Pagsunod sa mga Lakad kan Sakong mga Magurang

ISINAYSAY NI HILDA PADGETT

“An sakong buhay dusay sa paglilingkod sa Kaharohalangkawe,” an mababasa sa bareta sa diaryo, “asin dai ako puedeng maglingkod sa duwang kagurangnan.” An mga tataramon na iyan gikan sa sakong pahayag sa mga autoridad kan British Ministry of Labour and National Service kan 1941 nag-atubang kan sakong rason sa pagsayuma sa saindang pagboot na ako magserbisyo sa ospital durante kan Guerra Mundial II. Dai nahaloy pakatapos kaidto ako ipinahayag na may sala asin nasentensiahan nin tolong bulan na pagkabilanggo huli sa sakong pagsayuma.

ANO an nagdara sa sako sa masakit na kamugtakan na ini? Dai, bako iyan na sa-aking kapritso o rebeldeng paggawe. Imbes, an mga rason masususog kaidtong panahon na ako aki pa.

An Kaigotan ni Tatay Para sa Kahadean

Namundag ako kan Hunyo 5, 1914, sa Horsforth harani sa Leeds, sa amihanan nin Inglaterra. An sakong mga magurang, si Atkinson asin Pattie Padgett, mga paratokdo sa pan-Domingong eskuelahan asin miembro nin koro sa Kapilya kan Orihinal na Metodista kun saen si Tatay an nagtotogtog kan organo. Kan ako omboy pa, maogma an samong harong apuera sa sarong bagay. Ikinahadit ni Tatay an mga kamugtakan sa kinaban. Naongis sia sa guerra asin kadahasan asin nagtubod sa pagboot kan Biblia: “Dai ka maggadan.”​—Exodo 20:​13, King James Version.

Kan 1915 sinadol kan gobyerno an gabos na hoben na lalaki na boluntaryong umiba sa hukbo asin sa siring makalikay sa pirit na pagsoldados. May mga pag-agam-agam na si Tatay bilog na aldaw na nagtindog na naooranan sa paghalat kan saiyang turno na magparehistro bilang soldados. Kan sunod mismong aldaw, naliwat an saiyang bilog na buhay!

Mantang nagtatrabaho bilang tubero sa sarong dakulang harong, nakipag-olay sia sa ibang trabahador manongod sa mga pangyayari sa kinaban. An hardinero tinawan sia nin sarong sadit na tract, an Gathering the Lord’s Jewels. Ipinuli iyan ni Tatay, binasa iyan, asin binasa liwat iyan. “Kun iyan an katotoohan,” sabi nia, “kun siring sala na an gabos na iba pa.” Kan sunod na aldaw, naghagad sia nin dugang na impormasyon, asin sa laog nin tolong semana sagkod na maagahon na, pinag-adalan nia an Biblia. Aram niang nanompongan na nia an katotoohan! Kan Domingo, Enero 2, 1916, an saiyang dayari nagsasabi: “Nagduman sa Kapilya pagkaaga, nagduman sa I.B.S.A. [International Bible Students Association, na apod kaidto sa Mga Saksi ni Jehova sa Inglaterra] pagkabanggi​—na pinag-aadalan an Hebreo 6:​9-20—​an enot kong pagsongko sa mga tugang.”

Dai nahaloy luminataw an pagtumang. An samong paryentes asin mga karelihion naghona na nabubua na si Tatay. Alagad nagdesisyon na sia. Nagin pangenot sa buhay nia an mga pagtiripon asin pag-adal, asin pag-abot nin Marso sinimbolisaran nia an saiyang pagdusay ki Jehova paagi sa bautismo sa tubig. Pakalihis nin nagkapirang semana nin solong pagduman ni Tatay sa mga pagtiripon, nagpondo na sa pagkontra si Nanay. Ibinugtak nia ako sa karukaruwahe sa aki asin linakaw an walong kilometro pasiring sa Leeds, na uminabot kan patapos na an pagtiripon. Maiimahinar nindo an kagayagayahan ni Tatay. Poon kaidto, an samong pamilya nagkasararo sa paglilingkod ki Jehova.

