Tunay na Katoninongan​—Saen Magikan?

“Pinaoontok [ni Jehova] an mga ralaban sagkod sa kaporoporohi kan daga.” ​—SALMO 46:9.

1. Anong makangangalas na panugang katoninongan an nanonompongan niato sa hula ni Isaias?

“AN GIBOHON kan tunay na katanosan kaipuhan na magin katoninongan; asin an paglilingkod kan tunay na katanosan, katrangkilohan asin katiwasayan sagkod sa panahon na daing katapusan. Asin an sakuyang banwaan kaipuhan na mag-erok sa matoninong na erokan asin sa mga harong na may lubos na kompiansa patin sa trangkilong mga pahingaloan.” (Isaias 32:​17, 18) Kanigoan kagayon na panuga! Iyan panugang tunay na katoninongan na papangyayarihon nin Dios.

2, 3. Iladawan an tunay na katoninongan.

² Pero, ano an tunay na katoninongan? Iyan daw kadaihan sana nin guerra? O iyan daw peryodo sana na an mga nasyon nag-aandam para sa masunod na guerra? Pangatorogan sana daw an tunay na katoninongan? Mga hapot iyan na dian kinakaipuhan niato an masasarigan na simbag. Enot, an tunay na katoninongan labing marhay sa pangatorogan. An ipinanuga nin Dios na katoninongan minalampas sa ano man na puedeng imahinaron kan kinaban na ini. (Isaias 64:4) Iyan bakong katoninongan sa laog nin pirang taon o pirang dekada. Iyan nagdadanay sagkod lamang! Asin iyan bakong katoninongan na para sana sa nagkapirang piling indibiduwal​—kaiba dian an langit asin daga, mga anghel asin tawo. Iyan nakakaabot sa mga tawo kan gabos na nasyon, grupong etniko, tataramon, asin kolor. Mayo iyan nin mga sagkodan, olang, o pagkasudya.​—Salmo 72:​7, 8; Isaias 48:18.

³ An tunay na katoninongan nangangahulogan nin katoninongan kada aldaw. Iyan nangangahulogan na kamo nagmamata kada aga na daing iniisip na guerra, na dai naghahadit manongod sa ngapit nindo, ngapit kan saindong mga aki, minsan sa ngapit kan saindong mga makoapo. Iyan nangangahulogan nin lubos na katoninongan nin isip. (Colosas 3:15) Iyan nangangahulogan na mayo nang krimen, mayo nang kadahasan, mayo nang burulag na pamilya, mayo nang mga tawong daing harong, mayo nang mga tawong nagugutom o nanonoog sa lipot, asin mayo nang pagkadesesperar asin pagkasudya kan mawot. Orog pa ngani karahay, an katoninongan nin Dios nangangahulogan nin kinaban na mayo nin helang, kolog, kamondoan, o kagadanan. (Kapahayagan 21:4) Kanigoan kamakangangalas na paglaom an yaon sa sato na magkamit nin tunay na katoninongan sagkod lamang! Bako daw na ini an klase nin katoninongan asin kaogmahan na hinihimuyawot niato gabos? Bako daw na ini an klase nin katoninongan na maninigo niatong ipamibi asin pagmaigotan na kamtan?

An Nasudyang mga Paghihingoa nin Katawohan

4. Anong mga paghihingoa para sa katoninongan an ginibo kan mga nasyon, asin may anong mga resulta?

⁴ Sa laog nin dakol na siglo, an mga tawo asin nasyon nagtaram manongod sa katoninongan, pinagdebatehan an katoninongan, nagpirma nin ginatos na tratado sa katoninongan. Ano an nagin resulta? Sa nakaaging 80 taon, haros daing panahon na mayong nagraralaban na sarong nasyon o grupo. Malinaw, an katoninongan masakit na makamtan kan katawohan. Kaya an hapot, Taano ta nasudya an gabos na paghihingoa nin tawo na makaestablisar nin internasyonal na katoninongan, asin taano ta dai kaya nin tawo na papangyarihon an tunay na katoninongan na magdadanay?

