Nahayag an Sarong Natatagong Kayamanan

An Estorya kan Biblia ni Makarios

KAN 1993 an sarong parasiyasat nakakua nin sarong nakatambak na daan, madarag na an kolor na mga magasin na Orthodox Review sa Libreriya Nasyonal kan Rusya sa St. Petersburg. Sa mga pahina kan mga magasin poon 1860 sagkod 1867 yaon an sarong kayamanan na natago sa mga Ruso nin labi nang sarong siglo. Idto sarong traduksion kan bilog na Hebreong Kasuratan, o “Daan na Tipan,” kan Biblia sa lenguaheng Ruso!

An mga paratradusir kan Kasuratan iyo si Mikhail Iakovlevich Glukharev, na inaapod na Arkimandrita Makarios, asin si Gerasim Petrovich Pavsky. Pareho sinda prominenteng miembro kan Iglesia Ortodokso nin Rusya saka nag-espesyalisar sa lenguahe. Kan ponan kan mga lalaking ini an saindang trabaho kan amay na parte kan nakaaging siglo, an kompletong Biblia dai pa natradusir sa Ruso.

Totoo, an Biblia sa Esclavonio, sarong lenguaheng ginikanan kan Ruso sa presenteng aldaw. Minsan siring, sa kabangaan kan ika-19 siglo, an lenguaheng Esclavonio haloy nang dai ginagamit apuera sa mga serbisyo relihioso, kun saen iyan ginagamit kan klero. Sarong kaagid na situwasyon an nangyari sa Solnopan, kun saen an Iglesia Katolika Romana naghingoa na papagdanayon sana an Biblia sa Latin kan haloy nang panahon na an Latin nagin sarong gadan na lenguahe.

Si Makarios asin si Pavsky nagprobar na gibohon an Biblia na madaling masabotan kan ordinaryong mga tawo. Kun siring, an pagkadiskobre kan saindang haloy nang nalingawan na traduksion pinagin posible na ikabalik an sarong importanteng kabtang kan literaryo asin relihiosong pamana sa Rusya.

Minsan siring, siisay man nanggad si Makarios asin si Pavsky? Asin taano man an saindang mga paghihingoa na tradusiron an Biblia sa komun na lenguahe kan mga tawo ta napaatubang sa grabeng oposisyon? An saindang estorya parehong interesanteng gayo asin nakaparirigon sa pagtubod sa gabos na namomoot sa Biblia.

An Pangangaipo Para sa Bibliang Ruso

Si Makarios asin si Pavsky bakong an mga primerong nakaheling kan pangangaipo para sa Biblia sa komun na lenguahe kan mga tawo. Mas naenot nin sanggatos na taon, an Rusong zar na si Pedro I, o si Pedrong Dakula, naheling man an siring na pangangaipo. Makahulogan, minansay nia an Banal na Kasuratan na may paggalang asin kinokotar sia na nagsabi: “An Biblia sarong libro na nakalalabi sa gabos na iba pa, asin igwa kan gabos na mapadapit sa obligasyon nin tawo sa Dios asin sa saiyang kataed.”

Sa siring, kan 1716, pinagbotan ni Pedro an saiyang korte real na magpaimprenta nin sarong Biblia sa Amsterdam, sa sadiri niang gastos. Kada pahina magkakaigwa nin sarong kolumna nin tekstong Ruso asin sarong kolumna nin tekstong Holandes. Pakalihis sana nin sarong taon, kan 1717, an Kristianong Griegong Kasuratan, o “Bagong Tipan,” andam na.

Kan 1721 an Holandes na kabtang kan sarong apat na tomong traduksion kan Hebreong Kasuratan naimprenta na man. An sarong kolumna pinabayaan na blangko, na sa huri lalagan kan tekstong Ruso. Iinintrega ni Pedro an mga Biblia sa “Banal na Sinodo” kan Iglesia Ortodokso nin Rusya​—an kaharohalangkaweng relihiosong autoridad kan iglesia—​tanganing kompletohon an pag-imprenta asin pamahalaan an pagdistribwir. Minsan siring, dai iyan ipinadagos kan sinodo.

