Korapsion—Gurano Iyan Kalakop?
“An kompanya mi nagtatao nin serbisyo sa sarong ahensia kan lokal na gobyerno. Sa parate, kaipuhan ming maghalat nin duwa o tolong bulan tanganing makua an bayad sa mga serbisyong iyan. Pero, dai pa sana nahahaloy, inapodan ako nin sarong empleyado kan gobyerno. Nag-alok sia na paparikason nia an pagbayad—kun tatawan mi sia nin kikbak.”—JOHN.a
NAGIN biktima ka na daw nin korapsion? Tibaad bako man arog kan nasambitan sa itaas, pero siertong namamatean mo an mga epekto nin korapsion.
Segun sa Transparency International’s (TI) 2011 Corruption Perceptions Index,b “an dakulang mayoriya kan 183 na nasyon asin teritoryo na inebalwar may iskor na hababa sa lima sa basehan na 0 (grabeng korapsion) sagkod 10 (mayo lamang korapsion).” Duwang taon bago kaiyan, inadmitir kan TI na ihinayag sa saindang 2009 taonan na report an realidad kan lakop na korapsion: “Malinaw na mayong rehion sa kinaban an dai apektado kan peligro nin korapsion.”
“An korapsion iyo an pag-abuso sa ipinagkatiwalang kapangyarihan para sa pansadiring kapakinabangan. Nadadanyaran kaiyan an gabos na an buhay, pagbuhay o kaogmahan nakadepende sa integridad kan mga tawong nasa katongdan na may autoridad.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL
Sa nagkapirang kamugtakan, an mga epekto kan korapsion puedeng magin kapahapahamak. Halimbawa, an magasin na Time nagbareta na minsan paano an “korapsion asin kapabayaan” an responsable sa pagkagadan nin kadakol na tawo sa grabeng linog na nangyari sa Haiti kan 2010. Sinabi pa kaiyan: “Itinotogdok an mga edipisyo na haros mayo nin konsultasyon sa mga inhenyero asin kadakol na suhol sa mga inspektor daa nin gobyerno.”
Igwa daw nin permanenteng solusyon sa korapsion na nagpapasakit sa mga tawo? Tanganing masimbag iyan, kaipuhan niatong masabotan an pangenot na mga dahilan nin korapsion. Totokaron niato iyan sa sunod na artikulo.
a Sinalidahan an ngaran.
b “Pinagsusunodsunod kan Corruption Perceptions Index an mga nasyon segun sa naaaraman nindang lebel nin korapsion kan pampublikong mga ahensia nin gobyerno.”—Transparency International.