Buhay Pa daw an Pagsamba sa Inang-Diosa?
AN PAGSAMBA sa inang-diosa ginigibo pa durante kan panahon kan enot na mga Kristiano. Naatubang iyan ni apostol Pablo sa Efeso sa Asia Minor. Siring sa Atenas, saro pang siudad na nagsasamba sa diosa, pinatotoohan nia “an Dios na naggibo kan kinaban,” an nabubuhay na Kaglalang, na dai “nakaaagid sa bulawan o pirak o gapo, nakaaagid sa bagay na pinorma kan arte asin pag-imbento nin tawo.” Ini sobra na tanganing itogot kan mga taga-Efeso, na an kadaklan sainda nagsamba sa inang-diosa na si Artemis. Idtong an hanapbuhay iyo an paggibo nin pirak na mga altar kan diosa nagsutsot nin pagkariribok. Sa laog nin duwang oras, an kadaklan nagkururahaw: “Dakula si Artemis kan mga taga-Efeso!”—Gibo 17:24, 29; 19:26, 34.
Si Artemis kan mga Taga-Efeso
An mga Griego nagsamba man ki Artemis, alagad an Artemis na sinamba sa Efeso puwedeng pamugtak sanang midbidon na sia. An Griegong Artemis sarong birhen na diosa nin pangangayam asin pangangaki. Si Artemis kan mga taga-Efeso diosa sa pagkamainaki. An saiyang dakulang templo sa Efeso ibinilang na saro sa pitong ngangalasan sa kinaban. An saiyang estatuwa, na hinohonang naholog hale sa langit, nagrepresentar saiya bilang an personipikasyon nin pagkamainaki, na an saiyang daghan natatahoban nin raya nin pinormang sugok na mga suso. An pambihirang porma kan mga susong ini nagpangyari sa manlaenlaen na paliwanag, siring sa iyan nagrepresentar sa kuwintas na mga sugok o sa bayag nin mga baka pa ngani. Ano man an paliwanag, malinaw an simbolo nin pagkamainaki.
Nakaiinteres, sono sa The New Encyclopædia Britannica, an orihinal na estatuwa kan diosang ini “gibo sa bulawan, kahoy na ebony, pirak, asin itom na gapo.” Sarong bantog na estatuwa ni Artemis kan taga-Efeso, na kaidto pang ikaduwang siglo C.E., nagladawan saiya na may itom na lalauogon, kamot, asin mga bitis.
An imahen ni Artemis ipinaparada sa mga tinampo. An iskolar sa Biblia na si R. B. Rackham nagsurat: “Sa laog kan templo [ni Artemis] natatago an saiyang . . . mga imahen, altar, asin sagradong mga kasangkapan, na bulawan asin pirak, na sa darakulang mga kapiyestahan dinadara sa siudad asin pabalik sa pambihirang prosisyon.” An mga kapiyestahan na ini nakaakit sa ginatos na ribong peregrino hale sa bilog na Asia Minor. Nagbabarakal sinda nin saradit na altar kan diosa asin inoomaw sia bilang dakula, an saindang nuestra señora, an reyna, an birhen, an “saro na naghihinanyog asin nag-aako nin mga pamibi.” Sa siring na kapalibotan, kaipuhan an dakulang kapusoan para ki Pablo asin sa enot na mga Kristiano tanganing omawon an “Dios na naggibo kan kinaban,” imbes na an mga dios asin diosa na gibo sa “bulawan o pirak o gapo.”
Magpoon sa Inang-Diosa Sagkod sa “Ina nin Dios”
Sa kamagurangan sa Kristianong kongregasyon sa Efeso ihinula ni apostol Pablo an apostasiya. Ipinatanid nia na an mga apostata matindog asin mataram nin “biribid na mga bagay.” (Gibo 20:17, 28-30) Kabilang sa padagos na nag-uumang mga peligro sa Efeso iyo an pagbalik sa pagsamba sa inang-diosa. Aktuwal daw na nangyari ini?
