Buhay Pagkagadan—Paano, Saen, Noarin?
AN Kaglalang asin Paratao nin Buhay sa tawo nagtatao kan saiyang personal na garantiya na an kagadanan nin tawo dai perming tinatapos an buhay sagkod lamang. Dugang pa, sinisierto sa sato nin Dios na posible na bako sanang mabuhay giraray nin dagdag na limitadong lawig nin buhay kundi mabuhay na may paglaom na nungka na mapaatubang giraray sa kagadanan! An pagkasabi dian ni apostol Pablo simple, pero may kompiansa: “Sia [an Dios] nagtao nin garantiya sa gabos na tawo ta binuhay nia sia [si Cristo Jesus] liwat hale sa mga gadan.”—Gibo 17:31.
Siempre, dai pa man giraray kaini sinisimbag an tolong pundamental na hapot: Paano mabubuhay liwat an sarong tawong gadan? Noarin ini mangyayari? Saen maeksister an bagong buhay na iyan? Sa bilog na kinaban, laen-laen na simbag an itinao sa mga hapot na ini, alagad an mahalagang marhay na paagi na maaraman an katotoohan kan bagay saboton nin eksakto kun ano an nangyayari sa mga tawo sa panahon kan saindang kagadanan.
Inmortalidad daw an Simbag?
An sarong lakop na paniniwala iyo na an sarong kabtang kan gabos na tawo inmortal asin na an hawak sana ninda an nagagadan. Seguradong nadangog na nindo an siring na paghihingako. An kabtang na ini na inmortal daa inaapod na “kalag” o “espiritu.” Sinasabi na iyan natatadang buhay pagkagadan kan hawak asin padagos na nabubuhay sa ibang lugar. An totoo, an paniniwalang iyan dai guminikan sa Biblia. Totoo, an suanoy na mga personaheng Hebreo sa Biblia talagang naglaom sa buhay pagkagadan, alagad bakong paagi sa pagkatadang buhay nin sarong inmortal na kabtang ninda. Sinda may kompiansang naglaom sa maabot na pagbuelta sa buhay digdi sa daga paagi sa milagro nin pagkabuhay liwat.
An patriarkang si Abraham lataw na halimbawa nin saro na may pagtubod sa maabot na pagkabuhay liwat kan mga gadan. Sa pagsaysay kan pagigin andam ni Abraham na idolot an aki niang si Isaac bilang atang, an Hebreo 11:17-19 nagsasabi sa sato: “Huli sa pagtubod si Abraham, kan sia baloon, haros ikinadolot si Isaac, . . . alagad sia naglaom na mahihimo nin Dios na buhayon sia minsan hale sa mga gadan; asin hale dian talagang inako man nia sia sa makaladawan na paagi,” mantang dai hinagad nin Dios na iatang si Isaac. Dagdag pang nagpapatotoo sa enot na pagtubod kan mga Israelita na sinda mabubuhay giraray sa huring panahon (imbes na magkaigwa nin tolos-tolos na pagpapadagos kan buhay sa lugar nin mga espiritu), si propeta Oseas nagsurat: “Hale sa kamot nin Sheol [an pankagabsan na lolobngan nin katawohan] tutuboson ko sinda; hale sa kagadanan ililigtas ko sinda.”—Oseas 13:14.
Kaya kasuarin nakalaog sa Judiong kaisipan asin paniniwala an ideya nin katambay na inmortalidad nin tawo? An Encyclopaedia Judaica nag-aadmitir na “posible na sa impluwensia nin Grecia na an doktrina nin inmortalidad kan kalag nakalaog sa Judaismo.” Minsan siring, an debotadong mga Judio sagkod kan panahon ni Cristo nagtubod pa man giraray asin naglaom sa maabot na pagkabuhay liwat. Ini malinaw niatong maheheling sa pakikipag-olay ni Jesus ki Marta kan magadan an tugang kaining si Lazaro: “Kaya si Marta nagsabi ki Jesus: ‘Kagurangnan, kun uya ka digdi dai kutana nagadan an sakong tugang.’ . . . Si Jesus nagsabi sa saiya: ‘An saimong tugang mabubuhay liwat.’ Si Marta nagsabi sa saiya: ‘Aram ko na sia mabubuhay sa pagbuhay liwat sa huring aldaw.’”—Juan 11:21-24.
