Teokratikong Pag-administrar sa Kristianong Kapanahonan
“Sono sa saiyang marahay na kaogmahan . . . na tiponon giraray an gabos dian ki Cristo, an mga bagay sa kalangitan asin an mga bagay sa daga.”—EFESO 1:9, 10.
1, 2. (a) Paano nagpadagos an pagtipon sa “mga bagay sa kalangitan,” poon kan 33 C.E.? (b) Paano ipinaheling kan linahidan na mga Kristiano an espiritu ni Moises asin Elias poon kan 1914?
AN PAGTIPON na ini kan “mga bagay sa kalangitan” nagpoon kaidtong 33 C.E., kan mamundag an “Israel nin Dios.” (Galacia 6:16; Isaias 43:10; 1 Pedro 2:9, 10) Pakalihis kan enot na siglo C.E., nagluway an pagtipon mantang an tunay na mga Kristiano (na inapod ni Jesus na “trigo”) natatahoban kan apostatang “mga doot” na itinanom ni Satanas. Alagad mantang nagdadangadang an “panahon kan katapusan,” naglataw giraray an tunay na Israel nin Dios asin kan 1919 ninombrahan iyan na mamahala sa gabos na rogaring ni Jesus.a—Mateo 13:24-30, 36-43; 24:45-47; Daniel 12:4.
2 Kan enot na guerra mundial, an linahidan na mga Kristiano naggibo nin makapangyarihan na mga gibo, siring kan ginibo ni Moises asin Elias.b (Kapahayagan 11:5, 6) Poon kan 1919 ihinulit ninda an maogmang bareta sa sarong antipatikong kinaban, na ginigibo iyan na igwa kan kapusoan ni Elias. (Mateo 24:9-14) Asin poon kan 1922 ibinalangibog ninda an mga paghokom ni Jehova sa katawohan, kun paanong ipinaabot ni Moises sa suanoy na Egipto an mga damat nin Dios. (Kapahayagan 15:1; 16:2-17) An natatada kan linahidan na mga Kristianong ini iyo ngonyan an nukleo kan bagong kinaban na sosyedad kan Mga Saksi ni Jehova.
Sarong Namamahalang Grupo na Aktibo
3. Anong mga pangyayari an nagpapaheling na organisadong marhay an enot na Kristianong kongregasyon?
3 Poon sa kapinonan, organisado an linahidan na mga parasunod ni Jesus. Mantang nagdadakol an mga disipulo, inestablisar an lokal na mga kongregasyon asin ninombrahan an kamagurangan. (Tito 1:5) Pakalihis kan 33 C.E., an 12 apostol nagpunsionar bilang may autoridad na sentrong namamahalang grupo. Bilang siring, pinangenotan ninda na daing takot an gibohon na pagpatotoo. (Gibo 4:33, 35, 37; 5:18, 29) Inorganisar ninda an pagwaras nin kakanon sa mga nangangaipo, asin sinugo ninda si Pedro asin Juan pasiring sa Samaria tanganing kultibaron an interes na nabareta duman. (Gibo 6:1-6; 8:6-8, 14-17) Si Pablo dinara sa sainda ni Bernabe tanganing patunayan na an dating paralamag na ini saro na ngonyan na parasunod ni Jesus. (Gibo 9:27; Galacia 1:18, 19) Asin pakapaghulit ni Pedro ki Cornelio asin sa saiyang kairiba sa harong, sia nagbalik sa Jerusalem asin ipinaliwanag sa mga apostol asin iba pang mga tugang na taga-Judea kun paano ipinarisa kan banal na espiritu an kabotan nin Dios sa pangyayaring ini.—Gibo 11:1-18.
4. Anong pagprobar an ginibo na gadanon si Pedro, alagad paano ilinigtas an saiyang buhay?
4 Dangan maringis na sinalakay an namamahalang grupo. Ibinilanggo si Pedro, asin nakaligtas sana an saiyang buhay huli sa pag-interbenir nin anghel. (Gibo 12:3-11) Ngonyan sa kaenot-enote, saro na bakong kaiba sa 12 apostol an naglataw sa sarong prominenteng posisyon sa Jerusalem. Kan makaluwas si Pedro sa bilanggoan, sinabi nia sa sarong grupo na nagtitiripon sa harong kan ina ni Juan Marcos: “Ibareta nindo an mga bagay na ini ki Santiago [na tugang ni Jesus sa ina] asin sa mga tugang.”—Gibo 12:17.