Mababasa ta sa New Catholic Encyclopedia: “Bilang sentro nin mga peregrino, an Efeso kinonsiderar na lugar kan lolobngan ni [apostol] Juan. . . . An saro pang tradisyon, na naheling kan Konsilyo nin Efeso (431), nagkokonektar sa Binendisyonan na Birhen Maria ki San Juan. An basilika na dian ginibo an Konsilyo inapod na Mary Church.” An saro pang Katolikong libro an (Théo—Nouvelle encyclopédie catholique) nagsabi manongod sa “garo totoong tradisyon” na si Maria inibanan ni Juan sa Efeso, na dian sia nag-istar sagkod sa katapusan kan saiyang buhay. Taano ining hinohonang koneksion sa pag-oltanan kan Efeso asin ni Maria ta mahalaga sa sato ngonyan?
Togotan niatong sumimbag an The New Encyclopædia Britannica: “An pagsamba sa ina nin Dios nag-ako kan puwersa na nagpapahiro dian kan an Kristianong Iglesya nagin an imperyal na iglesya sa irarom ni Constantino asin an paganong masa nagtiripon sa iglesya. . . . An saindang debosyon asin relihiyosong pagrisa naporma sa laog nin mga milenyo paagi sa kulto kan diosang ‘dakulang ina’ asin kan ‘banal na birhen,’ sarong pangyayari na hale pa sa suanoy na popular na mga relihiyon sa Babilonya asin Asiria.” Arin pa an mas marahay na lugar kisa sa Efeso para “gibohon na Kristiano” an pagsamba sa inang-diosa?
Kaya, sa Efeso, kan 431 C.E., na an inapod na ikatolong ekumenikal na konsilyo inapod si Maria na “Theotokos,” sarong tataramon na Griego na nangangahulogan “nangaki sa Dios,” o “Ina nin Dios.” An New Catholic Encyclopedia nagsabi: “An paggamit kan titulong ini kan Iglesya daing duwa-duwa na nagdeterminar sa pag-oswag sa kasunod na mga siglo kan doktrina asin debosyon ki Maria.”
An mga kagabaan kan “Church of the Virgin Mary,” an tiniriponan kan konsilyong ini, maheheling pa ngonyan sa kinamumugtakan kan suanoy na Efeso. Sarong kapilya an puwede man bisitahon na, sono sa tradisyon, iyo an harong na inistaran asin nagadanan ni Maria. Si Papa Paulo VI nagbisita sa mga sagradong lugar na ini para ki Maria sa Efeso kan 1967.
Iyo, an Efeso an sentro sa pagliwat kan pagsamba sa paganong inang-diosa, siring kan naatubang ni Pablo kan enot na siglo, na magin an odok na debosyon ki Maria bilang “Ina nin Dios.” Sa pangenot paagi sa debosyon ki Maria nagdanay an pagsamba sa inang-diosa sa mga kadagaan nin Kakristianohan.
Buhay Pa an Pagsamba sa Inang-Diosa
An Encyclopædia of Religion and Ethics nagsitar sa iskolar sa Biblia na si W. M. Ramsay na nangatanosan na kan “ika-5 siglo an pagtaong onra ki Birhen Maria sa Efeso iyo an [binagong] porma kan daan na paganong pagsamba sa Anatolia sa Birhen na Ina.” An The New International Dictionary of New Testament Theology nagsabi: “An Katolikong ideya sa ‘ina nin Dios’ asin sa ‘reyna nin langit,’ minsan ngani mas huri kisa sa B[agong] T[ipan], nagtotokdo sa mas naenot na religio-historikal na mga gamot sa Sirangan. . . . Sa nahuring pagsamba ki Maria may kadakol na gira kan paganong kulto sa banal na ina.”
An mga girang ini kadakol na gayo asin detalyadong gayo tanganing sabihon na nagkanorongod sana. An pagkakaagid sa pag-oltanan kan ina-asin-aking mga estatuwa ni Birhen Maria asin kan mga estatuwa kan paganong mga diosa, siring ki Isis, risa nanggad. An ginatos na estatuwa asin imahen kan Black Madonna sa mga simbahan kan Katoliko sa bilog na kinaban siertong nagpapagirumdom kan estatuwa ni Artemis. An librong Théo—Nouvelle encyclopédie catholique nagsabi manongod sa Black Virgins na ini: “Minalataw na iyan an paagi kan pagbalyo ki Maria kan nagdanay na popular na debosyon ki Diana [Artemis] . . . o ki Cybele.” An mga prosisyon sa Aldaw kan Pagsakat sa langit para ki Birhen Maria igwa man kan tipo kaiyan sa mga prosisyon sa pagtaong onra ki Cybele asin ki Artemis.
