Pagmamasid sa Kinaban
Nabubuhay na mga Kapag-arakian
Kun babangaon nindo an mga Amerikano sa tolong kapag-arakian poon kan mga kabangaan nin mga taon nin 1800 sagkod sa mga taon nin 1920, pira sa kada kapag-arakian an buhay sa Estados Unidos ngonyan? Labing 30 milyones gabos, sono sa Atlanta Constitution. Ipinublikar kaiyan an minasunod: Sa mga namundag kan mga taon nin 1860 sagkod 1882, may 3,000 na buhay ngonyan. Sa mga namundag kan mga taon 1883 sagkod 1900, may 1,100,000 na buhay ngonyan. Asin sa mga namundag kan mga taon nin 1901 sagkod 1924, may 29,000,000 na buhay ngonyan.
An Pinakadakulang Pagbaba kan Iglesya
An bilang nin mga miembro kan pinakadakulang denominasyon na Protestante sa Canada, an United Church of Canada, nagkaigwa kan pinakadakulang pagbaba sa laog nin haros 20 taon, na 21,000 katawo an ibinaba kan nakaaging taon. “An bilang nin mga miembro nakaabot sa pinakahalangkaw kan 1965 kan iyan magin 1,064,033,” an bareta kan The Toronto Star, pero poon kaidto padagos na an pagbaba sa pagsuportar sa iglesya. An miembro ngonyan kan iglesya 808,441, na labing 250,000 an ibinaba. Kabilang sa mga dahelan kan pagbaba iyo “an kontrobersia sa homoseksuwal na ordenasyon” kan klero, sabi kan Star. An sarong nangengenot na konserbatibo sa iglesya nagkonklusyon na may “pankagabsan na pagkadisganar sa pangengenot asin paggiya kan iglesya.”
Helang Huli sa Makolog na Eksperyensia
An saro sa pinakausong helang sa isip nin hoben na mga adulto sa mga siudad tibaad an PTSD (post-traumatic stress disorder), an bareta kan bago pa sanang luwas kan Archives of General Psychiatry. An sarong pagsiyasat na ginibo kan mga sientista sa E.U. nakadiskobre na sa 1,007 katawo sa pag-oltanan nin 21 asin 30 an edad na naghahagad nin medikal na atension, mga 40 porsiento, o 394, an nagsabi na sinda nag-agi sa makologon na mga pangyayari, arog baga nin pananalakay o paglugos o pakaheling na may ginagadan. An labing 75 porsiento sa mga adulto na nakaeksperyensia kan siring na mga pangyayari dai naapektaran nin grabe, pero an 9 porsiento nagka-PTSD. An reaksion na post-traumatic puwedeng pumoon mga aldaw, semana, bulan, o taon pa ngani pakalihis kaiyan. An mga nakaeksperyensia tibaad laban sa kagustohan na buhayon liwat an makolog na pangyayari paagi sa pabalikbalik na mga paggirumdom asin pangum-um. O an sintomas puwedeng pagrayo nin boot sa mga namomotan, sobrang pagsuspetsa sa iba, asin kadepisilan sa pagkonsentrar.
Mga Hapot nin mga Aki
An surbey sa mga kaisipan nin mga aking Pranses poon 12 sagkod 15 anyos nagpaparisa na an kadaklan sa sainda (57 porsiento) nakaseseguro na an Dios nabubuhay o na tibaad nabubuhay an Dios. Ipinaheling man kan surbey na an 59 porsiento sa sainda namimibi. Kan ihapot sainda kun anong mga hapot an pinakagusto nindang masimbag, an pinakaparateng simbag iyo ini: “Ano an kahulogan nin buhay?” An iba pang hapot iyo ini: “Saen kita hale, asin pasaen kita?” “Ano an magigibo niato tanganing magin kawiliwili an buhay?” “Taano ta dapat na mag-adal nin igo sa eskuwelahan?” “Ano an gigibohon ko sa buhay?” An mga sosyologong si Françoise Champion asin Yves Lambert, na nagsurbey, nagkomento na sa pankagabsan, an mga hobenes ngonyan nakamamate nin “kadaihan nin laog, nin dai seguradong kahaditan.”
