Dai Mahahaloy​—Sarong Kinaban na Mayo Nang Guerra!

KAN Disyembre 24, 1914, an sarong hoben na Britanong soldados na an ngaran Jim Prince buminalyo sa lugar nin ralaban tanganing kaolayon an sarong Aleman na soldados sa impanteriya. “Saxon ako. Anglo-Saxon ka. Taano ta naglalaban kita?” hinapot sia kan Aleman. Pakalihis nin mga taon, inako ni Prince: “Dai ko pa aram an simbag sa hapot na iyan.”

Sa laog nin sarong pambihirang semana kan 1914, an mga soldados kan mga hukbong Britano asin Aleman nag-iribaiba, nagkarawat nin soccer, asin nagtinawanan pa ngani nin mga regalo sa Navidad. Siyempre, an temporaryong katoninongan na iyan bakong opisyal. Habo kan mga heneral na madiskobre kan saindang mga tropa na an “kaiwal” bakong an maringis na impakto na ilinaladawan kan propaganda sa guerra. An Britanong soldados na si Albert Moren nagirumdoman kan huri: “Kun an temporaryong pagpondo sa ralaban nagpadagos sa laog nin saro pang semana, depisil nang gayo kutana na maponan giraray an guerra.”

Isinusuherir kan dai plinano na temporaryong pagpondong iyan sa ralaban na minsan an dakol na sinanay na soldados nagmamawot na gayo nin katoninongan imbes na guerra. An kadaklan na soldados na batid na an mga kahandalan sa ralaban maoyon sa talinhagang Kastila: “Paduman sa guerra an dai nakaaaram kun ano an guerra.” Daing duwa-duwa, an pambilog na kinaban na surbey sa kadaklan na populasyon magpapaheling na gusto kan kadaklan an katoninongan kisa guerra. Alagad paano an lakop na pagmawot na ini para sa katoninongan magigibong sarong kinaban na mayong guerra?

Bago mahale an guerra, kaipuhan na liwaton an mga ugale. An konstitusyon kan Educational, Scientific, and Cultural Organization kan NU nagsasabi: “Mantang an mga guerra nagpopoon sa isip nin mga tawo, sa isip nin mga tawo kaipuhan na itogdok an pagdepensa sa katoninongan.” Pero an sosyedad sa presenteng aldaw, kun saen lakop an dai pagtitiwala asin pagkaongis, nagigin mas madahas, bakong mas matoninong.

Minsan siring, nangako mismo an Dios na may maabot na aldaw na an katoninongan isusurat sa isip nin matanos na mga tawo. Paagi sa saiyang propetang si Isaias, sia nagsabi: “Tunay na maghohokom sia [an Dios] sa mga nasyon asin magtatanos kan mga bagay mapadapit sa dakol na banwaan. Asin dadaragopdopon ninda an saindang mga minasbad na magin tarom nin arado asin an saindang mga budyak na magin mga sanggot. An nasyon dai mabingat nin minasbad tumang sa nasyon, asin dai na sinda mag-aadal sa pakilaban.”​—Isaias 2:4.

Pagpatalubo nin Katoninongan sa Isip

Mangyayari daw an siring na pambihirang pagliliwat sa kaisipan? Makanonood pa daw an mga tawo na ingatan an katoninongan imbes na pamurawayon an guerra? Horophoropa an halimbawa ni Wolfgang Kusserow. Kan 1942 pinogotan kan mga Nazi an 20 anyos na Aleman na ini huli ta ‘habo niang mag-adal sa pakilaban.’ Taano ta pinili niang magadan? Sa sarong nasusurat na kapahayagan, kinotar nia an Makakasuratan na mga prinsipyo na siring baga kan, “Kamotan mo an saimong kataed nin siring sa saimo man sana” asin, “An gabos na minabingat nin minasbad sa minasbad man magagadan.” (Mateo 22:39; 26:52) Dangan direkta siang naghapot: “Ipinasurat daw kan satong Kaglalang an gabos na ini para sa mga kahoy?”

