1, 2. (a) Anong grabeng mga inhustisya an naeksperyensiyahan ni Jose? (b) Paano itinanos ni Jehova an mga inhustisya?

GRABENG inhustisya an nangyari. An guwapong hoben na lalaki mayong nagibong krimen, pero napepreso siya sa bilangguan na nasa irarom huling inakusaran siya nin pagpurbar na manglupig. Alagad bako ini an inot na beses na nakaeksperyensiya siya nin inhustisya. Mga pirang taon bago kaini, sa edad na 17, an hoben na lalaking ini, si Jose, trinaydor kan sadiri niyang mga tugang, asin dikit-dikitan pa siyang gadanon kan mga ini. Dangan ipinabakal ninda siya bilang uripon sa ibang nasyon. Duman sinayumahan niya an pang-aakit kan agom kan saiyang kagurangnan. Huli kan saiyang pagsayuma, nag-imbento ini nin putik na akusasyon, asin iyan an nagin dahilan kan pagkakapreso ni Jose. Makamumundo, garo baga mayo nin siisay man na mangungultanan para ki Jose.

² Minsan siring, an Diyos na “mamumuton . . . sa katanusan asin hustisya” nagmamasid. (Salmo 33:5) Huminiro si Jehova para itanos an mga inhustisya; minaniobra niya an mga pangyayari kaya sa katapos-tapusi nakaluwas sa presuhan si Jose. Labi pa diyan, si Jose—an lalaki na iprineso—pag-abot nin panahon tinawan nin halangkawon na posisyon na may dakulang responsabilidad asin dakulaon na onra. (Genesis 40:15; 41:41-43; Salmo 105:17, 18) Sa katapos-tapusi, napatunayan na daing sála si Jose, asin ginamit niya an halangkawon niyang posisyon para magibo an katuyuhan nin Diyos.—Genesis 45:5-8.

3. Taano ta bakong makangangalas na gabos kita gustong trataron sa makatanusan na paagi?

³ Bako daw na napapahiro an satong puso kan siring na pagkasaysay? Siisay sa sato an dai pa nakahiling nin inhustisya o nabiktima kaiyan? Tunay nanggad, gusto ta gabos na trataron nin makatanusan asin patas. Bako ining makangangalas huling tinawan kita ni Jehova nin mga kuwalidad na nagpapabanaag kan saiyang personalidad, asin an hustisya saro sa panginot na mga kuwalidad niya. (Genesis 1:27) Tanganing mamidbid na marhay si Jehova, kaipuhan tang masabutan an saiyang pagmansay sa hustisya. Paagi kaiyan, urog pa niyatong masasabutan an marahayon na mga dalan niya asin mapapahiro kitang urog pang rumani sa saiya.

Ano an Hustisya?

4. Ano sa parati an iniisip kan mga tawo na kahulugan kan hustisya?

⁴ Sa parati, iniisip kan mga tawo na an simpleng kahulugan nin hustisya iyo an makatanusan na pagpasunod kan may awtoridad sa kun ano an ipinagbubuot kan ley. An librong Right and Reason—Ethics in Theory and Practice nagsasabi na “an hustisya konektado sa ley, obligasyon, mga deretso, asin mga paninimbagan, asin itinatao kaiyan an paghusgar sigun sa pagkapantay-pantay o merito.” Minsan siring, an hustisya ni Jehova bako sanang mekanikal na pagpasunod nin mga regulasyon huli sa paninimbagan o obligasyon.

5, 6. (a) Ano an kahulugan kan mga tataramon sa orihinal na lengguwahe na itrinadusir na “hustisya”? (b) Ano an buot sabihon na an Diyos may hustisya?

⁵ An lakbang asin rarom kan hustisya ni Jehova mas masasabutan paagi sa pagkonsiderar sa mga tataramon sa orihinal na lengguwahe na ginamit sa Bibliya. Sa Hebreong Kasuratan, tulong panginot na mga tataramon an ginagamit. An tataramon na pinakaparating itinatradusir na “hustisya” puwede man na itradusir na “kun ano an tama.” (Genesis 18:25) An duwa pang tataramon parating itinatradusir na “katanusan.” Sa Kristiyanong Griegong Kasuratan, an tataramon na itrinadusir na “katanusan” tinatawan kan kahulugan na “kuwalidad nin pagigin tama o may hustisya.” Kun siring, sa pundamental, an katanusan asin hustisya magkakonektar na marhay.—Amos 5:24.

⁶ Huli kaini, kun sinasabi kan Bibliya na an Diyos may hustisya, sinasabi kaiyan sa sato na ginigibo niya an tama saka patas asin na ginigibo niya iyan pirmi, na mayong pinapalain. (Roma 2:11) An totoo, dai mo maiisip na iba an gigibuhon niya. Sinabi kan maimbod na si Elihu: “Imposible nanggad na gumibo nin maraot an tunay na Diyos, na gumibo nin sala an Makakamhan sa Gabos!” (Job 34:10) Iyo, imposible para ki Jehova na gumawi nin daing hustisya. Taano? Huli sa duwang importanteng dahilan.

7, 8. (a) Taano ta dai si Jehova magibo nin ano man na bagay na bakong makatanusan? (b) Ano an nagpapahiro ki Jehova na magin makatanusan, o may hustisya, sa pagtratar niya sa iba?

⁷ Inot, siya banal. Arog kan naaraman ta sa Kapitulo 3, si Jehova dalisay asin matanos. Kun siring, dai siya magibo nin ano man na bagay na bakong makatanusan, o daing hustisya. Pag-isipan an kahulugan kaiyan. Huling an satong Ama sa langit banal, lubos kitang makakapagtiwala na nungka niyang tatrataron nin bakong tama an saiyang mga aki. Sigurado si Jesus sa bagay na iyan. Kan huring banggi niya digdi sa daga, namibi siya: “Amang Banal, bantayan mo sinda [an mga disipulo] alang-alang sa pangaran mo.” (Juan 17:11) Sa Kasuratan, si Jehova sana an inaapod na “Amang Banal.” Tama ini huling mayo nin tawong ama na maikukumparar sa Saiya sa kabanalan. Lubos an pagtubod ni Jesus na magigin ligtas an saiyang mga disipulo sa kamot kan Ama, na biyong dalisay saka malinig asin mayo nin ano man na kasalan.—Mateo 23:9.

⁸ Ikaduwa, naturalesa na nin Diyos an bakong makasadiring pagkamuot. An siring na pagkamuot nagpapahiro sa saiya na magin makatanusan, o may hustisya, sa pagtratar niya sa iba. Alagad an inhustisya sa dakul na porma kaiyan—kaiba na an diskriminasyon huli sa rasa, pagpapalain-lain, asin pagkaigwa nin pinapaurog—parating gikan sa kahanaban asin pagkamakasadiri, an kabaliktaran nin pagkamuot. Manungod sa Diyos nin pagkamuot, inaasigurar kita kan Bibliya: “Matanos si Jehova; namumuot siya sa mga matanos na gibo.” (Salmo 11:7) Sinasabi ni Jehova manungod sa sadiri niya: “Ako, si Jehova, namumuot sa hustisya.” (Isaias 61:8) Bako daw na nakakarangang maaraman na an satong Diyos nauugmang marhay sa paggibo kan kun ano an tama, o may hustisya?—Jeremias 9:24.

An Pagkahirak Asin Perpektong Hustisya ni Jehova

9-11. (a) Paano magkakonektar an hustisya ni Jehova asin an saiyang pagkahirak? (b) Paano an hustisya ni Jehova saka an saiyang pagkahirak risang-risa sa pagtratar niya sa makasalan na mga tawo?

⁹ An hustisya ni Jehova, arog kan iba pang aspekto kan daing kaagid na personalidad niya, perpekto. Bilang pag-umaw ki Jehova, nagsurat si Moises: “An Gapo, an saiyang gibo perpekto, huli ta may hustisya an gabos niyang ginigibo. Sarong Diyos na maimbod na dai lamang naggigibo nin inhustisya; matanos asin makatanusan siya.” (Deuteronomio 32:3, 4) An lambang kapahayagan kan hustisya ni Jehova daing depekto—bako nanggad mapagkonsinte asin bako nanggad maringis.

¹⁰ Magkakonektar na marhay an hustisya ni Jehova asin an saiyang pagkahirak. Sinasabi kan Salmo 116:5: “Mapagmalasakit asin matanos [“may hustisya,” The New American Bible] si Jehova; mahihirakon an satuyang Diyos.” Iyo, si Jehova may hustisya asin mahihirakon. An duwang iyan bakong magkakontrahan. An pagpahiling niya nin pagkahirak dai nagpapaluya sa puwersa kan saiyang hustisya, na garo baga magigin sobra kutana kaistrikto an saiyang hustisya. Imbes, sa parati sabay niyang ipinapahiling an duwang kuwalidad na iyan, dawa sa saro sanang paghiro. Pag-isipan an sarong halimbawa.

¹¹ An gabos na tawo nagmana nin kasalan asin sa siring maninigo sa kagadanan. (Roma 5:12) Pero si Jehova dai nauugma sa kagadanan nin mga parakasala. Siya “sarong Diyos na andam na magpatawad, mapagmalasakit saka mahihirakon.” (Nehemias 9:17) Alagad, huling siya banal, dai niya kukunsintihon an pagkabakong matanos. Kun siring, paano siya makakapahiling nin pagkahirak sa mga tawong nagmana nin kasalan? An simbag nasa saro sa pinakamahalagang marhay na mga katotoohan sa Tataramon nin Diyos: an probisyon na pantubos na itinao ni Jehova para iligtas an katawuhan. Sa Kapitulo 14 urog pa kitang makakanuod manungod sa mamumuton na areglong ini. Mahihiling diyan an lubos na hustisya asin pagkahirak. Paagi kaiyan, maipapahiling ni Jehova an saiyang mamumuton na pagkahirak sa nagsusulsol na mga parakasala mantang pinapagdanay an mga pamantayan niya nin perpektong hustisya.—Roma 3:21-26.

An Hustisya ni Jehova Nakakaugma

12, 13. (a) Taano ta nadadagka kita kan hustisya ni Jehova na rumani sa saiya? (b) Ano an nagin kongklusyon ni David manungod sa hustisya ni Jehova, asin paano ini nakakaranga sa sato?

¹² An hustisya ni Jehova dai nagigin dahilan na matakot kita sa saiya kundi sarong kawili-wiling kuwalidad na nakakadagka sa sato na rumani sa saiya. Malinaw na ilinaladawan kan Bibliya kun paano ginagamit ni Jehova sa mapagmalasakit na paagi an saiyang hustisya, o katanusan. Aramon niyato an nagkapira sa nakakaugmang mga paagi na ginagamit ni Jehova an saiyang hustisya.

¹³ An perpektong hustisya ni Jehova nagpapahiro sa saiya na magpahiling nin kaimbudan sa saiyang mga lingkod. Naapresyar mismo kan salmistang si David an aspektong ini kan hustisya ni Jehova. Paagi sa saiya mismong eksperyensiya asin pag-aram sa mga pamamaagi nin Diyos, ano an nagin kongklusyon ni David? Sinabi niya: “Si Jehova mamumuton sa hustisya, asin dai niya babayaan an mga maimbod sa saiya. Pirmi sindang babantayan.” (Salmo 37:28) Nakakaranga nanggad na asigurasyon! Nungkang babayaan kan satong Diyos an mga maimbod sa saiya. Kun siring, makakaasa kita na magdadanay siyang harani sa sato asin na mamumuton niya kitang aatamanon. Iginagarantiya iyan kan saiyang hustisya!—Talinhaga 2:7, 8.

14. Paano an pagmakulog ni Jehova sa mga nagsasakit risang-risa sa Katugunan na itinao niya sa Israel?

¹⁴ An hustisya nin Diyos mapagrisa sa mga pangangaipo kan mga nagsasakit. An pagmakulog ni Jehova sa mga nagsasakit risang-risa sa Katugunan na itinao niya sa Israel. Halimbawa, an Katugunan nagtatao nin espesyal na mga probisyon para masigurado na naaasikaso an mga ilo asin babaying balo. (Deuteronomio 24:17-21) Huling aram na marhay ni Jehova kun gurano kadipisil an puwedeng magin buhay kan mga nasa siring na kamugtakan, siya mismo an nagin saindang amang Hukom asin Paraprotektar, an saro na “pinapahilingan . . . nin hustisya an aki na mayo nang ama saka an babaying balo.”a (Deuteronomio 10:18; Salmo 68:5) Pinatanidan ni Jehova an mga Israelita na kun tatrataron ninda nin bakong tama an daing kalaban-laban na mga babayi asin aki, siyerto na dadangugon niya an pag-agrangay kan mga ini. Sinabi niya: “Maaanggot akong marhay.” (Exodo 22:22-24) Minsan ngani an kaanggutan bakong saro sa nangingibabaw na mga kuwalidad ni Jehova, napupukaw an saiyang matanos na kaanggutan huli sa tuyong mga akto nin inhustisya, nangurugna kun an mga biktima mga hamak asin daing kalaban-laban.—Salmo 103:6.

15, 16. Ano an pambihira nanggad na patunay kan pagigin mayo nin pinapalain ni Jehova?

¹⁵ Sinisiyerto man sa sato ni Jehova na siya “mayo nin pinapalain asin dai nag-aako nin suhol.” (Deuteronomio 10:17) Bakong arog nin dakul na tawo na may kapangyarihan o impluwensiya, si Jehova dai nadadara nin materyal na kayamanan o pangluwas na itsura. Biyo siyang mayo nin kinakampihan o paboritismo. Isip-isipa an pambihira nanggad na patunay kan pagigin mayo nin pinapalain ni Jehova. An oportunidad na magin saiyang tunay na mga parasamba, na may paglaom na mabuhay nin daing katapusan, bakong limitado sa pira sanang piling mga tawo. Imbes, “sa lambang nasyon, inaako niya an tawong may pagkatakot sa saiya asin naggigibo nin matanos.” (Gibo 10:34, 35) An makangangalas na paglaom na ini bukas sa gabos, ano man an saindang kamugtakan sa sosyedad, kulor kan saindang kublit, o nasyon na iniistaran ninda. Bako daw na iyan an pinakatunay na hustisya?

¹⁶ May saro pang aspekto an perpektong hustisya ni Jehova na maninigo niyatong konsideraron asin igalang: an paagi nin pagtratar niya sa mga naglalapas sa saiyang matanos na mga pamantayan.

Mayong Pinapalibre sa Padusa

17. Ipaliwanag kun taano ta an mga inhustisya sa kinaban bakong dahilan para pagdudahan an hustisya ni Jehova.

¹⁷ Tibaad isip-isipon nin nagkapira: ‘Mantang dai kinukunsinti ni Jehova an pagkabakong matanos, paano niyato ikakapaliwanag an grabeng pagsakit asin inhustisya sa kinaban ngunyan?’ An siring na mga inhustisya bakong dahilan para pagdudahan an hustisya ni Jehova. An dakul na inhustisya sa maraot na kinaban na ini resulta kan kasalan na minana nin mga tawo ki Adan. Sa kinaban na ini na pano nin bakong perpektong mga tawo na piniling sundon an sadiri nindang makasalan na mga dalan, lakop na marhay an inhustisya—pero dai na iyan maghahaloy.—Deuteronomio 32:5.

18, 19. Ano an nagpapahiling na dai papabayaan ni Jehova sagkod lamang na dai mapadusahan an mga tuyong naglalapas kan saiyang matanos na mga pagbuot?

¹⁸ Minsan ngani si Jehova nagpapahiling nin dakulang pagkahirak sa mga sinserong minarani sa saiya, dai niya papabayaan sagkod lamang an sarong sitwasyon na nagtatao nin katuyawan sa saiyang banal na pangaran. (Salmo 74:10, 22, 23) An Diyos nin hustisya dai maloloko; an mga tuyong nagsasagibo nin pagkakasala dai niya papalibrehon sa padusa na maninigo sa sainda. Si Jehova “sarong Diyos na mahihirakon asin mapagmalasakit, dai tulos naaanggot asin abunda sa maimbod na pagkamuot saka katotoohan, . . . pero dai niya nanggad papabayaan na dai mapadusahan an may sála.” (Exodo 34:6, 7) Kauyon kan mga tataramon na ini, may beses na kinaipuhan na padusahan ni Jehova an mga tuyong naglalapas sa matanos na mga pagbuot niya.

