An Panuga na Sarong Kinaban na Mayo nin Karatan
AN KARATAN nakalaog na sa gabos na kabtang nin sosyedad. Baga man iyan sa gobyerno, siensia, isport, relihiyon, o negosyo, an karatan garo baga dai na mapopogolan.
Sa bilog na kinaban, an makamomondong mga bareta nin iskandalo huli sa karatan nagigin tampok sa media. An dakol na nanuga na maglilingkod sa intereses kan banwaan nabubuyagyag na sadiring intereses an inaasikaso paagi sa pag-ako nin mga suhol asin kickback. Lakop an inaapod na krimen na gibo nin mga de-propesyon. Padakol nang padakol na tawo na may halangkaw na kamugtakan sa sosyedad o ekonomiya an nagkakasala nin magabat na moral asin kriminal na mga pagbalga na konektado sa saindang regular na mga okupasyon.
Igwa nin naggagrabeng paghadit manongod sa inaapod kan sarong babasahon sa Europa na “‘karatan kan mga nasa halangkaw na posisyon’—an ugale na an nangongorog na mga opisyal, ministro sa gobyerno asin, parateng marhay, mga namomoon sa estado naghahagad nin mga suhol bago aprobaran an darakulang barakalon asin proyekto.” Sa sarong nasyon an “duwang taon na imbestigasyon nin pulisiya asin haros aroaldaw na pag-arestar dai pa giraray nakaoolang sa mga dai na mababago an karatan,” nagsabi an Britanong magasin na The Economist.
Huli sa siring kalakop na karatan, dakol sa ngonyan an nakakamate na mayo ni saro na mapagtitiwalaan ninda. Kapareho an saindang mga saboot sa parasurat sa Biblia na si David kan sia magsabi: “Sinda gabos suminiblag, sinda gabos magkakaagid na maraot; dai nin siisay man na naggigibo nin marahay, dai ni saro.”—Salmo 14:3.
Paano nindo napapangganahan an katunayan nin lakop na karatan? An kadaklan na tawo ngonyan iniignoro na sana iyan. Alagad minsan kun ignorohon nindo an karatan, madadanyaran pa man giraray kamo kaiyan. Paano?
An Karatan Nakakaapektar sa Saindo
Kapwa an gibo nin mga nasa posisyon asin sadit na karatan pinalalangkaw an kantidad nin mga barakalon, pinabababa an kuwalidad nin mga produkto, asin minaresulta sa mas kadikit na trabaho asin mas hababang suweldo. Halimbawa, kinakarkulo na an mga krimen na siring baga kan pagdispalko asin pandadaya kisuerra sampulong doble an napipierde kisa sa pinag-iribang napipierde sa pananalakat, paghabon, asin pan-iikit. An The New Encyclopædia Britannica (1992) nagsasabi na “an napipierde sa krimen nin mga korporasyon sa Estados Unidos kinakarkulong $200,000,000,000 sa sarong taon—tolong doble kan napipierde sa organisadong krimen.” Ipinaliliwanag kan reperensiang ini na minsan ngani an mga epekto dai tolos maheheling, “an siring na mga krimen igwa nin dakulang epekto sa seguridad kan mga trabahador, konsumidor, asin kan palibot.”
An makamomondong mga resulta nin karatan nagpapagirumdom sa sato kan mga tataramon ni Hadeng Salomon: “Ako mismo nagbuwelta tanganing maheling ko an gabos na pan-aapi na ginigibo sa sirong kan aldaw, asin, uya! an mga luha kan mga inaapi, alagad mayo sindang pararanga; asin sa kampi kan saindang mga paraapi igwa nin kapangyarihan, kaya mayo sinda nin pararanga.”—Eclesiastes 4:1.
Kun siring, aakoon na sana daw niato an karatan? Dai na daw iyan malilikayan? An saro daw na kinaban na mayo nin karatan sarong imposibleng pangatorogan? Bako nanggad! Itinotokdo sa sato kan Biblia na hahaleon na sa dai mahahaloy an inhustisya asin katampalasanan.
Kun Ano an Sinasabi sa Sato kan Biblia
Sinasabi sa sato kan Biblia na nagpoon an karatan kan magrebelde tumang sa Dios an sarong makapangyarihan na anghel asin inagyat an enot na mag-agom na umiba sa saiya. (Genesis 3:1-6) Mayong marahay na ibinunga an saindang makasalan na dalan. Imbes, poon kan aldaw na magkasala si Adan asin Eva tumang ki Jehova Dios, nagpoon sindang magsakit huli sa maraot na mga resulta nin karatan. An saindang hawak nagpoon nang luway-luway na magruro, pasiring sa dai malilikayan na kagadanan. (Genesis 3:16-19) Poon kaidto, an kasaysayan pano nin mga halimbawa nin pagsuhol, panlalansi, asin pandadaya. Minsan siring, an kadaklan na nakakakomitir garo baga nakakalikay sa padusa.
Bakong siring sa ordinaryong mga kriminal, an maraot na mga namamahala asin politiko bihirang mabilanggo o isinusulit an saindang ilegal na ganansia. Huli sa pagigin sekreto nin mga suhol, kickback, asin soborno, parateng depisil na ibuyagyag an karatan nin mga nasa posisyon. Pero dai ini nangangahulogan na an sarong kinaban na mayo nin karatan sarong imposibleng pangatorogan.
