Ruti

1 Nomba mu nshiku abapingushi+ balepingula e lyo kwaponene icipowe+ mu calo, kabili umuntu umo afumine ku Betelehemu+ mu Yuda, aile ku kwikala mu calo ca bena Moabu,+ pamo no mukashi na bana bakwe babili abaume. 2 Kabili ishina lya uyo muntu ni Elimeleke, ne shina lya mukashi wakwe ni Naomi, na mashina ya bana bakwe babili abaume ni Maalone na Kilyone, abena Efrata+ aba ku Betelehemu mu Yuda. Basukile bafika mu calo ca Moabu kabili mulya e mo baikele.

3 Mu kupita kwa nshita Elimeleke umulume wa kwa Naomi alifwile, e lyo ashele fye na bana bakwe abaume babili. 4 Na bo baupile abanakashi abena Moabu.+ Ishina lya mwanakashi umo ni Olipa, ne shina lya munankwe ni Ruti.+ E lyo baikele kulya nalimo imyaka ikumi (10). 5 Mu kupita kwa nshita bonse babili, Maalone na Kilyone, na bo balifwile, no mwanakashi ashele fye eka ukwabula abana bakwe babili no mulume wakwe. 6 E lyo aimine na banafyala no kufuma mu calo ca Moabu, pantu alyumfwile ilyo aali ku Moabu ukuti Yehova napempula abantu bakwe+ nabapeela ne fya kulya.+

7 Kabili kulya aleikala+ alifumineko, na banafyala bonse babili baali pamo nankwe, awe e fyo baleya mu nshila ukubwelelamo ku calo ca Yuda. 8 E lyo Naomi aebele banafyala bonse babili ati: “Kabiyeni, bwelelenimo, cila muntu aye kuli banyina. Lekeni Yehova abe ne cikuuku kuli imwe,+ ifyo mwali ne cikuuku ku balume benu abafwa e lyo na kuli ine wine.+ 9 Yehova amupeele ica bupe,+ kabili musange cila muntu ukwa kutuusha+ mu ng’anda ya mulume wakwe.” E lyo abatomwene,+ na bo basanswile amashiwi yabo no kulila. 10 Kabili babikilepo fye ukumweba abati: “Nakalya, tuleya fye nenu ku bantu benu.”+ 11 Lelo Naomi atile: “Bwelelenimo, bana bandi. Cinshi mwalankonkela? Bushe ncili na bana baume mwi fumo lyandi, aba kuti bakabe abalume benu?+ 12 Bwelelenimo, bana bandi, kabiyeni, pantu ninkota teti ngupwe na kabili. Nga natila, ndi ne subilo lya kuupwa, kabili no kuupwa nga naupwa buno bwine bushiku no kufyala abana baume,+ 13 bushe e bo mwingalolela mpaka bakula? Bushe e bo mwingekalila ukwabula ukuupwa? Iyo mwe bana bandi, apo Yehova afumisha ukuboko kwakwe pali ine, nga natontonkanya pali imwe, cilambipila nga nshi.”+

14 Awe bapuminepo ne misowa balalila na kabili, e lyo Olipa atomwene nafyala. Lelo Ruti, akoneene fye kuli ena.+ 15 E ico Naomi atile: “Mona! Cufi munobe mukamfwilwa nabwelelamo ku bantu bakwe na kuli tulesa twakwe.+ Bwelelamo na cufi munobe.”+

16 E lyo Ruti atile: “Mwimpatikisha ukumusha, no kubwelelamo ukuti ndeke ukumukonka; pantu uko mwakulaya e ko nakulaya, no ko mwakulasendama e ko nakulasendama.+ Abantu benu bakaba e bantu bandi,+ na Lesa wenu e Lesa wandi.+ 17 Uko mukafwila e ko nkafwila,+ kabili e ko nkashiikwa. Yehova nancite ifyo alefwaya no kucishapo+ nga ca kuti cimbi catulekanya nenu kano fye imfwa yeka.”

18 Ilyo Naomi amwene ukuti Ruti nakosapo fye ukuya nankwe,+ alekele ukumupamfya. 19 Kabili baile bonse basuka bafika ku Betelehemu.+ Nomba ilyo fye bafikile ku Betelehemu, mu musumba onse mwakabile na se pa mulandu wabo,+ na banakashi baleipusha abati: “Bushe uyu ni Naomi?”+ 20 Na o pa kwasuka abanakashi, aleti: “Mwilanjita ati Naomi. Mulenjita ati Mara, pantu Uwa Maka Yonse+ nanenga ubulanda nga nshi.+ 21 Ine nalikwete fyonse ilyo nafumine pano,+ nomba Yehova ambwesha iminwe nkutwa.+ Cinshi ico mulenjitila Naomi, apo Yehova e wanseebanya+ kabili Uwa Maka Yonse andetela ububi?”+