An Tataramon nin Dios, na nakasurat sa Biblia, “mapuwersa” asin pinahiro an hoben na Saksi na ini ni Jehova na hanapon an katoninongan, ano man an mangyari. (Hebreo 4:12; 1 Pedro 3:11) Alagad si Wolfgang Kusserow bako sanang iyo an naghanap nin siring na katoninongan. Sa librong The Nazi Persecution of the Churches 1933-45, si J. S. Conway nagsisitar sa opisyal na mga dokumentong Nazi na nagpapatunay na an mga Saksi ni Jehova bilang grupo nagsayumang makilaban. Arog kan idinodoon ni Conway, an siring kamapusong paninindogan talagang nangangahulogan nin pagpirma sa mandamiento sa paggadan sa sainda.

An mga Saksi ni Jehova ngonyan nagpapadagos na hanapon an katoninongan, ano man an saindang rasa o nasyonalidad. Taano? Huli ta nanodan ninda gikan sa Biblia na an tunay na mga lingkod nin Dios dapat na daragopdopon an saindang mga minasbad na magin tarom nin arado. Si Alejandro, solterong taga-Argentina na buminalyo sa Israel kan 1987, personal na makakapatunay sa bagay na ini.

Sa laog nin tolong taon nag-istar si Alejandro sa sarong baryo mantang nag-aadal sa unibersidad asin nagtatrabaho sa manlaenlaen na hotel asin restawran. Durante kan panahon na ini, pinonan niang basahon an Biblia asin naghanap nin katuyohan sa buhay. Orog sa gabos, nagmamawot siang maheling an sarong kinaban kun saen an mga tawo puwedeng magkamit nin katoninongan asin hustisya. Si Alejandro​—sarong Judio—​nagtatrabaho kaiba nin mga Judio asin Arabo pero pinili na dai oyonan an arin man na lado.

Kan 1990 an sarong amigo na nakikipag-adal kan Biblia sa mga Saksi ni Jehova inimbitaran si Alejandro sa sarong aldaw na asamblea sa Haifa. Napangalas na maheling an 600 na Judio asin Arabo na maogmang nag-iiribaiba sa asamblea, sinabi nia sa sadiri, ‘Ini an tamang paagi na mabuhay an tawo.’ Sa laog nin anom na bulan, sia mismo nagin Saksi asin ginagamit na ngonyan an pinakadakol kan saiyang panahon sa paghuhulit kan mensahe kan Biblia na katoninongan.

Kun Paano an Dios Magdadara nin Katoninongan

Nakapahihiro man sa boot an mga halimbawang ini, napapalaen ini sa lakop na kamugtakan sa kinaban ngonyan. Minsan ngani an presenteng palakaw nag-oomaw sa katoninongan paagi sa saindang ngabil, pinatatalubo kaiyan an mga banhi nin guerra. Gusto daw nindong mag-istar sa sarong kalye kun saen an mga residente naggagasto nin poon sa 7 sagkod 16 porsiento kan saindang entrada sa mga badil asin proteksion sa harong? Garo man sana iyan an ginigibo kan mga nasyon paagi sa paggasto sa militar sa dai pa sana nahahaloy na mga taon. Bakong makangangalas, ipinahahayag kan hula ni Isaias na an katawohan sa kabilogan nungkang dadaragopdopon an saindang mga minasbad na magin tarom nin arado sagkod na an Dios ‘magtanos kan mga bagay mapadapit sa dakol na banwaan.’ Paano nia gigibohon iyan?