5. Paano naliwat an mga minakompuesto sa namamahalang grupo pakatapos na magadan si Santiago bilang martir?
5 Bago kaini, pakapaghugot ni Judas Iscariote, an traydor na apostol, namansayan an sarong pangangaipo na itao “an saiyang katongdan nin pangataman” bilang apostol sa saro na nakaibaiba ni Jesus durante kan saiyang ministeryo asin nakaheling sa saiyang pagkagadan asin pagkabuhay liwat. Minsan siring, kan gadanon si Santiago, na tugang ni Juan, mayo nin suminalida sa saiya bilang saro sa 12. (Gibo 1:20-26; 12:1, 2) Imbes, an sunod na pagkasambit sa Kasuratan kan namamahalang grupo nagpapaheling na iyan pinadakula. Kan lumataw an diskutiran dapit sa kun baga maninigong sumunod sa Ley ni Moises an mga Hentil na nagsunod ki Jesus, an bagay pinadesisyonan sa “mga apostol asin . . . kamagurangan na lalaki na yaon sa Jerusalem.” (Gibo 15:2, 6, 20, 22, 23; 16:4) Taano ta malinaw na igwa na ngonyan nin “kamagurangan na lalaki” sa namamahalang grupo? Mayong sinasabi an Biblia, alagad igwa nin malinaw na kapakinabangan. An pagkagadan ni Santiago asin an pagbilanggo ki Pedro nagpaheling na tibaad sarong aldaw an mga apostol ibilanggo o gadanon. Sa siring na posibilidad, an presensia nin iba pang kualipikadong kamagurangan, na may kabatidan sa mga prosedimiento kan namamahalang grupo, magarantiya sa aregladong pagpapadagos kan pangangataman.
6. Paano padagos na nagpunsionar sa Jerusalem an namamahalang grupo, dawa kan mayo na sa siudad na iyan an orihinal na mga miembro kaiyan?
6 Pagdatong ni Pablo sa Jerusalem kan mga taon 56 C.E., nagreport sia ki Santiago asin, sabi kan Biblia, “yaon an gabos na kamagurangan na lalaki.” (Gibo 21:18) Taano ta dai nasambitan an mga apostol sa pagtiripon na ini? Sa giraray, mayong sinasabi an Biblia. Alagad an historyador na si Eusebio kan huri nagbareta na bago kan 66 C.E., “an natatadang mga apostol, na perming namemeligro sa mga pakana na gadanon sinda, napiritan na humale sa Judea. Alagad tanganing itokdo an saindang mensahe sinda nagbaklay pasiring sa gabos na kadagaan sa kapangyarihan ni Cristo.” (Eusebius, Book III, V, v. 2) Totoo, an mga tataramon ni Eusebio bakong kabtang kan ipinasabong na rekord, alagad iyan oyon nanggad sa sinasabi kan rekord na iyan. Halimbawa, kan 62 C.E., si Pedro nasa Babilonya—harayo sa Jerusalem. (1 Pedro 5:13) Pero, kan 56 C.E., asin posibleng sagkod 66 C.E., may namamahalang grupo na malinaw na aktibo sa Jerusalem.
Pag-administrar sa Presenteng mga Panahon
7. Kun ikokomparar sa namamahalang grupo kan enot na siglo, ano an lataw na pagkakalaen kan mga minakompuesto sa Namamahalang Grupo ngonyan?
7 Poon 33 C.E. sagkod sa kahorasaan sa Jerusalem, an namamahalang grupo malinaw na kompuesto nin mga Kristianong Judio. Durante kan saiyang pagbisita kan 56 C.E., nabaretaan ni Pablo na an dakol na Kristianong Judio sa Jerusalem, sa ibong kan ‘pangangapot sa pagtubod kan satong Kagurangnan na Jesu-Cristo,’ “maigot [pa giraray] para sa Ley [ni Moises].”c (Santiago 2:1; Gibo 21:20-25) An siring na mga Judio tibaad nadepisilan na imahinaron an sarong Hentil sa namamahalang grupo. Pero, sa presenteng mga panahon nagkaigwa nin saro pang pagliliwat sa mga minakompuesto sa grupong ini. Ngonyan, iyan biyong kompuesto nin linahidan na mga Kristianong Hentil, asin mayaman na binendisyonan ni Jehova an saindang pangangataman.—Efeso 2:11-15.