¹⁹ Halimbawa, isip-isipon an pagtratar nin Diyos sa suanoy na Israel. Dawa kan yaon na an mga Israelita sa Dagang Panuga, pauruutro sindang nagin bakong maimbod. Dawa ngani saindang “pinapakulog an buot” ni Jehova huli kan maraot nindang mga gibo, dai niya tulos sinda isinikwal. (Salmo 78:38-41) Imbes, may pagkahirak na tinawan niya sinda nin oportunidad na magbago. Nakimahirak siya: “Dai ako nauugma sa pagkagadan kan maraot, imbes nauugma ako pag an maraot nagbago kan saiyang dalan asin padagos na mabuhay. Tumalikod kamo, tumalikod kamo sa saindong maraot na mga dalan, dahil taano ta kaipuhan nindong magadan, O banwaan nin Israel?” (Ezekiel 33:11) Huling mahalagang marhay ki Jehova an buhay, pauruutro niyang isinugo an saiyang mga propeta tangani na talikdan kan mga Israelita an maraot nindang mga dalan. Alagad, sa pangkagabsan, an banwaan na matagas an puso habong maghinanyog asin magsulsol. Sa katapos-tapusi, alang-alang sa saiyang banal na pangaran asin sa gabos na irinerepresentar kaiyan, itinao sinda ni Jehova sa kamot kan saindang mga kalaban.—Nehemias 9:26-30.

20. (a) Ano an itinutukdo sa sato manungod ki Jehova kan saiyang paagi nin pagtratar sa Israel? (b) Taano ta an leon tamang iasosyar sa presensiya asin trono nin Diyos?

²⁰ Dakul an itinutukdo sa sato manungod ki Jehova kan saiyang paagi nin pagtratar sa Israel. Nanunudan niyato na nahihiling kan saiyang mga mata an bakong matanos na mga gibo asin na nakukulgan siyang marhay kan saiyang nahihiling. (Talinhaga 15:3) Nakakapakusog man sa buot na maaraman na hinihinguwa niyang magpahiling nin pagkahirak kun may basehan sa paggibo kaiyan. Dugang pa, nanunudan niyato na mapasensiya siya sa pagsagibo kan saiyang hustisya. Huli sa pagigin mapasensiya ni Jehova, dakul na tawo an salang nagkokongklusyon na nungkang huhukuman niya an maraot. Alagad, bako nanggad iyan totoo, huling an pagtratar nin Diyos sa Israel nagtutukdo man sa sato na may sagkudan an pasensiya nin Diyos. Pirming sisiguraduhon ni Jehova na magibo an hustisya. Bako siyang arog nin mga tawo na parating natatakot na isagibo an hustisya; pirmi siyang igwa kan kusog nin buot na manindugan sa tama. Tamang-tama sana na an leon, na nagsisimbolo nin kusog nin buot, iasosyar sa presensiya asin trono nin Diyos.b (Ezekiel 1:10; Kapahayagan 4:7) Sa siring, makakasiyerto kita na uutubon niya an saiyang panuga na halion sa daga an inhustisya. Iyo, an saiyang paagi nin paghukom mailaladawan nin arog kaini: marigon kun kinakaipuhan asin mahihirakon sagkod na mapupuwede.—2 Pedro 3:9.

Pagrani sa Diyos nin Hustisya

21. Pag hinuhurop-hurop niyato kun paano isinasagibo ni Jehova an hustisya, ano an dapat na isipon niyato manungod sa saiya, asin taano?

²¹ Pag hinuhurop-hurop niyato kun paano isinasagibo ni Jehova an hustisya, dai niyato dapat isipon na siya mayong pagmakulog, daing hirak na hukom na interesado sana sa pagpataw nin sentensiya sa mga nakagibo nin sala. Imbes, dapat niyatong isipon na siya sarong mamumuton alagad marigon na Ama na pirming tinatratar an saiyang mga aki sa pinakamarahay na paaging mapupuwede. Bilang sarong Ama na may hustisya, o makatanusan, si Jehova marigon sa kun ano an tama asin kasabay kaiyan nagpapahiling man siya nin mamumuton na pagmalasakit sa mga aki niya digdi sa daga, na nangangaipo kan saiyang tabang asin pagpapatawad.—Salmo 103:10, 13.

22. Huling si Jehova sarong Diyos na may hustisya, anong paglaom an pinagin posible niya para sa sato, asin taano ta arog kaiyan an pagtratar niya sa sato?

²² Nagpapasalamat nanggad kita na an hustisya nin Diyos bako sanang pagpataw nin sentensiya sa mga nakagibo nin sala! Huling si Jehova sarong Diyos na may hustisya, pinagin posible niya na magkaigwa kita nin nakakapukaw sa buot na paglaom sa maabot—perpekto asin daing sagkod na buhay sa sarong kinaban na “magdadanay an katanusan.” (2 Pedro 3:13) Arog kaiyan an pagtratar sa sato nin Diyos huling an saiyang hustisya nagpapahiro sa saiya na magligtas imbes na magpadusa. Tunay nanggad, an urog na pakasabot sa sakop kan hustisya ni Jehova nakakadagka sa sato na rumani sa saiya! Sa masunod na mga kapitulo, urog pa niyatong sisiyasaton kun paano ipinapahayag ni Jehova an marahayon na kuwalidad na iyan.

1. Ano an puwedeng mamati ta pag may nangyayaring mga inhustisya?

SARONG may edad nang babaying balo an nabiktima nin pangloloko kaya nawara an gabos niyang natipon na kuwarta. Sarong daing maginibong umboy an inabandonar nin daing puso na magurang. Sarong lalaki an napreso huli sa krimen na dai man niya ginibo. Ano an reaksiyon mo sa mga senaryong arog kaini? Tibaad nakakapurisaw sa saimo an kada senaryo, asin natural sana iyan. Kitang mga tawo may makusog na pakamati sa kun ano an tama asin sala. Pag nakakahiling kita nin inhustisya, naaanggot kita. Gusto tang tabangan an biktima asin mapadusahan an nagkasala. Kun dai iyan nangyayari, tibaad maisip ta: ‘Nahihiling daw nin Diyos an nangyayari? Taano ta dai siya naggigibo nin aksiyon?’

2. Ano an reaksiyon ni Habakuk sa inhustisya, asin taano ta dai siya sinagwi ni Jehova?

² Sa bilog na kasaysayan, naghapot man nin arog kaiyan an maimbod na mga lingkod ni Jehova. Halimbawa, an propetang si Habakuk namibi sa Diyos: “Taano ta ipinapahiling mo sa sako an siring kagrabeng inhustisya? Taano ta pinapabayaan mo an kadahasan, karatan, krimen, asin karingisan na makalakop sa gabos na lugar?” (Habakuk 1:3, Contemporary English Version) Dai ni Jehova sinagwi si Habakuk huli sa prangkang hapot kaini, huling Siya an nagbugtak sa tawo kan mismong ideya nin hustisya. Iyo, binendisyunan kita ni Jehova nin kadikit na sukol kan saiyang hararom na pakamati nin hustisya.

Nauungis si Jehova sa Inhustisya

3. Taano ta masasabi na mas aram ni Jehova an nangyayaring inhustisya kumpara sa sato?

³ Si Jehova bakong buta sa inhustisya. Nahihiling niya kun ano an nangyayari. Manungod sa panahon ni Noe, sinasabi sa sato kan Bibliya: “Nahiling ni Jehova na grabe na an karatan kan tawo sa daga asin na an kaisipan saka an pagmawot kan puso kaini pirmi na sanang maraot sa gabos na panahon.” (Genesis 6:5) Isip-isipa an ipinaparisa kan mga tataramon na iyan. Sa parati, naiisip ta na igwang nangyayaring inhustisya huli sa pira sanang pangyayari na nabaretaan ta o naeksperyensiyahan ta mismo. Sa kabaliktaran, aram ni Jehova an nangyayaring inhustisya sa bilog na globo. Nahihiling niya iyan gabos! Urog pa diyan, naaaraman niya an mga tendensiya kan puso—an maraot na kaisipan sa likod nin mga inhustisyang nangyayari.—Jeremias 17:10.

4, 5. (a) Paano ipinapahiling kan Bibliya na nagmamakulog si Jehova sa mga trinatar nin daing hustisya? (b) Paano si Jehova mismo naapektaran nin inhustisya?

⁴ Alagad dai sana basta nahihiling ni Jehova an inhustisyang ginigibo kan mga tawo. Nagmamakulog man siya sa mga biktima kaiyan. Kan an saiyang banwaan maringis na trataron kan kalaban na mga nasyon, napurisaw si Jehova “sa pag-agrangay ninda huli sa mga nang-aapi asin nagmamaltrato sa sainda.” (Hukom 2:18) Tibaad naobserbaran mo na miyentras na mas nagdadakul an nahihiling na inhustisya nin nagkapirang tawo, nagigin ordinaryo na sana iyan sa sainda asin dai na sinda nakakamati nin pagmakulog sa mga biktima. Bakong arog kaiyan si Jehova! Mga 6,000 na taon na niyang nahihiling an gabos na inhustisya, pero dai nagbabago an pagkaungis niya diyan. Imbes, sinisiyerto sa sato kan Bibliya na ikinakabaldi niya an mga bagay na arog kan “nagpuputik na dila,” “mga kamot na nagpapabulos nin dugo nin daing sála,” asin an “putikon na testigo na sa kada paghangos niya nagtataram nin kaputikan.”—Talinhaga 6:16-19.

⁵ Isip-isipa man an grabeng pagkaungis ni Jehova sa bakong makatanusan na mga lider sa Israel. “Bako daw na aram dapat nindo kun ano an makatanusan?” an ihinapot niya sa sainda paagi sa saiyang propeta. Pakatapos na iladawan sa nakakagirabong paagi an grabeng pag-abuso ninda sa kapangyarihan, ihinula ni Jehova an magigin resulta para sa maraot na mga tawong ini: “Maapod sinda ki Jehova para maghagad nin tabang, pero dai siya masimbag sa sainda. Itatago niya an lalawgon niya sa sainda sa panahon na iyan, dahil sa mararaot na gibo ninda.” (Mikas 3:1-4) Ikinakabaldi nanggad ni Jehova an inhustisya! Asin girumdumon na siya mismo nakaeksperyensiya kaiyan! Sa laog nin rinibong taon, bakong makatanusan na pigpaparatuya-tuya siya ni Satanas. (Talinhaga 27:11) Apuwera pa kaiyan, naapektaran si Jehova kan pinakagrabeng akto nin inhustisya kan an saiyang Aki, na “dai . . . nakagibo nin kasalan,” ginadan na garo kriminal. (1 Pedro 2:22; Isaias 53:9) Malinaw nanggad, dai binabaliwala ni Jehova an kamugtakan kan mga nag-aagi nin inhustisya asin nagmamakulog siya sa sainda.

6. Ano an puwedeng magin reaksiyon niyato pag nakakaeksperyensiya kita nin inhustisya, asin taano?

⁶ Pero, pag nakakahiling kita nin inhustisya—o kun kita mismo nagigin biktima nin bakong makatanusan na pagtratar—natural sana na maapektaran kitang marhay. Linalang kita na uyon sa ladawan nin Diyos, asin an inhustisya kabaliktaran na marhay kan mga kuwalidad ni Jehova. (Genesis 1:27) Kun siring, taano ta itinutugot nin Diyos an inhustisya?

An Mahalagang Isyu

7. Isaysay kun paano pinakaraot an pangaran ni Jehova asin inangat an saiyang pamamahala.

⁷ An simbag sa hapot na iyan igwa nin koneksiyon sa mahalagang isyu. Arog kan nanudan ta, an Kaglalang may deretso na mamahala sa daga asin sa gabos na nag-iistar diyan. (Salmo 24:1; Kapahayagan 4:11) Minsan siring, sa kapinunan kan kasaysayan nin tawo, pinakaraot an marahay na pangaran ni Jehova asin inangat an saiyang pamamahala. Paano ini nangyari? Pinagbutan ni Jehova an inot na tawo, si Adan, na dai magkakan kan bunga kan sarong kahoy na nasa hardin nin Eden. Asin kun dai siya magsunod? “Siguradong magagadan ka,” an sabi sa saiya nin Diyos. (Genesis 2:17) An pagbuot nin Diyos bako man masakit para ki Adan o sa agom niyang si Eva. Minsan siring, napatubod ni Satanas si Eva na an Diyos mahigpiton. Ano an mangyayari pag nagkakan siya? Direktang sinabi ni Satanas ki Eva: “Siguradong dai kamo magagadan. Aram kaya nin Diyos na sa mismong aldaw na magkakan kamo kan bunga kaiyan, mabubuksan an saindong mga mata asin magigin arog kamo nin Diyos na nakakaaram kan marahay saka kan maraot.”—Genesis 3:1-5.

8. (a) Ano an ipinarisa kan mga sinabi ni Satanas ki Eva? (b) Ano an kinuwestiyon ni Satanas kun manungod sa paagi nin pamamahala ni Jehova?

⁸ Paagi sa mga tataramon na iyan, ipinarisa ni Satanas na igwang itinatagong importanteng impormasyon si Jehova ki Eva asin na nagpuputik Siya sa saiya. Nagibo kan Paratentar na papagdudahon si Eva manungod sa klase kan Persona na irinerepresentar kan pangaran na Jehova. Paagi kaiyan, nagtao si Satanas nin dakulang katuyawan sa pangaran nin Diyos. Inatake niya man an paagi nin pamamahala ni Jehova. Nagin maingat si Satanas; dai niya kinuwestiyon an katotoohan na si Jehova namamahala. Pero kinuwestiyon niya an pagigin lehitimo, maninigo, asin matanos kan saiyang pamamahala. Garo man sana sinabi niya na an pamamahala ni Jehova bakong matanos asin bakong para sa kapakanan kan Saiyang mga sakop.

9. (a) Ano an resulta kan pagsuway ni Adan asin Eva, asin anong mahahalagang marhay na mga hapot an pinalataw kaini? (b) Taano ta dai na sana linaglag ni Jehova an mga rebelde?

⁹ Pagkatapos, si Adan asin Eva suminuway ki Jehova paagi sa pagkakan kan bunga kan ipinagbabawal na kahoy. Huli kan pagsuway ninda, inako ninda an padusang kagadanan, arog kan sinabi na nin Diyos. An kaputikan ni Satanas nagpalataw nin nagkapirang mahalagang marhay na hapot. May deretso daw talaga si Jehova na mamahala sa katawuhan, o dapat daw na pamahalaan nin tawo an saiyang sadiri? Ginagamit daw ni Jehova an saiyang soberaniya sa pinakamarahay na paagi? Puwede kutanang gamiton ni Jehova an saiyang kapangyarihan bilang an Makakamhan sa Gabos para laglagon tulos an mga rebeldeng idto. Alagad an mga isyung pinalataw bakong manungod sa kapangyarihan nin Diyos, kundi sa saiyang pangaran, na kalabot an saiyang paagi nin pamamahala. Kaya an pagpara ki Adan, Eva, asin Satanas dai man magpapatunay sa pagigin matanos kan pamamahala nin Diyos. Imbes, tibaad urog pa iyan na magpalataw nin isyu sa saiyang pamamahala. An solamenteng paagi na madeterminaran kun baga mapangganang mapapamahalaan nin tawo an saiyang sadiri, na independiyente sa Diyos, iyo na paagihon an panahon.

10. Ano an ihinahayag kan kasaysayan manungod sa pamamahala nin tawo?

¹⁰ Ano an ihinahayag kan pag-agi nin panahon? Sa laog nin ribo-ribong taon, pinurbaran kan mga tawo an dakul na manlain-lain na porma nin gobyerno, kaiba na an autokrasya, demokrasya, sosyalismo, asin komunismo. Ano an pirming resulta? Eksaktong marhay an sinasabi kan Bibliya: “An tawo nananakop sa tawo sa saiyang ikakapahamak.” (Eclesiastes 8:9) Tama sana, sinabi ni propeta Jeremias: “Aram kong marhay, O Jehova, na an dalan nin tawo bakong saiya. Bako para sa tawong naglalakaw dawa an giyahan an sadiring lakad niya.”—Jeremias 10:23.

11. Taano ta itinugot ni Jehova na magsakit an mga tawo?

¹¹ Puon sa kapinunan aram ni Jehova na an pagigin independiyente, o pamamahala sa sadiri, nin katawuhan magbubunga nin grabeng pagsakit. Kun siring, siya daw bakong makatanusan sa pagtugot na mangyari an gabos na pagsakit na ini? Dai nanggad! Bilang ilustrasyon: Ipamugtak ta na may aki kamong nangangaipo nin operasyon tanganing maumayan an hilang na puwedeng ikagadan. Aram nindo na huli sa operasyon maagi nin kulog an aki nindo, asin nakakapamundong marhay ini sa saindo. Pero aram man nindo na makakatabang an operasyon para sa huri magkaigwa nin mas marahay na salud an aki nindo. Kaagid kaiyan, aram nin Diyos—asin ihinula pa ngani niya—na an saiyang pagtugot sa pamamahala nin tawo may kaibang kulog asin pagsakit. (Genesis 3:16-19) Pero aram man niya na mahahali sana an gabos na kulog asin pagsakit kun tutugutan niya an bilog na katawuhan na mahiling an maraot na mga resulta kan saindang pagrebelde. Sa paaging ini an isyu mahuhusay na nin permanente, sa bilog na panahon na daing sagkod.