5. Taano an mga paghihingoang pankatoninongan nin katawohan ta perming nasusudya?

⁵ An simpleng simbag iyo na an katawohan dai nagdolok sa tamang gikanan nin tunay na katoninongan. Nasa irarom kan impluwensia ni Satanas na Diablo, an mga tawo nag-establisar nin mga organisasyon na nagin biktima kan sadiri nindang mga kaluyahan asin bisyo​—an saindang kahanaban asin ambisyon, an saindang makosog na pagmawot na magkamit nin kapangyarihan asin kabantogan. Sinda naglaog sa mga institusyon nin mas halangkaw na inadalan asin nag-establisar nin mga institusyon na may taong sustento patin mga grupo nin mga ekspertong pararesolber sa mga problema, na nakaisip sana nin mas dakol na paagi nin pan-aapi asin paglaglag. Sa anong gikanan giniyahan an mga tawo? Saen sinda naglaom?

6, 7. (a) Anong rekord an ginibo kan Liga de Naciones para sa saiya man sana? (b) Ano an rekord kan Naciones Unidas?

⁶ Kaidtong 1919 an mga nasyon nagtiwala sa Liga de Naciones sa pag-establisar nin permanenteng katoninongan. Naraot an paglaom na iyan kan pagsalakay ni Mussolini sa Etiopia kan 1935 asin kan guerra sibil sa España poon kan 1936. An Liga nawara na kan pumutok an Guerra Mundial II kan 1939. An katoninongan daa dai ngani luminawig nin 20 taon.

⁷ Kumusta man an Naciones Unidas? Iyan daw nakatao nin ano man na tunay na paglaom para sa nagdadanay na katoninongan sa bilog na daga? Dai nanggad. Labing 150 guerra asin armadong iriwal an pinaglabanan poon sa pagkapinoon kaiyan kan 1945! Bakong makangangalas na si Gwynne Dyer, sarong taga-Canada na nagsisiyasat manongod sa guerra asin sa mga pinonan kaiyan, ilinadawan an NU bilang “sarong asosasyon nin ilegal na mga paraayam na nagin paraataman sa mga layas na hayop, bakong kasararoan nin mga banal,” asin “sarong daing kapangyarihan na institusyon na poro taram.”​—Ikomparar an Jeremias 6:14; 8:15.

8. Sa ibong kan saindang orolay na pankatoninongan, ano an ginigibo kan mga nasyon? (Isaias 59:8)

⁸ Sa ibong kan pag-orolay ninda manongod sa katoninongan, an mga nasyon padagos na nag-iimbento asin nagpoprodusir nin mga armas. An mga nasyon na nag-iisponsor nin mga komperensiang pankatoninongan sa parate iyo man sana an nangengenot sa pagprodusir nin mga armas. An mapuersang komersial na intereses sa mga nasyon na ini an nagpapalakop kan pagprodusir nin nakagagadan na mga armamento, kabale na an sa diablong mga nakatalbong na bomba na kada taon mga 26,000 na sibilyan na adulto asin aki an ginagadan o binabaldado. An kahanaban asin karatan an mga puersang nagmomotibar. An mga soborno asin kikbak kabtang na kan internasyonal na negosyo nin armas. An nagkapirang politiko pinayayaman an saindang sadiri sa paaging ini.

9, 10. Ano an naobserbaran nin mga eksperto sa kinaban mapadapit sa mga guerra asin paghihingoa nin tawo?

