“Ukwiminina Abashangila Ngo Mukuni Umo” Mu Chad

Ukupala Abena Kristu banabo ukushinguluka icalo, Inte sha kwa Yehova mu Chad balatesekesha ukulongana kwa pa mwaka uko ukutantikilwa ukukuulililwa kwabo ukwa ku mupashi. Pano pali ilyashi lya lwendo ku kulongana kwa nshiku shaibela ukwakonkene ku lubali lwa ku kapinda ka ku kulyo aka ici calo cishakwata babemba, ica central Africa.

Pa mulandu wa ntamfu ne myendele yaafya, ukulongana mu Chad kucitwa ilingi line mu mabumba yanono, mu kuba ne nshita yabo ukupimwa ku miceele. Ukufuma mu June ukufika mu September, inshita sha mainsa shitambika imyendele yaafya kabili mu fifulo fimo tacicitika. Ukulongana kwa nshiku shaibela kulacitwa pa numa ukulokesha kwa mfula kube nakupita. Amaholide ya pa mpela ya mwaka yaliba ayalinga ku mabungano ya citungu. Kabili pa ntanshi imfula tailatendeka na kabili mu June, ukulongana kwa muputule ukwa nshiku shibili kulapeelwa.

PA Mulungu icungulo kali kasuba kakaba kabili aka kulengo kupiba. Iŋanda ya Bufumu pa N’Djamena, umusumba ukalamba uwa Chad, yaiswilemo abantu 184. Ukwabulo kusakamana ukukaba, bapeele ukwangwako kwasakamanishisha ku lyashi likalamba, “Ukwiminina Abashangila mu Mupashi Umo.” Lulya lucelo baali aba nsansa ukucitilo bunte ku bantu batatu abalangishe ukuipeela kwabo kuli Yehova Lesa mu lubatisho lwa mu menshi. Uku kwali kulongana kwa kubalilapo ukwa nshiku shaibela mutanda kuli kangalila wenda uwa pa mwesu na ine twapeelwe ishuko lya kubombela.

Umutwe wa kukonkana uwa, “Ukwiminina Abashangila ngo Mukuni Umo,” walitesekeshiwe ku Nte 267 mu Chad. Bekala ukutali ukufuma ku Bena Kristu banabo mu fyalo fimbi. Nalyo line, ukupokelela ica kulya ca ku mupashi cimo cine no kusakamanwa mu nshila imo ine kulabakoselesha ukutwalilila ukubomba mu kwikatana na bamunyina mu kusaalala kwa calo. Ukufunda kubomba ukwa iyi programu na kabili kwabakoseshe ukwiminina abashangila ukulwisha ukusonga kwa mu bumfisolo ukwa calo ca kwa Satana no mwela wa kupakasa nelyo ukukaanya.

Mu N’Djamena

Icilonganino ca kubalilapo ica Nte sha kwa Yehova mu Chad capangilwe mu N’Djamena mu 1964. Nomba cikwete bakasabankanya ukucila pali 90 aba mbila nsuma iya Bufumu. Cali ca buseko ukusakamane bumba no kumona abengi ababomba mu busumino ukutula mu nshiku sha mu kubangilila isha mulimo mu Chad. Munyina umo akwete abakashi batatu ilyo atendeke ukusambilila icine ca Baibolo. Mu kwangufyanya amwene ukukabila kwa kulinganya ubumi bwakwe ku fipimo fya Baibolo. Mwi funde aupile umukashi wakwe uwa kubalilapo no kupaatukana na bambi, nangu cingatila acitile imitantikile ya kusakamana bene. Abatishiwe mu 1973 kabili alibo wapimpa mu mulimo ukutula lilya.

Eluda umo uwabuulile ulubali muli programu apitile mu bwesho bwatapata ubwa citetekelo cakwe. Mu 1975 kamfulumende ya ilya nshita yaimike funde lya kwakana mu fibelesho fimo ifyo ifyashimpilwe pa kupepa abafwa; uuli onse uwafililwe ukunakila aali no kwipaiwa. Lintu munyina aiminine uwashangila kabili taali na kusuusuka ku citetekelo cakwe, abalashi batendeke ukumufwailisha. Kwaluka fye kwa kamfulumende pali ilya nshita yakaakaala e kwamupuswishe.

