Namundag daw si Jesus sa Panahon nin Pagniyebe?

“AN GRABENG Niyebe Pinaparalisar an Jerusalem” asin “An Pag-oran nin Niyebe Pinapanluluya an Amihanan.” An siring na tampok na mga bareta sa The Jerusalem Post nagin ordinaryong pangyayari para sa mga parabasang taga-Israel kan 1992, sa nagin saro sa pinakagrabeng pagniyebe kan siglong ini sa Israel.

Kan Enero an pinakaalitoktok kan Bukid nin Hermon natahoban nin 7 sagkod 12 metros na niyebe, asin dai pa tapos an pagniyebe. Poon sa mga Kalangkawan nin Golan asin Itaas na Galilea pababa lihis pa sa Jerusalem asin sa haraning Betlehem (na naheheling sa tutob), pati sa timog pasiring sa Negeb, paorootrong naparalisar an pan-aroaldaw na pamumuhay asin rutina kan mga taga-Israel kan magayon asin pino, alagad mapuwersang, bisita. An sarong artikulo sa Jerusalem Post nagsabi: “An grabeng mga pag-oran nin niyebe nagibo kasuodma an dai nagibo kan pag-oran nin mga raket na Katyusha kan nakaaging semana, na sinirrahan an mga komunidad asin pinapagdanay an mga tagaduman sa saindang harong.”

An makuring pagniyebe nagdara nin panraraot bako sanang sa mga nag-eerok sa siudad. Nag-abot an mga bareta manongod sa ginatos na baka asin ogbon nin baka, siring man sa ginatos na manok, na tuminagas sagkod na magadan mantang an temperatura sa banggi biglang buminaba sa grado nin pagyelo. Garo baga bako pang igo an niyebe, an grabe, malipoton na pag-oran nakagadan man. Sarong aldaw, duwang pastor na aking lalaki, na malinaw na desesperadong pinagmamaigotan na iligtas an nagkapira kan saindang mga karnero na inabotan kan biglang pagbaha, mismong inaranod asin nagkaralamos sa baha.

Minsan ngani bako ining ordinaryong pagniyebe sa Tahaw na Sirangan, an magasin na Eretz sa Israel nagbareta: “An meteorolohikong impormasyon na kinolekta asin irinekord sa daga nin Israel sa nakaaging 130 taon nagpapaheling na an niyebe sa Jerusalem sarong mas ordinaryong pangyayari kisa puwedeng laoman . . . Sa pag-oltanan nin 1949 asin 1980, an siudad nin Jerusalem nagkaigwa nin beinte-kuwatrong tiglipot na may niyebe.” Alagad ini daw igwa sana nin halagang meteorolohiko asin sa-tawong interes, o iyan daw igwa nin partikular na kahulogan para sa mga estudyante sa Biblia?

Ano an Kahulogan Para sa mga Estudyante sa Biblia?

Kun iniisip-isip an manongod sa pagkamundag ni Jesus, dakol na tawo an iniimahinar an nakakaakit sa emosyon na eksena sa sabsaban na parateng ipinaheheling sa panahon nin Navidad. Dian nakahigda an omboy na si Jesus, na mahimbong na napapatos asin binabantayan kan saiyang ina, na may niyebeng malomoy na nakatatahob sa nakapalibot na natad. An popular daw na punto-de-vistang ini nakakaoyon sa paglaladawan sa Biblia manongod sa historikong pangyayaring ini?

