An Misteryo nin Maluyang Salud
AN SADANG NA SI OWMADJI NAGKUKURSO. Si Hawa, an saiyang ina, nahahadit sa pagkawara kan tubig sa hawak; nabaretaan nia na an saiyang pinsan sa baryo nagadanan nin omboy na aki kaini kasuarin pa sana sa paaging iyan. An lola ni Owmadji, na panugangan ni Hawa, gustong darahon si Owmadji sa sarong parabawi sa tribo. “An aki pinahehelang nin sarong maraot na espiritu,” an sabi nia. “Ika nagsayumang tawan sia nin agimat na isusulot para sa proteksion, asin ngonyan nagpopoon na an mga problema!”
AN SITUWASYON na ini komun sa dakol na kabtang kan kinaban. Ginatos na milyon an naniniwala na maraot na mga espiritu an natatagong causa nin helang. Totoo daw ini?
Pagmukna kan Misteryo
Kamo personalmente tibaad dai naniniwala na dai naheheling na mga espiritu an nagkacausa nin helang. Sa katunayan, tibaad kamo nagngangalas kun taano ta iisipon nin siisay man an siring kaiyan, huli ta ipinaheling kan mga sientista na an kadaklan na helang causa nin mga virus asin bakterya. Pero, girumdomon na dai pa kaidto aram kan katawohan an manongod sa saraditon na mga nagtatao nin helang na ini. Kaidto sanang namukna an mikroskopyo ni Antonie van Leeuwenhoek kan ika-17 siglo na naheling kan mga mata nin tawo an mikroskopikong kinaban. Dawa kaidto, nagpoon na masabotan kan siensia an relasyon sa pag-oltanan kan mga nagtatao nin helang asin kan helang huli sana sa mga diskobremiento ni Louis Pasteur kaidtong ika-19 siglo.
Huli ta an mga causa nin helang dai aram sa kadaklan sa kasaysayan nin tawo, nagtalubo an dakol na superstisyosong ideya, kabale an teoriya na an gabos na kamatean causa nin maraot na mga espiritu. Isinusuherir kan The New Encyclopædia Britannica an sarong paagi kun paano ini puedeng nagtalubo. Sinasabi kaiyan na an enot na mga parabolong naghingoang bolongon an mga may helang paagi sa manlaenlaen na klase nin ugat, dahon, asin ano man na ikatatao ninda. Kun beses, nag-aaser an pira kaini. Dangan an pagbobolong iniibanan kan parabolong nin dakol na superstisyosong seremonya asin gibohon, na nagseserbing estratehiya tanganing dai madiskobre an tunay na bolong. Sa siring, an parabolong nakaseguro na an mga tawo padagos na mapaserbisyo sa saiya. Sa paaging ini, an bolong natahoban nin misteryo, asin an mga tawo naenkaminar na maglaom sa lihis sa natural para sa tabang.
An mga paaging ini nin tradisyonal na pagbolong ginagamit pa sa dakol na kadagaan. Dakol an nagsasabi na an helang causa kan mga espiritu kan nagadan na mga apoon. An iba nagsasabi na pinahehelang kita nin Dios asin na an helang padusa huli sa satong mga kasalan. Dawa kun nasasabotan kan may kabatidan na mga tawo na biolohiko an helang, tibaad natatakot pa sinda sa mga impluwensia na lihis sa natural.
Ginagamit kan mga pararatak asin tradisyonal na parabolong an takot na ini tanganing aprobetsaran an mga tawo. Kun siring, ano an maninigo niatong paniwalaan? Makatatabang daw an paglaom sa mga espiritu para sa pag-ataman nin salud? Ano an sinasabi kan Biblia?