Kamugtakan kan Gadan
Digdi giraray, dai kaipuhan na tuodan an bagay. An simpleng katotoohan sa Biblia iyo na an gadan “natotorog,” daing pag-aram, na mayo nanggad nin pakamate o kaaraman. An katotoohan na iyan dai iinaatubang sa Biblia sa komplikado, depisil masabotan na paagi. Horophoropa an pasil masabotan na mga kasuratan na ini: “An buhay nakakaaram na sinda magagadan; alagad kun dapit sa mga gadan, mayo man lamang sinda nin pakaaram . . . An gabos na makua kan saimong kamot na gibohon, gibohon iyan sa bilog mong kakayahan, huli ta mayo nin gibohon ni pagplano ni kaaraman ni kadonongan sa Sheol, an lugar na saimong padudumanan.” (Eclesiastes 9:5, 10) “Dai ka magtiwala sa mga mahal na tawo, ni sa aki nin daganon na tawo, na sa sainda mayo nin kaligtasan. An saiyang espiritu minaluwas, minabalik sia sa saiyang daga; sa aldaw na iyan an saiyang mga pag-isip napapara.”—Salmo 146:3, 4.
Kun siring masasabotan kun taano ta inapod ni Jesu-Cristo na pagtorog an kagadanan. Isinurat ni apostol Juan an pag-oolay ni Jesus asin kan saiyang mga disipulo: “Sinabi nia sa sainda: ‘Si Lazaro na satuyang katood nagpahingalo, alagad ako maduman tangani na pukawon sia sa pagkatorog.’ Kun siring an mga disipulo nagsarabi sa saiya: ‘Kagurangnan, kun sia nagpahingalo, sia maoomayan.’ Minsan siring, si Jesus nagtaram manongod sa saiyang kagadanan. Alagad pinaghona ninda na sia nagtataram manongod sa pagpahingalo sa pagtorog. Kan panahon na idto, kun siring, isinabi sa sainda ni Jesus nin prangka: ‘Si Lazaro nagadan.’”—Juan 11:11-14.
Nagagadan an Bilog na Persona
An pagkagadan nin tawo kalabot an bilog na persona, bako sanang an pagkagadan kan hawak. Sono sa malinaw na mga kapahayagan sa Biblia, kaipuhan na ikonklusyon niato na an tawo mayo nin inmortal na kalag na natatadang buhay pagkagadan kan saiyang hawak. Malinaw na sinasabi kan Kasuratan na an kalag puedeng magadan. “Uya! An gabos na kalag—sinda sadiri ko. Kun paano an kalag kan ama siring man an kalag kan aki—sinda sadiri ko. An kalag na nagkakasala—iyan mismo magagadan.” (Ezequiel 18:4) An mga terminong “inmortal” o “inmortalidad” dai sa arin man na lugar sinasabing katambay nin katawohan.