22 E fyo Naomi abwelele, na Ruti umwina Moabu, nafyala, aali pamo nankwe pa kubwela ukufuma ku calo ca Moabu;+ kabili bafikile ku Betelehemu+ pa kutendeka kwa kuseepa barle.+

2 Nomba Naomi aali na umo uwa mu lupwa+ lwa mulume wakwe, umukankaala nga nshi,+ uwa mu lupwa lwa kwa Elimeleke, ne shina lyakwe ni Boasi.+

2 Umuye nshiku Ruti umwanakashi umwina Moabu atile kuli Naomi: “Lekeni nje ku mabala ndetolelesha+ imitwe ya ngano pa numa ya muntu uuleyansekelela.” Na o amwebele ukuti: “Kabiye mwana wandi.” 3 Awe aliile no kwingila kabili aletolelesha mwi bala pa numa ya baleseepa.+ Nomba cali fye nkuma ukuti aingile mwi bala lya kwa Boasi,+ uwa mu lupwa lwa kwa Elimeleke.+ 4 Kabili moneni! Boasi alishile ukufuma mu Betelehemu no kutila ku baleseepa: “Yehova abe nenu.”+ Na bo bamwaswike abati: “Yehova amupaale.”+

5 E lyo Boasi+ atile ku mulumendo wakwe uwaleangalila abaleseepa: “Ngo yu mukashana wa kwa nani?” 6 Umulumendo uwaleangalila abaleseepa alyaswike no kutila: “Uyu mukashana, mwina Moabu,+ e ulya waisa na Naomi ukufuma mu calo ca Moabu.+ 7 Kabili umukashana acitila, ‘Lekeni ndetolelesha,+ no kulonganika imitwe ya barle iyo abaleseepa baleshamo.’ E fyo engilemo kabili tekele pa nshi ukutula ulucelo ukufikila apa aikalako mu ng’anda.”+

8 Pa numa, Boasi atile kuli Ruti: “Umfwa we mwana wandi umwanakashi. Wilaya ku kutolelesha mwi bala limbi,+ na kabili wilapitilila pano, lelo ulepalamina fye ku babomfi bandi abakashana.+ 9 Ulelosha amenso yobe mwi bala umo baleseepa, kabili ulebakonka. Bushe nshebele abalumendo ukuti belakukumyamo?+ Nga waumfwa icilaka, uleya ku fipe no kunwapo ayo abalumendo batapile.”+

10 Awe na o alifukeme, ashiba ne mpumi pa nshi,+ alamutootela, ati: “Nga kanshi cinshi calenga ukuti mumpokelele ifi ne muntu umwina fyalo?”+ 11 E lyo Boasi amwaswike ati: “Balinjeba+ fyonse ifyo wacitiile nokofyala pa numa ya mfwa ya mulume obe,+ ne fyo washile wiso na noko ne calo ca bantu bobe no kwisa ku bantu abo ushaishibe.+ 12 Yehova apaale ifyo ucita,+ kabili icilambu+ cobe cibe icikalamba ukufuma kuli Yehova Lesa wa kwa Israele, uo waisa ku kuuba mwi samba lya mapindo yakwe.”+ 13 E lyo na o ayaswike no kutila: “Lekeni bashikulu batwalilile ukuntemwa, pantu mwansansamusha kabili pantu mwasosa ifya kutalalika umutima wa mubomfi+ wenu, nelyo ca kuti nshili mubomfi wenu.”+

14 Kabili pa nshita ya kulya Boasi amwebele ati: “Palama kuno, ulyeko ifya kulya+ no kutobela umukate mu mwangashi uwakantuka.” Awe Ruti aikele mupepi na baleseepa, na o Boasi amutambike barle wa kusalula+ kabili aliliile, ica kuti alikwite no kushako. 15 E lyo aimine ku kuyatolelesha.+ Awe Boasi aebele abalumendo bakwe, ati: “Lekeni nomba aletoola ne mitwe ya barle, kabili te kwesha ukumucusha.+ 16 Kabili mulemusolomwenamo ne ya pa myanshi, kabili muleisha ku numa pa kuti aletoola,+ mwilamucilima iyo.”

17 Kabili akonkenyepo ukutolelesha mwi bala ukufika ne cungulo,+ e lyo akuntile+ ifyo atoleleshe, na fyo fyali nalimo itepe*+ limo ilya barle. 18 E lyo afisendele no kuya ku musumba, kabili alangile nafyala ifyo atoleleshe. E lyo Ruti afumishe ifya kulya ifyashele+ lintu aikwite no kumupeela.