Masakiton an kamugtakan ni Tatay​—sarong boluntaryo sa hukbo dangan pagpirang semana, nagin saro na nagsasayumang magsoldados basado sa relihiosong mga prinsipyo. Kan apodon nagsayuma siang magkapot nin badil, asin kan Hulyo 1916 inatubang nia an enot sa limang pagbista sa korte-militar, na nasentensiahan nin 90 aldaw na pagkabilanggo. Pagkaotob kan enot na sentensia, si Tatay nagkaigwa nin duwang semanang bakasyon, na sinundan nin saro pang pagbista sa korte-militar asin 90 pang aldaw sa bilanggoan. Kasunod kan saiyang ikaduwang termino nin pagkabilanggo, ibinalyo sia sa Royal Army Medical Corps, asin kan Pebrero 12, 1917, nagbiahe sia sakay sa bapor nin mga soldados pasiring sa Rouen, Pransia. An saiyang dayari nagsasabi na duman nag-oorog an saiyang pagkabalde kada aldaw sa saiyang situwasyon. Narealisar nia na binobolong sana nia an mga soldados tanganing sinda makabalik asin makilaban.

Sa giraray nagsayuma siang makikooperar. Kan panahon na ini an korte-militar sinentensiahan sia nin limang taon sa militar na bilanggoan kan Britania sa Rouen. Kan pigpaparahagad ni Tatay na ibalyo sia sa sarong bilanggoan sibil bilang saro na nagsasayumang magsoldados basado sa relihiosong mga prinsipyo, pinadusahan sia nin tolong bulan na tinapay asin tubig sana an pagkakan, na sinundan kan regular na pagkakan sa bilanggoan sagkod na luminangkaw an saiyang gabat; dangan inootro an bilog na proseso. Pinosasan sia na an saiyang mga kamot nasa likod kun aldaw asin an saiyang mga kamot nasa atubangan kun banggi asin kun oras nin pagkakan. Sa bilog niang buhay, may mga pinilaan sia sa saiyang mga pupulsohan kun saen an saditon na mga posas isinigpit na dokot sa saiyang laman, na nagbunga nin nagnananang mga lugad. An saiyang tabay may kadena man na nakatakod sa saiyang habayan.

An mga autoridad sa hukbo ginibo an gabos nindang makakaya na paluyahon an saiyang marigon na determinasyon alagad mayong nangyari. Kinua sa saiya an saiyang Biblia asin mga libro. Daing nakaaabot sa saiyang mga surat hale sa harong, ni may surat man siang ikinapadadara. Pakalihis nin duwang taon nagdesisyon siang ipaheling an saiyang sinseridad paagi sa pagsayumang magkakan. Sa laog nin pitong aldaw nagdanay sia sa saiyang desisyon, na dai nagkakakan ni nag-iinom, na nagresulta sa pagbalyo sa saiya sa ospital kan bilanggoan, na grabe na an kamatean. Pinatunayan nia an saiyang sinseridad minsan ngani haros mawaran sia nin buhay bilang resulta. Pakalihis nin mga taon inadmitir nia na napasala sia na isapeligro an saiyang buhay sa paaging ini, asin nungka na niang ootrohon iyan.

Natapos an guerra kan Nobyembre 1918 na si Tatay nabibilanggo pa sa Rouen, alagad amay kan sunod na taon, ibinalyo sia sa bilanggoan sibil sa Inglaterra. Imahinara an saiyang kagayagayahan na maresibi an gabos na surat ni Nanay asin mga padara na natipon, kaiba an mahal niang marhay na Biblia asin mga libro! Dinara sia sa Bilanggoan sa Winchester, kun saen nasabat nia an sarong solterong tugang na kapareho nia an mga eksperyensia kan panahon nin guerra. Frank Platt an saiyang ngaran, na kan huri dakol na taon na naglingkod sa Bethel sa Londres. Nag-olay sinda na maghelingan kan sunod na aldaw, alagad kan aldaw na idto si Frank ibinalyo na sa ibang lugar.

Kan Abril 12, 1919, si Nanay nakaresibi nin telegrama: “Haleluya! Ako mapuli na​—maapod sa Londres.” Kanigoan na panahon nin paggayagaya pakalihis nin tolong taon nin pagbalo, kasakitan, asin pagkasuhayan! An enot na inisip ni Tatay mag-apod asin makipaghelingan sa mga tugang sa Bethel sa Londres. Sa 34 Craven Terrace, sia nag-ako nin mamomoton na pag-istimar. Pakatapos na magkarigos asin mag-ahit patin magsulog nin sinubling amerikana asin kopya, nagpuli si Tatay. Maiimahinar daw nindo an paghirelingan mi liwat? Magsisingko anyos na ako kaidto, asin dai ko sia matandaan.