Ukuya ku Pala

Pa numa ya N’Djamena, ulwendo ku kapinda ka ku kulyo ku kubombela ifilonganino fisano ifyasheleko lwalitendeke. Ilingi line twalibomfeshepo iyo nshila kale lelo cali ni mu lusuba. Nomba, mu kulekelesha kwa September pa kwisalila kwa nshita ya mainsa, conse cali ica katapakatapa kabili icafumba. Yali ni nshita ya kuipakisha iya kwendamo. Twacilile amabala ayengi aya male. Imitwe ku mpimbili shatanteme mu musebo nomba yalepya. Mu kwangufyanya yaali no kuseepwa, ukwanikwa, no kutuutilwa ku matala ya maswa ayasompa ayamoneka mpanga yonse. Amale e ca kulya cikalamba ku bena Chad abengi. Yalatwiwa mwi bende ilikulu mu kuba no mwinshi uyo ilingi line uba uutali ukucila umuntu uuleubomfya. Lyene ubunga bulanaiwa na menshi yabilauka no kumetwa ku kuliiwa no mulembwe wa kuputaula nelyo imbalala nge fya kutobela.

Twamwene amabala ya tonge ayengi ilyo twaendele mu kutwalilila ku kapinda ka ku kulyo. Pa mulandu wa kuti imikonko yalibe yabatama muli luno lubali lwa calo, amabala yabalula yamoneke ukufika fye na pa cifutu. Mu kwangufyanya indupwa shonse shali no kufumina mu kutoola ubutonge ku minwe. Ubutonge e cimenwa cacilishapo kushitishiwa mu Chad, mu kuba na matani 133,000 ayasombwelwe mu 1988. Ukufika icungulo kasuba, twafikile mu Lake Léré. Kuno icalo caba ica mpili kabili icabalabata, ukucilisha pali ino nshita ya mwaka. Ukuba kulya pa nshita fye iyalinga, twali na maka ya kushita isabi lyaiketwe ilyo ilyasalwilwe pa mbali ya musebo. Cali ca kulya ico shibweni uuli onse engaba uwa cilumba ku kutambika.

Icintu cimo icilenga ulwendo ukuba ulwaafya nga nshi mu kati ka ino nshita ca kuti nga ca kuti imfula yaleka, ifya kucilikila filabikwa mu musebo ku kulesha bamotoka ukupita. Mulandu nshi? Ku kusungilila imisebo. E co imitima yesu yalisakamikwe ilyo twamwene mu kwangufyanya ikumbi lyayaluka ku kube lyafiita ku ntanshi yesu. Mu kushininkisha tatwali na kuipakisha ukucite nkambi mu mfula pa mbali ya musebo. Lelo icacilapo ukucindama, twali no kucelwa ku kulongana kwa bushiku bwaibela ukwakonkelepo. Mu nsansa, ukulokesha kwacilapo ukwa iyi mfula ya kulekelesha kwapushile umusebo. Nangu cingati twali no kupembelela panono pa fya kucilikila fyafulilako, bulya bushiku mu kucelwako twafikile umutende mu Pala, itauni ilyakwata abantu mupepi na 32,000. We buseko bwabikilwe ifwe! Ulwelele lwabulo mweshi pa numa ya mfula lwatupeele imimwene ya kutamba iya ntanda ne Icipinda Bushiku, imimwene ya kucincimusha iyo abengi abekala mu musumba bashimona. Catwibukishe umulandu twaimininina abashangila—ku kucindika Kabumba Mukalamba uwa bubumbo bwa kusungusha.

Ifilonganino fibili ifinono ne bumba lyaba lyeka balongene pa Pala. Bamunyina batatu abacaice baendele amakilomita 100 kuli kuno kulongana. Apantu ukulongana ku kapinda ka ku kulyo kwaba ukunono kabili kwaba baeluda abanono, imbali shimo isha programu shakopelwe pa kulongana kwa pa N’Djamena no kulishiwa cipya cipya. Ici cebekesha umusango wa programu wasumbuka nelyo fye ni mu kuba ne mpendwa inono iya basangwapo. Twali aba nsansa ukukwata umo uwabatishiwe.