An New Catholic Encyclopedia nagtatao kan interesanteng kasaysayan na ini sa likod kan mga termino sa Hebreo asin Griego na trinadusir na “kalag” sa Biblia: “An kalag sa DT [Daan na Tipan] nepeš, sa BT [Bagong Tipan] [psy·kheʹ]. . . . An nepeš gikan sa orihinal na termino na posibleng nangangahulogan maghangos, asin sa siring . . . mantang an hinangos ipinalalaen an buhay sa gadan, an nepeš nangahulogan nin buhay o bilog na persona o indibiduwal na buhay sana. . . . Mayo nin pagkabanga sa duwang kabtang kan hawak asin kalag sa DT. An pagheling kan Israelita sa mga bagay sa aktuwal, sa kabilogan kaiyan, asin sa siring ibinilang nia an mga tawo na mga persona asin bakong binibilog nin laen-laen na kabtang. An terminong nepeš, minsan ngani tinatradusir kan satong termino na kalag, nungka na nangangahulogan nin kalag na napapalaen sa hawak o sa indibiduwal na persona. . . . An termino [psy·kheʹ] iyo an termino sa BT na katimbang nin nepeš. Iyan puedeng mangahulogan kan pangenot na gikanan nin buhay, kan buhay mismo, o kan personang nabubuhay.”
Kaya maheheling nindo na sa oras nin kagadanan, an dati buhay na persona, o an nabubuhay na kalag, minaontok sa pag-eksister. An hawak minabalik sa “kabokabo” o sa mga elemento kan daga magsalang luway-luway paagi sa paglobong asin pagkalapa o pinadali paagi sa pagsolo sa bangkay. Sinabihan ni Jehova si Adan: “Ika kabokabo asin sa kabokabo ka man mabalik.” (Genesis 3:19) Taano, kun siring, ta posible an buhay pagkagadan? Iyan huli ta an Dios may sadiring pakagirumdom sa personang nagadan. Si Jehova igwa kan milagrosong kapangyarihan asin kakayahan na maglalang nin tawo, kaya dai maninigong ipagngalas na kaya niang preserbaron sa saiyang memorya an ugale sa buhay kan indibiduwal. Iyo, an gabos na tinatanaw kan sarong iyan na mabuhay giraray nasa sa Dios.
Ini an kahulogan kan terminong “espiritu,” na sinasabing minabalik sa tunay na Dios na kagtao kaiyan. Sa paglaladawan sa resultang ini, an pinasabngan na kagsurat kan librong Eclesiastes nagpapaliwanag: “Dangan an kabokabo minabalik sa daga arog kan enot asin an espiritu mismo minabalik sa tunay na Dios na nagtao kaiyan.”—Eclesiastes 12:7.
Solamente an Dios an makabubuhay sa saro. Kan lalangon nin Dios an tawo sa Eden asin hinangosan sa saiyang dongo kan “hangos nin buhay,” apuera sa paglaog nin aire sa mga pulmon ni Adan, pinapangyari ni Jehova na an puersa nin buhay buhayon an gabos na selula sa saiyang hawak. (Genesis 2:7) Huli ta an puersa nin buhay na ini puedeng ibalyo hale sa mga magurang pasiring sa mga aki paagi sa proseso nin pangingidam asin pangangaki, an buhay nin tawo tama sanang ikaaatribwir sa Dios minsan ngani, siempre, inako paagi sa mga magurang.
Pagkabuhay Liwat —Sarong Maogmang Panahon
An pagkabuhay liwat dai maninigong ikamalo sa reenkarnasyon, na dai suportado kan Banal na Kasuratan. An reenkarnasyon paniniwala na pagkagadan kan tawo, sia namumundag liwat sa saro o labi pang sunod-sunod na pag-eksister. Sinasabi na ini magsalang sa mas halangkaw na grado o sa mas hababang grado nin pag-eksister kun ikokomparar sa nakaaging buhay nin saro, depende sa kun anong rekord an ginibo daa durante kan nakaaging buhay na iyan. Sono sa paniniwalang ini, an saro puedeng “mamundag liwat” magsalang bilang tawo o bilang hayop. Iyan kontrang marhay sa itinotokdo kan Biblia.