An parasurat sa Biblia na si Lucas nag-eestorya kan maingat na dokumentadong kasaysayan manongod sa pagkamundag ni Jesus: “Igwa man sa iyo man sanang nasyon na iyan nin mga pastor na nagdadanay sa luwas nin mga harong asin binabantayan an saindang mga aripompon sa banggi. Asin sa panale tuminindog an anghel ni Jehova sa kataed ninda, asin an kamurawayan ni Jehova buminanaag sa palibot ninda, asin natakot sindang marhay. Alagad an anghel nagsabi sainda: ‘Dai kamo matakot, huli ta, uya! ipinapahayag ko sa saindo an maogmang bareta nin dakulang kagayagayahan na kakamtan nin gabos na tawo, huli ta namundag sa saindo ngonyan an sarong Paraligtas, na iyo si Cristo na Kagurangnan, sa siudad ni David [sa Betlehem]. Asin ini an tanda para sa saindo: makakakua kamo nin omboy na napapatos nin mga lampin asin naghihigda sa sabsaban.’ Asin sa panale may nagtunga sa kaibanan kan anghel na sarong hukbo kan langitnon na armada, na nag-oomaw sa Dios asin nagsasabi: ‘Kamurawayan sa Dios sa kaitaasan, asin sa daga katoninongan sa mga tawo na igwa kan marahay na boot.’”​—Lucas 2:​8-14.

Kun babasahon nindo an kasaysayan na ini sa sarong ordinaryong taga-Israel ngonyan asin hapoton sia kun sa anong panahon nin taon puwedeng nangyari ini, posibleng masimbag sia, “Mga pag-oltanan nin Abril asin Oktubre.” Taano? Simple an simbag. Poon Nobyembre sagkod Marso an malipot, maoran na panahon sa Israel, asin an Disyembre 25 talagang nasa panahon nin tiglipot. An mga pastor dai magdadanay sa luwas nin mga harong, na binabantayan an saindang mga aripompon sa langtad sa banggi. Sa paghorophorop sa mga bareta sa kapinonan kan artikulong ini, masasabotan nindong marhay kun taano. An Betlehem, kun saen namundag si Jesus, yaon sa mas haralangkaw na lugar asin pira sanang milya hale sa Jerusalem. Dawa sa mga taon na an panahon bakong grabe kalipot, talagang malipot duman sa banggi durante kan tiglipot.​—Miqueas 5:​2; Lucas 2:15.

An pagsiyasat sa historya kan panahon nin pagkamundag ni Jesus nagtataong liwanag sa katunayan na sia dai namundag durante kan pagniyebe nin Disyembre. An ina ni Jesus, si Maria, minsan ngani nasa panahon na nin pangangaki, kinaipuhan na magbiyahe hale sa saiyang harong sa Nazaret pasiring sa Betlehem. Sia asin si Jose talagang nagbiyahe tanganing magibo an mga kahagadan kan pagbilang na ipinagboot kan Romanong poon na si Cesar Augusto. (Lucas 2:​1-7) An Judiong populasyon, na naaanggot sa pamamahala kan Roma asin sa magabat na paghagad kaiyan nin buhis, haros marebelde na. Taano ta kaipuhan pa kan Roma na paanggoton sinda paagi sa paghagad sa dakol na magbiyahe sa pagparehistro durante kan pinakamasakit asin mapandaya pa nganing panahon nin tiglipot? Bako daw na mas rasonable na ipinagboot ini sa panahon na angay sa pagbiyahe, arog baga kan tigsoli o tigholog?

Basado sa Biblia na mga Karkulasyon

An historiko asin pisikal na ebidensia nagdidiskuwalipikar sa Disyembre, o sa ano man na ibang bulan nin tiglipot, na tama sa kasaysayan kan pagkamundag ni Jesus. Dugang pa, ipinahahayag kan Biblia paagi sa hula an panahon kan taon na namundag si Jesus. Saen daw kaiyan ginibo ini?

