Tabanenwike na Lintu Balebacusha

Ilyo bamunyinefwe ku musambo baumfwile ukuti ba Nte nabababinda mu Indonesia, ilyo line fye balicitilepo fimo. Ba Ronald Jacka batile, “Twalilongele amapepala yesu yonse, impapulo, e lyo ne ndalama twakwete pe ofeshi lya musambo no kufitwala ku mayanda uko twalesungila ifipe mu Jakarta. Lyena, twakuukile ku ncende imbi iyo abantu bashaishibe kabili twalishitishe umusambo mu bumfisolo.”

Na lyo line, aba bwananyina balitwalilile ukushimikila abantu imbila nsuma ukwabula umwenso. Balishipikishe amafya ayo bakwete lintu bashilabinda umulimo wa Nte sha kwa Yehova, kabili balitwalilile ukucetekela Yehova. Lelo bamunyinefwe bamo balibekete ukwabula no kwenekela. Baeluda bamo bali no mwenso ica kuti balisaine ifipepala ifyalelangilila ukuti nabaleka ukubila imbila nsuma. Bambi nabo balisokolwele amashina ya ba bwananyina ku ba mu buteko. Aba kwi ofeshi lya musambo balitumine bamunyina abafikapo mu kukoselesha aba bwananyina mu filonganino e lyo no kwafwa abashatwalilile ukuba ne cishinka. Ba John Booth, abali mwi Bumba Litungulula, nabo balile ku Indonesia mu kukoselesha aba bwananyina.

Cine cine, Yehova Kacema Mukalamba, alikoseleshe abantu bakwe kabili alibasansamwishe. (Esek. 34:15) Baeluda balitendeke ukutungulula bwino aba bwananyina ica kuti bakasabankanya balisambilile inshila shimbi isha kushimikilamo mu bumfisolo. (Mat. 10:16) Abengi balishitileko amaBaibolo ku kabungwe ka Indonesian Bible Society. Aya yene amaBaibolo ayo baleshita e yo balepeela abantu kabili limo limo balefwayako ne nshila iisuma iya kushimikilako aba bantu pa Bufumu. Bambi nabo pa kupeela abantu impapulo balefumyamo ipepala ililanga ukuti ni ba Nte bapulintile ulupapulo. Bapainiya abengi balitwalilile ukushimikila ku ng’anda ne ng’anda lelo pa kushimikila balecita kwati pali fye ifyo baleshitisha nga fintu Abena Kristu ba kale mu Indonesia baleshimikila ilyo balebateka ku bena Japan.

Na kabili mu 1977, Dipartimenti Ilolekesha pa Mipepele yalikene ukusainina bamishonari ifipepala beta ukuti visa ifya kubasuminisha ukutwalilila ukwikala mu Indonesia. Bamishonari abengi balibatumine ku fyalo fimbi.a Ba Norbert Häusler abombele bumishonari mu Manado ku North Sulawesi na bena mwabo ba Margarete batile, “Aba bwananyina abengi balishile ku cibansa ca ndeke ku kutufishapo. Lintu twaleingila mu ndeke twaliminine no kulolesha aba bwananyina ninshi balelila, balebilikisha baleti: ‘Twatootela sana, mwalicitile bwino ukwisabombela kuno.’ Awe e fyo twaninine indeke ninshi tulelila fye.”

Aba Bwananyina Babacusha mu Sumba

Ilyo abantu pa fishi fyonse baumfwile ukuti nababinda umulimo wa Nte sha kwa Yehova, bashimapepo ba mu kabungwe ka Indonesian Communion of Churches balyebele abantu babo ukuti bafwile ukweba aba mu buteko nga bamona Nte alebila imbila nsuma. Ici calengele ukuti ba Nte abengi balebekata no kubalubulwisha sana.

Umukalamba wa bashilika mu musumba wa Waingapu pa cishi ca Sumba, aitile bamunyinefwe 23 no kubapatikisha ukusaina icipepala ica kulanga ukuti nabalapa ukuti nabaleka ukuba Inte sha kwa Yehova. Bamunyinefwe nga bakaana ukusaina, umukalamba wa bashilika alebeba ukuti bakabwelele ku nkambi ya bashilika ubushiku bwakonkapo kabili baleenda amakilomita 14 ukuya no kubwela.

