Ihinahapot nin mga Hobenes . . .

Paano Ko Malalabanan an Impluwensiang Magsigarilyo?

“Iyan nakakaparelaks sa sako, ginigibo akong maogma asin toninong.”

“Iyan palipasan nin oras.”

“Ginigibo ka kaiyan na mas tiwasay.”

‘Iyan tanganing may magibo an kamot ko.’

INI an mga dahelan na itinao nin pirang tin-edyer kan hapoton kun taano sinda ta nagsisigarilyo. (Teens Speak Out) Iyo, sa ibong kan gabos na patanid manongod sa kanser sa pulmon, paghubag, asin helang sa puso, sagkod ngonyan an pagsigarilyo may dai malabanan na pan-akit sa dakol na hobenes. Tibaad kamo nasugotan ngani na probaran iyan.

An media daing ontok sa pagpaheling saindo nin mga nakaaakit, pustoradong mga lalaki asin babae na daing ontok sa pagsigarilyo. Mayo sainda an garo may helang nin kanser an itsura. O tibaad iniimpluwensiahan kamo nin mga kaedad na probaran iyan. Sa eskuwelahan tibaad inaangat kamo, arog baga kan: ‘Ano kobarde ka?’ ‘An gabos na sikat nagsisigarilyo.’ Asin kun kaibaiba nindo an mga hobenes na nagsisigarilyo, tibaad an pagmate nindo dai kamo kaayon kun mayo kamong kapot na sigarilyo.

An impluwensiang magsigarilyo puwede man na maghale sa harong. Kun an sarong magurang naglilikay pero an saro pa nindong magurang nagsisigarilyo, ini puwedeng makaribaraw na gayo. Asin kun pareho nagsisigarilyo an mga magurang, tibaad mas makosog an impluwensia. ‘An mga magurang ko mga duwang pakete an nauubos na sigarilyo kada aldaw, kaya perming may sigarilyo sa palibot,’ sabi kan 14 anyos na si Rebecca. An pagsabi nin siring na mga magurang na dai ka dapat na magsigarilyo garo baga daing kaagid na pagsaginsagin! An reklamo kan hoben na si Allison: “Kun sinasabihan ta an satong mga magurang na pinagmamakolgan niato an saindang salud, dai sinda naghihinanyog. Kaya paano ninda kita malalaoman na maghinanyog sa sainda?”—The Private Life of the American Teenager.

Ano man an dahelan ninda, an dakol na hobenes nagdedesisyon na probaran an pagsigarilyo asin sa parate nagigin mga adikto sa bilog nindang buhay.a Linalaom mi na boot nindo na mas marahay dian an magin buhay nindo. Aram nindo an mamondong mga resulta nin pagsisigarilyo asin dai kamo nin naheheling na dahelan na namitan mismo iyan. Pero, tibaad iniisip nindo kun paano nindo mapaglalabanan an makosog na mga impluwensia na magsigarilyo.

Sosyal na Pagkaalangan

Enot helingon niato an pira sa mga dahelan na itinatao nin mga hobenes sa pagsisigarilyo. Arog kan mga hobenes na kinotar sa kapinonan, dakol an nangangatanosan na sa pagkapot nin sigarilyo sinda garo mas marahay an tindog asin “nasa tama nang edad.” An hoben na si Oren naniniwala na ini totoo sa saiya. Grabe an sosyal na pagkaalangan, nagigirumdoman nia: “Grabe an sakuyang pagkaalangan, nangorogna sa mga parti. Dai ko aram kun ano an magigin hiro ko o kun ano an sasabihon ko. An pagsigarilyo garo iyo an solusyon sa sakong problema.”