19 Nafyala nomba amwipwishe ukuti: “Bushe ni kwi utoleleshe lelo, kabili ni kwi ubombeele? Abe uwapaalwa uwacikumona.”+ Na o aebele nafyala uo abombeleko; kabili atile: “Ishina lya muntu uo nacibombako lelo ni Boasi.” 20 E lyo Naomi aebele nafyala ati: “Abe uwapaalwa kuli Yehova+ uushaleka ukuba ne cikuuku+ ku ba mweo na bafwa.”+ Kabili Naomi akonkenyepo ukumweba ati: “Uyo muntu ni lupwa lwesu.+ Na o ni kalubula wesu.”+ 21 Na Ruti umwina Moabu atile: “Kabili acinjeba ukuti, ‘Uleba mupepi na babomfi bandi mpaka bakapwe ukuseepa mwi bala lyandi lyonse.’”+ 22 E lyo Naomi+ atile kuli Ruti nafyala:+ “We mwana wandi, kuti cawama ulebombela pamo na bakashana bakwe, pantu nga waya mwi bala limbi abaleseepa kuti bakusansa.”+

23 Awe aleba mupepi na bakashana ba kwa Boasi ku kutolelesha mpaka ukuseepa kwa barle+ no kuseepa kwa ngano kwapwa. Kabili aikele na nafyala.+

3 E lyo nomba Naomi nafyala atile kuli ena: “We mwana wandi, bushe te kuti nkufwaile ukwa kutuusha,+ pa kuti cikuwamine? 2 E ico nomba, bushe Boasi, umwine wa bakashana ubomba na bo, te lupwa lwesu?+ Mona! Lelo ubushiku ale-ela+ barle apa kupumina barle. 3 E ico kanshi samba no kusuba amafuta+ no kufwala amalaya yobe+ no kuya ukwa kupumina barle. Wileka uyu muntu akwishibe mpaka apwe ukulya no kunwa. 4 Nomba nga asendama, wishibe uko alesendama; kabili uye, ufimbule ku ntambalilo, uko kwine e ko usendame; e lyo alekweba ica kucita.”

5 Na o amwaswike ati: “Nalacita fyonse ifyo mwanjeba.” 6 Awe aile ukwa kupumina barle no kuyacita fyonse ifyo nafyala amwebele. 7 Awe Boasi aliliile no kunwa, no mutima wakwe walisansamwike.+ E lyo aile ku kusendama ku mpela ya mwina wa barle. Kabili Ruti aile ale-enda panono panono, afimbula na ku ntambalilo no kusendama. 8 Nomba pa kati ka bushiku Boasi atampile ukututuma. Awe cilya ati apilibuke, amona umwanakashi nalaala ku ntambalilo! 9 E lyo atile: “Ni wani?” Na o atile: “Nine Ruti umubomfi wenu, mukwai mufimbe umubomfi wenu insalu yenu, pantu ni mwe kalubula.”+ 10 E lyo atile: “Yehova nakupaale,+ we mwana wandi. Walenga icikuuku+ cobe ica kulekelesha ukuwama ukucila ica pa kutendeka,+ pa kukanakonka abalumendo abapiina nangu abakankaala. 11 E ico nomba, we mwana wandi, witiina. Fyonse ifyo ulenjeba nkakucitila,+ pantu bonse abali mu mpongolo ya musumba wa bantu bandi baishibo kuti uli mwanakashi umusuma nga nshi.+ 12 Kwena ca cine ukuti nine kalubula,+ lelo kuli kalubula umbi, lupwa lobe sana ukucila ine.+ 13 Tubilisha kuno buno bushiku, nomba ulucelo nga asumina ukukulubula,+ ninshi cawama! Leka akulubule. Lelo nga akaana ukukulubula, e lyo nkakulubula nine, na pali Yehova.+ Sendama mpaka buce.”

14 Awe asendeme ku ntambalilo yakwe bwasuka bwaca kabili aimine ilyo umuntu nangu umo te kuti amwishibe. Boasi nomba atile: “Wileka abantu beshibe ukuti umwanakashi acisa ukwa kupumina barle.”+ 15 Kabili atile: “Leta insalu iyo ufwele, no kuifungulula.” Na o ali-ifungulwile, e lyo Boasi aitilepo ifipimo mutanda (6) ifya barle no kumutwika, e lyo aile mu musumba.

