanigarilyo o sobrang uminom, an saindong pagpili nin pagkakan puwedeng makaimpluwensia sa saindong mga posibilidad na magkaigwa nin marahay na salud sa halawig na panahon kisa sa arin man na iba pang aksion na gibohon nindo.”—Dr. C. Everett Koop, dating seruhano heneral kan E.U.

Kan nakaagi pa sanang mga taon, an mga eksperto sa salud nagpahayag dapit sa nakararaot na mga epekto kan dai masabing kabtang kan pagkakan sa industrialisadong mga nasyon sa salud nin mga tawo. Apuwera sa pagtaong atension sa mga bagay siring kan tabako, alkohol, asin, patin asukar, espesyal na pagdodoon an itinao dapit sa katotoohan na an pagkakan kan dakol na tawo halangkaw na gayo sa taba asin cholesterol asin hababang gayo sa pagkakan na may mga awat.

“An pinakadakulang ikahahadit,” an pagpadagos ni Dr. Koop, “iyo an satong labi-labing pagkakan nin taba asin an relasyon kaini sa peligro nin nakaoolakit na mga helang siring sa helang sa puso, ibang klase nin kanser, diabetes, halangkaw na presyon nin dugo, atake asin sobrang pagtaba.” Sa kaagid na paagi, an Britanong seruhanong si Dr. Denis Burkitt asin iba pa nag-aapod kan atension sa relasyon sa pag-oltanan kan kakulangan sa pagkakan na may mga awat asin kan helang sa puso, kanser sa bituka, mga diperensia sa tulak, diabetes, asin iba pang helang.

An gabos na detalyeng nakaaapektar sa satong salud dai pa nasasabotan, ni an pagkakaigwa nin pagkaoroyon sa tahaw kan gabos na propesyonal sa salud. Alagad, igwa nin nagkapirang medikal na katotoohan na angay sa satong pagkonsiderar.

Inaan an Taba

An halangkaw na grado nin cholesterol, nagpapatabang alkohol sa dugo direktang konektado sa grabeng peligro nin helang sa puso. Idtong igwa nin helang sa puso o kasaysayan kan pamilya kaini, asin an mga nagmamawot na inaan an peligro, magigin marahay na pagdanayon an cholesterol sa dugo sa ligtas na grado. Ano an puwedeng gibohon?

An enot na pandepensa na parateng irenerekomendar iyo an pagsunod sa dieta na hababa sa cholesterol, na manonompongan sa gabos na pagkakan hale sa hayop, siring kan karne, sugok, asin mga pagkakan hale sa gatas, alagad mayo sa mga pagkakan hale sa tinanom. Alagad, nanompongan nin mga pag-adal kasuarin sana, na an pagkakan sana nin mga kakanon na mayaman sa cholesterol igwa nin tama sanang epekto sa grado nin cholesterol sa dugo nin saro. Alagad kun an pagkakan mayaman man sa taba na masakit matunaw (siring kan mga taba sa hayop, mantikang hale sa gulayon, asin lana hale sa palma asin niyog), awad-awad an paglangkaw kan cholesterol sa dugo kan kadaklan na tawo. Kaya, an pagdodoon ngonyan iyo an ‘inaan an taba.’ Magkakan nin dikit asin bakong gayong matabang karne, haleon an naheheling na taba, haleon an kublit kan manok, asin inaan an konsumo sa pula kan sugok, gatas, matagas na keso, asin preserbadong mga pagkakan na igwa nin lana hale sa palma o niyog.

Mantang an taba na masakit matunaw may tendensiang palangkawon an grado kan cholesterol sa dugo, an bakong masakit matunaw na likidong lana (hale sa oliba, pisog nin soya, safflower, mais, asin iba pang lana nin gulayon), matabang sira, asin suso naggigibo kan mismong kabaliktaran. An iba kaini tibaad makatabang pa ngani tanganing palangkawon an bilang kan inaapod na marahay na cholesterol, an HDL (high-density lipoprotein), sa dugo o pababaon an grado kan nakararaot na klase nin cholesterol, an LDL (low-density lipoprotein).

Magkakan nin Dakol na Pagkakan na May Awat

An pag-ina sa taba kabtang sana kan estorya. An pininong gayo asin preneserbar na mga pagkakan—na igwa nin dakol na puting harina, asukar, pandugang na kemikal, asin iba pa—biyong kulang sa pagkakan na may awat. An resulta iyo an inaapod na sibilisadong mga helang: pag-ati nin tubol, almuranas, hernia, diperensia sa bituka, kanser sa parte kan dakulang bituka sagkod sa lubot, diabetes, helang sa puso, asin iba pa. “An mga lalaking dikit an kinakakan na kakanon na may awat igwa nin tolong beses na mas halangkaw na peligro na magadan huli sa gabos na dahelan kisa sa mga lalaking nagkakakan nin dakol na kakanon na may awat,” an sabi kan report sa Lancet.