An enot na pagtiripon na inatenderan ni Tatay pakatapos na makamtan an saiyang katalingkasan iyo an Memorial. Pagkasakat sa hagyan palaog sa tiriponan, an enot niang nasabat iyo si Frank Platt, na ibinalyo sa sarong militar na ospital sa Leeds. Kanigoan an saindang kagayagayahan sa pag-estoryahan kan saindang mga eskperyensia! Poon kaidto sagkod na sia nakaluwas, samo an ginibo ni Frank na saiyang ikaduwang harong.

An Maimbod na Paglilingkod ni Nanay

Sa bilog na panahon na mayo si Tatay, naglabandera si Nanay tanganing madagdagan an saiyang dikit na entrada gikan sa gobyerno. Mabooton sa samo an mga tugang. Kada pirang semana an saro sa kamagurangan sa kongregasyon nagtatao sa saiya nin sarong sadit na sobre na igwa nin regalo hale sa sarong dai nagpamidbid. Perming sinasabi ni Nanay na an pagkamoot kan mga tugang an nagpadayupot sa saiya ki Jehova asin nakatabang sa saiya na makatagal sa masakit na mga panahon na idto. Maimbod siang nag-aatender sa mga pagtiripon sa kongregasyon durante kan panahon na mayo si Tatay. An pinakamakuring pagbalo sa saiya kan, sa laog nin labing sarong taon, dai nia aram kun baga buhay pa o gadan na si Tatay. Bilang dugang pang problema, kan 1918 kami ni Nanay pareho nagkatrangkaso Española. Nagagadan an mga tawo sa bilog na palibot niamo. An kataraed na minatabang sa kataraed naoolakitan kan helang asin nagkagaradan. Daing duwa-duwa na an mga kakulangan nin kakanon kan panahon na idto nakapaluya sa resistensia kan mga tawo tumang sa impeksion.

An mga tataramon ni apostol Pedro nagkatotoo nanggad para sa samong pamilya: ‘Pakapagtios nindo sa kadikit na panahon, an Dios paririgonon kamo, pakokosogon nia kamo’! (1 Pedro 5:10) An pagsakit kan sakong mga magurang nakapatalubo sa sainda nin dai natatanyog na pagtubod ki Jehova, nin absolutong kasiertohan na talagang may pagmakolog sia sa sato asin na mayo nin makapasusuhay sa sato hale sa pagkamoot nin Dios. Espesyal na bendisyon sa sako na magkaigwa nin siring na pagpadakula sa pagtubod.​—Roma 8:​38, 39; 1 Pedro 5:7.

Paglilingkod kan Aki Pa

Pakaluwas ni Tatay, an paglilingkod sa Kahadean nagin sentro kan samong buhay. Dai akong nagigirumdoman na ako nagpalta sa pagtiripon, apuera kun may helang. Dai nahaloy pagkapuli nia, ipinabakal ni Tatay an saiyang kamerang de plakang salming asin an bulawan na porselas ni Nanay tanganing makakua nin kuarta para sa pag-atender sa sarong kombension. Minsan ngani dai mi kayang magbakasyon, nungka ming pinalihis an siring na mga pagtiripon, kabale an mga ginibo sa Londres.

An enot na duwa o tolong taon pakalihis kan guerra mga panahon na nakagiginhawa. Lubos na inaprobetsaran ni Tatay asin Nanay an gabos na oportunidad na makipag-amigo asin makiasosyar. Nagigirumdoman ko pa kun paano mi sinosongko an mga tugang na lalaki asin babae, asin ako, na sadit pa, minatukaw na nagpipinta asin nagdodrowing mantang an mga adulto dakol na oras na nag-oorolay manongod sa bagong mga pakasabot sa katotoohan. An pag-orolay-olay, pagkarantahan na inaakompanyaran nin organo, nakawiwiling pag-aramigohan, nagpaogma asin nagpaginhawang marhay sa sainda.

