Kontrolado daw nin Kapaladan an Saindong Buhay?
“LA NÒ DON.” Sa lenguaheng Bambana kan Mali, Solnopan na Aprika, an makahulogan na fraseng ini nangangahulogan, “Iyan gibo nin Dios.” An mga sarabihon na arog kaini usong-uso sa parteng iyan kan kinaban. Sa lenguaheng Wolof, an sarabihon arog kaini, “Yallah mo ko def” (Ginibo iyan nin Dios). Asin sa sarong dialektong pamprobinsia kan Dogon, sinasabi ninda, “Ama biray” (Pinapangyari iyan nin Dios).
An makahulogan na mga fraseng ini may kapareho sa ibang kadagaan. An mga sarabihon na arog kan, “Panahon na nia” asin, “Kabotan iyan nin Dios” parateng nadadangog kun may nangyayaring kagadanan o mamondong pangyayari. Sa Solnopan na Aprika, an mga sarabihon na arog kan “Tawo an nagmumukna, Dios an bahala” ipinipinta sa dakol na sasakyan na pampubliko asin ibinubugtak na mga karatula sa mga tindahan. Para sa dakol an mga iyan talinhaga sana. Pero, sa parate, iyan nagpaparisa nin hararom an pagkatadom na paniniwala sa patalismo.
Ano man nanggad an patalismo? An The World Book Encyclopedia tinatawan iyan nin kahulogan na “paniniwala na an mga pangyayari dinedeterminaran nin mga puersa na dai kayang kontrolon nin mga tawo.” Ano an “mga puersang” ini? Kaidtong rinibo nang taon an nakaagi, an mga Babilonyo naniwala na an kapaladan nin sarong tawo impluwensiadong marhay kan pagkaareglar sa mga bitoon kan sia mamundag. (Ikomparar an Isaias 47:13.) An mga Griego naniwala na an kapaladan nasa kamot nin tolong makapangyarihan na diosa na hinahabol, sinosokol, asin pinuputol an tursido nin buhay. Minsan siring, mga teologo kan Kakristianohan an ginikanan kan ideya na an Dios mismo an nagdedeterminar sa kapaladan nin sarong tawo!
Halimbawa, isinikwal ni “San” Agustin an “falso asin nakararaot sa isip na mga opinyon” nin mga astrologo. Sa ibong na lado, sia nangatanosan na “an pagsabi na an Dios nag-eeksister, asin kadungan kaiyan pagdehar na Sia may patienot na kaaraman sa mga bagay na maabot, iyo an pinakahayag na kamangmangan.” Sia naghingako na tanganing magin talagang makakamhan sa gabos an Dios, kaipuhan na sia “nakaaaram kan gabos na bagay bago iyan mangyari” kaya “mayo nin ano man na dai itinalaga.” Pero, mainit na nangatanosan si Agustin na sa ibong kan patienot na pakaaram nin Dios sa gabos na nangyayari, an mga tawo igwa pa man giraray nin libreng kabotan.—The City of God, Libro V, Kapitulo 7-9.
Pakalihis nin mga siglo, dinagdagan pa iyan kan teologong Protestante na si John Calvin, na nangangatanosan na mantang an iba “patienot na itinalaga [nin Dios] na magin mga aki asin paramana kan langitnon na kahadean,” an iba patienot na itinalaga na “mag-ako kan saiyang balos na padusa”!
Ngonyan, an paniniwala sa kapaladan inaako sa dakol na parte kan kinaban. Horophoropa an eksperyensia ni Ousmane, sarong barobata sa Solnopan na Aprika. Saro sia sa pinakamatibay na estudyante sa saiyang eskuelahan, alagad kan kuanon nia an pangultimong eksaminasyon, luminagpak sia! Ini nangahulogan bako sana nin pagrepetir nin sarong taon sa pag-eskuela kundi pagtios man nin kasosopgan sa atubangan kan saiyang pamilya asin mga katood. An sarong katood hiningoang rangahon sia paagi sa pagsabi na idto kabotan nin Dios. Binasol man kan ina ni Ousmane an kapaladan para sa saiyang paglagpak.
Kan primero ikinaoogma ni Ousmane na akoon an mga pagprobar nindang makisimpatiya. Total, kun an paglagpak nia talagang kabotan nin Dios, mayo sia nin ano man na magigibo na maolang iyan. Alagad ta iba man an punto-de-vista kan saiyang ama. Sinabihan nia si Ousmane na an paglagpak sa mga eksaminasyon kasalan nia—bakong nin Dios. Luminagpak si Ousmane sa simpleng dahelan na napabayaan nia an saiyang pag-adal.
Mantang luminuya an saiyang pagtubod sa kapaladan, si Ousmane nagdesisyon na magsiyasat. Inaagda niamo kamo na arog man kaiyan an gibohon paagi sa pagkonsiderar sa minasunod na artikulo.