8, 9. Ano an mga nangyari sa Namamahalang Grupo sa presenteng mga panahon?
8 Poon kan gibohon na korporasyon an Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania kan 1884 sagkod 1972, an presidente kan Sosyedad igwa nin dakulang autoridad sa organisasyon ni Jehova, mantang an Namamahalang Grupo konektadong gayo sa junta directiva. An mga bendisyon na nakamit durante kan mga taon na idto nagpatunay na inako ni Jehova an areglong iyan. Sa pag-oltanan nin 1972 asin 1975, an Namamahalang Grupo pinadakula na magin 18 an miembro. An mga bagay nagin mas kaagid kan areglo kaidtong enot na siglo kan tawan nin mas dakulang autoridad an pinadakulang grupong ini, na an nagkapira direktor kan Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.
9 Poon kan 1975 an nagkapira sa 18 indibiduwal na ini natapos na an daganon na buhay. Dinaog na ninda an kinaban asin sinda ‘tuminukaw na sa kaibanan ni Jesus sa saiyang langitnon na trono.’ (Kapahayagan 3:21) Huli kaini asin sa iba pang dahelan, an Namamahalang Grupo ngonyan igwa nin sampulong miembro, kabale an saro na idinagdag kan 1994. An kadaklan gurang nang marhay. Minsan siring, an linahidan na mga tugang na ini tinatawan nin marahay na pagsuportar mantang inootob ninda an saindang magagabat na obligasyon. Saen manonompongan an pagsuportar na iyan? An madalian na pagheling sa presenteng mga pangyayari sa tahaw kan banwaan nin Dios minasimbag sa hapot na iyan.
Pagsuportar sa Israel nin Dios
10. Sairisay an uminiba sa mga linahidan sa paglilingkod ki Jehova sa huring mga aldaw na ini, asin paano ini ihinula?
10 Kaidtong 1884 an haros gabos na asosyado sa Israel nin Dios linahidan na mga Kristiano. Minsan siring, luway-luway na naglataw an saro pang grupo, asin kan 1935 an grupong ini ipinamidbid bilang an “dakulang kadaklan” kan Kapahayagan kapitulo 7. Huling daganon an paglaom, an mga ini nagrerepresentar sa “mga bagay sa daga” na katuyohan ni Jehova na tiponon dian ki Cristo. (Efeso 1:10) Sinda nagrerepresentar sa “ibang karnero” sa parabola ni Jesus dapit sa mga toril. (Juan 10:16) Poon kan 1935, an ibang karnero burunyog na nagralaog sa organisasyon ni Jehova. Sinda “nagrurulupad na garo panganoron, asin garo mga salampati sa mga gaha kan saindang harong-harong.” (Isaias 60:8) Huli sa pagdakol kan dakulang kadaklan asin pag-ina kan grupong linahidan mantang natatapos kan dakol sa kagadanan an saindang daganon na buhay, an kualipikadong ibang karnero nagkaigwa nin orog na kabtang sa Kristianong mga aktibidad. Sa anong mga paagi?
11. Anong mga pribilehio, na kan enot para sana sa linahidan na mga Kristiano, an itinao sa ibang karnero?
11 An pagpahayag kan mga kamurawayan ni Jehova poon kaidto permi nang espesyal na obligasyon kan “banal na nasyon” nin Dios. Inapod iyan ni Pablo na atang sa templo, asin sa mga magigin “makahadeng pagkasaserdote,” itinao ni Jesus an sugo na maghulit asin magtokdo. (Exodo 19:5, 6; 1 Pedro 2:4, 9; Mateo 24:14; 28:19, 20; Hebreo 13:15, 16) Minsan siring, an luwas kan The Watchtower na Agosto 1, 1932 espesipikong inenkaminar an mga ipinanganino ni Jonadab na makikabtang sa aktibidad na ini. An totoo, ginigibo na iyan kaidto kan dakol na siring na ibang karnero. Ngonyan, an ibang karnero an naggigibo kan haros gabos na paghuhulit bilang lataw na kabtang kan saindang ‘pagtao sa Dios nin sagradong paglilingkod aldaw asin banggi sa saiyang templo.’ (Kapahayagan 7:15) Kaagid kaiyan, sa enot na kabtang kan presenteng kasaysayan kan banwaan ni Jehova, an kamagurangan sa kongregasyon linahidan na mga Kristiano, mga “bitoon” sa toong kamot ni Jesu-Cristo. (Kapahayagan 1:16, 20) Alagad ipinaisi kan luwas kan The Watchtower na Mayo 1, 1937 na an kualipikadong ibang karnero puedeng magin mga lingkod kan kompanya (nangengenot na mga paraataman). Dawa kun igwa nin linahidan na mga lalaki, puedeng gamiton an ibang karnero kun dai kayang isaabaga kan linahidan na mga lalaki an paninimbagan na ini. Ngonyan, an haros gabos na kamagurangan sa kongregasyon kabilang sa ibang karnero.