Sa libro nin Daniel, kapitulo 9, maheheling ta an saro sa pinakakahangahangang mga hula mapadapit sa Mesiyas. Sinasabi kaiyan kapwa an saiyang pagdatong asin an saiyang pagkaputol sa kagadanan, na nagtao nin atang na pantubos tanganing tuboson an kasalan asin magbugtak nin basihan na an makinuyog na katawohan magkamit nin “katanosan sagkod sa panahon na daing katapusan.” (Daniel 9:​24-27; ikomparar an Mateo 20:28.) Sono sa hulang ini, an gabos na ini maootob sa laog kan peryodo nin 70 semana nin mga taon, poon sa taon 455 B.C.E., kan iluwas an pagboot na itogdok giraray an Jerusalem.a (Nehemias 2:​1-11) Basado sa pagbangabanga sa panahon sa hulang ini, masasabotan na an Mesiyas malataw sa pagpopoon kan ika-70 semana nin mga taon. Nangyari ini kan ipresentar mismo ni Jesus an sadiri para sa bautismo kan 29 C.E., na opisyal na pinoponan an saiyang Mesiyanikong gibohon. “Sa kabangaan kan semana,” o pakalihis nin tolo may kabangang taon, puputolon sa kagadanan an Mesiyas, sa siring na paagi tinatapos an halaga kan gabos na atang sa irarom kan tipan nin Mosaikong Pagboot.​—Hebreo 9:​11-15; 10:​1-10.

Ipinaheheling kan hulang ini na an lawig kan ministeryo ni Jesus tolo may kabangang taon. Nagadan si Jesus kan Paskua, Nisan 14 (sono sa Judiong kalendaryo), kan tigsoli nin 33 C.E. An katimbang na petsa sa taon na iyan Abril 1. (Mateo 26:2) Sa pagbilang nin pabalik na tolo may kabangang taon itinatangod an saiyang bautismo sa 29 C.E. sa pagpopoon nin Oktubre. Iniimpormaran kita ni Lucas na si Jesus mga 30 anyos an edad kan bautismohan sia. (Lucas 3:​21-23) Mangangahulogan ini na an pagkamundag man ni Jesus harani sa kapinonan nin Oktubre. Kaoyon sa kasaysayan ni Lucas, an mga pastor sa panahon na iyan kan taon yaon pa sa “luwas nin mga harong asin binabantayan an saindang mga aripompon sa banggi.”​—Lucas 2:8.

Saen Naggikan?

Mantang itinotokdo kan ebidensia an amay na Oktubre bilang an panahon kan pagkamundag ni Jesus, taano ta isiniselebrar iyan na Disyembre 25? An The New Encyclopædia Britannica nagpapaheling na an selebrasyon na ini inaprobaran mga siglo pagkamundag ni Jesus: “Durante kan ika-4 na siglo an selebrasyon kan pagkamundag ni Jesus na Disyembre 25 luway-luway na inako kan kadaklan na iglesya sa Sirangan. Sa Jerusalem, an pagtumang sa Navidad mas naglawig, pero iyan inako sa kahurihurihi.”

Taano an kaugalean ta madalion na inako kan mga inaapod an saindang sadiri na mga Kristiano dakol na siglo pagkagadan ni Cristo? An The New Encyclopædia Britannica dugang pang nagpapaliwanag manongod sa tema: “An tradisyonal na mga kaugalean na konektado sa Navidad luminakop hale sa nagkapirang pinaggikanan bilang resulta kan pagkatangod kan selebrasyon nin pagkamundag ni Cristo sa paganong mga selebrasyon sa agrikultura asin sa aldaw sa kabangaan kan tiglipot. Sa kinaban nin Roma an Saturnalia (Disyembre 17) panahon nin pag-oroorogma asin pagbinalyohan nin mga regalo. An Disyembre 25 ibinibilang man na petsa kan pagkamundag kan dios nin misteryo sa Iran na si Mitra, an Aldaw nin Katanosan.”