An mismong mga titulong itinao ki Maria nagpapagirumdom sato kan paganong mga inang-diosa. Si Ishtar inomaw bilang an “Banal na Birhen,” “sakong Nuestra Señora,” asin “maheherakon na ina na naghihinanyog sa pamibi.” Si Isis asin Astarte inapod na “Reyna kan Langit.” Si Cybele dinisenyong “Ina kan gabos na Binendisyonan.” An gabos na titulong ini, na may dikit sanang pagkakalaen, iinaaplikar ki Maria.
An Vatican II nagpakosog sa kulto kan “Binendisyonan na Birhen.” Si Papa Juan Paulo II midbid na gayo huli sa saiyang debosyon ki Maria. Sa saiyang dakol an naabot na mga pagbiyahe, nungka niang malingawan an oportunidad na songkoon an mga sagradong lugar para ki Maria, kabilang na an Black Madonna sa Czestochowa, sa Polandia. Saiyang ipinaniwala an bilog na kinaban ki Maria. Kaya, bakong makangangalas na sa irarom kan temang “Mother Goddess,” an The New Encyclopædia Britannica nagsurat: “An termino iinaplikar man sa mga bagay na nalalaen nanggad siring kan inaapod na mga Venus kan Edad-Gapo asin ki Birhen Maria.”
Alagad an pagsamba ki Maria kan Romano Katoliko bako sana an paagi na nagdanay sagkod sa panahon ta an pagsamba sa inang-diosa. Nakaiinteres, an mga parasuportar sa mobimiento kan mga babae nagpublikar nin kadakol na literatura manongod sa pagsamba sa mga inang-diosa. Nagtutubod sinda na an mga babae inaaping gayo sa kinaban na ini na agresibong dinodominaran nin mga lalaki an mga babae asin na an pagsamba na nagigiyahan nin babae nagpapaheling kan kamawotan kan katawohan para sa bakong gayo agresibong kinaban. Minalataw na nagtutubod man sinda na ngonyan an kinaban magigin mas marahay asin mas matoninong na lugar kun iyan orog na nagigiyahan nin babae.
Alagad, an pagsamba sa inang-diosa dai nagdara nin katoninongan sa suanoy na kinaban, asin iyan dai magdadara nin katoninongan ngonyan. Saro pa, paorog asin paorog na tawo ngonyan, sa katunayan minilyon na nakikiiba sa mga Saksi ni Jehova, an kombensido na an dagang ini dai ikaliligtas ni Maria, alagad saindang iginagalang asin namomotan nanggad sia bilang an maimbod, na enot na siglong babae na nagkaigwa nin pambihirang pribilehiyo sa pangangaki asin pagpadakula ki Jesus. An mga Saksi ni Jehova dai man naniniwala na an Women’s Liberation Movement, makakapagpangyari nin matoninong na kinaban, maski ngani tibaad makatanosan an ibang kahagadan kaiyan. Para dian naglalaom sinda sa Dios na ipinahayag ni Pablo sa mga taga-Atenas asin mga taga-Efeso, “an Dios na naggibo kan kinaban asin kan gabos na yaon dian.” (Gibo 17:24; 19:11, 17, 20) An Makakamhan sa gabos na Dios na ini, na an ngaran iyo si Jehova, nanuga nin mamuraway na bagong kinaban na dian an “katanosan an magdadanay,” asin kita may pagkompiar na makalalaom sa saiyang panuga.—2 Pedro 3:13.
Manongod sa punto-de-vista kan Biblia sa kamugtakan kan babae sa atubangan nin Dios asin nin tawo, an temang ini orog pang kokonsideraron sa magasin na ini.
[Retrato para sa pahina 5]
Si ASHTORETH an diosa kan Canaan sa sekso asin sa ralaban
[Retrato para sa pahina 6]
Si ARTEMIS an diosa sa pagkamainaki kan Efeso
[Pasasalamat para sa Pinagkuanan]
Musei dei Conservatori, Roma
Musée du Louvre, Paris
[Retrato para sa pahina 7]
“INA NIN DIOS” kan Kakristianohan
[Pasasalamat para sa Pinagkuanan]
Chartres Cathedral, Pransia