BUSHE KUTI MWA-ASUKA IFI FIPUSHO?
Milimo nshi umukalamba wa bashilika uwa bena Roma alebomba?
Icilibwe ico bapanga ukupashanya umukalamba wa bashilika marcus Favonius Facilis
Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki yalilandapo sana pa bakalamba ba bashilika ba bena Roma. Umushilika uwalipo ilyo baleipaya Yesu ali mukalamba wa bashilika, nga filya fine fyali Korneli umwina Fyalo uwaishileba Umwina Kristu. Umushilika uwalemonako ilyo baleuma Paulo ifikoti e lyo na Yuli, uwatwele Paulo ku Roma, bonse aba bali bakalamba ba bashilika.—Marko 15:39; Imilimo 10:1; 22:25; 27:1.
Umukalamba wa bashilika aletungulula abashilika 50 ukufika kuli 100, abale-enda pa makasa. Imilimo imbi iyo alebomba ya kufunda no kusalapula abo aletungulula, ukumona nga ca kuti ifya kufwala ne fyanso balebomfya fili bwino. Alebeba ne fya kucita na lintu baleya mu kubomba imilimo imbi iya bushilika ku fifulo fimbi.
Umukalamba wa bashilika e wali umukalamba sana pa bashilika bonse. Abaleba abakalamba ba bashilika ni balya abasambilileko imilimo imo, abengatungulula bwino bambi. Umukalamba wa bashilika e walesambilisha abashilika abena Roma pa kuti balebomba bwino na pa kuti babe abakosa. Ukulingana ne fyo bamo bafwailishe, abakalamba ba bashilika “ilingi line baleba ni balya abaishibe sana ifya bushilika kabili abaishibe sana ifintu ifingi.”
Bushe ifilola balebomfya kale fyapusana shani ne fya muno nshiku?
Icilola ico abena Egupti balebomfya
Ifilola balebomfya kale fyalipusana sana ne fyo tubomfya pali ino nshita pantu fyena balefipangila ne fyela ifyayengwa bwino pamo nga bronze, umukuba, silfere, na golde. Umuku wa kubalilapo uo Baibolo yalandapo pa filola ni pa kukuula icifulo ico abena Israele balepepelapo. Abanakashi balitwele ifilola pa kuti bafibomfye ukupangamo ica kubikamo amenshi ya kusamba ica mukuba ne ca kutekapo ica mukuba. (Ukufuma 38:8) Kanshi nalimo balesungulula ifilola pa kuti bapangilemo ica kubikamo amenshi.
Ifilola ifyo basanga mu fya kushulashula mu Israel na mu ncende shapalaminako bafisangile pamo ne fintu ifyo abanakashi babomfya pa kuiyemfya. Ilingi line, ifi ifilola balefipanga ifyabulungana kabili ifyapapatala e lyo fyalekwata ica kwikatilako icabaswa, ica cela nelyo ica meno ya nsofu icalemoneka kwati mwanakashi. Baleyenga fye icilola ku lubali lumo pantu elo balebomfya.
Ifilola balebomfya kale tafyalemwenesha bwino nga kufilinganya ku filola tubomfya muno nshiku. Ici nalimo e calengele umutumwa Paulo alande ukuti: “Pali nomba tumwena mu cilola ca cela icishilenga ifintu ukumonekesha.”—1 Abena Korinti 13:12.