An Isyu kan Integridad nin Tawo

12. Arog kan ipinapahiling sa kamugtakan ni Job, ano an akusasyon ni Satanas sa mga tawo?

¹² May saro pang aspekto an bagay na ini. Kan kuwestiyunon ni Satanas an pagigin lehitimo asin matanos kan pamamahala nin Diyos, bako sanang pinakaraot niya si Jehova kun manungod sa Saiyang soberaniya asin pangaran, kundi pinakaraot niya man an mga lingkod nin Diyos may koneksiyon sa saindang integridad. Halimbawa, mangnuha an sinabi ni Satanas ki Jehova mapadapit sa matanos na tawong si Job: “Bakong nagbugtak ka nin nagpoprotektar na kudal sa palibot niya asin kan saiyang pamilya saka kan gabos na pagsadiri niya? Binebendisyunan mo an gabos na ginigibo niya, saka pinapadakul mo an saiyang mga ataman na hayop. Pero, para mapaiba naman, unata an saimong kamot saka halion mo an gabos na yaon sa saiya, asin siguradong susumpaon ka niya nin hampangan.”—Job 1:10, 11.

13. Ano an gustong paluwason ni Satanas sa mga akusasyon niya manungod ki Job, asin paano digdi kalabot an gabos na tawo?

¹³ Pinaluwas ni Satanas na ginagamit ni Jehova an kapangyarihan Niya na magprotektar tanganing makua an debosyon ni Job. Pinapaluwas man niya na pagsagin-sagin sana an integridad ni Job, na nagsasamba sana siya sa Diyos para sa makukua niyang balos. Sinabi ni Satanas na kun hahalion ki Job an bendisyon nin Diyos, susumpaon niya an saiyang Kaglalang. Aram ni Satanas na si Job pambihirang halimbawa sa pagigin “matanos na tawo na may integridad; may pagkatakot siya sa Diyos asin naglilikay sa maraot.”a Kaya kun mararaot ni Satanas an integridad ni Job, ano an ipaparisa kaiyan manungod sa bilog na katawuhan? Sa siring, talagang kinukuwestiyon ni Satanas an kaimbudan kan gabos na gustong maglingkod sa Diyos. Sa katunayan, sa pagpahiwas pa kan isyu, sinabi ni Satanas ki Jehova: “Itatao nin tawo an gabos na yaon sa saiya para sa saiyang buhay.”—Job 1:8; 2:4.

14. Ano an ipinapahiling kan kasaysayan mapadapit sa akusasyon ni Satanas sa mga tawo?

¹⁴ Ipinapahiling kan kasaysayan na dakul, arog ni Job, an nagdanay na maimbod ki Jehova sa ibong nin pagbalo—kabaliktaran kan hinihingako ni Satanas. Pinaugma ninda an puso ni Jehova paagi sa saindang kaimbudan, asin huli kaini natawan ninda si Jehova nin ikakasimbag sa hambugon na pagtuya ni Satanas na an mga tawo mapundo sa paglilingkod sa Diyos pag mag-agi sinda nin kasakitan. (Hebreo 11:4-38) Iyo, an mga tawong tama an kamugtakan nin puso nagsayumang talikdan an Diyos. Dawa pa pag nasasakitan sindang marhay sa makamumundong mga sitwasyon, mas nagsasarig sinda na tatawan sinda ni Jehova kan kusog para makatagal.—2 Corinto 4:7-10.

15. Anong hapot an puwedeng maglataw manungod sa mga paghukom nin Diyos kan nakaagi asin sa maabot na panahon?

¹⁵ Pero, bako sanang an isyu nin soberaniya asin kan integridad nin tawo an kalabot sa paggamit ni Jehova nin hustisya. An Bibliya nagtatao sa sato nin impormasyon manungod sa mga paghukom ni Jehova sa mga indibidwal asin sa bilog na mga nasyon pa ngani. May mga hula man diyan manungod sa gigibuhon niyang mga paghukom sa maabot na panahon. Taano ta makakapagtiwala kita na si Jehova nagin matanos asin magigin matanos sa saiyang mga paghukom?

Kun Taano ta Nakakalabi an Hustisya nin Diyos

16, 17. Anong mga halimbawa an nagpapahiling kan pagigin limitado kan pagmansay nin tawo pag-abot sa tunay na hustisya?

¹⁶ Tama sana an sinasabi kan Bibliya manungod ki Jehova: “May hustisya an gabos niyang ginigibo.” (Deuteronomio 32:4) Mayo sa sato nin makakapagsabi nin arog kaiyan manungod sa satong sadiri, huli ta sa parati napapalabog kan satong limitadong pakamansay an satong pagrisa sa kun ano an tama. Halimbawa, isip-isipa si Abraham. Nakimahirak siya ki Jehova may koneksiyon sa paglaglag sa Sodoma—sa ibong kan lakop na karatan duman. Hinapot niya si Jehova: “Talaga daw na paparaon mo an mga matanos kasabay kan mga maraot?” (Genesis 18:23-33) Siyempre, an simbag dai. Kan an matanos na si Lot asin an mga aki niyang babayi makaabot na nin ligtas sa siyudad nin Zoar, kaidto sana “pinauranan ni Jehova nin asupre saka kalayo an Sodoma.” (Genesis 19:22-24) Sa kabaliktaran, si Jonas “angguton” kan kahirakan nin Diyos an mga taga Nineve. Huling inanunsiyar na ni Jonas an paglaglag sa sainda, kontento na kutana siyang mahiling an pagpuho sa sainda—sa ibong kan udok sa pusong pagsulsol ninda.—Jonas 3:10–4:1.

¹⁷ Inasigurar ni Jehova si Abraham na huling Siya may hustisya pirmi Niyang ililigtas an mga matanos pag linalaglag Niya an mga maraot. Sa ibong na lado, kinaipuhan na manudan ni Jonas na si Jehova mahihirakon. Kun magbakli an mga maraot, siya “andam na magpatawad.” (Salmo 86:5) May mga tawo na nagpapadusa para lang patunayan na may kapangyarihan sinda. Dai man sinda nagpapahiling nin pagkahirak huli sa pagkatakot na mansayon sinda na maluya. Si Jehova bakong arog kaiyan. Pirmi siyang nagpapahiling nin pagkahirak nuarin man may marahay na dahilan para gibuhon iyan.—Isaias 55:7; Ezekiel 18:23.

18. Anong halimbawa sa Bibliya an nagpapahiling na si Jehova dai minahiro huli sana sa sentimyento?

¹⁸ Minsan siring, si Jehova dai nabubuta nin sentimyento sana. Kan an saiyang banwaan padagos na nagsasamba sa mga idolo, marigon na sinabi ni Jehova: “Huhukuman taka sigun sa saimong mga dalan asin papanimbagon sa gabos na makababaldi mong gibo. Dai mahihirak saimo an sakuyang mata; dai man ako magmamakulog sa saimo, huli ta ipapaabot ko sa saimo an mga resulta kan saimong sadiring mga dalan.” (Ezekiel 7:3, 4) Kaya kun an mga tawo nagpapadagos sa saindang salang gibo, huhukuman sinda ni Jehova uyon diyan. Pero an paghukom niya nakabasar sa makusog na ebidensiya. Halimbawa, kan madangog niya an makusog na pag-agrangay kan mga may reklamo laban sa Sodoma asin Gomorra, sinabi ni Jehova: “Mababa ako tanganing aramon kun baga totoo an nakaabot sa sakong mga reklamo.” (Genesis 18:20, 21) Nagpapasalamat nanggad kita na si Jehova bakong arog nin dakul na tawo na nagkokongklusyon tulos dawa dai pa nadadangog an gabos na detalye! Tunay nanggad na si Jehova, arog kan pagkaladawan sa Bibliya, “sarong Diyos na maimbod na dai lamang naggigibo nin inhustisya.”—Deuteronomio 32:4.

Magtiwala sa Hustisya ni Jehova

19. Ano an puwede tang gibuhon pag nasasakitan kitang masimbag an mga hapot manungod sa paggamit ni Jehova nin hustisya?

¹⁹ Dai sinisimbag kan Bibliya an kada hapot manungod sa mga ginibo ni Jehova kan nakaagi; ni itinatao man kaiyan an lambang detalye manungod sa kun paano si Jehova mahukom sa mga indibidwal asin grupo sa maabot na panahon. Pag nasasakitan kitang masabutan an mga pagkasaysay o mga propesiya sa Bibliya na dai sato nagtatao nin mga detalye, marahay na magkaigwa kita kan sabuot arog kan ki propeta Mikas, na nagsurat: “Mapasensiya akong maghahalat sa Diyos na sakuyang paraligtas.”—Mikas 7:7.

20, 21. Taano ta makakapagtiwala kita na pirming gigibuhon ni Jehova an tama?

²⁰ Makakapagtiwala kita na sa lambang sitwasyon, gigibuhon ni Jehova an tama. Dawa kun garo baga pinapabayaan lang nin tawo an mga inhustisya, nanunuga si Jehova: “Sakuya an pagbalos; ako an mabalos.” (Roma 12:19) Kun mapasensiya kitang mahalat, ipinapahiling ta an kaparehong pagtitiwala na igwa si apostol Pablo, na nagsabi: “Igwa nin inhustisya sa Diyos? Mayo nanggad!”—Roma 9:14.

²¹ Miyentras tanto, nabubuhay kita sa “delikado asin masakit na mga panahon.” (2 Timoteo 3:1) An inhustisya asin mga “pang-aapi” nagresulta nin dakul na daing hirak na mga pag-abuso. (Eclesiastes 4:1) Minsan siring, si Jehova dai nagbago. Sagkod ngunyan ikinakaungis niya an inhustisya, asin nagmamakulog siyang marhay sa mga biktima kaiyan. Kun magdadanay kitang maimbod ki Jehova asin sa saiyang soberaniya, tatawan niya kita kan kusog para makatagal sagkod na umabot an panahon na itatanos na niya an gabos na inhustisya sa irarom kan pamamahala kan saiyang Kahadian.—1 Pedro 5:6, 7.

1, 2. Taano ta dakul na tawo an mayo nin paggalang sa ley, pero ano an puwedeng magin pagmati niyato manungod sa mga katugunan nin Diyos?

“AN LEY sarong hararumon na bubon, iyan . . . nang-uubos kan gabos.” An mga tataramon na iyan mababasa sa sarong libro na ipinublikar kaidtong 1712. Kinondenar kan awtor kaiyan an sistema nin ley na kun sain an mga kaso kun minsan inaabot nin mga taon sa mga korte, kaya nagigin tios an mga naghahanap nin hustisya. Sa dakul na nasyon, an mga sistema nin ley asin sistema hudisyal sobra kakomplikado, pano-pano nin inhustisya, diskriminasyon, asin mga pagkakakorontrahan, kaya nagin lakop an dai paggalang sa ley.

² Sa kabaliktaran, pag-isipan an mga tataramon na ini na isinurat mga 2,700 na taon na an nakaagi: “Namumutan kong marhay an saimong katugunan!” (Salmo 119:97) Taano ta siring kaiyan kakusog an pagmati kan salmista sa bagay na iyan? Huli ta an katugunan o ley na namumutan niyang marhay bakong gikan sa arin man na sekular na gobyerno kundi sa Diyos na Jehova. Mantang pinag-aadalan mo an mga katugunan ni Jehova, tibaad lalong magigin arog kan sa salmista an pagmati mo. An siring na pag-adal matao sa saimo nin urog na pakasabot manungod sa kaisipan kan Kahuruhalangkawing Paratao nin Katugunan asin Hukom sa uniberso.

An Kahuruhalangkawing Paratao nin Katugunan

3, 4. Sa anong mga paagi nagin Paratao nin Katugunan si Jehova?

³ Sinasabi sa sato kan Bibliya: “Saro sana an Paratao nin Katugunan asin Hukom.” (Santiago 4:12) Tunay nanggad, si Jehova an solamenteng tunay na Paratao nin Katugunan. Pati an mga paghiro kan mga bagay sa langit kontrolado kan saiyang “mga ley . . . sa kalangitan.” (Job 38:33) An manampulong ribong mga banal na anghel ni Jehova kontrolado man kan katugunan nin Diyos huling sinda inorganisar base sa espesipikong mga ranggo asin naglilingkod uyon sa pagbuot ni Jehova bilang saiyang mga lingkod.—Salmo 104:4; Hebreo 1:7, 14.

⁴ Nagtao man si Jehova nin mga katugunan sa katawuhan. An lambang saro sa sato may konsiyensiya, na repleksiyon kan pagmansay ni Jehova sa hustisya. An konsiyensiya, na garo katugunan na nakasurat sa laog niyato, makakatabang sa sato na maaraman an pagkakaiba kan tama sa sala. (Roma 2:14) An inot niyatong mga magurang binendisyunan nin sarong perpektong konsiyensiya, kaya pira sanang katugunan an kinaipuhan ninda. (Genesis 2:15-17) Minsan siring, an tawong bakong perpekto nangangaipo nin mas dakul na katugunan na magiya sa saiya sa paggibo kan kabutan nin Diyos. An mga patriyarka na arog ni Noe, Abraham, asin Jacob nag-ako nin mga katugunan hali sa Diyos na Jehova asin ipinaabot man ninda iyan sa saindang mga pamilya. (Genesis 6:22; 9:3-6; 18:19; 26:4, 5) Si Jehova nagin Paratao nin Katugunan sa daing kaagid na paagi kan itao niya sa nasyon nin Israel an kodigo nin Katugunan paagi ki Moises. An kodigo nin katugunan na ini nagtatao sa sato nin mahiwas na pakasabot manungod sa pagmansay ni Jehova sa hustisya.

An Katugunan ni Moises—Sarong Sumaryo

5. An Katugunan daw ni Moises magabat asin komplikadong mga susundon, asin taano ta arog kaiyan an simbag mo?

⁵ Tibaad iniisip nin dakul na an Katugunan ni Moises magabat asin komplikadong mga susundon. Bako nanggad totoo iyan. Labing 600 na tugon an yaon sa bilog na katugunan na iyan. Garo man nanggad dakulon iyan, alagad isip-isipa na sana: Sa katapusan kan ika-20 siglo, kadakul na kan mga ley sa Estados Unidos kaya kinaipuhan an labing 150,000 na pahina nin mga libro sa ley para maisurat diyan an mga ley. Kada duwang taon, mga 600 pang ley an naidadagdag! Kaya kun manungod sa kadakulan, dikiton lang an Katugunan ni Moises kun ikukumparar sa ley nin mga tawo. Pero, giniyahan kan Katugunan nin Diyos an mga Israelita sa mga aspekto nin buhay na dai lamang ngani nasasambit sa mga ley nin tawo ngunyan. Pag-isipan an sarong sumaryo.

6, 7. (a) Paano an Katugunan ni Moises napapaiba sa arin man na ibang kodigo nin ley o katugunan, asin ano an pinakaimportanteng tugon sa Katugunan na iyan? (b) Paano maipapahiling kan mga Israelita na inaako ninda an soberaniya ni Jehova?

⁶ Pinamuraway kan Katugunan an soberaniya ni Jehova. Sa siring, an Katugunan ni Moises dai maikukumparar sa arin man na ibang kodigo nin ley o katugunan. An pinakaimportante sa mga tugon diyan iyo ini: “Danguga, O Israel: Si Jehova na satuyang Diyos saro sana na Jehova. Kamutan mo si Jehova na saimong Diyos sa bilog mong puso asin sa bilog mong kalag saka sa bilog mong kusog.” Paano ipapahayag kan banwaan nin Diyos an pagkamuot sa saiya? Dapat sindang maglingkod sa saiya, na nagpapasakop sa saiyang soberaniya.—Deuteronomio 6:4, 5; 11:13.

⁷ Ipinahiling kan lambang Israelita an pag-ako sa soberaniya ni Jehova paagi sa pagpasakop sa mga tinawan Niya nin awtoridad. An mga magurang, pamayo, hukom, saserdote asin, pag-abot nin panahon, an hadi gabos nagrepresentar sa awtoridad nin Diyos. Minansay ni Jehova na ano man na pagrebelde sa mga may awtoridad pagrebelde na man sana sa saiya. Sa ibong na kampi, an mga may awtoridad mamemeligrong magkamit kan grabeng kaanggutan ni Jehova kun tatrataron ninda nin daing hustisya o nin may pagkaarogante an saiyang banwaan. (Exodo 20:12; 22:28; Deuteronomio 1:16, 17; 17:8-20; 19:16, 17) Sa siring, an mga may awtoridad saka an mga nasa irarom nin awtoridad parehong may paninimbagan na suportaran an soberaniya nin Diyos.