12. Ano an mga susundan sa Kasuratan para sa kualipikadong ibang karnero na nag-aako nin magabat na mga paninimbagan sa organisasyon?
12 Sala daw na itao sa ibang karnero an siring na magabat na mga paninimbagan? Dai, igwa iyan nin sinusundan sa kasaysayan. An nagkapirang proselito na tagaibang daga (mga nakikihimanwa) nagkapot nin halangkaw na mga katongdan sa suanoy na Israel. (2 Samuel 23:37, 39; Jeremias 38:7-9) Pagkatapos na madistiero sa Babilonya, an kualipikadong mga Netineo (mga surugoon sa templo na bakong Israelita) tinawan nin mga pribilehio nin paglilingkod sa templo na dati para sana sa mga Levita. (Esdras 8:15-20; Nehemias 7:60) Dugang pa, inako ni Moises, na naheling sa kaibanan ni Jesus sa bisyon na transpigurasyon, an marahay na hatol na itinao kan Midianitang si Jetro. Kan huri, hinagad nia sa aking lalaki ni Jetro na si Hobab na giyahan sinda sa kaawagan.—Exodo 18:5, 17-24; Bilang 10:29.
13. Sa mapakumbabang pagdelegar nin paninimbagan sa kualipikadong ibang karnero, kiisay na marahay na espiritu an inaarog kan mga linahidan?
13 Sa paghinanapos kan 40 taon sa kaawagan, si Moises, sa pakaaram na dai sia makalalaog sa Dagang Panuga, namibi na tumao si Jehova nin kasalihid. (Bilang 27:15-17) Sinabi sa saiya ni Jehova na nombrahan si Josue sa atubangan kan bilog na banwaan, asin siring an ginibo ni Moises, minsan ngani makosog pa sia sa pisikal asin dai man tolos uminontok sa paglilingkod sa Israel. (Deuteronomio 3:28; 34:5-7, 9) Igwa nin kaparehong mapakumbabang espiritu, an mga linahidan nagtatao na nin dugang na mga pribilehio sa kualipikadong mga lalaki hale sa tahaw kan ibang karnero.
14. Anong mga hula an nagtotokdo sa nag-oorog na kabtang kan ibang karnero sa organisasyon?
14 An nag-oorog na kabtang sa organisasyon kan ibang karnero topiko man nin hula. Ihinula ni Zacarias na an Filisteo na bakong Israelita magigin “arog nin sarong sheik sa Juda.” (Zacarias 9:6, 7) An mga sheikh prinsipe nin mga tribo, kaya si Zacarias nagsasabi na an sarong dating kaiwal nin Israel maako kan tunay na pagsamba asin magigin arog nin prinsipe nin tribo sa Dagang Panuga. Dugang pa, kan kinakaolay an Israel nin Dios, si Jehova nagsabi: “An mga estranyo matirindog nanggad asin magpapastor sa mga aripompon nindo, asin an mga tagaibang daga magigin saindong mga paraoma asin saindong mga paraataman sa ubasan. Asin kun dapit sa saindo, aapodon kamong mga saserdote ni Jehova; sasabihon kamong mga ministro kan satong Dios.” (Isaias 61:5, 6) An “mga estranyo” asin “mga tagaibang daga” iyo an ibang karnero. An mga ini dinelegaran nin mga paninimbagan tanganing isaabaga an padakol nang padakol na trabaho mantang an naggugurang nang linahidan na natatada natatapos an saindang daganon na buhay asin naglilingkod sa lubos na sentido bilang langitnon na “mga saserdote ni Jehova,” na nakapalibot sa trono nin kamahalan ni Jehova bilang “mga ministro kan satong Dios.”—1 Corinto 15:50-57; Kapahayagan 4:4, 9-11; 5:9, 10.