An terminong “pagkabuhay liwat” trinadusir hale sa termino sa Griego na a·naʹsta·sis, na sa literal nangangahulogan “pagtindog giraray.” (Trinadusir kan Hebreong mga paratradusir kan Griego an a·naʹsta·sis kan mga termino sa Hebreo na techi·yathʹ ham·me·thimʹ, na nangangahulogan “pagkabuhay giraray kan mga gadan.”) An pagkabuhay liwat kalabot an pagreaktibar sa ugale sa buhay kan indibiduwal, ugale sa buhay na tinandaan nin Dios sa saiyang memorya. Sono sa kabotan nin Dios para sa indibiduwal, an persona ibinabalik magsalang sa hawak na tawo o sa hawak na espiritu; pero nareretener nia an saiyang personal na karakter, na igwa kan personalidad asin mga memorya na kapareho kan sia magadan.
Iyo, an Biblia nagtataram manongod sa duwang klase nin pagkabuhay liwat. An saro pagkabuhay liwat pasiring sa langit na may espiritung hawak; ini para sa nagkapira. Siring na pagkabuhay liwat an inako ni Jesu-Cristo. (1 Pedro 3:18) Asin ipinarisa nia na iyan an maeeksperyensiahan kan mga pinili sa saiyang mga parasunod, poon sa fiel na mga apostol, na saiyang pinanugaan: “Ako maduman tanganing mag-andam nin lugar para sa saindo. . . . Ako madigdi liwat asin ipag-iiba ko kamo, tanganing kun saen ako duman man kamo.” (Juan 14:2, 3) Inaapod ini kan Biblia na “enot na pagkabuhay liwat,” enot sa panahon asin sa ranggo. Ilinaladawan kan Kasuratan an mga binuhay liwat sa langitnon na buhay bilang mga saserdote nin Dios asin namamahala bilang mga hade kaiba ni Cristo Jesus. (Kapahayagan 20:6) An “enot na pagkabuhay liwat” na ini para sa limitadong kabilangan, asin an Kasuratan mismo naghahayag na 144,000 sana an kukuanon sa fiel na mga lalaki asin babae. Patutunayan ninda an saindang integridad ki Jehova Dios asin ki Cristo Jesus sagkod sa saindang kagadanan, na aktibo sa pagpatotoo sa iba manongod sa saindang pagtubod.—Kapahayagan 14:1, 3, 4.
Daing duwa-duwa, an pagkabuhay liwat kan mga gadan panahon nin dai masokol na kaogmahan para sa mga bubuhayon liwat pasiring sa buhay sa langit. Alagad dai natatapos dian an kaogmahan, huli ta ipinanuga man an pagkabuhay liwat pasiring sa buhay digdi mismo sa daga. Idtong mga bubuhayon liwat makikiiba sa daing kabilangan na makaliligtas sa katapusan kan presenteng maraot na palakaw. Pakapagmasdi kan sadit na kabilangan na nakukualipikar para sa langitnon na pagkabuhay liwat, si apostol Juan tinawan nin bisyon nin “sarong dakulang kadaklan, na dai nin siisay man na makabibilang, hale sa gabos na nasyon asin tribo asin banwaan patin tataramon.” Abaa kaogma kan panahon na iyan kun an minilyon, posibleng binilyon, mabuhay na liwat digdi sa daga!—Kapahayagan 7:9, 16, 17.
Noarin Iyan?
Magigin halipot sana an ano man na kagayagayahan asin kaogmahan kun an mga gadan bumalik sa sarong daga na pano nin iriwal, pagpabolos nin dugo, polusyon, asin kadahasan—arog kan situwasyon ngonyan. Dai, an pagkabuhay liwat kaipuhan na maghalat sa pag-establisar nin “sarong bagong daga.” Imahinara, sarong planeta na lininig na an mga tawo asin institusyon na sagkod ngonyan garo baga desididong laglagon an daga asin raoton an malinigon na kagayonan kaiyan, dai na baga sabihon an dai masokol na kasakitan na pinapangyari ninda sa mga nag-eerok dian.—2 Pedro 3:13; Kapahayagan 11:18.
