An Kadahasan Yaon Dawa Saen

MANTANG nakatukaw sa saiyang kotse na hinahalat na magin berde an ilaw sa trapiko, biglang nariparo kan drayber an sarong dakulang lalaki na parani sa saiya, na nagkukurahaw nin rapsak na mga tataramon, na anggot na nagmumustra kan saiyang kamaoo. An drayber hidaleng binarat an saiyang mga pinto asin isinera an saiyang mga bintana, alagad an dakulang lalaki nagpadagos na ruminani. Nakadoko, yinugyug kan lalaki an kotse asin binutong an pinto kan kotse. Katapustapusi, huli sa pagkadisganar iinitaas nia an saiyang dakulang kamaoo asin ipinusak iyan sa salming kan kotse, na puminasa kaiyan nin biyo.

Ini daw sarong eksena sa pelikulang aksion? Bako! Ini sarong iwal sa trapiko sa isla nin Oahu, Hawaii, na bantog huli sa trangkilo, pamugtak na palibot kaiyan.

Iyan dai nakasosorpresa. An mga barat sa mga pinto, mga rehas sa mga bintana, mga guardia sa mga edipisyo, minsan an mga karatula sa mga auto na nagsasabing “An drayber daing darang kuarta”​—gabos nagtotokdo sa sarong bagay: An kadahasan yaon dawa saen!

Kadahasan sa Harong

An harong haloy nang minamahal bilang ligtas na sirongan nin tawo. Minsan siring, an ideyang ini nin katrangkilohan marikas na nagbabago. An kadahasan sa pamilya, na kabale an pagmaltrato sa aki, pangongolog sa agom, asin omisidyo, nagigin pangenot na mga bareta sa bilog na kinaban.

Halimbawa, “kisuerra 750,000 na aki sa Britania an puedeng magdusa nin panhaloyan na kakologan sa emosyon huli ta sinda nag-agi nin kadahasan sa harong,” an sabi kan Manchester Guardian Weekly. An report basado sa sarong surbey na nakadiskobre man na “tolo sa kada apat na babaeng hinapot an nagsabi na an saindang mga aki nakaheling nin madahas na mga pangyayari, asin haros dos tersio kan mga aki an nakaheling na kinokolgan an saindang ina.” Kaagid kaiyan, oyon sa U.S.News & World Report, an Konseho de Konsultasyon sa Pagmaltrato Asin Pagpabaya sa Aki kinarkulo na “2,000 na aki, na kadaklan sa sainda mayo pang 4 anyos, an nagagadan kada taon sa kamot kan mga magurang o nag-aataman.” Linabihan kaini an bilang kan mga nagkagaradan sa mga aksidente sa trapiko, pagkalamos, o pagkahulog, an sabi kan report.

Kabale man sa kadahasan sa harong an pagmaltrato sa agom, poon sa itinutuldang sagkod sa sinasampaling, sinisikaran, tinitilok, kinokolgan, pinapatakot nin kutsilyo o badil, o ginagadan pa ngani. Asin ngonyan an klaseng ini nin kadahasan aplikado kapwa sa lalaki asin babae. Sarong pag-adal an nakadiskobre na sa irineport na mga kadahasan sa pag-oltanan nin mga mag-agom, mga un kuarto sa kaso an pinonan kan lalaki, an saro pang un kuarto kan babae, asin an natatada ikalaladawan na iriwal na an lalaki asin babae pareho may kasalan.

Kadahasan sa Pinagtatrabawohan

Suhay sa harong an pinagtatrabawohan pinagkatodan nang lugar kun saen an sarong tawo makanonompong nin areglo, respeto, asin kortesiya. Alagad iyan garo baga bako nang totoo. Halimbawa, an mga estadistikang ilinuwas kan Departamento de Hustisya kan E.U. nagpapaheling na kada taon labing 970,000 katawo an nabibiktima nin madahas na krimen sa pinagtatrabawohan. Sa ibang pagtaram, “an mga nagtatrabaho puedeng magkaigwa nin saro sa kada apat na posibilidad na magin biktima nin sarong klase nin kadahasan mantang nagtatrabaho,” oyon sa sarong report sa Professional Safety​—Journal of the American Society of Safety Engineers.

An makahahandal na gayo iyo na an kadahasan sa pinagtatrabawohan bakong limitado sa maribok na mga diriskutiran asin irinsultohan. “An kadahasan na espesipikong ipinupunteriya sa mga among asin empleyado kan ibang empleyado iyo na ngonyan an pinakamarikas an pagdakol na kategoriya nin omisidyo sa E.U.,” an sabi kan iyo man sanang report. Kan 1992, 1 sa kada 6 na kagadanan na konektado sa trabaho omisidyo; sa mga babae, an estadistika haros 1 sa kada 2. Dai maninigaran na sarong alimbukad nin kadahasan an nandadamat sa dati aregladong pinagtatrabawohan.