Ilyo bamunyinefwe babwelelemo ku nkambi mu kumona uyu umukalamba wa bashilika ulucelo, balebeta umo umo pa kuyasaina amapepala ayalelangilila ukuti nabaleka ukushimikila, nga bakaana ukusaina, abashilika balebalopola ne cimuti ca imyunga. Abashilika baleumfwa bwino ukumina bamunyinefwe imfwila. Bamunyinefwe bambi balelolela fye ukuti nabo balabeta mu kuboma. Lyena munyinefwe uwacaice Mone Kele aliile no kuyasaina icipepala. Bamunyinefwe balyumfwile sana ububi, lelo umukalamba wa bashilika ena alikalipe nga nshi pantu munyinefwe Mone ailelemba pa cipepala ati, “Nkatwalilila fye ukuba Inte ya kwa Yehova!” Uyu munyinefwe balimumine no kumucena bamucena ica kuti bamutwala na ku cipatala, lelo alitwalilile fye ukuba ne cishinka.

Uyu umukalamba wa bashilika alipatikishe ababwananyina pa nshiku 11, ukuti baleke ukuba ne cishinka kuli Yehova. Alibebele ukwiminina mu kasuba akasuba konse. Alibebele ukwamfula no kubutuka pa ntamfu iitali ninshi nabasenda ifipe ifyafina. Na kabili, alibebele ukupika salyuti kuli flagi ninshi nababika icimwele icikalamba ico beta ukuti bayonet pa mukoshi, na lyo line balikene. E ico aebele abashilika ukuti babome na kabili.

Cila kacelo, bamunyinefwe baleya ku nkambi ya bashilika ninshi nabanaka kabili baletontonkanya fye pa fyo balaya mu kubacusha. Mu nshila baleya balepepa no kulakoseleshanya ukutwalilila aba cishinka. Lyonse ubushiku, baleya ku mayanda yabo balekula fye amakasa ninshi nabacenekwa ku mpumo. Lelo balesansamuka pantu balishibe ukuti balitwalilile aba cishinka kuli Yehova.

Ilyo aba kwi ofeshi lya musambo baishibe ukuti abashilika balecusha aba bwananyina, ilyo line fye balitumine amakalata ya kuilishanya ku mukalamba wa bashilika mu musumba wa Waingapu, na ku mukalamba wa bashilika pa cishi ca Timor, ku mukalamba wa bashilika pa cishi ca Bali, na ku mukalamba wa bashilika bonse mu Indonesia uwali ku musumba ukalamba uwa Jakarta e lyo na kubakalamba ba mu buteko bamo bamo. Ilyo uyu umukalamba wa bashilika aishibe ukuti abakalamba bamuteko bamo bamo na bakalamba ba bashilika na beshiba ili lyashi alyumfwile insoni kabili alilekele ukucusha aba bwananyina.

“Inte sha kwa Yehova Baba Kwati Misomali”

Imyaka yakonkelepo, ba Nte abengi mu Indonesia balebalindika nelyo ukubekalika pa nkambi sha bashilika pa nshita iitali, balebalubulwisha kabili balebapuma. Ba Bill Perrie bamishonari balandile ukuti, “Mu ncende imo aba bwananyina balebakuula ameno ya pa ntanshi. Bamunyinefwe nga bakumanya munyina uushikwete umucene, balemwipusha mu kuseka abati: ‘Bushe uli mupya mu cine? Nelyo ulaifisa ukuti uli Nte ya kwa Yehova?’ Nangu ca kuti aba bwananyina balebacusha sana, balitwalilile ukuba ne nsansa ilyo balebombela Yehova.”

Pa myaka fye 13 bamunyinefwe 93 balibabikile mu cifungo, bamo pa myeshi ibili e lyo bambi nabo pa myaka ukufika kuli 4. Aya amafya ayo balepitamo yalibakoseshe no kubalenga batwalilila ukuba ne cishinka kuli Yehova. Pa numa ya kubakaka mu cifungo pa myeshi 8, ba Musa Rade bailetandalila aba bwananyina no kubakoselesha ukutwalilila ukulashimikila abantu imbila nsuma. Ba Musa batile, “Ukwikala mu cifungo kwalinsambilisha ukulashintilila sana pali Yehova, kabili kwanengele natemenwako Yehova. E calengele bamo balelanda ukuti: “Inte sha kwa Yehova baba kwati misomali, iya kuti nga mwaipopesha e lyo ingililako. Nabo nga mwabacusha sana e lyo batemenwako Yehova.”