Pakalihis nin kulang pa sa apat na taon, si Pedro nagadan. Anong nangyari sa saiyang mga Biblia? An blangkong mga kolumna para sa tekstong Ruso dai na nagamit. An mga Biblia itinambak sa dakulang pagkasuruonsuon sa sarong sirong, kun saen iyan nagabok​—kan huri mayo ni sarong dai naraot na kopya an nakua! Nagdesisyon an sinodo na “ipabakal an gabos na natada sa mga negosyante.”

Nagpoon an mga Paghihingoa sa Pagtradusir

Kan 1812, si John Paterson, sarong miembro kan Sosyedad sa Biblia sa Britania Asin sa Ibang Daga, nagduman sa Rusya. Pinukaw ni Paterson an interes kan mga intelektuwal sa St. Petersburg sa pag-organisar nin sarong sosyedad sa Biblia. Kan Disyembre 6, 1812​—an iyo man sanang taon na an hukbong Ruso napasibog an nananakyadang mga soldados ni Napoléon I—​inaprobaran ni Zar Alejandro I an carta para sa sarong sosyedad sa Biblia sa Rusya. Kan 1815 pinagbotan kan zar an tsirman kan sosyedad, si Prinsipe Aleksandr Golitsyn, na isuherir sa namamahalang sinodo na “an mga Ruso man maninigo na magkaigwa kan oportunidad na mabasa an Tataramon nin Dios sa sadiri nindang nagimatan na lenguaheng Ruso.”

Kaomaw-omaw, inaprobaran an pagtradusir kan Hebreong Kasuratan sa Ruso na direktang hale sa orihinal na Hebreo. An suanoy na Griegong Septuaginta iyo an nagin basehan kan mga traduksion kan Hebreong Kasuratan sa Esclavonio. Idtong mga matradusir kan Biblia sa Ruso sinabihan na an pangenot na mga prinsipyo kan pagtradusir iyo an pagkaeksakto, pagkaklaro, asin pagkadalisay. Ano an nangyari sa enot na mga paghihingoang ini na itao an Biblia sa lenguaheng Ruso?

Sarong Pampapondo sa Pagtradusir kan Biblia?

An konserbatibong mga grupo kapwa sa iglesia asin sa gobyerno dai nahaloy nagin mamaan sa relihioso asin politikal na impluwensia kan mga tagaibang daga. Nagkapira sa mga pamayo nin iglesia an naghihingako pa na an Esclavonio​—an lenguahe nin liturhiya—​mas ikinakapahayag an mensahe kan Biblia kisa sa Ruso.

Sa siring an Sosyedad sa Biblia sa Rusya rinebokar kan 1826. An nagkapirang ribong kopya nin mga traduksion kan sosyedad sa Biblia sinolo. Bilang resulta, an Biblia nagin na sanang sekondaryo sa ritual asin tradisyon. Uminarog sa halimbawa na ipinaheling kan Iglesia Katolika Romana, an sinodo nagtao nin dekreto kan 1836: “Puedeng itogot sa siisay man na debotong lego na magdangog kan Kasuratan, alagad dai itinotogot sa siisay man na magbasa kan pirang parte kan Kasuratan, espesyalmente an Daan na Tipan, na mayo nin paggiya.” An pagtradusir kan Biblia garo baga napapondo.

An Traduksion ni Pavsky

Mientras tanto, si Gerasim Pavsky, sarong propesor sa Hebreo, pinonan an pagtradusir kan Hebreong Kasuratan sa Ruso. Kan 1821 natapos nia an sarong traduksion kan Salmo. Inaprobaran tolos iyan kan zar, asin kan Enero 1822 an libro kan Salmo ilinuwas sa publiko. Iyan inako tolos asin kinaipuhan na ipaimprenta giraray nin 12 beses​—na an total 100,000 na kopya!