Peligroso an Garo Yo-Yong Pagdidieta
An garo baga daing katapusan na siklo nin pagniwang asin pagtaba nin ibang paradieta, na inaapod garo yo-yong pagdieta, puwedeng magkaigwa nin grabe asin puwede pa nganing ikagadan na mga resulta sa salud, an bareta nin bago pa sanang pagsiyasat sa The New England Journal of Medicine. Sono sa The New York Times, si Dr. Kelly D. Brownell, sarong sikologo asin espesyalista sa gabat sa Unibersidad nin Yale na nangenot sa pagsiyasat, nagsabi: “An pangigipit sa sosyedad na ini na magdanay na maniwang ano man an mangyari tibaad may seryosong kabayadan.” Asin sono sa saro pang pagsiyasat na ginibo kan Federal Centers for Disease Control, an mga tawo na nagpapabalikbalik sa pag-ina asin pagdagdag nin gabat na labing 11 kilo mas dakula an peligro na magadan nin amay kisa mga nagsisigarilyo. Si Dr. Brownell nagpatanid: “An mga tawo dai maninigong magdieta apuwera sana kun sinda talagang andam nang bako sanang mainaan an gabat kundi ipadagos na iyan.”
An Kadaihan nin Istaran Naggagrabe sa mga Hobenes
Kada taon, an Youth Accommodation Association sa Sydney, Australia, naggigibo nin lista nin mga hobenes na daing maistaran sa siudad. Duwang bagay na nakahahadit an naglataw sa report ngonyan na taon: (1) Nagdadakol an mga hobenes na daing maistaran, asin (2) an mga nawawaran nin maistaran nagigin siring sa mas hababang edad. Dugang pa, sa labing 15,000 na hobenes na naghanap nin madadagusan sa enot na kabangaan nin 1990, mga 6,000 sana an nakanompong nin matotorogan o temporaryong dadagusan. An The Sydney Morning Herald kinotar an sarong representante kan asosasyon na nagsabi na an mga kabilangan na iyan nagparisa nin grabeng mga problema sa estado. “An problema nin kadaihan nin istaran nin mga hobenes nagpapadagos na magdakula,” an idinugang pa nia. “An temporaryong dadagusan saro sanang kabtang kan solusyon.”
Dai Nabobolong na Alkoholismo
An Hapon may problema sa pag-inom, sabi kan Asahi Evening News. Padakol nang padakol an mga babae asin hobenes sa Hapon na nag-iinom. An bilang nin mga parainom sa Hapon labi pa kisa nagdoble sa nakaaging 25 taon, sagkod sa haros 55 milyones na adulto. An kinakarkulong 2.2 milyones na parainom mga alkoholiko. Kun an mga pasyente minalaog sa mga ospital sa enot na tangga nin alkoholismo, sa parate sinasabi na sinda igwa sana nin helang sa katoy, paggatok kan pancreas, diabetes, o iba pang helang, sabi kan bareta, sa pagdodoon nin pundamental na diperensia sa pagbolong kan nasyon sa mga alkoholiko.
Napasalang Paggadan na Daing Bista
An mga autoridad nin Brazil sa Mato Grosso sinisiyasat an paggadan na daing bista na dian an tolong parahabon “pinagbugbug asin sinolo sagkod na magadan sa tinampo nin anggot na kadaklan—na napreserbar sa video an mga pangyayari.” An magasin na Veja nagkomento: “An mga inakusar para sa paggadan na daing bista toltol na mga payo nin pamilya, politiko, asin iginagalang na mga negosyante sa sarong sadit na banwaan. Sinda nagsisimba kun Domingo, listong nagbabayad nin buhis, asin tinotokdoan an saindang mga aki sono sa estriktong mga pamantayan.” Pero kun ibinubugtak nin kadaklan an ley sa saindang kamot, puwedeng mangyari an teribleng mga sala. An peryodiko, O Estado de S. Paulo, nagbabareta: “Sa pagkamalo, ginadan nin mga 20 katawo si Josué Nascimento Silva, 15 anyos, paagi sa pagpukpuk.” Sa saro na naman na pangyayari, ‘an sarong 13 anyos na barobata, na napatunayan na daing sala, ginadan huli ta natagbo na kaolay nia an sarong pinagsususpetsaran kan umabot an mga paragadan.’