8. Paano sinuportaran kan Katugunan an pamantayan ni Jehova sa kabanalan?

⁸ Sinuportaran kan Katugunan an pamantayan ni Jehova sa kabanalan. An Hebreong mga tataramon na itinatradusir na “banal” asin “kabanalan” naglataw nin mga 280 beses sa Katugunan ni Moises. Tinabangan kan Katugunan an banwaan nin Diyos na mamidbid an kalainan kan malinig asin maati saka kan dalisay asin bakong dalisay, na sinasambit an mga 70 manlain-lain na bagay na puwedeng magin dahilan para an sarong Israelita ibilang na maati sa seremonyal na paagi. Nasambitan sa mga tugon na ini an pisikal na kalinigan, pagkakan, asin pati na an pag-apon nin udo. An siring na mga tugon nagtao nin pambihirang mga pakinabang sa salud.a Alagad an mga iyan may mas mahalagang katuyuhan—an mapagdanay an banwaan sa pag-uyon ni Jehova, na suway sa makasalan na mga gibo kan maraot na mga nasyon na nakapalibot sa sainda. Pag-isipan an sarong halimbawa.

9, 10. Anong mga reglamento manungod sa pagdudurog asin pangangaki an yaon sa tipan nin Katugunan, asin anong mga pakinabang an itinao kan siring na mga tugon?

⁹ An mga reglamento kan tipan na Katugunan nagsabi na an pagdudurog—dawa nin mga mag-agom—asin pangangaki nagigin dahilan para ibilang an saro na maati sa laog nin pirang aldaw. (Levitico 12:2-4; 15:16-18) Dai pigmenos kan siring na mga reglamento an malinig na mga regalong iyan nin Diyos. (Genesis 1:28; 2:18-25) Imbes, sinuportaran kan mga tugon na idto an kabanalan ni Jehova, na pinapagdanay na daing kontaminasyon an mga parasamba sa saiya. Mahalagang mangnuhon na an mga nasyon sa palibot nin Israel may tendensiya na isalak sa pagsamba an mga seremonya sa sekso asin pagigin mainaki. Kaiba sa relihiyon kan mga Canaanita an pagpapatutot nin mga lalaki asin babayi. Nagresulta ini sa makababalding mga gibo. Sa kabaliktaran, pinangyari kan Katugunan na an pagsamba ki Jehova magin biyong suway sa seksuwal na mga bagay.b Apuwera kaiyan, igwa pa nin ibang mga pakinabang.

¹⁰ An mga tugon na idto nagtukdo nin mahalagang marhay na katotoohan.c Kun sa bagay, paano ikinakabalyo an digta kan kasalan ni Adan hali sa sarong henerasyon pasiring sa sunod na henerasyon? Bako daw na paagi sa pagdudurog asin pangangaki? (Roma 5:12) Iyo, an Katugunan nin Diyos nagpagirumdom sa saiyang banwaan na sa bilog nindang buhay mga parakasala sinda. An totoo, gabos kita ipinangaki sa kasalan. (Salmo 51:5) Kaipuhan niyato an kapatawadan asin pagkabalukat tangani na makarani sa satong banal na Diyos.

11, 12. (a) Anong mahalagang marhay na prinsipyo nin hustisya an sinuportaran kan Katugunan? (b) Anong mga pag-iingat an kaiba sa Katugunan para dai mabiribid an hustisya?

¹¹ Sinuportaran kan Katugunan an perpektong hustisya ni Jehova. Sinuportaran kan Katugunan ni Moises an prinsipyo nin pagigin magkatumbas, o pagigin magkatimbang, sa mga bagay manungod sa hustisya. Sa siring, sinabi kan Katugunan: “Buhay para sa buhay, mata sa mata, ngipon sa ngipon, kamot sa kamot, bitis sa bitis.” (Deuteronomio 19:21) Kaya sa mga kasong kriminal, an padusa dapat na katumbas kan krimen. An aspektong ini kan hustisya nin Diyos nahihiling sa bilog na Katugunan asin mahalagang marhay sagkod ngunyan para masabutan an pantubos na atang ni Cristo Jesus, arog kan ipapahiling sa Kapitulo 14.—1 Timoteo 2:5, 6.

¹² Kaiba man sa Katugunan an mga pag-iingat para dai mabiribid an hustisya. Halimbawa, kaipuhan an kisiyera duwang testigo tanganing mapatunayan na totoo an akusasyon. Magabat an penalidad sa pagputik. (Deuteronomio 19:15, 18, 19) Istrikto man na ipinagbabawal an korapsiyon asin panunuhol. (Exodo 23:8; Deuteronomio 27:25) Dawa sa pagnenegosyo ninda, kaipuhan na suportaran kan banwaan nin Diyos an halangkawon na pamantayan ni Jehova sa hustisya. (Levitico 19:35, 36; Deuteronomio 23:19, 20) An Katugunan ni Moises talagang marahay saka makatanusan, asin nakinabang na marhay diyan an mga Israelita!

Mga Katugunan na Nagtutukdo sa mga Israelita na Maghusgar na May Pagkahirak Asin Trataron nin Patas an Iba

13, 14. Paano sinuportaran kan Katugunan an patas asin may hustisyang pagtratar sa parahabon asin sa saiyang biktima?

¹³ An Katugunan daw ni Moises istrikto asin daing hirak na mga susundon? Bako nanggad! Si Hading David pinasabngan na magsurat: “An katugunan ni Jehova perpekto.” (Salmo 19:7) Arog kan aram niyang marhay, sinuportaran kan Katugunan an pagkahirak asin patas na pagtratar. Paano iyan nagibo kan Katugunan?

¹⁴ Sa nagkapirang nasyon ngunyan, garo baga mas pinapaburan kan ley an mga kriminal kisa sa mga biktima. Halimbawa, tibaad mapreso an mga parahabon. Mantang nakapreso sinda, an mga biktima tibaad dai pa man giraray nakakabawi sa mga hinabon sa sainda, asin tibaad kaipuhan nindang magbayad nin buhis na ginagamit para sa istaran asin kakanon kan mga kriminal na iyan. Sa suanoy na Israel, mayo nin mga presuhan na kapareho kan aram niyato ngunyan. May istriktong mga susundon manungod sa kun gurano kagabat an itataong padusa. (Deuteronomio 25:1-3) An hinabon sa biktima dapat na bayadan kan parahabon. Apuwera kaiyan, may dagdag pang babayadan an parahabon. Gurano? Bako iyan parareho. Minalataw na tinawan nin katalingkasan an mga hukom na turutimbangon an nagkapirang bagay, arog baga kan pagsulsol kan nagkasala. Iyan an dahilan kun taano ta an bayad na hinahagad sa sarong parahabon sigun sa Levitico 6:1-7 mas kadikit na marhay kisa sa sinasabi sa Exodo 22:7.

15. Paano sinigurado kan Katugunan na mapahilingan nin pagkahirak saka hustisya an saro na nakagadan nin dai tinutuyo?

¹⁵ May pagkahirak na minidbid kan Katugunan na bakong gabos na pagkakasala tinutuyo. Halimbawa, kun an saro makagadan nin dai tinutuyo, dai siya kaipuhan na magbayad nin buhay sa buhay kun gigibuhon niya an tamang paghiro paagi sa pagdulag pasiring sa saro sa mga siyudad na pailihan na nasa iba-ibang lokasyon sa bilog na Israel. Pakatapos na masiyasat nin kuwalipikadong mga hukom an kaso niya, dapat na mag-istar siya sa siyudad na pailihan sagkod na magadan an halangkaw na saserdote. Dangan libre na siyang mag-istar maski sain. Sa siring, nakikinabang siya sa pagkahirak nin Diyos. Idinuon man kan katugunan na ini an dakulang halaga kan buhay nin tawo.—Bilang 15:30, 31; 35:12-25.

16. Paano prinotektaran kan Katugunan an nagkapirang personal na deretso?

¹⁶ Prinotektaran kan Katugunan an personal na mga deretso. Hilinga an mga paagi nin pagprotektar kaiyan sa mga may utang. Ipinagbawal kan Katugunan an paglaog sa harong nin may utang tanganing kuanon an ipanggagarantiya sa utang. Imbes, an inutangan dapat na magdanay sa luwas asin pabayaan na darahon sa saiya kan may utang an ipanggagarantiya. Huli kaiyan, dai nababasang-basang an harong nin saro. Kun kinua kan inutangan an pang-ibabaw na bado kan may utang bilang panggarantiya, kaipuhan na ibalik niya iyan pagkabanggi, ta posibleng marhay na kaipuhan iyan kan may utang tanganing dai siya liputon sa banggi.—Deuteronomio 24:10-14.

17, 18. Sa mga bagay na may koneksiyon sa pakikigiyera, paano napapalain an mga Israelita sa ibang nasyon, asin taano?

¹⁷ Dawa sa pakikigiyera may mga reglamento man sa irarom kan Katugunan. An banwaan nin Diyos makikigiyera, bakong tanganing paniguan sana an makusog na pagmawot para sa kapangyarihan o pananakop, kundi tanganing magserbing mga representante nin Diyos sa “Mga Giyera ni Jehova.” (Bilang 21:14) Sa dakul na pagkakataon, kaipuhan nguna kan mga Israelita na mag-alok nin mga kondisyon sa pagsuko. Kun sayumahan kan siyudad an alok, puwede nang salikupan iyan kan Israel—pero dapat na uyon iyan sa mga reglamento na itinao nin Diyos. Bakong arog nin dakul na suldados sa bilog na kasaysayan, an mga lalaki sa hukbo nin Israel dai tinugutan na manglupig nin mga babayi o manggadan nin daing pakundangan. Dapat pa ngani nindang igalang an kapalibutan, na dai pinapalod an namumungang mga kahoy kan kalaban.d Mayo nin siring na mga restriksiyon an ibang hukbo.—Deuteronomio 20:10-15, 19, 20; 21:10-13.

¹⁸ Napapapiling-piling ka daw pag nababaretaan mo na sa nagkapirang nasyon dawa mga aki pa sinasanay nang magsuldados? Sa suanoy na Israel, pag an lalaki dai pa 20 anyos, dai siya puwedeng iiba sa hukbo. (Bilang 1:2, 3) Dawa pa adulto na an sarong lalaki, dai siya pinapaiba sa hukbo kun grabe an saiyang takot. An lalaking bagong kasalon dai pinapaiba sa hukbo sa laog nin sarong bilog na taon tanganing bago siya lumaog sa siring kapeligrosong serbisyo, mahiling niya ngunang mamundag an sarong tagapagmana. Paagi kaini, an paliwanag kan Katugunan, magigibo kan hoben na agom na lalaki na “magdanay sa harong saka paugmahon an saiyang agom.”—Deuteronomio 20:5, 6, 8; 24:5.

19. Anong mga probisyon an iiniba sa Katugunan para protektaran an mga babayi, aki, pamilya, babaying balo, asin ilo?

¹⁹ Prinotektaran man kan Katugunan an mga babayi, aki, asin pamilya, na tinatawan sinda kan saindang mga pangangaipo. Ipinagbuot kaiyan sa mga magurang na pirming tawan nin atensiyon asin pirming tukduan sa espirituwal na mga bagay an saindang mga aki. (Deuteronomio 6:6, 7) Ipinagbawal kaiyan an gabos na klase nin insesto, na may penalidad na kagadanan. (Levitico, kapitulo 18) Ipinagbawal man kaiyan an pagsambay, na parating marhay na nagigin dahilan nin pagsuruwayan nin mga pamilya asin pagkaraot kan saindang katiwasayan saka dignidad. An Katugunan may probisyon man para sa mga babaying balo saka sa mga ilo asin gamit an mapuwersang marhay na pananaram, ipinagbawal kaiyan an pagmaltrato sa sainda.—Exodo 20:14; 22:22-24.

20, 21. (a) Taano ta itinugot kan Katugunan ni Moises an poligamya sa mga Israelita? (b) Manungod sa diborsiyo, taano ta an Katugunan napapaiba sa pamantayan na ibinalik ni Jesus kan huri?

²⁰ Minsan siring, may koneksiyon digdi, tibaad isip-isipon nin nagkapira, ‘Taano ta itinugot kan Katugunan an poligamya?’ (Deuteronomio 21:15-17) Kaipuhan niyatong konsideraron an siring na mga katugunan sigun sa mga kamugtakan kan mga panahon na idto. Kun huhusgaran an Katugunan ni Moises base sa pagmansay kan presenteng mga panahon asin kultura, siguradong mapapasala an pagsabot diyan. (Talinhaga 18:13) Malinaw an pamantayan ni Jehova na itinao kaidto sa Eden—an sarong agom na lalaki dapat na magkaigwa nin saro sanang agom asin dapat na an pag-ibanan ninda magdanay sagkod lamang. (Genesis 2:18, 20-24) Minsan siring, kan itao ni Jehova sa Israel an Katugunan, dakul na siglo nang nakagamot an mga kaugalian na arog kan poligamya. Aram na marhay ni Jehova na dawa an pinakasimpleng mga pagbuot, arog baga kan pagbawal sa idolatriya, parating dai masusunod kan “matagas an payo [na] banwaan” niya. (Exodo 32:9) Kaya, may kadunungan na nagdesisyon an Diyos na bako pa idto an tamang panahon para baguhon an gabos nindang kaugalian manungod sa pag-agom. Pero tandaan na dai inestablisar ni Jehova an poligamya. Minsan siring, ginamit niya an Katugunan ni Moises tanganing magtao sa saiyang banwaan nin reglamento manungod sa poligamya asin tanganing malikayan an mga pag-abuso sa kaugalian na iyan.

²¹ Siring man, itinugot kan Katugunan ni Moises na idiborsiyo nin sarong lalaki an saiyang agom sa nagkapirang magabat na basehan. (Deuteronomio 24:1-4) Inapod ini ni Jesus na pagtaong konsiderasyon nin Diyos sa mga Judio “dahil sa katagasan kan [saindang] puso.” Minsan siring, temporaryo sana an siring na mga pagtaong konsiderasyon. Para sa mga parasunod niya, ibinalik ni Jesus an orihinal na pamantayan ni Jehova sa pag-agom.—Mateo 19:8.

Sinuportaran kan Katugunan an Pagpahiling nin Pagkamuot

22. Sa anong mga paagi an Katugunan ni Moises nagmomotibar na magpahiling nin pagkamuot, asin kiisay?

²² Igwa daw nin nasyon ngunyan na nakagibo nin sistema nin mga ley na nagmomotibar sa mga tawo na magpahiling nin pagkamuot sa lambang saro? Sinuportaran kan Katugunan ni Moises an pagpahiling nin pagkamuot nin urog sa gabos. An totoo, sa libro pa sana nin Deuteronomio, an tataramon para sa “pagkamuot” labing 20 beses nang minalataw sa lain-lain na porma kaiyan. An “kamutan mo an saimong kapwa nin siring sa saimong sadiri” iyo an ikaduwang pinakaimportanteng tugon sa bilog na Katugunan. (Levitico 19:18; Mateo 22:37-40) An banwaan nin Diyos dapat na magpahiling kan siring na pagkamuot bako sanang sa lambang saro kundi siring man sa mga dayuhan na residente na kaibanan ninda, na ginigirumdom na an mga Israelita nagin man mga dayuhan na residente. Dapat sindang magpahiling nin pagkamuot sa mga pobre asin nagsasakit, na tinatabangan sinda sa materyal asin dai inaaprobetsaran an saindang mga kaluyahan. Pinagbutan pa ngani sinda na trataron na may kabuutan asin konsiderasyon an mga hayop na pantrabaho.—Exodo 23:6; Levitico 19:14, 33, 34; Deuteronomio 22:4, 10; 24:17, 18.

23. Napahiro an kagsurat kan Salmo 119 na gibuhon an ano, asin ano an puwede tang magin desisyon na gibuhon?

²³ May ibang nasyon pa daw na binendisyunan nin arog kaiyan na Katugunan? Bakong makangangalas na nagsurat an salmista: “Namumutan kong marhay an saimong katugunan!” Minsan siring, an saiyang pagkamuot bako sanang sarong pagmati. Pinahiro siya kaiyan, mala ta naghinguwa siyang sunudon an katugunan na iyan asin mamuhay uyon diyan. Sinabi pa niya: “Hinuhurop-hurop ko iyan nin bilog na aldaw.” (Salmo 119:11, 97) Iyo, regular siyang nagtatao nin oras para pag-adalan an mga tugon ni Jehova. Daing duda na mantang ginigibo niya iyan, urog man na nagkukusog an pagkamuot niya diyan. Kasabay kaiyan, urog man na namutan niya an Paratao nin Pagbuot, an Diyos na Jehova. Mantang padagos mong pinag-aadalan an katugunan nin Diyos, lugod na padagos ka man na maparani ki Jehova, an Dakulang Paratao nin Pagbuot asin Diyos nin hustisya.

1, 2. Paano ilinaladawan kan Bibliya an kamugtakan nin katawuhan, asin ano an solamenteng solusyon?