Kadahasan sa Isport Asin Aling-alingan

An isport asin aling-alingan ginigibo bilang dibersion o pagpahayahay tanganing makarepresko sa sarong tawo para sa mas seryosong mga aktibidad sa buhay. An aling-alingan ngonyan sarong bilyon-bilyon na dolyar na negosyo. Tanganing makadelihensia kan pinakadakulang mapupuede sa maganansiang negosyong ini, an mga negosyante sa aling-alingan dai nakokonsensia na gamiton an maski anong paagi na magagamit ninda. Asin saro sa paaging iyan iyo an kadahasan.

Halimbawa, an Forbes, sarong magasin sa negosyo, nagreport na an sarong nagpoprodusir nin kawat sa video igwa nin sarong bantog na kawat sa ralaban kun saen an sarong parapakilaban hinahaklas an payo asin udog kan saiyang kalaban mantang an mga nagdadalan nagkukurahaw, “Gadana! Gadana!” An sarong bersion kan parehong kawat na ginibo para sa kakompetensiang kompaniya, minsan siring, mayo kan madugong eksenang iyan. An resulta? An mas madahas na bersion mas mabenta kisa sa kakompetensia sa proporsion na 3 sa 2. Asin ini nangangahulogan nin dakulang kuarta. Kan an panharong na bersion kan mga kawat na ini itinda, an mga kompaniya nakaganar nin total na $65 milyones sa laen-laen na nasyon sa enot na duwang semana! Kun manongod sa pagdelihensia, an kadahasan saro sana sa mga kawit para sa mga parabakal.

An kadahasan sa isport laen man. Sa parate ipinag-oorgolyo kan mga parakawat an danyos na nagiginibo ninda. Halimbawa, sa sarong kawat na hockey kan 1990, igwa nin 86 na penalidad​—pinakahalangkaw kasuarin man. An kawat pinondo nin tolo may kabangang oras na burulyada. An sarong parakawat binolong huli sa nabaring tolang sa lalauogon, nakarus na silag na takop kan alinawnaw, asin sarong hararom, halabang lugad. Taano ta may siring na kadahasan? An sarong parakawat nagpaliwanag: “Kun ginagana mo an sarong tunay na emosyonal na kawat, na igwa nin dakol na iriwal, minapuli ka asin namamatean mo na nagigin mas dayupot ka sa saimong mga kagrupo. Sa paghona ko an mga iriwal ginigibo iyan na sarong tunay na espirituwal na kawat.” Sa kadakol na kawat ngonyan, an kadahasan garo baga bako na sanang paagi na makua an minamawot na resulta kundi iyo na mismo an minamawot na resulta.

Kadahasan sa Eskuelahan

An eskuelahan poon kaidto minamansay na kuta kun saen an mga hoben dai na maghahadit sa ibang bagay asin makakokonsentrar sa pagpaoswag kan saindang isip asin hawak. Minsan siring, ngonyan an eskuelahan bako nang siring kaligtas asin may seguridad na lugar. Sa sarong surbey nin Gallup kan 1994 nadiskobre na an kadahasan asin mga gang iyo an numero unong problema sa pampublikong mga eskuelahan sa Estados Unidos, na nalabawan an problema sa pondo, na nangenot sa listahan kan nakaaging taon. Gurano man nanggad karaot kan situwasyon?

Sa hapot na, “Nabiktima na daw kamo nin madahas na akto na nangyari sa laog o palibot kan eskuelahan?” haros 1 sa kada 4 na estudyante sa surbey an nagsimbag nin iyo. Labing ikasampulong parte kan mga maestro an nagsimbag man nin iyo. Nadiskobre kan iyo man sanang surbey na 13 porsiento kan mga estudyante, mga lalaki asin babae, an nag-admitir na sinda nagdara na nin armas sa eskuelahan. An kadaklan sa sainda naghingako na ginibo ninda iyan tangani sanang pahangaon an iba o protehiran an saindang sadiri. Alagad an sarong 17 anyos na estudyante binadil sa daghan an saiyang maestro kan probaran kan maestrong kuanon an saiyang badil.

Sarong Madahas na Kultura

Dai maninigaran na an kadahasan yaon dawa saen ngonyan. Sa harong, sa trabaho, sa eskuelahan, asin sa aling-alingan, kita napaaatubang sa madahas na kultura. Huling nakaheheling kaiyan aroaldaw, dakol an inako na iyan na normal​—sagkod na sinda mabiktima. Dangan sinda naghahapot, Matatapos pa daw iyan? Mawot man daw nindong maaraman an simbag? Kun siring, tabi basahon an sunod na artikulo.