An “Kapag-arakian . . . na Maarabot Pa”
15. Sa panahon na ini kan katapusan, arin na grupo nin mga Kristiano an nakaabot na sa “kagurangan,” asin arin na grupo an nagrerepresentar sa “kapag-arakian . . . na maarabot pa”?
15 An linahidan na natatada galagang sanayon an ibang karnero para sa orog pang mga paninimbagan. An Salmo 71:18 nagsasabi: “Minsan sagkod sa kagurangan asin pagkaubanon, O Dios, dai mo ako pabayaan, sagkod na ikasabi ko an manongod sa saimong takyag sa kapag-arakian, sa gabos na maarabot pa, an manongod sa saimong kakosogan.” Sa pagkomento dapit sa bersikulong ini, an Watchtower na Disyembre 15, 1948 nagpaliwanag na an kongregasyon nin linahidan na mga Kristiano talagang nakaabot na sa kagurangan. Iyan nagpadagos sa pagsabi na an mga linahidan maogmang “nagtatanaw sa enotan sono sa liwanag kan hula sa Biblia asin nakaheheling nin sarong bagong kapag-arakian.” Kiisay ini partikular na nanonongod? An The Watchtower nagsabi: “Si Jesus nagtaram dapit sa sainda bilang saiyang ‘ibang karnero.’” ‘An kapag-arakian na maarabot pa’ nanonongod sa mga tawo na mabubuhay sakop kan bagong daganon na administrasyon na pinamamahalaan kan Kahadean kan kalangitan.
16. Sa anong mga bendisyon galagang nagtatanaw an mga kabilang sa ‘kapag-arakian na maarabot pa’?
16 Dai sinasabi kan Biblia kun noarin babayaan kan gabos na linahidan na Kristiano an saindang mga tugang na kabilang sa ‘kapag-arakian na maarabot pa’ asin maduman tanganing pamurawayon kaiba ni Jesu-Cristo. Alagad an mga linahidan na ini kompiado na nagdadangadang na an panahon para digdi. An mga pangyayari na isinabi sa dakulang hula ni Jesus manongod sa “panahon kan katapusan” naootob na poon 1914, na nagpapaheling na harani na an kalaglagan kan kinaban na ini. (Daniel 12:4; Mateo 24:3-14; Marcos 13:4-20; Lucas 21:7-24) Dai na mahahaloy, poponan ni Jehova an sarong bagong kinaban na dian ‘an kapag-arakian na maarabot pa’ ‘magmamana kan kahadean [an daganon na rona] na inandam para sa sainda poon pa kan lalangon an kinaban.’ (Mateo 25:34) Naoogma sindang antisiparon an pagbabalik kan Paraiso asin an pagbangon nin minilyon na gadan hale sa Hades. (Kapahayagan 20:13) Magigin presente daw an mga linahidan tanganing sabaton an mga binuhay liwat na ini? Kaidtong 1925, an Watch Tower na Mayo 1 nagsabi: “Maninigo na dai kita arbitraryong magsabi kun ano an gigibohon o dai gigibohon nin Dios. . . . [Alagad] ginigiyahan kita sa konklusyon na an mga miembro kan Iglesia [an linahidan na mga Kristiano] pamumurawayon bago buhayon liwat an suanoy na mga maninigo [an fiel na mga saksi bago kan mga Kristiano].” Nagpapaliwanag man kun baga magigin presente an nagkapira sa mga linahidan tanganing sabaton an mga binuhay liwat, an Watchtower na Setyembre 1, 1989 nagsabi: “Ini dai kaipuhan.”d
17. Anong makangangalas na mga pribilehio an makakamtan kan mga linahidan, bilang grupo, kaiba kan pinatukaw nang Hade, si Jesu-Cristo?