“AN GABOS na linalang padagos na iribang nag-aagrangay asin iribang nag-aagi nin kulog.” (Roma 8:22) Paagi sa mga tataramon na iyan, ilinaladawan ni apostol Pablo an kahirak-hirak niyatong kamugtakan. Sa pagmansay nin tawo, garo baga mayo na nin paagi para masolusyunan an pagsakit, kasalan, asin kagadanan. Alagad si Jehova bakong arog nin tawo na limitado lang an nagigibo. (Bilang 23:19) An Diyos nin hustisya naggibo nin paagi para iligtas kita sa satong makamumundong sitwasyon. Inaapod iyan na pantubos.

² An pantubos iyo an pinakamahalagang regalo ni Jehova sa katawuhan. Pinagin posible kaiyan an pagkatalingkas niyato sa kasalan asin kagadanan. (Efeso 1:7) Iyan an basehan kan satong paglaom na buhay na daing katapusan, iyan man sa langit o sa paraisong daga. (Lucas 23:43; Juan 3:16; 1 Pedro 1:4) Pero ano man nanggad an pantubos? Asin ano an itinutukdo kaiyan sa sato manungod sa daing kaagid na hustisya ni Jehova?

Kun Taano ta Kinaipuhan an Pantubos

3. (a) Taano ta kinaipuhan an pantubos? (b) Taano ta dai puwedeng pagianon na sana nin Diyos an sentensiyang kagadanan sa mga gikan ni Adan?

³ Kinaipuhan an pantubos huli sa kasalan ni Adan. Huli sa dai pagsunod sa Diyos, ipinamana ni Adan sa mga gikan niya an hilang, kamunduan, kulog, asin kagadanan. (Genesis 2:17; Roma 8:20) An Diyos dai mapadara sa sentimyento asin pagianon na sana an sentensiyang kagadanan. An paggibo nin siring mangangahulugan nin pagbaliwala sa sadiri niyang pagbuot: “An kabayadan na ibinabayad nin kasalan iyo an kagadanan.” (Roma 6:23) Asin kun babaliwalaon ni Jehova an sadiri niyang mga pamantayan sa hustisya, maresulta iyan nin kariribukan asin karatan sa bilog na uniberso!

4, 5. (a) Paano pinakaraot ni Satanas an Diyos, asin taano ta naobligar si Jehova na simbagon an mga pagpakaraot na iyan? (b) Ano an sahot ni Satanas manungod sa maimbod na mga lingkod ni Jehova?

⁴ Arog kan nanudan ta sa Kapitulo 12, an pagrebelde sa Eden nagbangon nin mas mahalaga pa nganing mga isyu. Rinaot ni Satanas an marahay na pangaran nin Diyos. Garo man sana inakusaran niya si Jehova na putikon asin maringis na diktador na hinalian nin katalingkasan an saiyang mga linalang. (Genesis 3:1-5) Paagi sa garo baga pag-ulang sa katuyuhan nin Diyos na panuon nin matanos na mga tawo an daga, pinaluwas man ni Satanas na dai nagin mapanggana an Diyos. (Genesis 1:28; Isaias 55:10, 11) Kun mayong ginibo si Jehova bilang simbag sa mga isyung iyan, tibaad dakul sa saiyang intelihenteng mga linalang an mawaran nin kumpiyansa sa saiyang pamamahala.

⁵ Pinakaraot man ni Satanas an maimbod na mga lingkod ni Jehova, na sinasahutan sinda na naglilingkod sana sa Saiya huli sa makasadiring mga motibo asin na kun maagi nin pagsakit, mayo nin magdadanay na maimbod sa Diyos. (Job 1:9-11) An mga isyung iyan mas importanteng marhay kisa sa masakit na kamugtakan nin tawo. Tama sanang naobligar si Jehova na simbagon an mapagpakaraot na mga sahot na iyan ni Satanas. Pero paano mareresolberan nin Diyos an mga isyung iyan asin mailigtas man an katawuhan?

Pantubos—Sarong Katumbas

6. Ano an nagkapira sa mga tataramon na ginagamit sa Bibliya para iladawan an paagi nin Diyos nin pagliligtas sa katawuhan?

⁶ An solusyon ni Jehova mahihirakon na marhay asin lubos na makatanusan—solusyon na dai nuarin man magigibo nin tawo. Pero, simple sana iyan alagad madunong. Sa Bibliya, manlain-lain an apod diyan—pagbakal, pakipag-ulian, pambalukat, pampagian nin buot, asin pagbayad sa kasalan. (Salmo 49:8 nota sa ibaba; Daniel 9:24; Galacia 3:13; Colosas 1:20; Hebreo 2:17) Pero an tataramon na tibaad pinakamarahay na naglaladawan diyan iyo an ginamit mismo ni Jesus. Sinabi niya: “An Aki nin tawo nag-abot, bako tanganing paglingkudan, kundi tanganing maglingkod asin itao an saiyang buhay bilang pantubos [sa Griego, lyʹtron] na karibay nin dakul.”—Mateo 20:28.

7, 8. (a) Ano an kahulugan kan terminong “pantubos” sa Kasuratan? (b) Sa paanong paagi na an pantubos nangangahulugan nin pagigin magkatumbas?

⁷ Ano an pantubos? An termino sa Griego na ginamit digdi hali sa pandiwa na nangangahulugan “butasan, patalingkason.” An terminong ini ginamit para sa kuwartang ibinabayad karibay kan pagpatalingkas sa mga bihag sa giyera. Kun siring, sa pundamental, an pantubos puwedeng mangahulugan na sarong bagay na ibinabayad tanganing mabalukat an sarong bagay. Sa Hebreong Kasuratan, an termino para sa “pantubos” (koʹpher) hali sa sarong pandiwa na nangangahulugan “takupan, tahuban.” Halimbawa, pinagbutan nin Diyos si Noe na “lahidan” (sarong porma kan termino man sanang iyan) nin alkitran an arka. (Genesis 6:14) Nakakatabang ini sato na masabutan na an pagtubos nangangahulugan man nin pagtakop o pagtahob sa kasalan.—Salmo 65:3.

⁸ Makahulugan nanggad, sinabi kan Theological Dictionary of the New Testament na an tataramon na ini (koʹpher) “pirming nagpaparisa nin katumbas,” o pagkakapareho. Kaya tanganing matubos, o matakupan, an kasalan, dapat na may ibayad na kantidad na biyong katumbas, o biyong nakakatakop, sa danyos na dinara kan kasalan. Sa siring, sinabi kan Katugunan nin Diyos sa Israel: “Buhay para sa buhay, mata sa mata, ngipon sa ngipon, kamot sa kamot, bitis sa bitis.”—Deuteronomio 19:21.

9. Taano ta an mga tawong may pagtubod nagdulot nin mga atang na hayop, asin ano an paghiling ni Jehova sa siring na mga atang?

⁹ Puon pa kan panahon ni Abel, an mga tawong may pagtubod sa Diyos nagdudulot sa Saiya nin mga atang na hayop. Sa paggibo kaiyan, ipinahiling ninda na aram ninda na sinda makasalan asin nangangaipong balukaton, asin ipinahiling ninda an saindang pagtubod sa ipinanuga nin Diyos na pagkatalingkas paagi sa saiyang “gikan.” (Genesis 3:15; 4:1-4; Levitico 17:11; Hebreo 11:4) Naugma si Jehova sa siring na mga atang, asin inako niya an mga tawong ini bilang saiyang mga lingkod. Minsan siring, an mga dulot na hayop sagkod sana sa pagigin simbolo. Dai talaga matatahuban nin mga hayop an kasalan nin tawo, huling an mga iyan mas hababa sa tawo. (Salmo 8:4-8) Huli kaiyan, sinasabi kan Bibliya: “Imposibleng makahali nin mga kasalan an dugo nin mga torong baka asin kanding.” (Hebreo 10:1-4) An siring na mga atang naglaladawan sana, o simbolo sana, kan tunay na atang na pantubos na maabot.

“Katimbang na Pantubos”

10. (a) An saro na matao kan saiyang buhay bilang pantubos dapat na katimbang niisay, asin taano? (b) Taano ta saro sanang atang na tawo an kaipuhan?

¹⁰ “Dahil ki Adan an gabos nagagadan,” an sabi ni apostol Pablo. (1 Corinto 15:22) Sa siring, dapat na kalabot sa pantubos an kagadanan kan eksaktong kapantay ni Adan—sarong tawong perpekto. (Roma 5:14) Mayo nin ibang klaseng linalang na makakabalanse sa timbangan nin hustisya. Solamente sarong tawong perpekto, saro na dai sakop kan Adanikong sentensiyang kagadanan, an makakatao nin “katimbang na pantubos para sa gabos”—saro na perpektong katimbang ni Adan. (1 Timoteo 2:6) Dai kaipuhan na iatang nin minilyon na perpektong mga tawo an saindang buhay para matubos an lambang bakong perpektong tawo na gikan ni Adan. Ipinaliwanag ni apostol Pablo: “Paagi sa sarong tawo [si Adan] an kasalan luminaog sa kinaban asin an kagadanan luminaog paagi sa kasalan.” (Roma 5:12) Asin “kun paanong an kagadanan nag-abot paagi sa sarong tawo,” itinao nin Diyos an probisyon para sa pagkabalukat nin katawuhan “paagi sa sarong tawo.” (1 Corinto 15:21) Paano?

11. (a) Paano an paratubos ‘mananamitan an kagadanan para sa lambang tawo’? (b) Taano ta dai puwedeng makinabang sa pantubos si Adan asin Eva? (Hilingon an nota sa ibaba.)

¹¹ Iinareglo ni Jehova na magkaigwa nin sarong tawong perpekto na boluntad na iaatang an saiyang buhay. Sigun sa Roma 6:23, “an kabayadan na ibinabayad nin kasalan iyo an kagadanan.” Sa pag-atang kan saiyang buhay, an paratubos ‘mananamitan an kagadanan para sa lambang tawo.’ Sa ibang pagtaram, babayadan niya an halaga para sa kasalan ni Adan. (Hebreo 2:9; 2 Corinto 5:21; 1 Pedro 2:24) Magkakaigwa ini nin pambihirang mga pakinabang. Paagi sa pagkanselar kan sentensiyang kagadanan sa masinunod na mga gikan ni Adan, hahalion kan pantubos an mapanglaglag na kapangyarihan nin kasalan sa mismong ginigikanan kaiyan.a—Roma 5:16.

12. Iilustrar kun paano an pagbayad sa sarong utang makakatao nin pakinabang sa dakul na tawo.

¹² Sa pag-ilustrar: Imahinara na nag-iistar ka sa sarong banwaan na an kadaklan na residente empleyado sa sarong dakulang pabrika. Ika saka an pagtaraid mo igwa nin halangkaw na suweldo asin komportable an buhay. Dangan, uminabot an aldaw na nagsara an pabrika. Sa anong dahilan? Nagin korapto an manedyer kan pabrika, kaya nabangkarote an negosyo. Huling biglang nawaran nin trabaho, ika saka an pagtaraid mo dai na nakakabayad sa mga bayadan. Nagdudusa an mga agom, aki, asin an mga tawo na inutangan kan pabrika huli sa ginibo kan koraptong manedyer. Igwa daw nin solusyon? Igwa! Sarong mabuot asin mayaman na tawo an nagdesisyon na tumabang. Aram niya kun gurano kahalaga an kompanya. Nahirak man siya sa dakul na empleyado kaiyan asin sa saindang mga pamilya. Kaya binayadan niya an utang kan kompanya asin binuksan giraray an pabrika. An pagbayad kan sarong utang na iyan nagtao nin kaginhawahan sa dakul na empleyado saka sa saindang mga pamilya asin sa mga inutangan. Kaagid kaiyan, kan bayadan ni Jesus an utang ni Adan, nagtao iyan nin pakinabang sa minilyon na tawo.

Siisay an Nagtao kan Pantubos?

13, 14. (a) Paano itinao ni Jehova an pantubos para sa katawuhan? (b) Kiisay ibinayad an pantubos, asin taano ta kaipuhan an siring na bayad?

¹³ Si Jehova sana an makakatao kan “Kordero . . . na naghahali kan kasalan kan kinaban.” (Juan 1:29) Alagad dai isinugo nin Diyos an kun siisay na sanang anghel para iligtas an katawuhan. Imbes, isinugo niya an Saro na makakatao nin malinaw asin dai mapagdududahan na simbag sa sahot ni Satanas tumang sa mga lingkod ni Jehova. Iyo, ginibo ni Jehova an pinakanangungurog na sakripisyo paagi sa pagsugo sa saiyang bugtong na Aki, ‘an saiyang urog na nawiwilihan.’ (Talinhaga 8:30) An Aki nin Diyos boluntad na “binayaan . . . an gabos na yaon sa saiya,” an buot sabihon, nagin andam siyang bayaan an gabos na bagay na igwa siya sa langit. (Filipos 2:7) Sa milagrosong paagi, ibinalyo ni Jehova an buhay kan saiyang panganay na langitnon na Aki sa matris nin sarong Judiong birhen na an pangaran Maria. (Lucas 1:27, 35) Bilang tawo, aapudon siyang Jesus. Pero inaapod man siya sa Bibliya na an huring Adan, huling siya an perpektong katimbang ni Adan. (1 Corinto 15:45, 47) Sa siring, puwedeng idulot ni Jesus an saiyang sadiri bilang pantubos para sa makasalan na katawuhan.

¹⁴ Kiisay ibabayad an pantubos na iyan? Espesipikong sinasabi kan Salmo 49:7 na an pantubos babayadan “sa Diyos.” Alagad bako daw na si Jehova na ngani an nag-areglo kan pantubos? Iyo, pero dai kaini ginigibong daing saysay an pantubos, na garo pagkua nin kuwarta sa sarong bulsa asin pagbugtak kaiyan sa ibong. Dapat na masabutan na an pantubos bakong pagrinibayan nin materyal na bagay kundi sarong legal na transaksiyon. Paagi sa pagtao kan bayad na pantubos, dawa dakulaon an mawawara sa saiya, pinatunayan ni Jehova na pirmi niyang sinusunod an saiya mismong perpektong hustisya.—Genesis 22:7, 8, 11-13; Hebreo 11:17; Santiago 1:17.

15. Taano ta kaipuhan ni Jesus na magsakit asin magadan?

¹⁵ Kan tigsuli (spring) nin 33 C.E., gikan sa buot na nag-agi nin pagsakit si Jesu-Cristo na nagresulta sa pagbayad kan pantubos. Pinabayaan niyang arestaron siya huli sa putik na mga akusasyon, husgaran na may sála, asin ipako sa hariging pasakitan. Kaipuhan daw talagang magsakit nin grabe si Jesus? Iyo, huling kaipuhan na maresolberan an isyu manungod sa integridad kan mga lingkod nin Diyos. Interesanteng marhay na dai itinugot nin Diyos na gadanon ni Herodes an umboy na si Jesus. (Mateo 2:13-18) Alagad kan nasa edad na si Jesus, kaya na niyang tagalan an bilog na puwersa kan mga pagsalakay ni Satanas na lubos na nasasabutan an mga isyu.b Paagi sa pagdadanay na “maimbod, mayo nin karatan, daing digta, suway sa mga parakasala” sa ibong nin grabe karaot na tratamiyento, pinatunayan ni Jesus nin saro sanang beses para sa gabos na panahon na si Jehova talagang may mga lingkod na nagdadanay na maimbod sa irarom nin pagbalo. (Hebreo 7:26) Kaya bakong makangangalas, bago siya magadan, si Jesus may kapangganahan na nagkurahaw: “Nautob na!”—Juan 19:30.

Pagtapos kan Saiyang Gibuhon na Pagbalukat

16, 17. (a) Paano ipinadagos ni Jesus an saiyang gibuhon na pagbalukat? (b) Taano ta kinaipuhan ni Jesus na ‘umatubang sa Diyos para sa sato’?

¹⁶ Kaipuhan pang tapuson ni Jesus an saiyang gibuhon na pagbalukat. Kan ikatulong aldaw pagkagadan ni Jesus, ibinangon siya ni Jehova hali sa mga gadan. (Gibo 3:15; 10:40) Paagi sa mahalagang marhay na aktong ini, dai sana tinawan nin balos ni Jehova an Aki niya para sa maimbod na paglilingkod kaini kundi tinawan niya man ini kan oportunidad na tapuson an gibuhon na pagbalukat kaini bilang Halangkaw na Saserdote nin Diyos. (Roma 1:4; 1 Corinto 15:3-8) Nagpaliwanag si apostol Pablo: “Kan si Cristo mag-abot bilang sarong halangkaw na saserdote . . . , luminaog siya sa banal na lugar na an dara bako an dugo nin mga kanding asin nin mga torilyong baka, kundi an sadiri niyang dugo, asin ginibo niya iyan nin saro sanang beses para sa gabos na panahon, na paagi kaiyan nagibo niyang magkamit kita nin daing katapusan na kaligtasan. Huli ta si Cristo dai naglaog sa sarong banal na lugar na gibo nin mga kamot, na sarong kopya kan tunay na banal na lugar, kundi sa langit mismo, kaya nasa atubangan siya ngunyan nin Diyos para sa sato.”—Hebreo 9:11, 12, 24.

