An Problema kan Pagdusa nin Tawo
“TAANO DIOS KO TAANO?” Nagluwas an dakulang titulong iyan sa enot na pahina nin sarong mahiwas an sirkulasyon na diaryo pakatapos nin sarong linog na nandestroso nin grabe sa Asia Menor. An kaibang retrato ipinaheheling an sarong nariribok an boot na ama na karakarga paluwas kan saindang nagabang harong an saiyang naeridong aking babae.
An mga guerra, gutom, epidemya, asin natural na kalamidad nagbunga nin dai masokol na kakologan, dai mabilang na luha, asin dai mabilang na kagadanan. Idugang pa digdi an pagdusa kan mga biktima nin paglugos, pagmaltrato sa aki, asin iba pang krimen. Pensaron an dakulang kabilangan nin danyos asin pagkagadan na ibinubunga kan mga aksidente. Asin yaon an labi-labing kamondoan na naeeksperyensiahan kan binilyon na tawo huli sa helang, paggurang, asin pagkagadan kan mga namomotan.
Naheling kan ika-20 siglo an pinakamaraot na pagdusa kasuarin man. Poon kan 1914 sagkod 1918, an Guerra Mundial I guminadan nin haros dies milyones na soldados. Sinasabi kan nagkapirang historyador na guminadan man iyan nin arog kaiyan kadakol na sibilyan. Kan Guerra Mundial II, mga 50 milyones na soldados asin sibilyan an nagadan, kaiba an minilyon na daing kalabanlaban na babae, aki, asin gurang na lalaki. Sa bilog na nakaaging siglo, minilyon pa an nagin biktima nin paglaglag sa sarong rasa, rebolusyon, etnikong kadahasan, pagkagutom, asin kadukhaan. Kinakalkulo kan Historical Atlas of the Twentieth Century na labi sa 180 milyones katawo an nagadan huli sa “lagdoan na kamondoan” na iyan.
An trangkaso Española kan 1918/19 guminadan nin 20 milyones katawo. Sa nakaaging duwang dekada, mga 19 milyones an nagadan sa AIDS, asin mga 35 milyones ngonyan an igwa kan virus na iyo an dahelan kaiyan. Minilyon na aki an nabayaan na mayong mga magurang—nagadan sinda sa AIDS. Asin dai mabilang na mga omboy an nagagadan sa AIDS, na ikinaolakit sa sainda kan sinda yaon pa sa matris.
Orog pang pagdusa an itinatao sa mga aki sa iba pang mga paagi. Sinisitar an impormasyon na itinao kan United Nations Children’s Fund (UNICEF), sa katapusan kan 1995, an Manchester Guardian Weekly kan Inglaterra nagsabi: “Sa mga guerra kan nakaaging dekada, 2 milyones na aki an nagadan, 4-5 milyones an nabaldado, 12 milyones an nawaran nin istaran, labing 1 milyon an nailo o napasuway sa saindang mga magurang asin 10 milyones an natrauma sa sikolohikong paagi.” Idugang pa digdi an kinakalkulong 40 sagkod 50 milyones na pagpakua sa aki sa bilog na kinaban—kada taon!
Ano an Mangyayari sa Ngapit?
Dakol an may pag-agam-agam sa ngapit. Sarong grupo nin mga sientista an nagsabi: “An mga aktibidad nin tawo . . . puedeng makaliwat na marhay sa nabubuhay na kinaban na dai na kaiyan makayang susteniran an buhay sa paagi na aram ta.” Idinugang pa ninda: “Dawa sa oras na ini, sarong tawo sa lima an nabubuhay sa talagang kadukhaan na mayo nin igong pagkakan, asin saro sa sampulo an apektadong marhay nin grabeng malnutrisyon.” Ginamit kan mga sientista an okasyon tanganing “patanidan an bilog na katawohan kan natatagama sa ngapit” asin nagsabi: “Kaipuhan an sarong dakulang pagbabago sa pagmanehar ta kan daga asin sa buhay na yaon dian, tanganing malikayan an kadakol na kasakitan nin tawo asin an satong lakop sa globong istaran sa planetang ini dai maraot na imposible nang ikabalik sa dati.”
Taano ta tinogotan nin Dios an grabeng pagdusa asin karatan? Paano an katuyohan niang pagremedyo sa situwasyon? Noarin?
[Picture Credit Lines sa pahina 3]
Sa itaas, silyang de rueda: UN/DPI Photo 186410C ni P.S. Sudhakaran; sa tahaw, nagugutom na mga aki: WHO/OXFAM; sa ibaba, maniwangon na lalaki: Retrato kan FAO/B. Imevbore