⁹ Kan Disyembre 1995, an Polakong pisiko asin nanggana nin Premyong Nobel sa Katoninongan na si Joseph Rotblat nangapodan sa mga nasyon na taposon na an paorumbasan sa armas. Sia nagsabi: “An solamenteng paagi na maolang [an bagong paorumbasan sa armas] iyo na kompletamenteng haleon an guerra.” Sa paghona daw nindo posible ining mangyari? Poon kan 1928 padagos, inaprobaran kan 62 na nasyon an Kontratang Kellogg-Briand, na isinisikwal an guerra bilang paagi sa paghusay nin mga problema. An Guerra Mundial II malinaw na nagpaheling na an kontrata dai lamang nin halaga.

¹⁰ Dai nanggad manenegaran na an guerra perming nagin singkogan sa dalan nin kasaysayan kan katawohan. Siring sa isinurat ni Gwynne Dyer, “an guerra sentrong institusyon sa sibilisasyon nin tawo, asin an kasaysayan kaiyan kapareho nanggad kalawig kan sibilisasyon.” Iyo, haros gabos na sibilisasyon asin imperyo nagkaigwa nin hinahangaan na eroe sa militar, nag-eeksister na mga hukbo, bantog na mga pakikilaban, garo sagradong mga akademya sa militar, asin nakatambak na mga armas. Minsan siring, an satong siglo mas midbid sa guerra kisa sa arin man na ibang siglo, kapwa sa pagigin mapanlaglag asin sa kadakolan kan nagadan.

11. Anong pundamental na bagay an nalingawan kan mga namomoon sa kinaban sa saindang paghanap nin katoninongan?

¹¹ Malinaw na inignoro kan mga namomoon sa kinaban an pundamental na kadonongan kan Jeremias 10:23: “Aram kong marhay, O Jehova, na bakong sadiri nin tawo an saiyang dalan. Mayo sa tawong naglalakaw an kakayahan na giyahan man lamang an saiyang lakad.” Kun an Dios iniignoro, dai puedeng magkaigwa nin tunay na katoninongan. Kun siring, an gabos daw na ini nangangahulogan na an guerra dai maeebitaran sa sarong sibilisadong sosyedad? Nangangahulogan daw iyan na an katoninongan​—tunay na katoninongan—​sarong imposibleng pangatorogan?

Pag-aram sa Pinakagamot na Causa

12, 13. (a) Ano an ihinahayag kan Biblia kun dapit sa pundamental, dai naheheling na causa nin guerra? (b) Paano irinayo ni Satanas an atension nin katawohan sa tunay na solusyon sa mga problema kan kinaban?

¹² Tanganing masimbag an mga hapot na iyan, kaipuhan niatong masabotan an mga causa nin guerra. An Biblia malinaw na nagsasabi na an rebeldeng anghel na si Satanas iyo an orihinal na “paragadan” asin “putikon” asin na “an bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot.” (Juan 8:44; 1 Juan 5:19) Ano an ginibo nia tanganing palakopon an saiyang mga pakana? Mababasa niato sa 2 Corinto 4:​3, 4: “Kun, ngonyan, an maogmang bareta na samong ipinapahayag natatahoban, iyan natatahoban sa mga mapapahamak, na dian sa sainda binuta kan dios kan palakaw na ini nin mga bagay an isip kan mga dai nagtutubod, tanganing an liwanag kan mamuraway na maogmang bareta manongod ki Cristo, na iyo an ladawan nin Dios, dai sumirang.” Ginigibo ni Satanas an gabos na mapupuede tanganing irayo an atension kan katawohan sa Kahadean nin Dios bilang an solusyon sa mga problema kan kinaban. Binubuta asin linilingling nia an mga tawo paagi sa nakababangang sosyal, politikal, asin relihiosong mga isyu, kaya an mga ini nagigin garo baga mas mahalaga kisa sa pamamahala nin Dios. An dai pa sana nahahaloy na pag-alimbukad nin nasyonalismo sa bilog na kinaban sarong halimbawa kaiyan.