Minsan siring, an pagsupsup asin pagbuga nin nakaiilong aso sa katunayan ginigibo sana an saro na mangmang, takot, asin daing konsiderasyon. An nagdadakol na hobenes nagpopoon nang masabotan ini. Sa sarong surbey ni Jane Rinzler, an 63 porsiento kan mga babae asin 73 porsiento kan mga lalaking sinurbey dai oyon sa pagsisigarilyo! An sarong 16 anyos na daragita nagsabi: “Paghona nin iba ginigibo sindang garo sikat [nin pagsigarilyo], pero an totoo an itsura ninda garo sobra an paghihingoa nindang magin sikat.” Dawa pa kun an pagsisigarilyo talagang ginigibo an saro na “garo sikat,” iyan daw rason na gibohon an nakararaot asin nakaaadiktong bisyo?

Pero makawiwili, si Maurice Falk, propesor nin sikiyatriya sa aki, nagsasabi: “An mga hobenes na tatao kan gigibohon sa sosyal na mga situwasyon daing gayo nag-aalangan. . . . [Sinda] mas kadikit an posibilidad na magsigarilyo.” Ini totoo sa dakol na hobenes sa mga Saksi ni Jehova. Sinda nagkakaigwa nin marahay na tindog asin kompiansa huli sa pakikipag-olay sa gabos na edad nin tawo sa pampublikong paghuhulit. Paagi sa pag-aprobetsar sa programa nin edukasyon na iinaalok sa Kristianong mga pagtiripon sa Kingdom Hall, nakakanood man sindang magpahayag sa matibay pero mapakumbabang paagi sa atubangan nin mga nagdadangog. Ini nakahahale sa ano man na pangangaipo nin sosyal na saklay.

Kun kamo mamondo o nasosopog o nag-aalangan sa kaibanan nin mga tawo, kun siring probaran na makiasosyar nin dayupot sa kongregasyon nin tunay na mga Kristiano. Depisil na magdanay na masosopgon kun kamo aktibong nakikiasosyar sa iba. Puwede man nindong ipakipag-olay sa saindong mga magurang an saindong mga kahaditan. Pero girumdoma, nakakamtan nindo an paggalang nin iba, bakong paagi sa pagkaigwa nin sigarilyo sa saindong ngoso, kundi sa pagigin, arog kan isinasadol kan Biblia: “Arogan . . . sa pagtaram, sa gawe, sa pagkamoot, sa pagtubod, sa kalinigan.”—1 Timoteo 4:12.

“Iyan Nakakaparelaks sa Sako”

Kumusta man an sinasabi nin iba na an pagsigarilyo masiram? “Sinasabi nin ibang parasigarilyo na dai sinda nakakarelaks kun mayong sigarilyo,” sabi kan parasurat na si Alvin Rosenbaum, “na an pagsisigarilyo nakahahale nin tension, kahaditan, asin kaanggotan.” Pero, imbes na pamparelaks, “an nikotina pampabagsik,” sabi ni Rosenbaum.

Kun siring, ano an dahelan kan pagkarelaks na namamatean nin parasigarilyo? An totoo, an namamatean nin parasigarilyo kaginhawahan na gikan sa pagpanigo sa adiksion! Iyo, an mga tawo nagigin adikto sa nikotina sa tabako. An adiksion na ini kaparehong marhay kan adiksion sa heroina o cocaina, asin sabi nin iba iyan mas depisil na mahale.

Kun nauubosan nin nikotina an hawak nin parasigarilyo, iyan nagpopoon na maghanap kaiyan. Sia nagigin nerbioso, dai mapamugtak, asin mainit an payo sagkod na magkaigwa sia nin saro na naman na “supsup” nin nikotina. Sa kadikit na panahon nakamamate sia nin pagkarelaks—sagkod na hanapon na naman kan saiyang hawak an nikotina. Kaya an pagsisigarilyo mangmang na paagi nin pagrerelaks. An pagdangog sa maluway na musika, pagbasa, asin paglakawlakaw mas ligtas na mga paagi.