¹⁷ Dai madadara ni Cristo an literal na dugo niya sa langit. (1 Corinto 15:50) Imbes, an dinara niya iyo an isinisimbolo kan dugong iyan: an legal na halaga kan saiyang iinatang na perpektong buhay nin tawo. Dangan, sa atubangan mismo nin Diyos, pormal niyang iprinesentar an halaga kan buhay na iyan bilang pantubos karibay kan makasalan na katawuhan. Inako daw ni Jehova an atang na iyan? Iyo, asin nagin risang-risa ini kan Pentecostes 33 C.E., kan an banal na espiritu ibubo sa mga 120 disipulo sa Jerusalem. (Gibo 2:1-4) Nakakapukaw idto sa buot, pero kapinunan pa sana idto kan dakul na marahayon na mga pakinabang na itatao kan pantubos.

Mga Pakinabang sa Pantubos

18, 19. (a) Anong duwang grupo nin mga indibidwal an nakikinabang sa pakipag-ulian na nagin posible paagi sa dugo ni Cristo? (b) Para sa mga kabilang sa “dakulang kadaklan,” ano an nagkapira sa mga pakinabang sa pantubos na nakakamtan na ngunyan asin makakamtan sa maabot na panahon?

¹⁸ Sa surat ni Pablo sa mga taga Colosas, ipinaliwanag niya na pinagmarhay nin Diyos na papangyarihon paagi ki Cristo na an gabos na ibang bagay makipag-ulian sa Saiya paagi sa pakikipagkatuninungan huli sa dugo na pinabulos ni Jesus sa hariging pasakitan. Ipinaliwanag man ni Pablo na kalabot sa pakipag-ulian na ini an duwang magkalain na grupo nin mga indibidwal, an “mga bagay sa kalangitan” asin an “mga bagay sa daga.” (Colosas 1:19, 20; Efeso 1:10) An inot na grupo kompuwesto nin 144,000 na mga Kristiyano na tinawan kan paglaom na maglingkod bilang mga saserdote sa langit asin mamahala sa daga bilang mga hadi kaiba ni Cristo Jesus. (Kapahayagan 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Paagi sa sainda, an mga pakinabang sa pantubos luway-luway na makakamtan kan masinunod na katawuhan sa laog nin sangribong taon.—1 Corinto 15:24-26; Kapahayagan 20:6; 21:3, 4.

¹⁹ An “mga bagay sa daga” iyo an mga indibidwal na may paglaom na magkamit nin perpektong buhay sa Paraiso digdi sa daga. Ilinaladawan sinda kan Kapahayagan 7:9-17 na “sarong dakulang kadaklan” na makakaligtas sa maabot na “dakulang kasakitan.” Alagad dai ninda kaipuhan na halaton an panahon na iyan tanganing kamtan an mga pakinabang sa pantubos. Sainda nang “linabahan . . . an saindang haralabang bado saka pinaputi an mga iyan sa dugo kan Kordero.” Huling nagtutubod sinda sa pantubos, ngunyan pa sana nag-aako na sinda nin espirituwal na mga pakinabang sa mamumuton na probisyon na iyan. Ipinahayag na sindang matanos bilang mga amigo nin Diyos! (Santiago 2:23) Bilang resulta kan atang ni Jesus, puwede sindang “dumulok . . . sa trono nin daing kapantay na kabuutan, na yaon an pagigin libreng magtaram.” (Hebreo 4:14-16) Pag magkasala sinda, puwede sindang mag-ako nin tunay na kapatawadan. (Efeso 1:7) Sa ibong nin pagigin bakong perpekto, puwede sindang magkaigwa nin malinig na konsiyensiya. (Hebreo 9:9; 10:22; 1 Pedro 3:21) Sa siring, an pakipag-ulian sa Diyos bakong sarong bagay na hahalaton pa sa maabot na panahon, kundi nakakamtan na iyan ngunyan! (2 Corinto 5:19, 20) Durante kan Milenyo, sinda luway-luway na “mapapatalingkas . . . sa pagkauripon sa kalapaan” asin sa katapos-tapusi “magkakaigwa kan mamuraway na katalingkasan bilang mga aki nin Diyos.”—Roma 8:21.

20. Ano an epekto sa saimo kan paghurop-hurop mo manungod sa pantubos?

²⁰ “Salamat sa Diyos paagi ki Jesu-Cristo” huli sa pantubos! (Roma 7:25) Simple sana an prinsipyo kaiyan, pero mahalagang marhay iyan kaya igwa kita nin hararom na paggalang diyan. (Roma 11:33) Asin paagi sa mapag-apresyar na paghurop-hurop niyato kaiyan, napapahiro an satong puso asin urog kitang napaparani sa Diyos nin hustisya. Kapareho kan salmista, igwa kita kan gabos na dahilan na umawon si Jehova bilang sarong Diyos na “mamumuton . . . sa katanusan asin hustisya.”—Salmo 33:5.

1, 2. Sa anong pangyayari naanggot si Jesus, asin taano?

MARIRISA na anggot si Jesus—asin may marahay siyang dahilan. Tibaad dai mo iisipon na mahihiling mo siyang arog kaiyan huli ta saro siyang tawo na may mahuyong buot. (Mateo 21:5) Siyempre, kayang-kaya niyang kontrulon an saiyang emosyon huli ta matanos an saiyang grabeng kaanggutan.a Pero ano an dahilan kaya naanggot an tawong ini na mamumuton sa katuninungan? Huli sa grabeng inhustisya.

² Mahalagang marhay ki Jesus an templo sa Jerusalem. Sa bilog na kinaban, idto sana an sagradong lugar na itinugdok para sa pagsamba sa saiyang Ama sa langit. An mga Judio hali sa dakul na kadagaan nagbabaklay nin hararayo tanganing magsamba duman. Dawa an may takot sa Diyos na mga Hentil nagduduman man, na minalaog sa patyo kan templo na itinagamang gamiton ninda. Alagad sa kapinunan kan ministeryo ni Jesus, naglaog siya sa templo asin makababaldi an nahiling niya duman. Garo nanggad idto saudan imbes na harong nin pagsamba! Pano-pano idto nin mga negosyante asin mga pararibay nin kuwarta. Pero hain diyan an inhustisya? Para sa mga tawong idto, an templo nin Diyos saro sanang lugar para aprobetsaran an mga tawo—habunan pa ngani sinda. Paano?—Juan 2:14.

3, 4. Anong mahanab na pang-aaprobetsar an nangyayari sa harong ni Jehova, asin ano an ginibo ni Jesus tanganing itanos an mga bagay-bagay?

³ Naggibo nin reglamento an mga lider nin relihiyon na saro sanang espesipikong klase nin sinsilyo an puwedeng gamiton sa pagbayad nin buhis sa templo. Kaipuhan na paribayan nin mga bisita an kuwarta ninda tanganing magkaigwa kan siring na mga sinsilyo. Kaya nagbugtak nin mga lamesa duman mismo sa laog kan templo an mga pararibay nin kuwarta, na naniningil nin bayad para sa kada transaksiyon. Maganansiya man na marhay an negosyong pagpabakal nin mga hayop. An mga bisita na gustong magdulot nin mga atang makakabakal sa siisay man na negosyante sa siyudad, pero madalion sanang sayumahan kan mga opisyal nin templo an mga dulot ninda, na sinasabi na bako iyan angay na idulot. Minsan siring, an mga dulot na binakal duman mismo sa templo siguradong aakuon. Mantang mayo nang magigibo an mga tawo kundi bumakal na lang sa sainda, kun beses halangkawon an hinahagad na bayad kan mga negosyante.b Mas grabe pa ini sa mahanab na komersiyalismo. Paghabon na man sana iyan!

⁴ Dai kukunsintihon ni Jesus an siring na inhustisya. Harong ini kan saiya mismong Ama! Guminibo siya nin panglatigong lubid asin inalaw paluwas sa templo an mga baka asin karnero. Dangan rinanihan niya an mga pararibay nin kuwarta asin ibinaralintong an saindang mga lamesa. Imahinara na sana an gabos na sinsilyong idto na nagririligid sa salog na marmol! Istrikto niyang pinagbutan an mga nagtitinda nin salampati: “Halion nindo digdi an mga bagay na ini!” (Juan 2:15, 16) Minalataw na mayo nin nangahas na kontrahon an makusog an buot na tawong ini.

Kun Ano an Ama, Iyo Man an Aki

5-7. (a) Paano an buhay ni Jesus bago nagin tawo nakaimpluwensiya sa pagmansay niya sa hustisya, asin ano an manunudan niyato pag pinag-adalan ta an saiyang halimbawa? (b) Paano ni Jesus tinawan nin atensiyon an mga inhustisyang ginibo ni Satanas, asin paano niya gigibuhon iyan sa maabot na panahon?

⁵ Siyempre, nagbalik an mga negosyante. Pakalihis nin mga tulong taon, tinawan giraray ni Jesus nin atensiyon an iyo man sanang inhustisya, asin sa pagkakataon na ini kinotar niya an mismong mga tataramon ni Jehova na nagkokondenar sa mga ginigibong “lungib nin mga parahabon” an harong Niya. (Jeremias 7:11; Mateo 21:13) Iyo, kan mahiling ni Jesus an mahanab na pang-aaprobetsar sa mga tawo asin an paglapastangan sa templo nin Diyos, namati niya an arog kan namatian kan saiyang Ama. Asin bakong makangangalas iyan! Sa laog nin minilyon na taon, si Jesus tinukduan kan saiyang Ama sa langit. Bilang resulta, nanudan niya kun ano an pagmansay ni Jehova sa hustisya. Nagin siyang buhay na halimbawa kan kasabihan na, Kun ano an ama, iyo man an aki. Kaya kun gusto niyatong magkaigwa nin malinaw na ideya sa kuwalidad ni Jehova na hustisya, an pinakamarahay na magigibo ta iyo na hurop-hurupon an halimbawa ni Jesu-Cristo.—Juan 14:9, 10.

⁶ Yaon kaidto an bugtong na Aki ni Jehova kan bakong makatanusan na inapod ni Satanas an Diyos na Jehova na putikon asin kan kuwestiyunon kaini an pagigin matanos kan Saiyang pamamahala. Grabeng pagpakaraot nanggad! Nadangog man kan Aki an suminunod na angat ni Satanas na mayo nin maglilingkod ki Jehova nin huli sa bakong makasadiring motibo o nin huli sa pagkamuot. Huli sa putik na mga sahot na ini, siguradong nakulgan an puso kan Aki. Siguradong naugmang marhay siya kan maaraman niya na magkakaigwa siya nin mahalagang papel sa pagtanos kan mga kaputikan! (2 Corinto 1:20) Paano niya gigibuhon iyan?

⁷ Arog kan nanudan ta sa Kapitulo 14, itinao ni Jesu-Cristo an malinaw asin dai mapagdududahan na simbag sa sahot ni Satanas na ibinubugtak sa pagduda an integridad kan mga linalang ni Jehova. Paagi kaiyan ibinugtak ni Jesus an basehan para linigon an banal na pangaran nin Diyos, an Jehova, sa gabos na pagpakaraot—kaiba na an kaputikan na an Saiyang perpektong paagi nin pamamahala igwa nin depekto. Bilang Panginot na Instrumento ni Jehova, eestablisaron ni Jesus an hustisya nin Diyos sa bilog na uniberso. (Gibo 5:31) Ipinahiling man kan pamumuhay niya digdi sa daga an hustisya nin Diyos. Sinabi ni Jehova manungod sa saiya: “Ibubugtak ko sa saiya an sakong espiritu, asin ipapahiling niya nin malinaw sa mga nasyon kun ano an hustisya.” (Mateo 12:18) Paano inutob ni Jesus an mga tataramon na iyan?

Lininaw ni Jesus “Kun Ano an Hustisya”

8-10. (a) Paano an berbal na mga tradisyon kan Judiong mga lider nin relihiyon nagtukdo sa mga tawo na hamakon an mga bakong Judio asin babayi? (b) Sa anong paagi pinagabat kan berbal na mga ley an katugunan ni Jehova sa Sabbath?

⁸ Namutan ni Jesus an Katugunan ni Jehova asin namuhay siya uyon diyan. Alagad an mga lider nin relihiyon kan saiyang panahon biniribid asin iinaplikar nin sala an Katugunan na iyan. Sinabihan sinda ni Jesus: “Hirak man sa saindo, mga eskriba asin mga Fariseo, mga parasagin-sagin! . . . Pigbabaliwala nindo an mas matimbang na mga bagay kan Katugunan, na iyo an hustisya asin pagkahirak saka kaimbudan.” (Mateo 23:23) Daing duda, dai lininaw kan mga paratukdong idto kan Katugunan nin Diyos “kun ano an hustisya.” Imbes, pinalabog ninda an hustisya nin Diyos. Paano ninda ginibo iyan? Pag-isipan an nagkapirang halimbawa.

⁹ Sinabihan ni Jehova an saiyang banwaan na magdanay na suway sa paganong mga nasyon na nakapalibot sa sainda. (1 Hadi 11:1, 2) Minsan siring, may mga panatikong lider nin relihiyon na nagdagka sa banwaan na hamakon an gabos na bakong Judio. An Mishnah igwa pa ngani kan reglamentong ini: “Dai puwedeng iwalat an mga baka sa mga harong na dagusan kan mga hentil ta pigsususpetsaran sindang nakikidurog sa hayop.” An siring na pagpalain-lain sa gabos na bakong Judio bakong makatanusan asin biyong kontra sa itinutukdo kan Katugunan ni Moises. (Levitico 19:34) An ibang reglamento na gibo nin tawo pigmemenos an mga babayi. Sinabi kan berbal na ley na an sarong agom na babayi dapat na maglakaw na nahuhuri sa agom niya, bakong kasabay kaini. An lalaki dai tinutugutan na makipag-ulay sa babayi sa publiko, dawa sa sadiri niyang agom. Kapareho nin mga uripon, an mga babayi dai tinutugutan na magtestigo sa korte. Igwa pa ngani nin pormal na pamibi na diyan an mga lalaki nagpapasalamat sa Diyos huling bako sindang mga babayi.

¹⁰ An Katugunan nin Diyos tinahuban kan mga lider nin relihiyon nin sarong tambak na reglamento asin regulasyon na gibo nin tawo. Halimbawa, an ipinagbawal sana kan katugunan nin Sabbath iyo an pagtrabaho sa aldaw nin Sabbath, na itinatagama an aldaw na iyan sa pagsamba, espirituwal na pagpaginhawa, asin pagpahingalo. Alagad pinagabat kan mga Fariseo an katugunan na iyan. Hiningako ninda na sinda an may deretso na magdesisyon kun ano an eksaktong kahulugan kan “trabaho.” Inapod nindang trabaho an 39 manlain-lain na aktibidad, arog baga kan pag-ani o paghanting. An mga kategoriyang ini nagpalataw nin daing katapusan na mga hapot. Kun an saro may ginadan na purgas sa aldaw nin Sabbath, naghahanting daw siya? Kun magrapgos siya nin sarong hakbot na trigo para kakanon mantang naglalakaw, nag-aani daw siya? Kun pinaumayan niya an sarong may hilang, nagtatrabaho daw siya? An siring na mga hapot tinawan nin atensiyon paagi sa istrikto asin mas komplikadong mga susundon.

11, 12. Paano ipinahayag ni Jesus an pagkontra niya sa bakong suno sa Kasuratan na mga tradisyon kan mga Fariseo?

¹¹ Sa siring na kamugtakan, paano matatabangan ni Jesus an mga tawo na masabutan kun ano an hustisya? Sa saiyang mga pagtutukdo asin sa saiyang pamumuhay, makusog an buot na nanindugan siya tumang sa mga lider na idto nin relihiyon. Hilingon ta nguna an nagkapira sa saiyang mga katukduan. Direkta niyang kinondenar an kadakul-dakul nindang reglamento na gibo nin tawo, na sinasabi: “Ginigibo nindong daing saysay an tataramon nin Diyos paagi sa saindong tradisyon na ipinapamana nindo.”—Marcos 7:13.

¹² Mapuwersang itinukdo ni Jesus na sala an mga Fariseo manungod sa katugunan nin Sabbath—na, an totoo, dai ninda nasabutan an bilog na katuyuhan kan katugunan na iyan. Ipinaliwanag niya na an Mesiyas “Kagurangnan kan Sabbath” asin kun siring may deretso na magpaumay sa mga tawo sa aldaw nin Sabbath. (Mateo 12:8) Tanganing maiduon an punto, hayagan siyang naggibo nin milagrosong mga pagpaumay sa aldaw nin Sabbath. (Lucas 6:7-10) An siring na mga pagpaumay panamit pa sana kan gigibuhon niyang pagpaumay sa bilog na daga durante kan saiyang Sangribong Taon na Paghadi. An Milenyong iyan iyo mismo an magigin pinakadakulang Sabbath, an panahon na an bilog na maimbod na katawuhan sa katapos-tapusi makakapahingalo na sa dakul na siglong pagsakit huli sa kasalan asin kagadanan.