An gabos daw na ini talagang “pagkatangod” sana? Bako nanggad! Katunayan sa historya na kan ikaapat na siglo C.E., sa pamamahala ni Emperador Constantino, an Imperyo nin Roma nagbagong marhay poon sa pagigin paralamag nin Kristianismo sa pagigin isponsor nin “Kristianismo” bilang inaakong relihiyon. Mantang an mas dakol sa pankagabsan na populasyon, na mayong aram sa tunay na kahulogan nin Kristianismo, inako an bagong pagtubod na ini, pinonan nindang selebraron an saindang pamilyar na paganong mga kapiyestahan na may bagong mga titulong “Kristiano.” Ano pang petsa an mas angay sa pagselebrar kan pagkamundag ni Cristo kisa sa Disyembre 25, na tinandaan na bilang petsa nin pagkamundag kan “Aldaw nin Katanosan”?

Mahalaga daw Iyan?

Kakadikit kan pagduda na an enot na mga parasunod ni Jesus, na may Judiong ginikanan, dai nagselebrar kan saiyang kompleanyo. Sono sa Encyclopaedia Judaica, “an selebrasyon kan mga kompleanyo dai aram sa Judiong tradisyonal na rituwal.” An enot na mga Kristiano siertong dai inako an siring na selebrasyon. Imbes na selebraron an saiyang pagkamundag, igagalang ninda an pagboot ni Jesus na girumdomon an saiyang kagadanan, na dian igwa sinda nin dai makukustion na petsa, arin na baga, an Nisan 14.—​Lucas 22:​7, 15, 19, 20; 1 Corinto 11:​23-26.

Mga siglo bago ki Cristo, an Judiong banwaan, na kaidto iyo an piniling nasyon nin Dios makahulang pinatanidan manongod sa katapusan kan saindang pagkadistiyero sa Babilonya: “Sumiblag kamo, sumiblag kamo, humale kamo dian, dai kamo dumotdot nin maating bagay; humale kamo sa tahaw nia, papagdanayon na malinig an saindong sadiri, kamo na nagdadara kan mga kasangkapan ni Jehova.” (Isaias 52:11) Kaipuhan nindang bumalik sa saindang sadiring nasyon tanganing establisaron liwat an dalisay na pagsamba ki Jehova. Imposible para sainda na akoon an maating paganong mga kaugalean asin klase nin pagsamba na naheling ninda sa Babilonya.

Bakong makangangalas, an iyo man sanang pagboot na ini inootro para sa mga Kristiano sa 2 Corinto 6:​14-18. Bilang kasalihid kan Judiong nasyon na isinikwal si Cristo, an saiyang mga parasunod nagin mga representante nin dalisay na pagsamba. Igwa sinda nin paninimbagan na tabangan an iba na makaluwas sa espirituwal na kadikloman asin lumaog sa liwanag nin katotoohan. (1 Pedro 2:​9, 10) Paano ninda magigibo ini kun isasalak ninda an mga katokdoan ni Cristo sa mga kaugalean asin kapiyestahan na may paganong ginikanan?

Minsan pa gurano iyan kagusto nin dakol, an pagselebrar nin “Maniyebeng Navidad” nangangahulogan nin ‘pagdotdot sa maating bagay.’ (2 Corinto 6:17) An saro na tunay na namomoot sa Dios asin ki Cristo kaipuhan na likayan iyan.

Apuwera sa katunayan na an mga ginikanan kaiyan paganong mga selebrasyon, nasabotan ta man na an Navidad dai nagrerepresentar kan katotoohan, mantang si Jesus namundag na Oktubre. Iyo, ano man na eksena an tibaad sumabong sa imahinasyon nin saro, si Jesus talagang dai namundag sa panahon nin pagniyebe.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 4, 5]

Natatakopan nin niyebe na Jerusalem, siring kan maheheling hale sa sirangan

[Credit Line]

Garo Nalbandian

[Ritrato sa pahina 6]

Niyebe sa pagirilid kan mga lanob nin Jerusalem

[Ritrato sa pahina 7]

Sa mainit na panahon sana puwedeng magdanay an mga pastor kaiba an saindang mga aripompon sa banggi sa magapong mga gilid kan bolod, arog kan maheheling sa ibaba

[Credit Line]

Garo Nalbandian