17 Totoo, dai ta aram kun ano an mangyayari sa kada linahidan na Kristiano. Alagad an presensia ni Moises asin Elias sa kaibahan ni Jesus sa bisyon na transpigurasyon nagpaparisa na an binuhay liwat na linahidan na mga Kristiano linalaoman na makakaibanan ni Jesus pagdatong nia na may kamurawayan tanganing ‘bayadan an lambang saro sono sa saiyang gawe-gawe’ mantang itinatao asin ginigibo an saiyang paghokom. Dugang pa, nagigirumdoman ta an panuga ni Jesus na an linahidan na mga Kristiano na “makadaog” makikikabtang sa saiya sa ‘pagpastor sa mga nasyon paagi sa sogkod na batbat’ sa Armagedon. Pagdatong ni Jesus na may kamurawayan, sinda matukaw kaiba nia na “maghohokom sa doseng tribo nin Israel.” Kaiba ni Jesus, ‘roronoton ninda si Satanas sa irarom kan saindang mga bitis.’—Mateo 16:27–17:9; 19:28; Kapahayagan 2:26, 27; 16:14, 16; Roma 16:20; Genesis 3:15; Salmo 2:9; 2 Tesalonica 1:9, 10.
18. (a) Ano an situwasyon kun dapit sa ‘pagtipon sa mga bagay sa kalangitan dian ki Cristo’? (b) Ano an masasabi niato manongod sa ‘pagtipon sa mga bagay sa daga dian ki Cristo’?
18 Kaoyon sa saiyang pag-administrar sa mga bagay, si Jehova progresibong naghihiro tanganing “tiponon giraray an gabos dian ki Cristo.” Kun mapadapit sa “mga bagay sa kalangitan,” an saiyang katuyohan madali nang matapos. Harani na an pakipagkasaro ni Jesus sa gabos na 144,000 sa langit para sa “kasal kan Kordero.” Huli kaini, padakol nang padakol na haloyan na, maygurang na tugang na lalaki na kabilang sa ibang karnero, na nagrerepresentar sa “mga bagay sa daga,” an dinelegaran nin mas magagabat na paninimbagan bilang pagsuportar sa saindang linahidan na mga tugang. Kanigoan kanakaoogmang panahon an nabubuhayan niato! Kanigoan kanakaoogmang maheling an katuyohan ni Jehova na pasiring na sa kaotoban kaiyan! (Efeso 1:9, 10; 3:10-12; Kapahayagan 14:1; 19:7, 9) Asin kanigoan an paggayagaya kan ibang karnero na suportaran an saindang linahidan na mga tugang mantang an duwang grupo iribang naglilingkod bilang “sarong aripompon” sa pangengenot nin “sarong pastor” bilang pagpasakop sa Hade, si Jesu-Cristo, asin para sa ikamumuraway kan dakulang Unibersal na Soberano, si Jehova Dios!—Juan 10:16; Filipos 2:9-11.
[Mga nota sa ibaba]
a Helingon an luwas kan An Torrengbantayan na Pebrero 1, 1982, pahina 7-16 (w81-E 8/1, p. 16-26).
b Halimbawa, poon kan 1914, an “The Photo-Drama of Creation”—sarong apat an kabtang na pasaleng may boses—ipinadalan sa mga tawo sa pano-panong mga teatro sa bilog na Solnopan.
c Para sa posibleng mga dahelan kun taano an nagkapirang Kristianong Judio ta maigot para sa Ley, helingon an Insight on the Scriptures, na ipinublikar kan Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., Tomo 2, pahina 1163-4.
d Helingon an The Watchtower, Agosto 15, 1990, pahina 30-1; Disyembre 15, 1990, pahina 30.
Ikapaliliwanag daw Nindo?
◻ Paano uminabante an organisasyon nin Dios kan enot na siglo?
◻ Paano nabilog an Namamahalang Grupo sa modernong kasaysayan kan Mga Saksi ni Jehova?
◻ Anong Kasuratan an nag-aautorisar sa pagtao nin autoridad sa ibang karnero sa organisasyon ni Jehova?
◻ Paano tinipon “an mga bagay sa kalangitan” asin “an mga bagay sa daga” dian ki Cristo?
[Retrato sa pahina 16]
Dawa kan mayo na sa Jerusalem an orihinal na mga miembro kaiyan, an sarong namamahalang grupo padagos na nagpunsionar duman
[Mga retrato sa pahina 18]
An maygurang na linahidan na mga Kristiano nagin bendisyon sa banwaan ni Jehova
C. T. Russell 1884-1916
J. F. Rutherford 1916-42
N. H. Knorr 1942-77
F. W. Franz 1977-92
M. G. Henschel 1992-