Huli sa intelektuwal na paghihingoa ni Pavsky kaya nakua nia an paggalang nin dakol na nag-espesyalisar sa lenguahe asin mga teologo. Sia ilinaladawan bilang sarong prangka asin onestong tawo na dai naiimpluwensiahan kan mga intriga na nakapalibot sa saiya. Sa ibong nin oposisyon kan iglesia sa Sosyedad sa Biblia sa Rusya asin kan bagay na naghohona an nagkapira na iyan nagrerepresentar sa intereses kan tagaibang daga, si Propesor Pavsky nagpadagos sa pagtradusir nin mga bersikulo kan Biblia sa Ruso sa saiyang mga lektura. An saiyang naghahangang mga estudyante kinopya paagi sa surat-kamot an saiyang mga traduksion asin, pag-abot nin panahon, nakompilar an saiyang trinadusir. Kan 1839 kinosogan ninda an saindang boot sa pag-imprenta nin 150 kopya sa imprentahan kan akademya​—na mayo nin permiso kan mga sensor.

An traduksion ni Pavsky risang marhay an epekto sa mga parabasa, asin nagparadakol an gusto kaiyan. Alagad kan 1841 sarong dai aram kun saen haleng reklamo an ginibo sa sinodo manongod sa “peligro” kan traduksion na ini, na naghihingako na iyan naparayo sa opisyal na doktrinang Ortodokso. Pakalihis nin duwang taon an sinodo nagpaluwas nin dekreto: “Kompiskaron an gabos na nag-eeksister na surat-kamot asin inimprenta sa litograpiya na mga kopya kan traduksion ni G. Pavsky kan Daan na Tipan asin raoton an mga iyan.”

Pagpamuraway sa Ngaran nin Dios

Minsan siring, pinukaw liwat ni Pavsky an interes sa pagtradusir kan Biblia. Nag-establisar man sia nin sarong importanteng ehemplo para sa mga paratradusir sa ngapit kun manongod sa saro pang importanteng isyu​—an ngaran nin Dios.

An Rusong parasiyasat na si Korsunsky nagpaliwanag: ‘An mismong ngaran nin Dios, an kabanalbanale sa saiyang mga ngaran, kompuesto nin apat na Hebreong letra na יהוה asin ngonyan pinopronunsiar bilang Jehova.’ Sa suanoy na mga kopya kan Biblia, an nagpapamidbid na ngaran na iyan nin Dios minalataw nin rinibong beses sa Hebreong Kasuratan sana. Minsan siring, an mga Judio napasala sa pagtubod na an ngaran nin Dios sobra kasagrado tanganing isurat o pronunsiaron. Mapadapit digdi, si Korsunsky nagkomento: ‘Sa pagtaram o pagsurat, iyan parateng sinasalidahan nin Adonai, sarong termino na sa pankagabsan tinatradusir bilang “Kagurangnan.”’

Malinaw na an pagbaya sa paggamit kan ngaran nin Dios huli sa superstisyosong pagkatakot​—bakong sa diosnon na hararom na paggalang. An Biblia dai sa arin man na lugar nagdedesganar sa paggamit kan ngaran nin Dios. An Dios mismo an nagsabi ki Moises: “Ini an isabi mo sa mga aki ni Israel, ‘Si Jehova na Dios kan saindong mga apoon . . . iyo an nagsobol sako sa saindo.’ Ini an sakong ngaran sagkod sa panahon na daing katapusan, asin iyo ini an sakong girumdoman sa sunod-sunod na kapag-arakian.” (Exodo 3:​15) Paorootro, an Kasuratan sinasadol an mga nagsasamba: “Magpasalamat kamo ki Jehova, banwaan! Mag-apod kamo sa saiyang ngaran.” (Isaias 12:​4) Minsan siring, an kadaklan sa mga paratradusir kan Biblia piniling sumunod sa Judiong tradisyon asin linikayan an paggamit kan ngaran nin Dios.