13. Anong katugunan an naestablisar bilang resulta kan ministeryo ni Cristo digdi sa daga, asin paano iyan naiiba sa sinundan kaiyan?

¹³ Lininaw man ni Jesus kun ano an hustisya paagi sa pagtao sa sainda nin sarong bagong katugunan, “an katugunan kan Cristo,” na naestablisar pagkatapos kan saiyang ministeryo digdi sa daga. (Galacia 6:2) Bakong arog kan sinundan kaiyan, an Katugunan ni Moises, an bagong katugunan na ini nakadependeng marhay bako sa sunod-sunod na nasusurat na mga pagbuot kundi sa prinsipyo. Pero igwa man iyan nin nagkapirang direktang pagbuot. An saro digdi inapod ni Jesus na “sarong bagong tugon.” Tinukduan ni Jesus an gabos niyang parasunod na kamutan an lambang saro arog kan pagkamuot niya sa sainda. (Juan 13:34, 35) Iyo, an mapagsakripisyong pagkamuot iyo an magigin tanda kan gabos na namumuhay suno sa “katugunan kan Cristo.”

Sarong Buhay na Halimbawa nin Hustisya

14, 15. Paano ipinahiling ni Jesus na minimidbid niya an limitasyon kan saiyang awtoridad, asin taano ta nakakapakusog iyan sa buot?

¹⁴ Si Jesus dai sana nagtukdo manungod sa pagkamuot. Namuhay siya suno sa “katugunan kan Cristo.” Malinaw iyan na nahiling sa saiyang pamumuhay. Hilingon an tulong paagi na lininaw kan halimbawa ni Jesus kun ano an hustisya.

¹⁵ Inot, maingat na marhay si Jesus na dai makagibo nin ano man na inhustisya. Tibaad narisa mo na dakul na inhustisya an nangyayari pag an mga tawong bakong perpekto nagigin mapalangkaw asin minalampas sa limitasyon kan saindang awtoridad. Dai iyan ginibo ni Jesus. Sarong beses, may nagdulok ki Jesus asin nagsabi: “Paratukdo, sabihi daw an tugang ko na bangaan ako kan mana.” Ano an simbag ni Jesus? “Lalaki, siisay an nag-asignar sa sako na magin hukom o tagaareglo sa saindong duwa?” (Lucas 12:13, 14) Bako daw na pambihira iyan? An kadunungan ni Jesus, an saiyang paghusgar, asin pati an saiyang awtoridad na itinao nin Diyos nakakalabi sa siisay man digdi sa daga; pero, nagsayuma siyang makilabot sa isyu kan tawong idto, huling dai siya tinawan kan awtoridad na gibuhon iyan. Kaidto pa arog na kaiyan kahababa an buot ni Jesus, dawa durante kan mga milenyo kan saiyang buhay bago nagin tawo. (Judas 9) Malinaw na ipinapahiling kaiyan na mapakumbabang nagtitiwala si Jesus ki Jehova kun manungod sa pagdeterminar kun ano an may hustisya.

16, 17. (a) Paano ipinahiling ni Jesus an hustisya sa paghuhulit kan maugmang bareta kan Kahadian nin Diyos? (b) Paano ipinahiling ni Jesus na an saiyang hustisya mahihirakon?

¹⁶ Ikaduwa, nagpahiling si Jesus nin hustisya sa paagi nin saiyang paghuhulit kan maugmang bareta kan Kahadian nin Diyos. Dai siya nagpalain-lain. Imbes, hininguwa niyang marhay na mahulitan an gabos na klase nin tawo, mayaman man o pobre. Sa kabaliktaran, binaliwala kan mga Fariseo an mga pobre saka ordinaryong tawo asin mapang-insultong inapod sinda na ʽam-ha·ʼaʹrets, o “mga tawo kan daga.” Kusog-buot na itinanos ni Jesus an inhustisyang iyan. Pag itinutukdo niya kaidto sa mga tawo an maugmang bareta asin pag nagkakakan siya kaiba ninda saka pag pinapakakan asin pinapaumayan niya sinda, o pag nagbubuhay pa ngani siya nin gadan, sinusuportaran niya an hustisya nin Diyos na gustong iligtas “an gabos na klase nin tawo.”c—1 Timoteo 2:4.

¹⁷ Ikatulo, parating ipinapahiling ni Jesus an saiyang hustisya paagi sa pagigin mahihirakon. Naghinguwa siyang marhay na matabangan an mga parakasala. (Mateo 9:11-13) Daing pag-alangan na tinabangan niya an mga tawo na daing kusog na protektaran an sadiri. Halimbawa, dai si Jesus nakiiba sa mga lider nin relihiyon sa pagpalakop kan ideya na an gabos na Hentil dai dapat pagtiwalaan. May pagkahirak niyang tinabangan asin tinukduan an nagkapira sa sainda, dawa ngani isinugo siya panginot na para sa mga Judio. Milagroso pa ngani niyang pinaumayan an uripon kan sarong Romanong opisyal nin hukbo, na sinasabi: “Dai nin siisay man sa Israel an nahilingan ko nin arog kaiyan kadakulang pagtubod.”—Mateo 8:5-13.

18, 19. (a) Sa anong mga paagi sinuportaran ni Jesus an dignidad nin mga babayi? (b) Paano kita tinatabangan kan halimbawa ni Jesus na masabutan an koneksiyon kan kusog nin buot asin hustisya?

¹⁸ Siring man, dai sinuportaran ni Jesus an lakop na pagmansay manungod sa mga babayi. Imbes, kusog-buot na ginibo niya kun ano an makatanusan. An mga Samaritana ibinibilang na arog kaati nin mga Hentil. Pero, dai nag-alangan si Jesus na maghulit sa Samaritana sa may bubon sa Sicar. Sa katunayan, sa babaying ini inot na nagpamidbid si Jesus bilang an ipinanugang Mesiyas. (Juan 4:6, 25, 26) Sinabi kan mga Fariseo na an mga babayi dai dapat tukduan kan Katugunan nin Diyos, alagad si Jesus nagtao nin dakul na panahon asin kusog sa pagtutukdo sa mga babayi. (Lucas 10:38-42) Asin bagaman sinasabi nin tradisyon na an mga babayi dai puwedeng magin masasarigan na testigo, tinawan ni Jesus nin dignidad an nagkapirang babayi paagi sa pagtao sa sainda kan pribilehiyo na inot na makahiling sa saiya pagkatapos na buhayon siya liwat. Sinabihan pa ngani niya sinda na dumanan an mga lalaking disipulo para sabihon an manungod sa importanteng marhay na pangyayaring ini!—Mateo 28:1-10.

¹⁹ Iyo, lininaw ni Jesus sa mga nasyon kun ano an hustisya. Sa dakul na pagkakataon, ginibo niya iyan dawa peligrosong marhay iyan para sa saiya. Tinatabangan kita kan halimbawa ni Jesus na masabutan na kaipuhan an kusog nin buot sa pagsuportar sa tunay na hustisya. Angay na inapod siyang “an Leon kan tribo ni Juda.” (Kapahayagan 5:5) Girumduma na an leon simbolo nin hustisya. Pero, sa dai na mahahaloy, papangyarihon ni Jesus an urog pang hustisya. Sa pinakalubos na paagi, eestablisaron niya “an hustisya sa daga.”—Isaias 42:4.

An Mesiyanikong Hadi ‘Nag-establisar nin Hustisya sa Daga’

20, 21. Sa satong panahon, paano pinapalakop kan Mesiyanikong Hadi an hustisya sa bilog na daga asin sa laog kan Kristiyanong kongregasyon?

²⁰ Puon kan si Jesus magin an Mesiyanikong Hadi kan 1914, pinalakop niya an hustisya sa daga. Paano? Sinigurado niya na mautob an ihinula niya na yaon sa Mateo 24:14. An mga parasunod ni Jesus digdi sa daga nagtukdo sa mga tawo sa gabos na nasyon kan katotoohan manungod sa Kahadian ni Jehova. Arog ni Jesus, naghuhulit sinda nin mayong pagpalain-lain asin sa makatanusan na paagi, na hinihinguwa na an gabos—hoben o gurang, mayaman o pobre, lalaki o babayi—magkaigwa nin oportunidad na mamidbid si Jehova, an Diyos nin hustisya.

²¹ Pinalakop man ni Jesus an hustisya sa laog kan Kristiyanong kongregasyon, na diyan siya an Payo. Siring sa ihinula, siya nagtatao nin “mga balaog na tawo,” an maimbod na Kristiyanong mga elder na nanginginot sa kongregasyon. (Efeso 4:8-12) Sa pagpastor sa mahalagang marhay na aripumpon nin Diyos, inaarog kan mga tawong iyan an halimbawa ni Jesu-Cristo sa pagpalakop nin hustisya. Pirmi nindang isinasaisip na gusto ni Jesus na an saiyang mga karnero trataron nin makatanusan—ano man an saiyang posisyon, prominente man siya o bako, o mayaman man siya o pobre.

22. Ano an namamati ni Jehova manungod sa lakop na mga inhustisya sa kinaban ngunyan, asin ninombrahan niya an saiyang Aki na gibuhon an ano?

²² Pero, dai na mahahaloy, eestablisaron ni Jesus an hustisya sa daga sa daing kaagid na paagi. Lakop an inhustisya sa maraot na kinaban na ini. An lambang aki na nagagadan huli sa grabeng gutom biktima nin grabeng inhustisya, nangurugna kun iisipon ta an dakulon na kuwarta saka panahon na ginagamit sa paggibo nin mga armas na panggiyera asin sa pagpanigo sa makasadiring mga pagpasiram-siram nin mga naghahanap nin kaugmahan. An minilyon na tawong nagagadan taon-taon, na dai pa man kutana dapat magadan, saro sana sa dakul na klase nin inhustisya, asin an gabos na iyan nagpapaanggot na marhay ki Jehova. Ninombrahan niya an saiyang Aki na gibuhon an makatanusan na pakikigiyera sa bilog na maraot na sistemang ini nin mga bagay tanganing permanenteng tapuson an gabos na inhustisya.—Kapahayagan 16:14, 16; 19:11-15.

23. Pakatapos kan Armagedon, paano susuportaran ni Cristo an hustisya sa bilog na panahon na daing kasagkudan?

²³ Minsan siring, an hustisya ni Jehova naghahagad nin labi pa sa paglaglag sana sa mga maraot. Ninombrahan man niya an saiyang Aki na mamahala bilang an “Prinsipe nin Katuninungan.” Pakatapos kan giyera nin Armagedon, eestablisaron kan pamamahala ni Jesus an katuninungan sa bilog na daga, asin mamamahala siya “paagi sa hustisya.” (Isaias 9:6, 7) Sa panahon na iyan ikakaugmang marhay ni Jesus na halion an epekto kan gabos na inhustisya na nagin dahilan kan grabeng kasakitan asin pagdusa sa kinaban. Sa bilog na panahon na daing kasagkudan, maimbod niyang susuportaran an perpektong hustisya ni Jehova. Kun siring, mahalagang marhay na hinguwahon niyatong arugon ngunyan an hustisya ni Jehova. Hilingon ta kun paano niyato iyan magigibo.

1-3. (a) Taano ta may utang na buot kita ki Jehova? (b) Anong balos an hinahagad sa sato kan satong mamumuton na Parasalbar?

IMAHINARA na nalaom ka sa sarong palubog na barko. Kan pighuhuna mo na mayo na nin paglaom, nag-abot an sarong parasalbar asin binutong ka para makaligtas. Siguradong nakamati ka nin kaginhawahan mantang irinarayo ka sa peligro kan tawong iyan asin sinasabi saimo: “Ligtas ka na”! Bako daw na makakamati ka nin utang na buot sa tawong iyan? Iyo, magigin utang mo sa saiya an saimong buhay.

² Sa nagkapirang bagay, pig-iilustrar kaiyan an ginibo ni Jehova para sa sato. Daing duda na may utang na buot kita sa saiya. Iyo, itinao niya an pantubos, na dahil diyan nagin posible na maisalbar kita sa kapangyarihan nin kasalan asin kagadanan. Namamatian ta na ligtas kita huling aram niyato na sagkod na nagtutubod kita sa mahalagang marhay na atang na iyan, an satong mga kasalan pinapatawad, asin siguradong makakamtan niyato an buhay na daing sagkod. (1 Juan 1:7; 4:9) Arog kan nasabutan niyato sa Kapitulo 14, an pantubos sarong dakulaon na kapahayagan kan pagkamuot asin hustisya ni Jehova. Ano an dapat na magin reaksiyon ta diyan?

³ Tama sanang pag-isipan kun ano an balos na hinahagad sa sato kan sato mismong mamumuton na Parasalbar. Sinasabi ni Jehova paagi sa propetang si Mikas: “Sinabi niya sa saimo, O tawo, kun ano an marahay. Asin ano an hinahagad sa saimo ni Jehova? An magsagibo sana nin hustisya, kamutan an kaimbudan, asin maglakaw na may kababaan nin buot kaiba kan saimong Diyos!” (Mikas 6:8) Mangnuha na saro sa mga balos na hinahagad sa sato ni Jehova iyo na “magsagibo [kita] nin hustisya.” Paano ta iyan magigibo?

Pagmaigutan na Ipahiling an “Tunay na Katanusan”

4. Paano ta naaraman na inaasahan ni Jehova na mamumuhay kita suno sa saiyang matanos na mga pamantayan?

⁴ Inaasahan ni Jehova na mamumuhay kita suno sa mga pamantayan niya nin tama asin sala. Mantang an mga pamantayan niya makatanusan asin matanos, pinagmamaigutan ta na ipahiling an hustisya asin katanusan pag sinusunod ta an mga iyan. “Makanuod kamong gumibo nin marahay, hanapon nindo an hustisya,” an sabi kan Isaias 1:17. Sinasadol kita kan Tataramon nin Diyos na ‘hanapon an katanusan.’ (Sofonias 2:3) Sinasadol man kita kaiyan na “isulot an bagong personalidad na linalang sigun sa kabutan nin Diyos, kauyon kan tunay na katanusan.” (Efeso 4:24) An tunay na katanusan—tunay na hustisya—minarayo sa kadahasan, karigsukan, asin imoralidad, huli ta binabasang-basang kan mga iyan kun ano an banal.—Salmo 11:5; Efeso 5:3-5.

5, 6. (a) Taano ta bakong pagabat para sa sato an pagsunod sa mga pamantayan ni Jehova? (b) Paano ipinapahiling kan Bibliya na an pagmamaigot na ipahiling an katanusan sarong nagpapadagos na proseso?

⁵ Pagabat daw para sa sato an pagsunod sa matanos na mga pamantayan ni Jehova? Bako. An puso na naaakit na rumani ki Jehova dai nauuyam sa saiyang mga kahagadan. Huling namumutan ta an satong Diyos asin an gabos na manungod sa saiya, gusto tang mamuhay sa paagi na nakakapaugma sa saiya. (1 Juan 5:3) Girumduma na si Jehova “namumuot . . . sa mga matanos na gibo.” (Salmo 11:7) Kun talagang gusto niyatong arugon an hustisya, o katanusan, nin Diyos, dapat na mamutan ta an namumutan ni Jehova asin ikaungis an ikinakaungis niya.—Salmo 97:10.

⁶ Bakong pasil para sa bakong perpektong mga tawo na ipahiling an katanusan. Dapat na hubaon niyato an lumang personalidad kaiba na an mga gibo kaiyan asin isulot an bagong personalidad. Sinasabi kan Bibliya na an bagong personalidad “ginigibong bago” paagi sa tamang kaaraman. (Colosas 3:9, 10) An mga tataramon na “ginigibong bago” nagpaparisa na an pagsulot kan bagong personalidad sarong nagpapadagos na proseso, saro na nangangaipo nin maigot na paghihinguwa. Gurano man an satong pagmamaigot na gibuhon an tama, may mga pagkakataon na huli sa satong pagigin makasalan nakakapag-isip kita, nakakataram, o nakakagibo pa man giraray nin sala.—Roma 7:14-20; Santiago 3:2.