Paglaban sa Impluwensia nin mga Kaedad

An 14 anyos na si George nag-eestorya: “Kadakol kan tin-edyer na nag-oopresir sako nin sigarilyo kaya kaipuhan na dai ko sinda intindihon.” An impluwensia nin mga kaedad minalataw na iyo an mayor na dahelan na nagpopoon na magsigarilyo an kadaklan na hobenes. Ipinaheling nin sarong surbey sa mga tin-edyer na ‘mayo pang 1 porsiento sa sainda an nagsisigarilyo kun mayo sa mga amigo ninda na nagsisigarilyo, mantang 73 porsiento an nagsisigarilyo kun gabos nindang amigo nagsisigarilyo.’ Kun kamo iniimpluwensiahan kan saindong mga kaedad, tibaad ihapot nindo: ‘Ano an sala sa saro sanang supsup tanganing dai na ako pagpararibokon nin iba?’

An ibang hobenes na nagdakula sa Kristianong mga harong nangatanosan na iyan bako man na gayong sala asin ikinompromiso an saindang pagtubod.b An nagkapira nag-admitir na sinda nagkapot nin sigarilyo o ibinugtak pa ngani iyan sa saindang ngoso—tangani sanang sinda ‘magin arog kan iba.’ Alagad an Biblia nagsasabi: “Aki ko, kun tentaran ka nin mga makasalan, dai ka madara.” (Talinhaga 1:10) Asin sa ikaoomaw ninda, an kadaklan na hobenes na pinadakula sa Kristianong mga harong nagkukuyog sa mga tataramon na ini. Halimbawa, an 14 anyos na si Maribel inalok nin sigarilyo kan saiyang kairiba, asin nagsayuma sia. “Nagpoon sindang rayoan ako,” an paggirumdom nia, “asin pinag-olog-olog ninda ako.” Pero ipinagirumdom nia sa saiyang sadiri na ‘mas marahay na kamtan an pag-oyon nin Dios kisa kan kinaban’ asin dai sia napadara sa impluwensia!

Totoo nanggad, anong klaseng katood an magsasadol saindo na maghangos nin ilo? “Sia na nakikiiba sa mga mangmang maraot an aabotan,” an patanid kan Talinhaga 13:20. Kun kaipuhan, humanap nin bagong mga katood. Tara, an pakiibaiba sana sa mga parasigarilyo delikado na sa salud! Sabi kan 15 anyos na si Brenda: “Mayo akong katood na nagsisigarilyo. Kaya mayo ako nin problema sa impluwensia nin mga kaedad.”

Pero tibaad dai nindo lubos na malilikayan an mga hobenes na bakong Kristiano. Tibaad kaipuhan kamong manindogan sa saindong pagtubod asin marigon na magsayumang magsigarilyo! Dai man ini nangangahulogan na sisermonan nindo sinda sa mga karatan nin tabako. Idinodoon kan parasurat na si Sharon Scott na sa parate bastante na an simpleng “salamat na lang.” Kun ini dai magkaepekto, irinirekomendar nia na isabi nindo sa mas marigon na mga termino an saindong pagsayuma, “An sabi ko DAI!”

An iba pang paagi humale sa lugar na iyan, dai pag-intindihon an alok, o liwaton an pinag-oorolayan. Puwede pa ngani nindong probaran na ensayohon kun paano nindo paglalabanan an impluwensiang magsigarilyo. Asin kun hagadon an detalyadong paliwanag, maninigo na andam kamong itao iyan. Arog kan sabi kan Biblia: ‘Permi kamong magin andam na sumimbag sa lambang naghahagad saindo nin rason.’—1 Pedro 3:15.c

An edukasyon sa Biblia na itinatao sa Kingdom Hall nin mga Saksi ni Jehova nakatabang sa dakol na pumondo sa bisyong pagsisigarilyo. Nagigirumdoman ni Oren: “An pagmawot na makipag-olay sa iba manongod sa pagkabuhay sagkod lamang na may sangkap na salud sa sarong lininig na paraisong daga iyo an nagpahiro sako na pumondo.” An madonong na gibohon dai noarin man pumoon!—Colosas 4:5.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 19]

Imbes na gibohon kamong garo maygurang na, an pagsisigarilyo puwedeng magparisa kan mga pagkatakot nin saro