Ibumba Lyapimpa pa Kélo

Mu kukonkapo, kwaliko ulwendo ulwipi ku Kélo, uko ukwali abasangilwepo 194 kuli programu pa Mulungu. Indupwa ishingi na bana abanono baendele amakilomita 30 ku kusangwako. Abaipeele babili abapya bali no kubatishiwa. Mu kati ka lusuba, ulubatisho ilingi line luba ni mpika nga ca kuti ukulongana takucitilwe mupepi no mumana; e ico, impendwa ya bantu baali no kubatishiwa mu cipe. Lelo ukuba kwesu kulya pa mpela ya nshita ya mainsa kwalengele ifintu ukwanguka. Nangu ni fyo, cali icakabilwa ukwensha motoka amakilomita ukucila pali 20 ukufika ku cifulo calinga.

Umo uwa baleya ku lubatisho aali mukashana uo icitetekelo cakwe caeshiwe apakalamba. Ulupwa lwakwe lwamulaile ukumupeela mu cupo ku mwaume uushali uwasekelela mu kusambilila Baibolo. Mu kulundapo, umwaume asobwelepo ukulundanishiwa pamo ku myata ya mushobo ukucila icupo ca mwi funde. Pa mulandu wa kuti aali uwaitemenwa ukulipila umutengo wa mpango uwakulisha, ulupwa lwakwe lwabikile ukutitikisha kukalamba pa mukashana. Aali fye no kusela ukuya kumbi pa nshita inono pa kuti engasengauka ukulundana kushili kwa mu malembo uko ulupwa lwakwe lwalefwaya. Aiminine uwashangila ukupulinkana muli conse ici kabili acitile ukulunduluka kusuma. Ukutula apo abatishiwilwe, ukukaanya kwa lupwa kwalipwa. Tuletasha Yehova pa kuti twalikwata abantu ba musango yo aba busumino pa kati kesu.

Bamunyina kuno balikwata na imbi imilandu iya kubela aba kutasha kuli Yehova. Chad aculile inkondo ya bana calo iyatapata kabili lyene, mu 1984, icipowe cabipisha. Eluda wa cikaya ebukisha ukuti pa kashita kamo mu kati ka cipowe, aloleshe ukushinguluka Iŋanda ya Bufumu no kupapa nga ca kuti uuli onse uwa abo abalimo aali no kuba umumi mu myeshi inono. Nangu cibe fyo, ukuteyanya kwa kwa Yehova kwapayenye ukwaafwa mu musango wa ca kulya, ukwilulula ukupelelwa kwabo. Ukutesekesha kwabo kuli ico nomba kubelebeshiwa mu mibombele yabo iyapimpa. Kwaliba umupashi wakosa uwa bapainiya mu Kélo. Mu kati ka October 1989, ukucila pa ciputulwa cimo muli fitatu ica bakasabankanya ba Bufumu batantike imilandu yabo pa kuti bengakana mu mulimo wa kushimikila uwa nshita yonse.

Ica kukumanya cabo mu kuba ne cipowe cabasambilishe ukuti na bo bene bafwile ukuba bakapekape. Umwaka wapwile eluda mu cilonganino mu kupumikisha alilwele no kufwa. Ashile ku numa ulupwa lwa bana pabula, uwacepesha ukuba fye imyeshi inono ubukulu. Umukashi wakwe alolenkene no kutitikisha kwa lupwa ku kwakana mu kusefya kwa kuloosha uko ukwabimbilemo ukupepa abafwa. Bamunyina bamupeele ukwaafwa kwalekabilwa, ica kuti aali na maka ya kukaanya ukutitikisha kwabilima. Lyene icilonganino cabombele pamo ku kukuula iŋanda yakwe na bana banono, mu kulunda ku kwafwilisha kwa ku mubili mu nshila shimbi ishalekanalekana. Ici cafuminemo ubunte bwawamisha kwi tauni, ukulangilila ica kufumamo ca nsansa ica buKristu mu ncitilo.—Imilimo 20:35.