Minsan siring, si Pavsky dai nagsunod sa mga tradisyon na ini. Sa saiyang traduksion kan Salmo sana, an ngaran na Jehova minalataw nin labing 35 beses. An saiyang kapusoan nagkaigwa nin dakulang impluwensia sa saro kan saiyang mga katemporanyo.

An Arkimandritang si Makarios

An katemporanyong ini iyo an arkimandritang si Makarios, sarong misyonerong Rusong Ortodokso na igwa nin pambihirang mga abilidad sa lenguahe. Sa edad pa sanang siete anyos, ikinatatradusir na nia an haralipot na tekstong Ruso sa Latin. Pag-edad niang beinte anyos, tatao na sia nin Hebreo, Aleman, asin Pranses. Minsan siring, an mapakumbabang aktitud asin malinaw na pakaaram kan saiyang paninimbagan sa atubangan nin Dios nakatabang sa saiya na malikayan an silo nin sobrang kompiansa sa sadiri. Paorootro siang naghagad kan sadol nin ibang mga linguista asin intelektuwal.

Gusto ni Makarios na repormaron an aktibidad nin pagmisyonero sa Rusya. Naniniwala sia na bago madara an Kristianismo sa mga Muslim asin Judio sa Rusya, an iglesia dapat na “paliwanagan an ordinaryong mga tawo paagi sa pag-establisar nin mga eskuelahan asin pagdistribwir nin mga Biblia sa lenguaheng Ruso.” Kan Marso 1839, uminabot si Makarios sa St. Petersburg, sa paglaom na makua an permiso na tradusiron an Hebreong Kasuratan sa Ruso.

Natradusir na ni Makarios an mga libro sa Biblia na Isaias asin Job. Minsan siring, nagsayuma an sinodo na tawan sia nin permisong tradusiron an Hebreong Kasuratan sa Ruso. Sa katunayan, sinabihan si Makarios na lingawan na nia an manongod sa pagtradusir kan Hebreong Kasuratan sa lenguaheng Ruso. An sinodo nagpaluwas nin sarong desisyon, na may petsang Abril 11, 1841, na pinagbobotan si Makarios “na magpenitensia nin tolo sagkod sa anom na semana sa harong nin sarong obispo sa Tomsk tanganing linigan an saiyang konsensia paagi sa pagpamibi asin mga pagluhod.”

An Mapusong Paninindogan ni Makarios

Magpoon kan Disyembre 1841 sagkod Enero 1842, inotob ni Makarios an saiyang pagpenitensia. Alagad kan naotob na iyan, tolos-tolos na pinonan nia an pagtradusir kan ibang parte kan Hebreong Kasuratan. Nakakua sia nin kopya kan traduksion ni Pavsky kan Hebreong Kasuratan asin ginamit iyan tanganing berepikaron an sadiri niang mga traduksion. Arog ni Pavsky, nagsayuma siang itago an ngaran nin Dios. Sa katunayan, an ngaran na Jehova minalataw nin labi sa 3,500 na beses sa traduksion ni Makarios!

Pinadarahan ni Makarios nin mga kopya kan saiyang traduksion an may simpatiyang mga amigo. Minsan ngani may ikinadistribwir na nagkapirang kopya na surat-kamot, padagos na inolang kan iglesia an pagpublikar kan saiyang traduksion. Si Makarios naggibo nin mga plano na ilakop an saiyang Biblia sa ibang nasyon. Sa bisperas kan saiyang paghale, sia nagkahelang asin dai nahaloy sia nagadan, kan taon 1847. An trinadusir niang Biblia dai noarin man napublikar kan sia nabubuhay pa.

Napublikar Man Giraray!