7. Ano an dapat na magin pagmansay ta sa mga ulang sa satong mga paghihinguwa na ipahiling an katanusan?

⁷ Paano ta dapat mansayon an mga ulang sa satong mga paghihinguwa na ipahiling an katanusan? Siyempre, habo niyatong pagianon an gabat nin kasalan. Kasabay kaiyan, dapat na nungka kitang sumuko, na iniisip na huli sa satong mga pagkukulang bako na kitang maninigo sa paglilingkod ki Jehova. An satong Diyos na may marahay na buot guminibo nin probisyon tanganing kamtan giraray kan mga sinserong nagsusulsol an saiyang pag-uyon. Isip-isipa an nakakapakusog na mga tataramon ni apostol Juan: “Sinusuratan ko kamo kan mga bagay na ini tanganing dai kamo makagibo nin kasalan.” Pero idinagdag niya an nakakarangang mga tataramon na ini: “Alagad ta kun makagibo man nin kasalan an siisay man [huli sa minanang pagkabakong perpekto], igwa kita nin paratabang na kaibanan kan Ama, si Jesu-Cristo.” (1 Juan 2:1) Iyo, itinao ni Jehova an atang na pantubos ni Jesus tangani na makapaglingkod kita sa Saiya sa inuuyunan na paagi sa ibong kan satong pagigin makasalan. Dai daw kita napapahiro kaiyan na mawuton na gibuhon an pinakamakakaya niyato tanganing mapaugma si Jehova?

An Maugmang Bareta Asin an Hustisya nin Diyos

8, 9. Paano ipinapahiling kan pagbalangibog kan maugmang bareta an hustisya ni Jehova?

⁸ An sarong paagi na maisasagibo niyato an hustisya asin maaarog an Diyos iyo an lubos na pakikikabtang sa paghuhulit kan maugmang bareta kan Kahadian nin Diyos sa iba. Ano an koneksiyon kan hustisya ni Jehova asin kan maugmang bareta?

⁹ Dai tatapuson ni Jehova an maraot na sistemang ini na dai nguna naipapaabot an patanid. Sa hula niya manungod sa mangyayari sa panahon kan katapusan, sinabi ni Jesus: “Sa gabos na nasyon, an maugmang bareta kaipuhan na ihulit nguna.” (Marcos 13:10; Mateo 24:3) An paggamit kan tataramon na “nguna” nagpaparisa na may ibang mga mangyayari kasunod kan pambilog na kinaban na paghuhulit. Kaiba sa mga mangyayaring iyan an ihinulang dakulang kasakitan, na mangangahulugan nin kalaglagan para sa mga maraot, asin maandam iyan kan dalan para sa pag-abot kan matanos na bagong kinaban. (Mateo 24:14, 21, 22) Siyerto nanggad, mayo nin puwedeng magsahot ki Jehova na bako siyang makatanusan sa mga maraot. Paagi sa pagpaabot kan patanid, tinatawan niya an siring na mga tawo nin igong oportunidad na magbago asin sa siring dai malaglag.—Jonas 3:1-10.

10, 11. Paano an satong pakikikabtang sa paghuhulit kan maugmang bareta nagpapabanaag kan hustisya nin Diyos?

¹⁰ Paano ipinapabanaag kan satong paghuhulit kan maugmang bareta an hustisya nin Diyos? Inot sa gabos, tama sana na gibuhon niyato an satong makakaya na tabangan an iba na magkamit nin kaligtasan. Pag-isipan giraray an ilustrasyon manungod sa pagkasalbar hali sa sarong barkong papalubog na. Mantang ligtas ka na asin nasa lifeboat, siguradong gusto mong tabangan an iba na yaon pa sa tubig. Kaagid kaiyan, may obligasyon kitang tabangan an mga nasa peligro an buhay na nasa “katubigan” pa kan maraot na kinaban na ini. Totoo, dakul an habo sa mensahe niyato. Pero sagkod na nagpapadagos na mapasensiya si Jehova, may paninimbagan kita na tawan sinda kan oportunidad na “makapagsulsol” asin sa siring magkaigwa nin paglaom na magkamit nin kaligtasan.—2 Pedro 3:9.

¹¹ Paagi sa paghuhulit kan maugmang bareta sa gabos niyatong nanunumpungan, ipinapahiling ta an hustisya sa saro pang importanteng paagi: Dai kita nagpapalain-lain. Girumduma na “an Diyos mayong pinapalain, kundi sa lambang nasyon, inaako niya an tawong may pagkatakot sa saiya asin naggigibo nin matanos.” (Gibo 10:34, 35) Tangani na maarog niyato an Saiyang hustisya, dapat na dai ta tulos husgaran an mga tawo. Imbes, dapat na ipaabot niyato an maugmang bareta sa iba ano man an saindang rasa, kamugtakan sa sosyedad, o mayaman man sinda o pobre. Sa siring, tinatawan ta an gabos na mahinanyog nin oportunidad na madangog an maugmang bareta asin maghimati diyan.—Roma 10:11-13.

Kun Paano Niyato Tinatratar an Iba

12, 13. (a) Taano ta dai niyato dapat husgaran tulos an iba? (b) Ano an buot sabihon kan sadol ni Jesus na “magpundo na kamo sa paghusgar” asin “magpundo na kamo sa pagkondenar”? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

¹² Maisasagibo man niyato an hustisya paagi sa pagtratar sa iba arog kan pagtratar ni Jehova sa sato. Madalion na maghusgar sa iba, na tinatatsaran an mga sala ninda asin kinukuwestiyon an mga motibo ninda. Pero siisay sa sato an gustong siyasaton na marhay ni Jehova an satong mga motibo asin pagkukulang sa daing hirak na paagi? Bakong arog kaiyan an pagtratar sa sato ni Jehova. Naghapot an salmista: “Kun an mga sala an saimong binabantayan, O Jah, siisay, O Jehova, an makakatindog?” (Salmo 130:3) Dai daw kita nagpapasalamat na an satong makatanusan asin mahihirakon na Diyos dai nagpopokus sa satong mga pagkukulang? (Salmo 103:8-10) Kun siring, paano ta dapat trataron an iba?

¹³ Kun nasasabutan niyato an pagigin mahihirakon kan hustisya nin Diyos, dai ta huhusgaran tulos an iba pag-abot sa mga bagay na bako man talaga kitang kalabot o daing gayo mahalaga. Sa saiyang Sermon sa Bukid, nagpatanid si Jesus: “Magpundo na kamo sa paghusgar tanganing dai kamo paghusgaran.” (Mateo 7:1) Sigun sa pagkasaysay ni Lucas, idinagdag ni Jesus: “Magpundo na kamo sa pagkondenar, asin dai nanggad kamo kokondenaron.”a (Lucas 6:37) Ipinahiling ni Jesus na aram niya na an mga tawong bakong perpekto may tendensiya na magin mapaghusgar. An siisay man sa mga nagdadangog sa saiya na may ugaling husgaran nin daing hirak an iba dapat na ipundo iyan.

14. Sa anong mga dahilan dapat na “magpundo na [kita] sa paghusgar” sa iba?

¹⁴ Taano ta dapat na “magpundo na [kita] sa paghusgar” sa iba? An sarong dahilan iyo na limitado an satong awtoridad. Ipinapagirumdom sa sato kan disipulong si Santiago: “Saro sana an Paratao nin Katugunan asin Hukom”—si Jehova. Kaya diretso sa punto na ihinapot ni Santiago: “Siisay ka man para manghusgar sa saimong kapwa?” (Santiago 4:12; Roma 14:1-4) Dugang pa, huli sa satong pagigin makasalan madalion na magin bakong makatanusan an satong mga paghusgar. Dakul na ugali asin motibo—kaiba an pagpalain-lain, nakulgan na pride, pagkauri, asin pagpapakangmatanos—an puwedeng makaraot sa satong pagmansay sa kapwa. May iba pa kitang mga limitasyon, asin an paghurop-hurop sa mga ini dapat na makapugol sa sato sa paghanap tulos nin sala sa iba. Dai kita nakakabasa nin puso; dai ta man kayang aramon an gabos na personal na kamugtakan nin iba. Kun siring, siisay man kita para pag-isipan nin salang mga motibo an satong mga kapagtubod o tatsaran an mga paghihinguwa ninda sa paglilingkod sa Diyos? Marahayon nanggad na arugon si Jehova sa paagi nin paghanap kan marahay sa satong mga tugang imbes na magpokus sa saindang mga pagkukulang!

15. Anong mga tataramon asin pagtratar an mayo nin lugar sa tahaw kan mga nagsasamba sa Diyos, asin taano?

¹⁵ Paano ta man dapat trataron an satong mga kapamilya? Makamumundo, sa kinaban ngunyan an nagkapira sa pinakadaing hirak na mga paghusgar nangyayari sa laog kan pamilya, an lugar na dapat kutana igwa nin katiwasayan. Ordinaryo na sanang mabaretaan an manungod sa nangmamaltrato na agom na lalaki, agom na babayi, o magurang na garo daing hirak na hukom kun trataron an saindang mga kapamilya sa pisikal man o berbal na paagi. Pero an maraot na mga tataramon, sarkastikong pananaram, asin mapang-abusong pagtratar mayo nin lugar sa tahaw kan mga nagsasamba sa Diyos. (Efeso 4:29, 31; 5:33; 6:4) An konseho ni Jesus na “magpundo na kamo sa paghusgar” asin “magpundo na kamo sa pagkondenar” aplikado man sa laog nin harong. Girumduma na kalabot sa pagsagibo nin hustisya an pagtratar niyato sa iba nin arog kan pagtratar sa sato ni Jehova. Asin an satong Diyos nungkang nagin daing hirak o maringis sa pagtratar sa sato. Imbes, siya “mamumuton na marhay” sa mga namumuot sa saiya. (Santiago 5:11) Marahayon nanggad na halimbawa na dapat arugon ta!

Mga Elder na Naglilingkod “Para sa Hustisya”

16, 17. (a) Ano an inaasahan ni Jehova sa mga elder? (b) Ano an dapat na gibuhon kun an sarong parakasala dai makapahiling nin tunay na pagsulsol, asin taano?

¹⁶ Kita gabos may paninimbagan na magsagibo nin hustisya, pero an kamagurangan sa Kristiyanong kongregasyon nangurugnang may paninimbagan sa bagay na ini. Mangnuha an propetikong paglaladawan na isinurat ni Isaias manungod sa “mga pamayo,” o mga elder: “Uya! Sarong hadi an maghahadi para sa katanusan, asin may mga pamayo na mamamahala para sa hustisya.” (Isaias 32:1) Iyo, inaasahan ni Jehova an mga elder na maglingkod nin uyon sa saiyang hustisya. Paano ninda magigibo ini?

¹⁷ Aram na marhay kan mga lalaking ini na may espirituwal na kuwalipikasyon na kaipuhan an hustisya, o katanusan, para mapagdanay na malinig an kongregasyon. May mga pagkakataon na kaipuhan kan mga elder na maghusgar may koneksiyon sa magabat na mga pagkakasala. Pag ginigibo iyan, ginigirumdom ninda na gusto nin Diyos na magpahiling sinda nin pagkahirak sagkod na posible. Sa siring, hinihinguwa nindang matabangan an nagkasala na magsulsol. Pero, paano kun an nagkasala dai makapahiling nin tunay na pagsulsol sa ibong nin siring na mga paghihinguwa na tabangan siya? Marigon na susunudon kan mga elder an perpektong hustisya na ipinagbubuot kan Tataramon ni Jehova: “Halion nindo an maraot na tawo diyan sa saindo.” Nangangahulugan iyan na ititiwalag siya sa kongregasyon. (1 Corinto 5:11-13; 2 Juan 9-11) Ikinakamundo kan mga elder na gibuhon an siring na aksiyon, alagad aram ninda na kaipuhan iyan para maprotektaran an kalinigan sa moral asin espirituwal kan kongregasyon. Dawa pa siring, naglalaom sinda na pag-abot nin panahon makakapag-isip-isip an nagkasala asin mabalik sa kongregasyon.—Lucas 15:17, 18.

18. Ano an isinasaisip nin mga elder pag nagtatao sa iba nin sadol na basado sa Bibliya?

¹⁸ Kalabot man sa paglilingkod nin uyon sa hustisya nin Diyos an pagtao nin sadol na basado sa Bibliya pag kaipuhan. Siyempre, an mga elder dai naghahanap nin mga depekto sa iba. Ni tulos-tulos na itinatanos ninda an mga tugang sa lambang pagkakataon. Alagad an sarong kapagtubod tibaad “mapasala nin lakad bago niya iyan marealisar.” An paggirumdom na an hustisya nin Diyos bakong maringis kundi mahihirakon mapahiro sa mga elder na “maghinguwa na itanos an siring na tawo sa espiritu nin kahuyuan.” (Galacia 6:1) Huli kaiyan, dai aanggutan kan mga elder an napasala nin lakad o tataraman nin nakakakulog na mga tataramon. Imbes, an sadol na itinatao sa mamumuton na paagi nakakaparigon sa buot sa nag-aako kaiyan. Dawa pag nagtatao nin diretso sa puntong pagsagwi—na prangkang sinasabi an magigin mga resulta nin salang paggawi—isinasaisip nin mga elder na an kapagtubod na napasala nin lakad sarong karnero sa aripumpon ni Jehova.b (Lucas 15:7) Pag an mga elder nagtatao nin sadol o pagsagwi na motibado nin pagkamuot asin itinatao sa mamumuton na paagi, posibleng marhay na mapakarhay giraray an napasala nin lakad.

19. Anong mga desisyon an kaipuhan na gibuhon nin mga elder, asin sain ninda dapat ibasar an siring na mga desisyon?

¹⁹ An mga elder sa parati kaipuhan na gumibo nin mga desisyon na may epekto sa saindang mga kapagtubod. Halimbawa, sa pana-panahon nagmimiting an kamagurangan tanganing pag-ulayan kun baga an ibang tugang na lalaki sa kongregasyon kuwalipikado nang irekomendar bilang mga elder o ministeryal na lingkod. Aram kan mga elder an halaga nin pagigin mayong pinapalain. Tinutugutan ninda na an mga kahagadan nin Diyos sa siring na mga pagnombra an maggiya sa sainda sa pagdedesisyon, na dai nagsasarig sa personal sanang mga sabuot. Sa siring, minahiro sinda na “mayo nin pinapalain o pinapaburan.”—1 Timoteo 5:21.

20, 21. (a) Ano an pinagmamaigutan na gibuhon nin mga elder, asin taano? (b) Ano an magigibo nin mga elder tanganing matabangan an “mga nagmumundo nin grabe”?

²⁰ Isinasagibo nin mga elder an hustisya nin Diyos sa iba pang mga paagi. Pagkatapos na ihula ni Isaias na an mga elder maglilingkod “para sa hustisya,” sinabi niya: “An lambang saro magigin siring sa sarong lugar na pahiplian sa duros, sarong lugar na taguan sa makusugon na uran, siring sa mga sapa nin tubig sa dagang mayong tubig, siring sa lindong nin dakulaon na gapo sa alang na daga.” (Isaias 32:1, 2) Kun siring, an mga elder nagmamaigot na magin gikanan nin karangahan asin kaginhawahan para sa mga kapwa ninda parasamba.

²¹ Ngunyan, huli sa gabos na problema na nakakapaluya sa buot, dakul an nagkakaipo nin pagparigon sa buot. Mga elder, ano an magigibo nindo tanganing matabangan an “mga nagmumundo nin grabe”? (1 Tesalonica 5:14) Magdangog sa sainda nin may empatiya. (Santiago 1:19) Tibaad kaipuhan na sabihon ninda an kahaditan sa saindang puso sa saro na pinagtitiwalaan ninda. (Talinhaga 12:25) Asiguraron sinda na kaipuhan sinda, pinapahalagahan, asin namumutan—iyo, ni Jehova saka kan saindang mga tugang na lalaki asin babayi. (1 Pedro 1:22; 5:6, 7) Apuwera pa diyan, puwede kamong mamibi kaiba ninda asin ipamibi nindo sinda. Pag nadadangog ninda an sarong elder na ipinapamibi sinda nin udok sa puso, makakarangang marhay iyan sa sainda. (Santiago 5:14, 15) An mamumuton na mga paghihinguwa nindo na tabangan an mga nagmumundo nin grabe siguradong maririsa kan Diyos nin hustisya.

22. Sa anong mga paagi niyato maaarog an hustisya ni Jehova, asin may anong resulta?

²² Tunay nanggad, urog kitang napaparani ki Jehova paagi sa pag-arog kan saiyang hustisya! Pag sinusuportaran ta an saiyang matanos na mga pamantayan, pag ipinapaabot ta sa iba an nagliligtas-buhay na maugmang bareta, asin pag pinipili ta na magpokus sa kun ano an marahay sa iba imbes na hanapon an mga sala ninda, ipinapahiling ta an hustisya nin Diyos. Mga elder, pag pinoprotektaran nindo an kalinigan kan kongregasyon, pag nagtatao kamo nin nakakapakusog na sadol suno sa Kasuratan, pag naggigibo kamo nin mga desisyon na mayo nin pinapalain, asin pag pinaparigon nindo an buot kan mga pinangluluyahan nin buot, ipinapabanaag nindo an hustisya nin Diyos. Siguradong ikakaugmang marhay kan puso ni Jehova na magdungaw hali sa langit asin mahiling an saiyang banwaan na ginigibo an pinakamakakaya ninda na “magsagibo . . . nin hustisya” sa paglakaw sa kaibanan kan saindang Diyos!