¹³ Pinalalakop ni Satanas na Diablo an nasyonalismo asin tribalismo, an paniniwala sa pagigin superyor nin sarong nasyon, rasa, o tribo kisa sa iba. An hararom an pagkagamot na mga pagkaongis na napogolan sa laog nin dakol na siglo ibinabalik tanganing magsutsut nin mas dakol na guerra asin iriwal. Si Federico Mayor, an direktor-heneral kan UNESCO, nagpatanid manongod sa tendensiang ini: “Dawa sa lugar na dati lakop an pagpabaya sa ibang paniniwala, an pagbalyo pasiring sa pagkatakot sa mga dayo nagigin mas risa, asin an chauvinista o rasistang mga tataramon na garo nakaagi na mas parate nang nadadangog.” Ano an nagin resulta? An nakapangigirabong lagduan na mga pangadan sa dating Yugoslavia asin an grabeng garadanan sa pag-oltanan nin mga tribo sa Rwanda duwa sana sa siring na mga pangyayari na napabaretang marhay.

14. Paano ilinaladawan kan Kapahayagan 6:4 an ralaban asin an epekto kaiyan sa satong panahon?

¹⁴ An Biblia naghula na sa panahon kan katapusan kan palakaw na ini, an sarong mapulang kabayo, na nagsisimbolo sa guerra, madalagan sa bilog na daga. Mababasa niato sa Kapahayagan 6:4: “May saro pang nagluwas, sarong mapulang kabayo; asin itinogot sa nangangabayo dian na haleon an katoninongan sa daga tangani sindang maggaradanan; asin may dakulang minasbad na itinao sa saiya.” Poon kan 1914 naheling niato an simbolikong nangangabayong ini na ‘hinale an katoninongan,’ asin an mga nasyon nagpadagos na nag-iiriwal asin nagraralaban.

15, 16. (a) Ano an nagin kabtang nin relihion sa mga guerra asin paggaradanan? (b) Ano an saboot ni Jehova manongod sa ginibo nin mga relihion?

¹⁵ An dai dapat na lingawan iyo an nagin kabtang kan relihion sa mga guerra asin paggaradanan na ini. An sagom sa dugong kasaysayan kan katawohan sa dakulang paagi ikaaatribwir sa nakalalagalag na impluwensia nin falsong relihion. An teologong Katoliko na si Hans Küng nagsurat: “Dai madedeharan na sa negatibo, mapanlaglag na mga termino dakula an ikinontribwir asin padagos na ikinokontribwir [nin mga relihion]. Sinda an may paninimbagan sa dakol na ralaban, madugong iriwal, ‘relihiosong mga guerra’ pa ngani; . . . asin totoo man ini mapadapit sa duwang guerra mundial.”

¹⁶ Ano daw an saboot ni Jehova Dios manongod sa kabtang kan falsong relihion sa paggaradanan asin mga guerra? An akusasyon nin Dios sa falsong relihion, na nakarekord sa Kapahayagan 18:​5, nagsasabi: “An saiyang mga kasalan nakaabot na sagkod sa langit, asin ginirumdom na nin Dios an saiyang mga gibo nin inhustisya.” An pakipagkasapakat kan falsong relihion sa politikal na mga namomoon kan kinaban nagbunga nin grabe kadakulang pagkakasala sa dugo, grabe kadakol na natipon na kasalan, kaya dai na iyan kayang ignorohon nin Dios. Madali na niang haleon nin biyo an singkogan na ini sa dalan pasiring sa tunay na katoninongan.​—Kapahayagan 18:21.

An Dalan Pasiring sa Katoninongan

17, 18. (a) Taano ta bako sanang pangatorogan na harayo sa katunayan an maniwala na posible an daing katapusan na katoninongan? (b) Ano na an ginibo ni Jehova tanganing seguradohon na maabot an tunay na katoninongan?

