Mufwaya Abana Benu Bakeseikala Shani?

BUSHE mulamona abana benu nge cikwatwa ca mutengo uukalamba? (Ilumbo 127:3) Nelyo bushe mumona ukubakusha ngo konaula fye indalama ukwabula ne fikatungulukamo ifyashininkishiwa? Ukukusha abana takuleta ubunonshi bwa ndalama, lelo kulasenda indalama ukufikila abene balaikalila. Filya fine fye ukusunga icuma ica bupyani kufwaya ukutantika kusuma, e fyo no kukusha abana bwino kufwaya.

Abafyashi abaangwako bafwaya ukupekanishisha abana intendekelo isuma mu bumi. Nangu ca kuti ifintu ifibi kabili ifya bulanda nga nshi kuti fyacitika muli cino calo, fingi abafyashi bengacita ku kucingilila abana babo. Langulukeni pa lwa kwa Werner na Eva, abalumbwilwe mu cipande cifumineko.a

Lintu Abafyashi Baangwako Icine Cine

Werner ashimiko kuti mu cifulo ca kukanayangwako, abafyashi bakwe balipooseleko amano ku fyalecitika pa sukulu. “Nalitashishe nga nshi pa mitubululo isuma iyo banjebele, kabili nayumfwile ukuti baalensakamana no kuntungilila. Pamo nga bafyashi balekoshe funde, lelo nalishibe ukuti baali fibusa fyandi ifya cine cine.” Kabili lintu Eva apelenganishiwe apakalamba pa fya ku sukulu ica kuti alipopomenwe kabili alefufiwo tulo, abafyashi bakwe ba Francisco na ba Inez, nabo bene balipooseleko inshita iikalamba ukulanda nankwe no kumwafwa ukushikatala lwa mu muntontonkanya na lwa ku mupashi.

Ni shani fintu Francisco na Inez bafwaile ukucingilila abana babo no kubakansha mu fyo bakesaikala nga bakula? Kwena, ukutula fye ilyo abana bali utunya, aba bafyashi bakwato kutemwa lyonse balebombe milimo ya cila bushiku pamo na bo. Mu cifulo ca kwangala fye na bakulu banabo, Inez na Francisco balesenda abana babo konse uko baleya. Pamo nga bafyashi abakwata ukutemwa, na kabili baaletungulula bwino umwana wabo umwaume no mwana wabo umwanakashi. Inez atila: “Twabasambilishe ukusunge ng’anda, ukumemenga ifintu, no kulaicapila ifya kufwala. Kabili twaafwile umo umo uwa bene ukusala incito e lyo no kukanalabako ifya ku mupashi ilintu balebomba imilimo yabo.”

Fintu cacindama kuli mwe bafyashi ukwishiba abana benu no kubatungulula! Natumone imbali shitatu isho pambi mwingacitilamo ici: (1) Afweni abana benu ukusale ncito ya ku mubili iyalinga; (2) bakansheni ukwishiba ifya kubombela pa kukanshika kwa mu nkuntu pa sukulu na ku ncito; (3) balangeni ifya kwikusha ukukabila kwabo ukwa ku mupashi.

Baafweni Ukusale Ncito Iyalinga

Apantu incito ya ku mubili iya muntu kuti yapima indalama akalafola ne nshita akalapoosa, ukukusha bwino abana kusanshamo ukumona ifyo umwana umo umo aatemwa ne fyo aalamukamo. Apantu takuli nangu umo uulingulula bwino uwingafwaya ukube cisendo kuli bambi, abafyashi balingile ukutontonkanyapo sana pa fyo bengapangasha umwana wabo ukwisaikalila no kwisasunga ulupwa lwakwe. Bushe umwana wenu umwanakashi nelyo umwaume kuti akabila ukusambililako imilimo ya butukushi iingamuletela ubwikalo busuma? Pamo ngo mufyashi uwayangwako icine cine, beni no mute uwa kwafwilisha umwana wenu ukulundulula imibele pamo nga ukufwaisha ukubombesha, ukuitemenwa ukusambilila, ne fya kubomba bwino na bantu bambi.

Langulukeni pa lwa kwa Nicole. Atila: “Twalebomba na bafyashi bandi incito banyingishe mu bukwebo bwabo ubwa kuwamye fintu. Batubulwile ukuti ndelipilako indalama shimo isho nalefola ku fipooswa fya mu ng’anda no kubomfya ishashala ku fyo nalekabila nelyo ukushisunga. Ici canengele ukuti ncishepo ukubo washingamwa ica kuti caishilengafwa nga nshi ilyo nakulile.”

Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, tacilumbula mu kulungatika umusango wa ncito ya ku mubili umuntu afwile ukusala. Lelo cilapayanya imitubululo iisuma. Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo atile: “Ngo muntu tafwaya kubomba, no kulya elalya.” Ilyo alelembela Abena Kristu ba ku Tesalonika, na kabili atile: “Tuumfwo kuti bamo aba muli imwe bekele fye mu bunang’ani, abashibomba nakalya, lelo bantu abacito bukwakwa. Awe ababe fi tubafunda no kubakonkomesesha muli Shikulu Yesu Kristu, ukuti babombe tondolo, no kulye fya kulya fyabo fine.”—2 Abena Tesalonika 3:10-12.

Nalyo line, ukusange ncito no kulakwate ndalama te cabako ceka ku bumi. Kwi pele pele, abacishamo ukufwaye fingi ilingi line tabekushiwa kabili kuti basango kuti ‘balefuluko mwela.’ (Lukala Milandu 1:14) Mu cifulo ca kulacincisha abana ukusupila ukulumbuka no kuba ne fyuma, abafyashi kuti bawamya nga baabafwile ukumfwikisha amano yaba mu mashiwi yapuutwamo na Lesa aya mutumwa Yohane ayatila: “Mwitemwa pano isonde, nangu fya pano isonde; ngo muntu atemwa pano isonde, ukutemwa Shifwe tamwaba muli wene. Pantu conse ca pano isonde, lunkumbwa lwa mubili, no lwinso lwa menso, na mataki ya miikalile ino, tacafuma kuli Shifwe, lelo ca pano isonde. Kabili pano isonde paleya, no lunkumbwa lwa pako; lelo uucito kufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.”—1 Yohane 2:15-17.

Kuti Mwaikusha Shani Ifyo Bakabila lwa mu Nkuntu?

Pamo ngo mufyashi, mulandu nshi mushingapashanishisha uukansha aba mangalo? Tafwaya fye ukuti abantu alesambilisha bakwate amaka aya kubutukisha nelyo ukutoloke ntamfu yaleepa. Cilemoneke fyo, alafwaisha no kubafwa ukucimfya ukutontonkanya konse ukwingabafuupula, muli fyo, alasumbamo ubukose bwabo ubwa mu nkuntu. Lelo imwe, ni shani mwingakoselesha, ukukansha, no kucincisha abana benu?

Langulukeni pa lwa kwa Rogério, umusepela wa myaka 13. Ukulunda pa kupelenganishiwa pa mulandu wa kwaluka kwa mubili, apitile mu kukanshika kwa mu nkuntu pa mulandu wa kukanaikatana kwa bafyashi bakwe no kukanamupoosako amano. Cinshi abacaice bapala uyu bengacitilwa? Nangu line tamwingacingilila abana benu ku masakamika yonse no kusonga kwabipa, mwikabala amulekelesha umulimo wenu nga bafyashi. Ukwabula ukucishamo ukubacingilila, salapuleni abana benu mu kwiluka, lyonse ukulaibukisha ukuti umwana umo umo aliibela. Nga mwabalanga icikuuku no kutemwa, kuti mwalenga uwacaice ukuyumfwa uwacingililwa. Ici na kabili cikamucingilila ku kukula uwabulwa ukuicetekela no kuicindika.

Te mulandu ne fyo abafyashi benu batungulwike mu kwikusha ukukabila kwenu ukwa mu nkuntu, ifintu fitatu kuti fyamwafwa ukutunguluka pamo ngo mufyashi uwingaafwa bwino abana: (1) Sengaukeni ukucishamo ukwangwa fye ku mafya yenu ica kuti mwalaba na mafya ya bana benu ayalemoneka kwati yanono; (2) esheni ukulanshanya na bo ifisuma kabili ifya mano cila bushiku; (3) lundululeni imibele isuma ukulosha ku fya kupwisha amafya ne fya kumfwana na bantu.

Ilyo aibukisha imyaka ya ku bukashana bwakwe, Birgit asoso kuti: “Nalisambilile ukuti te kuti walule abantu ukulingana ne fyo ulefwaya ukuti babe. Mayo apelulushenye na ine ukuti nga namona imibele imo iyo nshatemenwe muli bambi, ico nali no kucita kusengauka ukubapashanya. Na kabili asosele ukuti inshita isuma iya kwalwilapo imibele yandi ni lintu naali ncili umwaice.”

Nalyo line, abana benu bakabila ifyacila pa ncito no kushikatala kwa mu nkuntu. Mwe bene muipushe amuti, ‘Bushe ukubo mufyashi nkumona nge cishingamo capeelwa na Lesa? Nga e fyo mukumona, mukafwaya ukupeela abana benu ifyo bakabila lwa ku mupashi.