16 Kabili alibwelelemo kuli nafyala, na o atile: “Ni wani, we mwana wandi?” Na o amwebele fyonse ifyo uyo muntu amucitiile. 17 Kabili atile: “Nampeela ifipimo ifi mutanda (6) ifya barle, pantu atile kuli ine, ‘Wiya minwe nkutwa kuli nokofyala.’”+ 18 E lyo Naomi atile: “Ikala, we mwana wandi, usuke wishibe ifyo umulandu uleba, pantu uyu muntu taikale pa nshi kano asuke apwishe umulandu lelo line.”+

4 Nomba Boasi, alimine aya ku mpongolo+ e ko ayaikala. Kabili, moneni! kalubula alepita aleya, uo Boasi alandilepo.+ E lyo atile kuli ulya muntu: “Iwe mune,* isa kuno, isa wikale apa.” Na o alileko no kwikala. 2 E lyo Boasi asalile abaume ikumi (10) pa bakalamba+ ba mu musumba no kutila: “Ikaleni pano.” Na bo baliikele.

3 E lyo atile kuli kalubula:+ “Naomi, uwabwela ukufuma ku calo ca Moabu,+ aleshitisha ibala ilyali ilya kwa munyinefwe Elimeleke.+ 4 Na ine, nacitontonkanya ukukwebako ati, ‘Ushite ili bala+ ilyo abekashi na bakalamba ba bantu bandi balemonako.+ Nga uli no kushita, shita; lelo nga tawashite, unjebe, uleke njishibe, pantu tapali kalubula+ umbi kano iwe, e lyo na ine nakonkapo.’” Na o atile: “Ndeshita.”+ 5 E lyo Boasi atile: “Ubushiku ukashitamo ibala kuli Naomi, ukope na Ruti umwina Moabu, mukamfwilwa, pa kuti ukabukulule ishina lya wafwa nga waba impyani yakwe.”+ 6 Awe kalubula atile: “Nafilwa ukushita, epali naonaula ubupyani bwandi. Kanshi iwe wine ulubule nakupa insambu sha kulubula, pantu ine nafilwa ukulubula.”

7 Nomba ulu e lutambi lwa kale mu Israele: Pa kushininkisha ukuti umuntu nashita fimo nangu nabakabushanya alefuula indyato+ yakwe no kupeela umunankwe, ne ci e caleba ubunte mu Israele. 8 E ico, ilyo kalubula aebele Boasi ati: “Ushite ni we,” afuulile indyato+ yakwe. 9 E lyo Boasi atile ku bakalamba na ku bantu bonse: “Imwe muli bakambone+ ukuti ine lelo line nashita kuli Naomi fyonse ifya kwa Elimeleke na fyonse ifya kwa Kilyone ne fya kwa Maalone. 10 Na Ruti wine umwina Moabu, muka Maalone, na o nimushita ukuti abe umukashi wandi ku kubukulula ishina lya wafwa+ pa kumupyana pa kuti ishina lyakwe likaloba kuli bamunyina kabili likaloba na mu mpongolo ya cifulo cakwe.* Imwe muli bakambone+ lelo.”

11 E lyo abantu bonse abali mu mpongolo na bakalamba batile: “Tuli bakambone! Shi Yehova nalenge umwanakashi uuleisa ku ng’anda ku mobe ukuba nga Rakele+ kabili nga Lea,+ abanakashi babili abakuulile ing’anda ya kwa Israele;+ kabili uye ululumbi mu Efrata+ no kulumbuka mu Betelehemu.+ 12 Kabili ing’anda yobe ibe nge ng’anda ya kwa Perese, uo Tamari afyele kuli Yuda,+ pa mulandu wa bana abo Yehova akakupeela mu mukashana+ uyu.”

13 Awe Boasi abuulile Ruti no kumuupa kabili alikumene nankwe. E fyo Yehova amulengele ukwimita+ na o afyele umwana umwaume. 14 Kabili abanakashi batendeke ukulanda+ kuli Naomi abati: “Yehova nacindikwe,+ uushikulekele ukwabula kalubula lelo; pa kuti ishina lyakwe lilumbuke mu Israele. 15 Nomba uyu mwana akulakunasha ku mutima kabili akulakusunga mu bukote,+ pantu nokofyala uwakutemwa,+ uwaba umusuma kuli iwe ukucila abana baume+ cinelubali (7), e ukufyalile uyu mwana.” 16 Na o Naomi abuulile umwana no kumubika pa cifuba cakwe, no kumulela e walamulela. 17 Awe abanakashi abena mupalamano+ bamwinike ishina, kabili batile: “Naomi nafyala umwana umwaume.” Na bo bamwinike ishina lya kuti Obedi.*+ Ena e wafyele Yese,+ wishi wa kwa Davidi.

18 Nomba ifi e fyakonkene abana ba kwa Perese:+ Perese afyele Hesrone;+ 19 Hesrone afyele Ramu; Ramu+ na o afyele Aminadabu; 20 e lyo Aminadabu+ afyele Naashone;+ Naashone na o afyele Salumoni; 21 Salumoni+ afyele Boasi; na Boasi+ afyele Obedi; 22 e lyo Obedi na o afyele Yese;+ na Yese afyele Davidi.+