An sakong mga magurang estriktong marhay sa pagpatood sa sako. Sa eskuelahan risang marhay an sakong kalaenan, dawa singko anyos pa sana ako, na dinadara ko an sakong “Bagong Tipan” tanganing basahon mantang an klase nag-aadal nin katesismo. Kan huri ipinarada ako sa atubangan kan bilog na eskuelahan bilang saro na “nagsasayuma basado sa relihiosong mga prinsipyo” huli ta habo kong magpartisipar sa mga selebrasyon sa Aldaw nin Paggirumdom.a Dai ako nagbabasol sa pagkapadakula sa sako. An totoo, iyan proteksion asin nagpagin pasil na magdanay sa ‘piot na dalan.’ Maski saen magduman an sakong mga magurang, sa mga pagtiripon o sa paglilingkod, yaon ako duman.​—Mateo 7:​13, 14.

Nangorognang nagigirumdoman ko an Domingong aga na ako nagpoon na maghulit na ako sana. Dose anyos pa sana ako. Kan ako tin-edyer na, nagigirumdoman ko pa an pagpaisi sarong Domingong aga na mapawalat ako sa harong. Mayong nagtatsar sa sako o nagpirit sa sako na lumuwas, kaya nagtukaw ako sa hardin na inaadalan an sakong Biblia asin biyong dai mapamugtak. Pakalihis nin saro o duwang semana kaini, sinabihan ko si Tatay: “Seguro maiba ako sa saindo ngonyan na aga!” Poon kaidto dirediretso na akong nag-oswag.

Kanigoan karahay kan taon nin 1931! Bako sanang inako mi an samong bagong ngaran, na Mga Saksi ni Jehova, kundi binautismohan man ako mantang nasa sarong nasyonal na kombension sa Alexandra Palace, Londres. Nungka kong malilingawan an aldaw na idto. Nagsulog kami nin halaba, itom na mga gubing, asin nangyari na basa na an sulog ko huli ta ginamit na nin saro pang kandidato!

An perming ambisyon ko kan aki pa magin sarong colporteur, na apod kaidto sa pambilog na panahon na mga parahulit. Mantang nagkakaedad ako, namatean ko na maninigo akong gumibo nin orog pa sa paglilingkod ki Jehova. Kaya kan Marso 1933, sa edad na 18, uminiba ako sa pambilog na panahon na mga lingkod.

An sarong espesyal na kagayagayahan para sa samo iyo an mga “Semana nin Payunir” sa nagkapirang darakulang siudad, na an sagkod sa sarong dosenang pambilog na panahon na lingkod nagtitiripon, nakikiistar sa mga tugang sa lokal, asin naghuhulit bilang sarong grupo. Dinadarahan mi nin mga pulyeto an mga namomoon sa relihion asin iba pang prominenteng tawo. Nangaipo nin kapusoan an pagdolok sa sainda. Sa kadaklan pinagtutuya kami, asin dakol sa samo an pinalalagapakan nin pinto. Bako na ikinahadit mi ini, huli ta dakulaon an samong entusiasmo kaya kami naggayagayang duhagion huli sa ngaran ni Cristo.​—Mateo 5:​11, 12.

Sa Leeds ginamit mi an sarong karukaruwahe, sarong traysikel, asin an traymobil ni Tatay, asin kan huri an saiyang kotse sa pagdara nin mga kasangkapan sa transkripsion. Duwang tugang na lalaki an minaduman sa sarong kalye dara an kasangkapan sa transkripsion, minapatogtog nin musika tanganing makua an atension nin mga tawo asin maagyat sindang lumuwas sa pinto, dangan sinusundan ini nin limang minutong pahayag na irinekord ni Tugang na Rutherford. Dangan minabalyo sinda sa sunod na kalye mantang kami, na mga parahayag, nagsusunod asin nag-aalok nin mga literatura sa Biblia.