Pag-abot nin panahon, an dalagan kan politika asin relihion nagliwat an direksion. An bagong liberalismo biglang naglakop sa bilog na Rusya, asin kan 1856 liwat na inaprobaran kan sinodo an pagtradusir kan Biblia sa Ruso. Sa ruminahay na kamugtakan na ini, an Biblia ni Makarios napublikar nin serye sa Orthodox Review sa pag-oltanan kan 1860 asin 1867, sa irarom kan titulong An Experiment of Translation Into the Russian Language (sa Bicol, Sarong Eksperimento nin Pagtradusir sa Lenguaheng Ruso).

Si Arsobispo Filaret na taga-Chernigov, sarong nag-espesyalisar sa Rusong babasahon na panrelihion, nagtao kan balwasyon na ini sa Biblia ni Makarios: “An saiyang traduksion nagsususog sa tekstong Hebreo, asin an lenguahe kan traduksion dalisay asin maninigo sa materyal.”

Minsan siring, an Biblia ni Makarios dai noarin man ilinuwas sa publiko. Sa katunayan, iyan haros nalingawan na gabos. Kan 1876 an enterong Biblia, na kabale kapwa an Hebreo asin an Griegong Kasuratan, sa katapustapusi ikinatradusir sa Ruso na may pagtogot kan sinodo. An kompletong Bibliang ini parateng inaapod na traduksion kan sinodo. Kabaliktaran sa tibaad linalaoman, an traduksion ni Makarios, kaibahan kan ki Pavsky, nagserbing pangenot na gikanan kan “opisyal” na traduksion na ini kan Iglesia Ortodokso nin Rusya. Alagad an ngaran nin Dios ginamit sa pira sanang lugar na dian iyan minalataw sa lenguaheng Hebreo.

An Biblia ni Makarios Ngonyan

An Biblia ni Makarios nagdanay na natatago sagkod kan 1993. Arog kan naunabihan sa introduksion, sa panahon na idto an sarong kopya kaiyan nadukayan sa daan na mga magasin na Orthodox Review sa parte nin mga bihirang libro sa Libreriya Nasyonal kan Rusya. Minimidbid kan Mga Saksi ni Jehova an halaga nin pagpaluwas kan Bibliang ini sa publiko. An libreriya nagtao nin permiso sa Relihiosong Organisasyon nin Mga Saksi ni Jehova sa Rusya na gumibo nin kopya kan Biblia ni Makarios tanganing iyan maandam para sa pagpublikar.

Dangan inareglar kan Mga Saksi ni Jehova na maimprenta sa Italia an haros 300,000 na kopya kan Bibliang ini tanganing idistribwir sa bilog na Rusya asin sa dakol pang ibang nasyon kun saen itinataram an Ruso. Apuera sa traduksion ni Makarios kan kadaklan sa Hebreong Kasuratan, an edisyon na ini kan Biblia igwa kan traduksion ni Pavsky kan Salmo saka kan autorisado kan Iglesia Ortodokso na traduksion kan sinodo kan Griegong Kasuratan.

Kan Enero sa taon na ini, iyan ilinuwas durante kan sarong pagpainterbio sa media sa St. Petersburg, sa Rusya. (Helingon an pahina 26.) An mga parabasang Ruso seguradong maliliwanagan asin matotokdoan kan bagong Bibliang ini.

Sa siring an pagpublikar kan Bibliang ini sarong relihioso asin literaryong kapangganahan! Iyan saro man na nakaparirigon sa pagtubod na pagirumdom kan pagigin totoo kan mga tataramon sa Isaias 40:​8: “Naalang an berdeng doot, narakdag an burak; alagad kun dapit sa tataramon kan satong Dios, iyan magdadanay sagkod sa panahon na daing katapusan.”

[Retrato sa pahina 23]

Hiningoa ni Pedrong Dakula na mapublikar an Biblia sa Ruso

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Corbis-Bettmann

[Retrato sa pahina 24]

Si Gerasim Pavsky, na nakakontribwir sa pagtradusir kan Biblia sa Ruso

[Retrato sa pahina 25]

An arkimandritang si Makarios, na sa saiya ipinangaran an bagong Biblia sa Ruso