An pangenot na paagi sa pagtanos sa mga bagay iyo an Kahadean ni Jehova Dios. An propetang si Daniel naghula na an “Dios nin kalangitan mapatindog nin sarong kahadean na dai noarin man malalaglag.” An Kahadean na ini, an dugang nia, “maronot asin matapos kan gabos na ining kahadean [mga kinabanon na gobyerno], asin iyan magdadanay sagkod lamang.” (Daniel 2:44) Ipinahahayag kan mga tataramon na ini na an Kahadean nin Dios marigon na eestablisaron an pamamahala kaiyan sa bilog na daga. Paagi sa paghale sa nasyonal na mga linderos, hahalean nin saysay kan Kahadean an mga pagriribal. Saro pa, mantang an mga sakop kaiyan “mga tawong tinokdoan ni Jehova,” an saindang katoninongan “magigin abunda.” (Isaias 54:13) Bakong makangangalas na sinabi sato ni Jesus na mamibi sa Dios: “Dumatong logod an kahadean mo”!​—Mateo 6:10.

Paghale sa Relihiyosong mga Kaolangan

Hahaleon man nin Dios an relihiyosong mga kaolangan sa katoninongan. An relihiyon an dahelan sa pinakahalawig na armadong pag-iriwal sa historya​—an mga Krusada, o “Banal na mga Guerra,” na ilinansar ni Papa Urbano II kan 1095 C.E.a Sa satong siglo an klero nagin prominente sa pag-enganyar nin popular na pagsuportar para sa guerra, pati na an mga biyong sekular na klase.

Manongod sa kabtang nin mga iglesya na Kristiano sa ngaran durante kan Guerra Mundial I, an historyador na si Paul Johnson nagsurat: “An mga klerigo dai nakaya, asin sa kadaklan na kabtang habo, na enoton an Kristianong pagtubod sa nasyonalidad. Pinili kan kadaklan an pinakapasil na dalan asin ipinareho an Kristianismo sa patriotismo. An Kristianong mga soldados nin gabos na denominasyon sinadol na maggaradanan sa ngaran kan saindang Paraligtas.”

Mas dakol an ginibo kan relihiyon sa pagpalaad sa guerra kisa sa pagpatalubo nin katoninongan. Sa katunayan, ilinaladawan kan Biblia an falsong relihiyon bilang “patotot” na nagpapanigo sa horot kan mga poon kan kinaban. (Kapahayagan 17:​1, 2) Inaapod sia nin Dios na an pangenot na may kasalan na responsable sa pagpabolos nin dugo kan gabos na ginadan digdi sa daga. (Kapahayagan 18:24) Kaya, biyong hahaleon ni Jehova Dios an olang na ini sa katoninongan.​—Kapahayagan 18:​4, 5, 8.

Dawa pa mawara an nakakapabangang mga elemento na arog kan politika asin falsong relihiyon, an katoninongan nungkang magigin segurado kun dai hahaleon an pinakadakula sa gabos na parasutsut nin guerra​—si Satanas na Diablo. Iyan an pinakaultimong trabaho na gigibohon kan Kahadean nin Dios sa programa kaiyan na darahon an kompletong katoninongan digdi sa daga. An libro kan Biblia na Kapahayagan nagpapaliwanag na si Satanas ‘dadakopon’ asin ‘gagaposon’ patin ‘ihoholog sa bungaw’ “tanganing dai na nia madaya an mga nasyon.” Pakatapos kaiyan biyo siang lalaglagon.​—Kapahayagan 20:​2, 3, 10.

An panuga kan Biblia manongod sa katapusan nin guerra bakong daing kamanungdanan na pangarap. An areglo ni Jehova Dios para sa katoninongan ginibo na. An saiyang Kahadean inestablisar na sa langit asin andam nang gibohon an dugang pang mga paagi tanganing igarantiya an panglobong katoninongan. Mientras tanto, an minilyon na Saksi ni Jehova, na nagsusuportar sa langitnon na gobyernong ini, nakanood nang mamuhay sa katoninongan.

Malinaw nanggad, igwa kita nin mararahay na dahelan na maniwala na an mga guerra bakong dai malilikayan. Orog pang marahay, makakalaom kita sa harani nang aldaw na tatapuson ni Jehova sagkod lamang an ralaban. (Salmo 46:9) Sisiertohon nia na sa dai na mahahaloy magkakaigwa nin sarong kinaban na mayo nang guerra.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 7]

Puwede kamong mabuhay sa sarong bagong kinaban na mayo nang guerra