Sa laog nin dakol na taon, kada Domingong banggi pakatapos kan pagtiripon, minaduman kami sa Plasa kan Munisipyo kun saen igwa nin Lugar Para sa Espiker asin nagsusuportar paagi sa paghinanyog sa saro sa mga sarong oras na pahayag ni Tugang na Rutherford, na nananao nin mga pulyeto asin dinudumanan an siisay man na nagpaheling nin interes. Namidbid kaming marhay duman. Iginalang kami pati kan mga pulis. Sarong banggi nagtiripon kami arog kan dati kan, sa haroharayo, nadangog mi an tanog nin mga bombo asin banda. Dai nahaloy sarong parada nin mga sanggatos na Fascista an nagmamartsa sa tinampo. Nagparamartsa sinda sa likod mi asin uminontok na an mga bandera nakaitaas. Puminondo an banda, asin nagtoninong mantang naglalagabong an tingog ni Tugang na Rutherford: “Pabayae sindang sumaludo sa saindang mga bandera asin omawon an mga tawo kun gusto ninda. Si Jehova na satong Dios an satuya sanang sasambahon asin oomawon!” Iniisip mi kun ano nanggad an sunod na mangyayari! Mayong nangyari, apuera na sinda nakadangog nin marahay na patotoo, asin pinatoninong sinda kan mga pulis tanganing madangog mi an natatada pang diskurso sa publiko.

Ngonyan an ponograpo ginagamit na tanganing makatabang samo sa dakulang pagpatotoo. Sa pinto, minamasdan ming marhay an plaka tanganing madagka an mga tawo na maghinanyog nin bilog na limang minuto sa nakarekord na sermon sa Biblia. Parate kaming pinadadagos kan mga kagharong asin naoogmang bumalik kami asin magpatogtog nin dakol pang plaka.

An taon nin 1939 masibot asin masakit, huli sa biglang pag-orog nin pagtumang asin kadahasan. Bago kan saro sa samong mga kombension, an mga tugang nakaeksperyensia nin medyo dakol na pagsururog asin pagkururahaw sa tinampo. Kaya durante kan asamblea, naggibo sinda nin mga plano para sa sarong espesyal na grupo nin mga tugang na lalaki na nasa mga kotse na maghuhulit sa maribok na mga lugar mantang an mga tugang na babae asin iba pang tugang na lalaki minaduman sa mas ligtas na lugar. Sa paghuhulit kaiba nin sarong grupo sa sarong kalye, naglaog ako sa sarong pasilyo tanganing songkoon an mga harong sa likod. Mantang nasa pinto, may nadangog akong nagpopoon na pagkariribok​—igwa nin kururahawan asin pagkagsing sa tinampo. Nagpadagos sana ako sa pakipag-olay sa tawong nasa pinto, na pinalalawig an pag-oolay sagkod na madangog kong nagtoninong na. Dangan naglakaw ako sa pasilyo asin nagluwas sa tinampo patin naaraman ko na an ibang mga tugang na lalaki asin babae nagkatararanta kan dai ninda ako makua! Minsan siring, pagkahapon an mga paraparibok nagprobar na papondohon an samong pagtiripon, alagad pinaluwas sinda kan mga tugang na lalaki.

Puminutok an Guerra Mundial II

Sa ngonyan ipinaootob na an pirit na pagsoldados, asin dakol na hoben na tugang na lalaki an ibinilanggo sa laog nin poon sa 3 sagkod 12 bulan. Kan panahon na idto si Tatay nag-ako nin dugang na pribilehio, an pagkaigwa nin permiso na dumalaw sa mga tugang na nasa bilanggoan. Kada Domingo nagkokondukta sia nin Pag-adal sa Torrengbantayan sa lokal na bilanggoan. Kun mga banggi nin Mierkoles dinadalaw nia an mga tugang sa saindang mga selda. Huli sa pagkaigwa nia mismo nin halawig asin masakit na eksperyensia sa bilanggoan durante kan enot na guerra mundial, sia espesyalmenteng naogma na maglingkod sa mga nag-aagi nin kaparehong mga pagbalo. Ginibo nia ini sa laog nin 20 taon, sagkod sa saiyang kagadanan kan 1959.

Kan 1941 natuod na kami sa kapaitan asin karingisan na ipinahahayag nin dakol na tawo dapit sa samong paninindogan sa neutralidad. Bakong pasil na tumindog sa mga tinampo dara an mga magasin asin atubangon ini. Kadungan kaiyan, naggayagaya kaming tabangan an mga dulag na nag-iistar sa samong lugar. Mga Latviano, Polaco, Estoniano, Aleman​—kanigoan kagayagaya na maheling an saindang mga mata na nagliliwanag sa kaogmahan kun naheheling ninda An Torrengbantayan o Consolation (ngonyan Awake!) sa saindang sadiring tataramon!

