An Pakipaglaban ni Casiodoro de Reina Para sa Sarong Español na Biblia
AN España kan ikadesisais na siglo sarong peligrosong lugar sa pagbasa kan Biblia. An Iglesia Katolika pinagbotan an Inkisisyon na paraon an kasaditsaditing kapahayagan nin pagkabakong ortodokso. Alagad may sarong hoben na lalaki sa timog na España na bako sanang nagbabasa kan Kasuratan kundi nagpromesa man na tradusiron iyan sa propiong lenguahe tanganing mabasa iyan kan gabos na Español. An saiyang ngaran Casiodoro de Reina.
An interes ni Reina sa Biblia napukaw durante kan mga taon nia sa monasteryo sa San Isidro del Campo, sa may linderos kan Seville, España. Kan mga taon nin 1550, an kadaklan na monghe sa pambihirang monasteryo na ini mas dakol na oras an ginagamit sa pagbasa kan Kasuratan kisa sa pag-asikaso sa saindang kanonikal na mga obligasyon. Asin naliwat kan mensahe kan Biblia an saindang kaisipan. Sinayumahan ninda an doktrinang Katoliko mapadapit sa paggamit nin mga imahen asin paniniwala sa purgatoryo. Dai maebitaran, an saindang mga opinyon naaraman sa lugar, asin huli sa takot na arestaron kan Inkisisyon sa España, nagdesisyon sindang dumulag pasiring sa ibang nasyon. Si Reina saro sa 12 nakadulag pasiring sa Geneva, Switzerland.
Pakatapos kan diit pang pagkadakop na idto, nagbiahe sia sa laen-laen na siudad sa Europa, na minsan paano perming nakadudulag sa mga naglalamag sa saiya. Kan 1562 an disganadong mga inkisidor sinolo an saiyang ladawan sa Seville, alagad minsan an maringis na humang iyan dai nagpasibog ki Reina sa saiyang trabahong pagtradusir kan Kasuratan. Sa ibong kan pagkaigwa nin nakapatong na bayad sa saiyang payo asin pamumuhay sa danay na takot na maarestar, sia daing ontok na nagtrabaho sa saiyang pagtradusir sa Español. “Apuera sa panahon na ako naghelang o nagbibiahe, . . . an pansurat nungkang huminale sa sakong kamot,” an paliwanag nia.
Mayo pang sampulong taon natapos ni Reina an trabaho. Kan 1569 an saiyang traduksion kan bilog na Biblia ipinublikar sa Basel, Switzerland. An pambihirang nagibong ini iyo an kaenot-enoteng kompletong traduksion sa Español na hale sa orihinal na mga lenguahe. Sa laog nin dakol na siglo Latin na mga Biblia an makukua, alagad an Latin lenguahe kan mga piling tawo. Nagtubod si Reina na an Biblia maninigong masabotan kan gabos, asin isinapeligro nia an saiyang buhay sa pagpalakop kan pasohan na iyan.
Sa introduksion kan saiyang traduksion, ipinaliwanag nia an saiyang mga rason. “An pagbawal sa Banal na Kasuratan sa ordinaryong lenguahe nagtatao nanggad nin labi-labing insulto sa Dios asin nakadadanyar sa ikararahay kan mga tawo. Ini an malinaw na ginigibo ni Satanas asin kaidtong mga minamaniobra nia. . . . Huling itinao nin Dios an saiyang Tataramon sa mga tawo, na nagmamawot na iyan masabotan asin ikaaplikar kan gabos, an magbabawal kaiyan sa ano man na lenguahe dai puedeng magkaigwa nin marahay na motibo.”
Mapuso an tataramon na ini, ta iyan nagluwas 18 taon sana pakatapos na an Indese kan Inkisisyon sa España espesipikong ibawal an Biblia “sa romansang Kastila [Español] o sa ano man na iba pang ordinaryong tataramon.” Malinaw nanggad, dai tinogotan ni Reina an pagkatakot sa tawo na pogolon an saiyang pagkamoot sa katotoohan.
Apuera sa pagkaiwa nin odok na pagmawot na an Biblia mabasa kan gabos na tawong nagtataram nin Español, mawot man ni Reina na gibohon an pinakaeksaktong traduksion na mapupuede. Sa saiyang introduksion, ipinaliwanag nia nin detalyado an mga bentaha nin direktang pagtradusir hale sa orihinal na mga lenguahe. May mga sala na nakalaog sa Latin na teksto kan Vulgata, an paliwanag ni Reina. An saro sa pinakamalinaw kaini iyo an paghale sa ngaran nin Dios.
An Ngaran nin Dios sa mga Traduksion na Español
Narealisar ni Reina na an ngaran nin Dios, an Jehova, maninigong lumataw sa ano man na sadiosan na traduksion kan Biblia, siring kan paglataw kaiyan sa orihinal na teksto. Nagsayuma siang sunodon an kaugalean na pagsalida sa ngaran nin Dios nin mga titulo na arog baga nin “Dios” o “Kagurangnan.” Sa introduksion kan saiyang traduksion, ipinaliwanag nia an saiyang mga rason na may pagkaprangka.
“Prineserbar mi an ngaran (Iehoua), huli ta igwa kami kan pinakamagabat na mga rason. Enot, huli ta minsan saen iyan manompongan sa samong bersion, yaon man iyan sa tekstong Hebreo, asin garo baga para sa samuya dai mi puedeng haleon iyan o salidahan iyan na dai nakakokomitir nin pagkabakong fiel asin paglapastangan sa ley nin Dios, na nagboboot na mayo nin dapat na haleon o idagdag. . . . An kaugalean [na paghale sa ngaran], na an Diablo an kaggibo, naggikan sa superstisyon nin modernong mga rabi na, minsan ngani naghihingakong iginagalang iyan, an totoo itinago an Saiyang banal na ngaran, na pinangyayari an banwaan nin Dios na malingawan iyan na paagi kaiyan gusto niang mamidbid na laen sa gabos na iba pang . . . dios.”
An marahay na pagmawot ni Reina na pakadakulaon an ngaran nin Dios nagkaigwa nin mga resulta na mahiwas an naabot. Sagkod sa satong aldaw, an dakulang mayoriya kan traduksion na Español—kapwa Katoliko asin Protestante—sinunod an arogan na ini, na ginagamit an ngaran nin Dios sa gabos na kabtang. Sa pangenot huli ki Reina, an mga parabasa kan haros arin man na traduksion sa Español kan Biblia madaling makamansay na an Dios igwa nin personal na ngaran na nagpapamidbid sa saiya na laen sa gabos na iba pang dios.
Mahalagang mangnohon an bagay na an ngaran ni Jehova sa Hebreo malinaw na maheheling sa pahina kan titulo kan Biblia ni Reina. Idinusay ni Reina an saiyang buhay sa marahayon na kamawotan na preserbaron an Tataramon nin Dios, na ginigibo iyan sa sarong lenguahe na minilyon an makababasa.