Sadiosan na Etiketa
An sadiosan na pag-anunsio kasuarin pa sana naglataw sa lugar na dai linalaoman—sa kahon nin sigarilyo. Sa pagpopoon kan taon na ini, sa Los Angeles, California, E.U.A., may bagong tatak nin sigarilyo na naglataw, na nasa itom na kahon na may puting bungo asin magkakurus na tolang. Nakaimprenta sa gilid kan kahon sa darakulang letrang puti an tatak: DEATH. Sono sa magasin na Newsweek, sinasabi kan nagmanupaktura na 25,000 na pakete na an nabakal, na mayo nin ibang anunsio kundi an pambihira—pero tamang—etiketa kan saiyang produkto. Linalaom nia na madagdagan an benta sa bilog na nasyon, na nakaaakit sa mga parasigarilyo na hobenon pa o inosenteng marhay tanganing matakot sa kagadanan. An siring na mga konsumidor posibleng dai intindihon an patanid na nasa kada pakete kan sigarilyong Death: “Kun Ika Dai Nagsisigarilyo, Dai Ka Pumoon. Kun Ika Nagsisigarilyo, Pumondo Ka.”
Naiinaan sa Scandinavia an mga Kasakitan nin mga Babae
“An Scandinavia iyo an pinakamarahay na istaran sa ibabaw nin daga kun ika babae,” sabi kan semanal na babasahon sa Londres na The European. An komentong iyan gikan sa report kan Naciones Unidas manongod sa kuwalidad nin buhay para sa mga babae kun ikokomparar sa mga lalaki sa labing 160 kadagaan. An ranggo basado sa mga bagay na arog kan mga diretso nin babae, katalingkasan, seksuwal na pagkakapantay (makatanosan asin daing pagpaorog na pagtrato sa mga tawo ano man an sekso), mga oportunidad sa trabaho, suweldo, pag-ataman sa salud, materyal na kaogmahan, asin sosyal na kamugtakan. Nangengenotan sa lista an Finland, na sinusundan kan Sweden asin Denmark. Sa Europa, an Portugal asin Irlandia an pinakaharayo sa seksuwal na pagkakapantay. Nasa pinakaibaba kan lista kan NU an Kenya, na duman an babae makalalaom na mabuhay nin kabanga sana sa lawig kan buhay nin lalaki.
Mga Paagi Kontra sa Pagsisigarilyo
An Australia bago pa sanang omawon nin sarong representante kan konsehero kan World Health Organization manongod sa tabako asin salud para sa pangengenot sa kinaban sa mga paagi kontra sa pagsisigarilyo. An pagsisigarilyo bawal na sa gabos na biyahe nin eroplano sa laog kan nasyon asin sa pampublikong mga sakayan sa mga siudad, saka sa gabos na ospital asin sinehan. Ngonyan pinagmamaigotan na kombensiron an mga gobyernong pan-estado na ibawal an pagsisigarilyo sa mga restawran. Ipinaheling nin bago pa sanang surbey na an 92 porsiento kan mga nagkakakan sa restawran sa Estado nin Victoria pabor sa pinaplanong pagbabawal. An diaryong The Australian nagsabi na sono sa ekspertong legal na opinyon, an siisay man na nagkakan sa restawran na nagkaigwa nin maraot na mga epekto sa salud gikan sa pagkadamay sana sa paninigarilyo nin iba mantang nagkakakan sa sarong restawran may legal na diretso na idemanda an kagsadiri kan restawran.
Tibaad umarog man an Europa. An Korte Konstitusyonal kan Italia, na iyo an kaharohalangkaweng grupong nag-iinterpretar sa Konstitusyon, bago pa sanang inadmitir na an mga siudadano may diretsong humagad nin bayad sa “mga danyos na nakua sa inaapod na pagkadamay sana sa paninigarilyo nin iba.” Pinatunayan kan hokoman na mantang iginagarantiya kan Konstitusyon an “diretso sa salud,” an siisay man na nagsisigarilyo sa mga lugar na pampubliko naglalapas sa “pangenot asin pankagabsan na pangangalad na raoton an salud nin iba” asin puwedeng pabayadon sa saiyang biktima. “An bayad,” sabi kan hokoman, konektado “sa gabos na danyos na puwedeng potensial na makaolang sa tawo sa paghiro bilang tawo.”