An mga pagkakan na may awat igwa nin kabtang sa duwang paagi. Sinusupsop kaini an tubig mantang nag-aagi ini sa satong panunaw, asin naagi ining marikas sa satong bituka. Naaraman kan mga eksperto sa salud na dinadara kaini an dakol na nakararaot na bagay asin rinirikasan an paghale kaini sa hawak. An ibang matutunawon na pagkakan na may awat nanompongan na nagkukua kan asukar asin grado nin LDL cholesterol sa dugo—sarong grasya sa mga may diabetes asin pasyente sa puso.

Paano kamo makikinabang sa kaaraman na ini dapit sa pagkakan na may awat? Kun posible, dagdagan nin prutas, gulayon, asin mga produktong hale sa bakong pino an pagkamolinong trigo an saindong pagkakan. Ribayan an puti nin bakong pino an pagkamolinong trigo para sa tinapay asin magdagdag nin bakong pino an pagkamolinong pagkakan sa saindong lamesa. An mga balatong ekselente man na paghahalean nin kakanon na may awat. Asin an pagkakan na—patatas asin bagas—puwedeng igwa nin tumang sa kanser na mga elemento.

Siyempre, igwa pa nin ibang kabtang an saindong pagkakan na nakaaapektar sa saindong salud. Alagad, an pag-ina nin taba asin pagdagdag nin pagkakan na may awat duwang kamugtakan sa pagkakan nin kadaklan na tawo na nangangaipo nin apurahan na atension.

[Kahon sa pahina 21, 22]

Ehersisyo, Makosog na Lawas, Asin Salud

An 40-taon na pagsiyasat sa 17,000 lalaki nakanompong na an mga nag-ehersisyo nin minsan saro o duwang oras kada semana (na naggagamit sagkod sa mga 500 kaloriya) may bilang nin kagadanan na 15 sagkod 20 porsientong mas hababa kisa sa dai nag-ehersisyo. Idtong mga mapuwersang nag-ehersisyo (na naggagamit nin 2,000 kaloriya kada semana) may bilang nin kagadanan na on-tersiong mas hababa. An ibang pagsiyasat nagkaigwa nin kaagid na konklusyon: An regular na ehersisyo nag-iina nin peligro kan halangkaw na presyon nin dugo, helang sa puso, asin tibaad pa ngani nin kanser. An regular na ehersisyo nakatatabang man na paglaban tumang sa sobrang timbang, hababang paggalang sa sadiri, tension, kapurisawan, asin kamondoan.

An dahelan na garo nagigibo ini gabos kan regular na ehersisyo iyo na pinaooswag kaini an pisikal na kakayahan asin pakatagal kan tawo. Sa ibang pananaram, pinakokosog kan regular na ehersisyo an lawas nin saro sa pisikal. Mantang an makosog na lawas bakong garantiya nin marahay na salud, an makosog na lawas sa pisikal posibleng bakong madaling madaog nin mga helang. Mas marikas man ining naoomayan kun nagkahelang ini. An makosog na lawas sa pisikal puwedeng makakontribuwir sa mental asin emosyonal na karahayan nin saro siring man pinaluluya an mga epekto kan paggurang.

Ano Asin Gurano Kadakol?

An parateng hapot dapit sa ehersisyo iyo an, Anong klaseng ehersisyo, asin gurano kadakol? Depende nanggad ini sa kun ano an mawot na magibo nin saro. An parakawat sa Olimpiada maninigong magpatoood nin haloy asin maigot tanganing magdanay na makosog an lawas. Para sa kadaklan na tawo, an pasohan tibaad inaan an timbang, tanganing magin magayon an porma, tanganing magkaigwa nin mas marahay na salud, o basta magkaigwa nin marahay na pagmate. Para sainda, kaoyon an kadaklan na eksperto sa salud, kaipuhan an 20 sagkod 30 minutos na ehersisyo tolong beses kada semana tanganing magdanay na makosog an lawas. Alagad anong klaseng ehersisyo?

Kalabot sa makosog na lawas nin saro an pisikal na kakayahan, edad, asin pakatagal, kaya an dapat na katuyohan kan ehersisyo iyo an ilangkaw an grado nin pagkutab kan puso nin saro asin paghangos durante kan ehersisyo. Ini an ordinaryong inaapod na aerobic na ehersisyo. An pagdalagan, maliksing paglakaw, aerobic na pagbayle, pagluksong may lubid, paglangoy, asin pagbibiseklita ordinaryong klase nin aerobic na ehersisyo, na an kada saro may mga bentaha kaini asin disbentaha sa pagigin kombenyente, halaga kan pasilidad asin gamit, posibilidad na makolgan, asin iba pa.