Dangan uminabot an pagbalo sa sako huli sa neutral na paninindogan ko durante kan Guerra Mundial II. Nalalaom sa sakong selda sa laog nin 19 oras sa kada 24 oras, nasakitan ako sa buhay sa bilanggoan. Pinakamasakit an enot na tolong aldaw, huli ta solo ako. Kan ikaapat na aldaw, ipinaapod ako sa opisina kan gobernador kun saen naheling ko an duwa pang babae na nagtitindog. An saro sa mga babae naghinghing sa sako: “Taano ta nabibilanggo ka?” Sabi ko: “Mabibigla ka kun maaraman mo.” Naghapot sia sa nagkukubogkubog na hinghing: “Saro kang JW?” Nadangog sia kan saro pang babae asin hinapot kaming duwa: “Mga JW kamo?” asin kaming tolo gabos nagkurugosan. Dai na kami nagsosolo!

Maogmang Paglilingkod sa Bilog na Panahon

Nakaluwas na sa bilanggoan, ipinadagos ko an sakong paglilingkod sa bilog na panahon, asin uminiba sa sako an sarong daragitang 16 anyos na nagpondo pa sana sa pag-eskuela. Buminalyo kami sa Ilkley, sarong magayon na banwaan sa tampi kan Yorkshire Dales. Sa laog nin bilog na anom na bulan, nagmaigot kaming marhay sa paghanap nin angay na lugar para sa samong mga pagtiripon. Sa katapustapusi nag-arkila kami nin sarong sadit na garahe, na ginibo ming Kingdom Hall. Tinabangan kami ni Tatay, na nagtatao nin ilaw asin sistema sa pagpainit. Sia man an nagdekorar kan edipisyo para sa samo. Sa laog nin dakol na taon sinuportaran kami kan kataed na kongregasyon, na nag-aasignar nin mga tugang na lalaki kada semana na magtao nin mga pahayag-publiko. Paagi sa bendisyon ni Jehova nag-oswag kami asin nagtalubo, asin sa katapustapusi naestablisar an sarong kongregasyon.

Kan Enero 1959, si Tatay biglang nagkahelang. Pinapuli ako, asin nagadan sia kan Abril. Masakit an suminunod na mga taon. Nagluya an salud ni Nanay asin kadungan kaiyan an saiyang memorya, na nagpadepisil sa sako. Alagad pinakosog ako kan espiritu ni Jehova, asin nahimo kong atamanon sia sagkod sa saiyang kagadanan kan 1963.

Kadakol kan sakong bendisyon hale ki Jehova sa gabos na taon na nag-agi. Kadakoldakol kaiyan tanganing isaysay. Naheling ko an pinaghalean kong kongregasyon na nagtalubo asin nabanga nin apat na beses, na nagpapadara nin mga parahayag asin payunir, an iba bilang misyonero sa hararayong nasyon na arog nin Bolivia, Laos, asin Uganda. Dai ako nagpaagom asin nagpamilya. Dai iyan nagpamondo sa sako; nagin sibot-sibot ako. Minsan ngani mayo ako nin sadiring paryentes sa laman, dakol akong aki asin makoapo sa Kagurangnan, mananggatos pa ngani.​—Marcos 10:​29, 30.

Parate akong nag-iimbitar sa harong ko nin hoben na mga payunir asin iba pang hobenes tanganing maogma sa Kristianong pag-aramigohan. Iriba kaming nag-aandam para sa Pag-adal sa Torrengbantayan. Nag-eestorya man kami nin mga eksperyensia asin nagkakanta nin mga awit na pan-Kahadean, siring sa napagkatodan na ginigibo kan sakong mga magurang. Napalilibotan nin maoogmang grupo nin hobenes, napagdadanay ko an sa-hoben asin maogmang pagmansay. Mayo nin mas marahay na buhay para sa sako kisa sa paglilingkod bilang payunir. Nagpapasalamat ako ki Jehova na nagkaigwa ako kan pribilehio na sundan an mga lakad kan sakong mga magurang. An pamibi ko makapadagos logod ako na naglilingkod ki Jehova sagkod sa panahon na daing katapusan.

[Nota sa Ibaba]

[Retrato sa pahina 23]

Si Hilda Padgett kaiba an saiyang mga magurang, si Atkinson asin Pattie

[Retrato sa pahina 23]

An tract na nagpalaad kan interes ni Tatay sa katotoohan