¹⁷ Kun an mga tawo, paagi sa mga ahensia na siring baga kan Naciones Unidas, dai makapangyayari nin tunay asin nagdadanay na katoninongan, saen magikan an tunay na katoninongan, asin paano? Saro sana daw na pangatorogan na harayo sa katunayan an maniwala na posible an daing katapusan na katoninongan? Bako kun kita madolok sa tamang gikanan nin katoninongan. Asin siisay iyan? An Salmo 46:9 minasimbag paagi sa pagsabi sa sato na “pinaoontok [ni Jehova] an mga ralaban sagkod sa kaporoporohi kan daga. An arko saiyang binabari asin pinagpuputolputol an garod; an mga karro saiyang sinosolo sa kalayo.” Asin pinonan na ni Jehova an proseso nin pagtapos sa mga ralaban asin pag-establisar sa tunay na katoninongan. Paano? Paagi sa pagpatukaw ki Cristo Jesus sa saiyang lehitimong trono sa Kahadean kan 1914 asin paagi sa pagpalakop kan pinakadakulang edukasyonal na kampanya para sa katoninongan sa kasaysayan nin katawohan. An makahulang mga tataramon sa Isaias 54:13 nag-aasegurar sa sato: “An gabos mong aki magigin mga tawong tinokdoan ni Jehova, asin an katoninongan kan saimong mga aki magigin abunda.”

¹⁸ An hulang ini nag-iilustrar kan prinsipyo nin causa asin epekto​—na an boot sabihon, an lambang epekto igwa nin causa. Sa kasong ini, an pagtotokdo ni Jehova​—an causa—​binabago an mga tawong parapakilaban na magin mga tawong mamomoton sa katoninongan na may pakipagkatoninongan sa Dios. An epekto iyo an pagkaliwat nin puso na nagpapangyari sa mga tawo na magin mamomoton sa katoninongan. An pagtotokdong ini na nakapababago sa puso asin isip nin mga tawo naglalakop minsan ngonyan sa bilog na kinaban mantang minilyon an nagsusunod sa halimbawa kan “Prinsipe nin Katoninongan,” si Jesu-Cristo.​—Isaias 9:6.

19. Ano an itinokdo ni Jesus manongod sa tunay na katoninongan?

¹⁹ Asin ano an itinokdo ni Jesus manongod sa tunay na katoninongan? Sia nagtaram bako sanang manongod sa katoninongan sa pag-oltanan nin mga nasyon kundi manongod sa katoninongan sa pag-oltanan nin mga tawo sa saindang mga relasyon asin manongod sa panlaog na katoninongan na bunga nin marahay na konsensia. Sa Juan 14:​27, mababasa niato an mga tataramon ni Jesus sa saiyang mga parasunod: “Winawalatan ko kamo nin katoninongan, itinatao ko sa saindo an sakong katoninongan. Dai ko iyan itinatao sa saindo siring sa pagtao kaiyan kan kinaban. Dai mahadit an saindong puso ni matakot man.” Paano napapalaen an katoninongan ni Jesus sa katoninongan kan kinaban?

20. Paagi sa ano na papangyayarihon ni Jesus an tunay na katoninongan?

²⁰ Enot, an katoninongan ni Jesus konektadong marhay sa saiyang mensahe nin Kahadean. Aram nia na an matanos na langitnon na gobyerno, na kompuesto ni Jesus asin kan 144,000 na kairibang namamahala, iyo an matapos sa guerra asin mga parasutsut nin guerra. (Kapahayagan 14:​1, 3) Aram nia na iyan an magpapangyari kan matoninong na paraisong mga kamugtakan na iinalok nia sa parakasala na nagadan sa kataed nia. Dai sia inalok ni Jesus nin lugar sa langitnon na Kahadean, kundi sia nagsabi: “Sa katotoohan sinasabi ko sa saimo ngonyan, Ika makakaibahan ko sa Paraiso.”​—Lucas 23:43.