Koumra, Doba, na Bongor

Ukwiminina kwesu ukwakonkelepo kwali pa Koumra. Imisebo ya balashi yalengele ulwendo lwa makilomita 300 ukuba ulwacilapo kwanguka. Pa lwendo, twapitile mu musumba wa Moundou, icifulo ca pa kati ica indastri icakwata abantu ukucila pa makana umwanda. Amakumi cinelubali na umo basangilweko mu Koumra. Munyina wacaice uushabalile asambilila isukulu lya ku mubili alandile ukufuma pa cisebele. Alondolwele ifyo programu wa kusambilila ukubelenga no kulemba uusambilishiwa pa Ŋanda ya Bufumu amwafwile no kumupeela ukucetekela kwakabilwa. Nomba atungulula amasambililo muli Baibolo na bantu bambi bane.

Pa numa ya kulongana kwa bushiku bwaibela mu Koumra, twabwelele ku numa ukulola ku N’Djamena, mu kuba na pa kwiminina pesu apakonkelepo pa Doba ku kulongana kwalenga busano mu kukonkana kwesu. Bamo abasangilweko bacilikilwe ku mfula ya kulekelesha kabili baali no kwikala ubushiku bonse pa mbali ya musebo. Nalyo line, uuli onse afikile mu nshita ku kutendeka kwa programu pa Doba. Abasangilweko baali amakumi yasano, kabili umo aipeele mu lubatisho.

Ukwiminina kwa kulekeleshako kwali pa Bongor. Iyi ni ncende ilimwamo, kabili twapapile ku fyo imikonko yaali iyabatama. Impendwa pa Bongor yaletele ubwingi bonse pamo ubwa abo abaumfwile programu mu Chad kuli 630. Kabili mu kuba na bambi babili ukwibishiwa, impendwa yonse pamo iya bantu babatishiwe yali ni pabula.

Ukubwelela kwesu ku N’Djamena kwapwishishishe ulwendo lwa makilomita mupepi na 2000. Cali ca kusekelela ukubishanya na babomfi ba kwa Lesa abaiminina abashangila pa myaka iingi, pamo pene no kukumanya abapya abengi abalecita ukulunduluka kusuma. Ukupimpa kwabo ku butumikishi kwali ukucilisha ukwa kukoselesha. Mu kati ka October 1989, kwali icipimo cipya ica pa mulu ica bakasabankanya 267 mu Chad, ukwingilishiwako kwa 20 peresenti ukucila umwaka wapwa.

Abaikatana te Mulandu no Butali

Ukwenda ukupulinkana mu calo kwatulengele ukutesekesha fintu caba kusonsomba ukushimikila imbila nsuma mu calo umo indimi ukucila pali 200 shilandwa. Nangu cingati iciFrench ne ciArab e ndimi shibomfiwa mu bulashi mu Chad, pa kulongana kwa bushiku bwaibela bumo bumo, programu aali no kupilibulwa ukufuma mu ciFrench ukuya mu lulimi lwapusanako. Nangu ni fyo, abengi abaishile ku kulongana tabalelanda ululimi lwa mu citungu, e co caali nalyo line ni mpika ku kubaafwa ukuumfwa programu.

Mu fifulo fyonse umo twatandele, bamunyina na bankashi batusungile ne cileela. Ifya kulya fyali ilingi line bwali bwa bunga bwa male nelyo ubwa mupunga no munani wanunkila ifilumbwilwe mu kubangilila. Inshita shimo umukashana aletele ica kulya pali treyi iyafimbwapo ne nsalu yabalabata. Treyi yaletengeselwa bwino pa mutwe wakwe, kabili wali no kukumbwa uluse lwakwe.

Impendwa ya bantu mu kapinda ka ku kuso aka Chad yaba ukucilisha ya baShilamu; abantu ku kapinda ka ku kuso baba apakalamba baKatolika, baProtestanti, nelyo abasumina mu kuti ifintu fyonse myeo. Kamfulumende yaikatilila kwi funde lya buntungwa bwa butotelo, kabili tuli aba nsansa ukuba na maka ya kukumana capamo mu buntungwa.

Programu wa kulongana kwa bushiku bwaibela waafwile akalibumba kanono aka Nte mu Chad ukutesekesha ukuti nangu cingati ukulingana ne mpanga baba ukutali ukufuma kuli bamunyinabo mu mbali shimo isha calo, baliba abaikatana mu cine cine mu mukuni umo na bene. Cabafwile ‘ukwiminina abashangila mu mutima umo’ te mulandu no kutitikisha no kukaanya bakumanya.—Abena Filipi 1:27.