An pagkakalda sa karatan magikan sa Kaglalang nin tawo, si Jehova Dios. An paggibo nin Dios nin aksion iyo an solamenteng solusyon. Taano? Huli ta an dai naheheling na kaiwal nin katawohan, si Satanas na Diablo, padagos na ilinalagalag an katawohan. Siring kan mababasa niato sa 1 Juan 5:19, “an bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot.” Ano pa an ibang dahelan kan pagdakol nin karatan—na an dakol kaiyan ginigibo na mayong padusa?
Minsan guranong paghihingoa nin tawo dai makakadaog ki Satanas asin sa saiyang mga demonyo. Solamente an paggibo nin Dios nin aksion an makakagarantiya sa makinuyog na katawohan “kan mamuraway na katalingkasan kan mga aki nin Dios.” (Roma 8:21) Nanunuga si Jehova na sa dai na mahahaloy si Satanas tatawan nin restriksion tanganing dai na sia makapandaya sa katawohan. (Kapahayagan 20:3) Mientras tanto, kun mawot niato na mabuhay sa mayo nin karatan na bagong kinaban nin Dios, kaipuhan niatong sayumahan an maraot na mga dana kan kinaban na ini.
Puwedeng Magbago an mga Tawo
Kan mga aldaw ni Jesu-Cristo, igwa nin mga nag-abuso kan saindang kapangyarihan asin inapi an saindang kapwa. Halimbawa, bantog sa karatan an mga parakolekta nin buhis huli sa saindang maraot na mga gibo. Ini sa ibong kan malinaw na pagboot nin Dios: “Dai kamo mag-ako nin suhol, huli ta an suhol binubuta an mga tawong malinaw an pagheling asin nakakabiribid kan mga tataramon nin matanos na mga tawo.” (Exodo 23:8) Si Zaqueo, sarong namomoon na parakolekta nin buhis, nag-admitir na nangikil sia paagi sa falsong akusasyon. Alagad imbes na sumuportar sa mahiwas na sosyal na reporma, nakimaherak si Jesus sa mga indibiduwal na magsolsol asin bayaan an saindang maraot na mga dana. Bilang resulta, an midbid na maraot na mga parakolekta nin buhis siring baga ki Mateo asin Zaqueo binayaan an saindang dating estilo nin pamumuhay.—Mateo 4:17; 9:9-13; Lucas 19:1-10.
An mga kalabot sa bakong sadiosan na mga paggawe ngonyan masasayumahan man an karatan paagi sa pagsolog “kan bagong pagkatawo na linalang oyon sa kabotan nin Dios sa tunay na katanosan asin kaimbodan.” (Efeso 4:24) Tibaad bakong pasil na bayadan nin sadiosan an mga buhis o umontok sa pakikikabtang sa kustionableng mga pakana. Minsan siring, bawi man an mga pakinabang sa ano man na paghihingoa.
Bako nang impluwensiado kan maraot na kinaban na ini, an mga nagmamakolog sa karahayan kan iba nagkakamit nin panlaog na katoninongan. Mayo nin takot na madakop sa paggibo nin sala. Imbes, nagkakamit sinda nin marahay na konsensia. Inaarog ninda an halimbawa sa Biblia ni Daniel na propeta. Nagsasabi an tala sa Biblia na an haralangkaw na opisyal daing ontok na naghahanap nin sarahotan tumang ki Daniel. “Alagad, mayo sindang nakuang sarahotan o maraot, huli ta sia tunay asin mayong nakua saiyang kapabayaan o maraot na bagay.”—Daniel 6:4.
An Panuga ni Jehova
Nanunuga si Jehova na “minsan pa an parakasala gumibo nin maraot nin sanggatos na beses asin magpadagos nin haloy sono sa gusto nia, alagad aram ko man na marahay an mangyayari sa mga natatakot sa tunay na Dios, huli ta sinda natakot sa saiya. Alagad mayo nin mangyayaring marahay sa maraot, ni mapalalawig man an saiyang mga aldaw na siring sa anino, huli ta sia mayo nin takot sa Dios.”—Eclesiastes 8:12, 13.
Abaang kaginhawahan kun an karatan dai na nagigin dahelan nin kamondoan! Kanigoan na bendisyon na mabuhay sagkod lamang sa sarong kinaban na mayo nin karatan! Bako ining imposible! Nagtataram an Biblia manongod sa “paglaom sa buhay na daing katapusan na ipinanuga nin Dios, na dai makakapagputik, bago an mga panahon na daing sagkod.” (Tito 1:2) Kun ikinaoongis nindo an karatan asin namomoot kamo sa katanosan, dakula an posibilidad na maheling nindo an kaotoban kan panuga nin Dios na sarong kinaban na mayo nin karatan.
[Retrato sa pahina 4]
An karatan lakop sa gobyerno asin mga negosyo
[Retrato sa pahina 5]
An karatan parateng nakaaapektar sa mga pakikitransaksion sa mga opisyal na naglilingkod sa publiko