Malinaw na sa maabot pa an pankagabsan na pagbuhay liwat sa katawohan. Pero an maogmang bareta iyo na iyan dai na mahahaloy. Totoo, iyan kaipuhan na maghalat sa katapusan kan presenteng maraot na palakaw na ini nin mga bagay. Minsan siring, an abundang ebidensia nagpapatunay na harani na an biglang pagputok kan “dakulang kahorasaan,” na matatapos sa “ralaban kan dakulang aldaw nin Dios na Makakamhan sa gabos”—na parateng inaapod na Armagedon. (Mateo 24:3-14, 21; Kapahayagan 16:14, 16) Papangyayarihon kaini an pagkawara kan gabos na karatan sa kawiliwiling planetang ini, an Daga. Masunod dian an Sangribong Taon na Paghade ni Cristo Jesus, na sa panahon na iyan an daga progresibong gigibohon na paraiso.
Ihinahayag kan Biblia na durante kaining Milenyal na paghade, mangyayari an pagkabuhay liwat kan mga gadan na tawo. Dangan maootob an ipinanuga ni Jesus mantang yaon digdi sa daga: “Dai kamo magngalas kaini, huli ta an oras maabot na an gabos na nasa mga lolobngan nin girumdoman makadadangog kan saiyang tingog asin maruluwas . . . sa pagkabuhay liwat.”—Juan 5:28, 29.
Epekto kan Paglaom sa Pagkabuhay Liwat
Abaa kamakangangalas na paglaom sa ngapit kaining tinatanaw na pagkabuhay liwat—panahon na an mga gadan mabubuhay liwat! Abaa kanakaparirigon kaiyan sa satong boot mantang inaatubang niato an sakit nin paggurang, helang, dai linalaoman na mga kalamidad asin kamondoan, asin an pan-aroaldaw sanang mga pasan na sakit asin problema sa buhay! Hinahale kaiyan an sogod nin kagadanan—dai man lubos na hinahale an kamondoan alagad isinisiblag kita sa mga mayo nin paglaom sa ngapit. Minidbid ni apostol Pablo an nakararangang epektong ini kan paglaom na pagkabuhay liwat sa mga tataramon na ini: “Mga tugang, habo mi na kamo daing pakaaram manongod sa mga natotorog sa kagadanan; tanganing dai kamo magmondo siring kan iba na dai nin paglaom. Huli ta kun kita minatubod na si Jesus nagadan asin nabuhay liwat, siring man an mga natorog sa kagadanan paagi ki Jesus dadarahon nin Dios sa kaibanan nia.”—1 Tesalonica 4:13, 14.
Tibaad naeksperyensiahan na niato an katotoohan kan saro pang komento kan taga-Sirangan na si Job: “An tawo natutunaw siring sa sarong bagay na lapa, siring sa gubing na kinakakan nin polilya. An tawo na namundag sa babae pira sanang aldaw asin pano nin kasakitan. Sia minatubo na siring sa burak asin naluluyos; siring sa aninong madaling mawara, sia dai nagdadanay.” (Job 13:28–14:2, New International Version) Aram man niato an pagigin daing kasegurohan nin buhay asin an makatatakot na katotoohan na “an panahon asin pagkanorongod” puedeng mangyari sa siisay man sa sato. (Eclesiastes 9:11) Sierto na mayo sa sato na naoogmang isipon an pag-atubang sa pagkagadan. Pero, an seguradong paglaom sa pagkabuhay liwat nakatatabang nanggad na mahale an nakalulunos na takot sa kagadanan.
Kun siring, parigonon an boot! Magtanaw nin lihis pa sa posibleng pagtorog sa kagadanan duman sa pagbalik sa buhay paagi sa milagro kan pagkabuhay liwat. May kompiansang halaton an tinatanaw na buhay na daing katapusan sa ngapit, asin idugang digdi an kagayagayahan sa pakaaram na an maogmang panahon na iyan nasa harani nang ngapit.