Inshila Mwingabapayanishishamo Ifyo Bakabila lwa ku Mupashi

Mu lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu Kristu atile: “Ba nsansa abaibukila ulwa kukabila kwabo ukwa ku mupashi, apantu ubufumu bwa mu myulu bwabo.” (Mateo 5:3, NW) Cinshi casanshiwamo mu kwikusha ukukabila kwa ku mupashi? Abana balanonkelamo apakalamba lintu abafyashi baimike ca kumwenako cisuma mu kulangisha icitetekelo muli Yehova Lesa. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ukwabulo kutetekela te kuti kube ukutemuna [Lesa], pantu uupalamina kuli Lesa ali no kutetekelo kuti e ko ali, no kuti aba kalambula wa bamufwayafwaya.” (AbaHebere 11:6) Nangu cibe fyo, pa kuti icitetekelo cikwate ubupilibulo bwine bwine, ipepo lilakabilwa. (Abena Roma 12:12) Nga mwailuka pa lwa kukabila kwenu ukwa ku mupashi, mukafwaya ubutungulushi bwa bulesa, nge fyacitile wishi wa kwa Samsone umwana uwaishileba kapingula walumbuka uwa kwa Israele. (Abapingushi 13:8) Tamwakalepelela fye pa kupepa lelo mukalabelenga ne Cebo capuutwamo ica kwa Lesa, Baibolo ku kumwafwilisha.—2 Timote 3:16, 17.b

Te mulandu no kubombesha kwabimbwamo mu kupayanya ubutungulushi busuma, ukutungilila kwa mu nkuntu, no kwafwa kwa ku mupashi, ukukusha abana kuti kwabo kwa kulambula. Wishi wa bana babili mu Brazil alandapo kuti: “Nshingelenganya ifyo caali no kuba nga nshakwete abana. Ifisuma ifyo twingaipakisha na bo fingi.” Pa kulondolola umulandu abana baabela abasuma, nyina alundapo ati: “Lyonse tulaba pamo, kabili tulesha ukulenge fintu ukuwama no kubamo insansa. Kabili, icacindamisha ca kuti lyonse tulapepelako abana.”

Priscilla ebukisha ukutemwa no kutekanya abafyashi bakwe baalemulanga lyonse lintu kwaleimako ubwafya. Atila, “Baali fibusa fyandi ifya cine cine kabili baalengafwa mu fintu fyonse. Pamo ngo mwana, nayumfwile ukuti cine cine baalensunga nge ‘cikwatwa icafuma kuli Yehova.’” (Ilumbo 127:3) Ukupala abafyashi bambi abengi, mulandu nshi mushingemikila inshita ya kuba na bana benu pa kuti mwingalabelengela Baibolo ne mpapulo sha Bwina Kristu capamo? Ukubelenga amalyashi ne fishinte fya muli Baibolo mu musango wa kukulilila kuti kwayafwa abana benu ukuba abaicetekela no kuba ne subilo line line ilya ku ntanshi.

Lintu Abana Bonse Bakacingililwa

Nangu cingati ku ntanshi takuwamiine abana kukula abengi, Icebo ca kwa Lesa calilaya ukuti isonde nomba line likasanguka umushi wa bantunse uwacingililwa. Elenganyeni inshita lintu mu calo cipya ico Lesa alaya abafyashi tabakalesakamikwa pa lwa kucingililwa kwa bana babo! (2 Petro 3:13) Esheni ukuba nga balemona ukufikilishiwa kukalamba ukwa ubu busesemo ubutila: “Umumbulu ukalebela ku mwana wa mpaanga, ne mbwili ikayolola ukuli umwana wa mbushi; umwana wa ng’ombe no musepela wa nkalamo na katekwa kaina fikekala pamo, kabili umwaice akaba kakumba wa fiko.” (Esaya 11:6) Na lelo line, ukucingililwa kwa ku mupashi ukwalondololwa muli aya mashiwi kwalikwata ukufikilishiwa kwa mampalanya pali abo ababombela Yehova. Nga muli mu kati kabo, mukomfwako fintu basakamanwa mu kutemwa kuli Lesa. Nga mwalangisha ukuti mwalitemwa Lesa, kuti mwaba abashininkisha ukuti alomfwikisha inkuntu shenu ngo mufyashi kabili akamwafwa umwa kusengulwila amasakamika na mesho ayengamuponena. Mulebelenga Icebo cakwe no kusubila mu Bufumu bwakwe.

Afweni abana ukuba mu nshila ya ku bumi bwa muyayaya ukupitila mu kubalanga ica kumwenako cisuma. Nga mwauba muli Yehova Lesa, ifyo mukakwata ku ntanshi na bana benu kuti fyacila pali fyonse ifyo mwenekela. Kuti mwaba abacetekela nge fyacitile kemba wa malumbo uwaimbile ati: “Ilemene kuli Yehova, na o akakupeele fifwayo mutima obe.”—Ilumbo 37:4.

[Amafutunoti]