21, 22. (a) Anong makangangalas na nakasusustenir na paglaom an kaiba sa tunay na katoninongan? (b) Ano an dapat niatong gibohon tanganing maheling an bendisyon na iyan?

²¹ Aram man ni Jesus na an saiyang Kahadean magpapangyari nin karangahan sa gabos na nagmomondo na naggigibo nin pagtubod sa saiya. Kabale sa saiyang katoninongan an makangangalas na nagsusustenir na paglaom na pagkabuhay liwat. Girumdoma an saiyang nakaparirigon sa boot na mga tataramon na yaon sa Juan 5:​28, 29: “Dai kamo magngalas kaini, huli ta an oras maabot na an gabos na nasa mga lolobngan nin girumdoman makadadangog kan saiyang tingog asin maruluwas, idtong naggiribo nin marahay sa pagkabuhay liwat sa buhay, idtong naggiribo nin maraot sa pagkabuhay liwat sa paghokom.”

²² Kamo daw nagtatanaw sa panahon na iyan? Nagadanan na daw kamo nin mga namomotan? Kamo daw naghihimuyawot na maheling giraray sinda? Kun siring akoon nindo an katoninongan na iinaalok ni Jesus. Magkaigwa nin pagtubod na arog kan ki Marta, an tugang ni Lazaro, na nagsabi ki Jesus: “Aram ko na sia mabubuhay sa pagbuhay liwat sa huring aldaw.” Alagad mangnoha an nakarerepreskong simbag ni Jesus ki Marta: “Ako iyo an pagkabuhay liwat asin an buhay. An naggigibo nin pagtubod sa sako, minsan pa sia magadan, mabubuhay; asin an gabos na nabubuhay asin naggigibo nin pagtubod sa sako dai na noarin man magagadan. Minatubod ka kaini?”​—Juan 11:​24-26.

23. Taano an tamang kaaraman sa Tataramon nin Dios ta kaipuhan na marhay sa pagkamit nin tunay na katoninongan?

²³ Puede man kamong tumubod asin makinabang sa panugang iyan. Paano? Paagi sa pagkamit nin tamang kaaraman sa Tataramon nin Dios. Mangnoha kun paano idinoon ni apostol Pablo an halaga nin tamang kaaraman: “Kami . . . dai nag-ontok sa pagpamibi para sa saindo asin sa paghagad na kamo mapano kan tamang kaaraman sa saiyang kabotan sa bilog na kadonongan asin espirituwal na pakatalastas, tanganing maglakaw na angay ki Jehova sa katuyohan na lubos na makapaogma sa saiya mantang kamo padagos na nagbubunga sa gabos na marahay na gibo asin nag-ooswag sa tamang kaaraman dapit sa Dios.” (Colosas 1:​9, 10) An tamang kaaraman na ini an makombensir sa saindo na si Jehova Dios an gikanan nin tunay na katoninongan. Sasabihon man kaiyan sa saindo an dapat nindong gibohon ngonyan tanganing makaiba nindo an salmista sa pagsabi: “Sa katoninongan ako mahigda asin matotorog, huli ta ika sana, O Jehova, an nagpapaontok sa sako sa katiwasayan.”​—Salmo 4:8.

Ikapaliliwanag daw Nindo?

◻ Taano ta perming nasusudya an mga paghihingoang pankatoninongan nin tawo?

◻ Ano an pinakagamot na causa nin guerra?

◻ Taano an nagdadanay na katoninongan ta bakong pangatorogan na harayo sa katunayan?

◻ Ano an gikanan nin tunay na katoninongan?

[Retrato sa pahina 8]

An tunay na katoninongan bakong pangatorogan. Iyan panuga nin Dios

[Retrato sa pahina 10]

Poon kan 1914 an simbolikong nangangabayo sa mapulang kabayo hinale an katoninongan digdi sa daga

[Retrato sa pahina 11]

Makatatao daw nin katoninongan an relihion asin an NU?

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Retrato kan NU