An ibang klase nin ehersisyo nagpapakosog kan laman asin nagpoporma kan hawak. Kairiba digdi an ensayo na may mga makinang pan-ehersisyo asin binubuhat. An siring na mga ehersisyo nakadadagdag sa pisikal na kosog asin pakatagal nin saro asin magpapaoswag kan postura asin siring man kan hitsura nin saro—gabos dugang na pakinabang sa pagmawot nin makosog na lawas.

Kumusta an mga ehersisyong calisthenics na nagigirumdoman pang marhay kan kadaklan sato kan panahon nin satong pag-eskuwela? Dakol an ginibong karahayan kaini sato, inapresyar man niato iyan kaidto o dai. An pag-unat, pagbirik, asin pagbiribid nagpapaliksi kan lawas. An paglukso asin pagsipa nagpaparikas kan pagkutab kan puso. An pagkadat, push-up, asin pagbaras nagpapakosog sa laman. An dakulang bentaha sa siring na nag-uunat na ehersisyo mantang naggugurang an saro iyo na puwedeng magdanay na mabagsik an saro asin posibleng magpadagos na aktibo nin mas haloy.

Katapustapusi, igwa nin pan-aling-aling na isports—tennis, racquetball, softball, skating, asin dakol pang ibang aktibidad. An bentaha kan siring na mga aktibidad iyo na igwa nin mas dakol na kaogmahan kisa sa nakasasawang porma nin ehersisyo asin sa siring puwedeng magin elementong kinakaipuhan tanganing an saro regular na mag-ehersisyo. Depende sa kun gurano kahusay asin kun gurano kaigot an pakikabtang nin saro digdi, an siring na mga aktibidad tibaad o tibaad dai magtao nin nagdadanay na grado nin kosog siring sa itinatao kan ibang porma nin ehersisyo. Minsan siring, nakatatabang ining ikondisyon an hawak, na pinaooswag an koordinasyon, asin pinakokosog an pagigin madaling makibagay asin liksi.

Sa dakol na mapagpipilian na porma nin ehersisyo, an hilom nin kapangganahan nasa pagpili nin saro, o kombinasyon kaini, na kinawiwilihan nindo. Makatatabang ini na magdanay kamo sa saindong mga intension, huli ta ipinaheheling kan mga pagsiyasat na 60 sagkod 70 porsiento kan mga adulto na nagpoon na mag-ehersisyo nag-ontok sa laog sana nin sarong bulan o labi. Girumdomon, an pagigin regular, bako sanang an bilang nin ehersisyo an napapalabot. Paagi sa pakikabtang sa manlaenlaen na klase nin ehersisyo sa manlaenlaen na panahon, matatawan man nindo an saindong hawak nin lubos na pagtalubo, na nagigin makosog an lawas sa timbang na paagi.

Sa saindong pagpili nin aktibidad maninigo man na konsideraron an saindong edad asin saindong kagabsan na kamugtakan nin salud sa kapinonan pa. Siyempre, idtong mga may helang maninigong magkonsulta sa saindang doktor bago magpoon sa programa nin ehersisyo. Sa ano man na kamugtakan, magpoon na luway-luway, asin dagdagan mantang nagpapadagos kamo. Pag-adalan an mga porma nin ehersisyong pinili nindo—mayo nin kakulangan nin libro asin instruksion dapit sa tema—asin kapwa magugustohan asin pakikinabangan nindo an saindong mga paghingoa.

[Kahon sa pahina 23]

An Halaga kan Paninigarilyo

◻ An tabako an dahelan nin mas dakol na pagsakit asin kagadanan sa tahaw nin mga adulto kisa sa arin pa man na ibang nakaiilong materyal sa palibot.

◻ An panbilog na kinaban na halaga sa buhay nagdadangadang na ngonyan sa 2.5 milyones kada taon, haros 5 porsiento kan gabos na kagadanan.

◻ An gastos sa salud kairiba an pierdida sa ekonomia sa [Estados Unidos] magpoon sa $38 ribong milyones sagkod sa $95 ribong milyones, o magpoon sa $1.25 sagkod $3.15 kada pakete. Dai kairiba sa mga total na ini an halaga kan tabako mismo—na haros $30 ribong milyones kada taon.

◻ An mga bakong makosog manigarilyo tibaad tolong beses an posibilidad na magadan huli sa kanser sa baga kun ikomparar sa dai ninda pagsapeligro sa sigarilyo.

◻ An paninigarilyo kan mga ina nag-iina kan pisikal asin mental na mga kakayahan kan saindang mga aki, asin sa dakol na nasyon labing ikalimang kabtang kan mga aki an isinapeligro sa sigarilyo sa paaging ini.

    Bicol Publications (1983-2025)
    Mag-log Out
    Mag-log In
    • Bicol
    • I-share
    • Settings na Gusto Mo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kasunduan sa Paggamit
    • Palisiya sa Privacy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Mag-log In
    I-share