Ifya Kubomba ne Mibele Imo
BUSHE pali ino nshita muleteensha umutemwikwa uwalwalisha? Nga ni fyo, napamo mulekwata inkuntu sha kufulunganya kabili isha kutiinya. Kuti mwacita shani? Langulukeni ukuyumfwa kumo uko abateensha bamo bashomboka na ko ne mitubululo iingabomba iyabaafwa ukubomba bwino.
Ukulengwe Nsoni. Mu nshita mu nshita, imibele ya mulwele kuti pambi yamulenge nsoni pa menso ya bambi. Lelo ukulondolwela umusango wa bulwele ku fibusa na bena mupalamano kuti kwabaafwa ukumfwikisha kabili napamo kuti kwabalenga ‘ukulangulukilako’ no kutekanya. (1 Petro 3:8) Nga cingacitika, landeni ne ndupwa shimbi ababa mu mibele yapala iyo mulimo. Napamo insoni kuti shacepako ilyo mulelanda pa fimucitikila. Sue alondolola icamwaafwile: “Naikatilwe tata inkumbu nga nshi—ici calengele ukuyumfwa kwa kulengwe nsoni konse ukufimbilikishiwa. Ne mibele ya nseko na yo yalyafwile.” Ee, imibele ya nseko—iya mulwele na bamuteensha—cibombelo cisuma nga nshi mu kunashako ukukalifiwa.—Linganyeniko Lukala Milandu 3:4.
Umwenso. Ukukanaishibapo icili conse pa lwa bulwele kuti kwaba kwa kutiinya nga nshi. Nga cingacitika, fwayeniko ukwaafwa ku baishibisha pa lwa fya kwenekela ilyo ubulwele buleya bulebipilako. Sambilileni ifya kuteensha lintu ubulwele bwabipilako. Kuli Elsa, cimo ica fintu fyakatama mu kutandulo mwenso cali kulanda na bambi abateensha na banasi ba mu fipatala fisunga abalwele ubwa kufwa pa lwa fya kwenekela lintu umulwele alwalisha. Jeanny apanda amano ukuti: “Cincintileni no kulama umwenso wenu. Ukutiina icintu ico pambi icingacitika ilingi line kwalibipisha ukucila mu cipimo.” Dokota Ernest Rosenbaum atasha ukuti te mulandu ne cilenga umwenso wa musango yo, mulingile “ukuulandapo ilyo uleisako.”—Linganyeniko Amapinda 15:22.
Ubulanda. Tacayanguka ukucimfya ubulanda, ukucilisha lintu muleteensha. Kuti mwaumfwo bulanda pa kulufya bucibusa, ukucilisha nga umutemwikwa wenu umulwele aleka no kulanda, ukumfwikisha, nelyo afilwo ukumwishiba. Bamo te kuti pambi bomfwikishe ukuyumfwa kwa musango yo. Ukulanda pa lwa bulanda mukwete ku cibusa cilangulukilako icili no kukutika mu kutekanya kabili mu kumfwilako ubulanda kuti kwaleta ukutauluka kukabilwa nga nshi.—Amapinda 17:17.
Ukukalifiwa no Kufulunganishiwa. Ca cifyalilwa fye ukumfwe fi nga uleteensha umulwele uyo uwafya inshita shimo shimo. (Linganyeniko Abena Efese 4:26.) Ishibeni ukuti icilenga umulwele ukwafya te mwine umulwele iyo, lelo bulwele. Lucy ebukisha ukuti: “Nga nakalipa nga nshi, nalesuka nalila. Lyene naleesha ukuicinkulako ulwa mibele ya mulwele no bulwele. Nalishibe ukuti umulwele alekabila ukwaafwa kwandi. Ico calengafwa ukukoselela.” Ukushilimuka kwa musango yo kuti ‘kwamukokosho kukalipa.’—Amapinda 14:29; 19:11.
Ukuyumfwa uwa Mulandu. Caliseeka ku bateensha abengi ukuyumfwa aba mulandu. Nangu ni fyo, beni abaebekeshiwa ukuti umulimo mulebomba walikatama lelo uwakosesha nga nshi. Ishibeni ukuti te lyonse mukalalanda fye ifisuma nelyo ukucita fye ifisuma. Baibolo itucinkulako ukuti: “Ifwe bonse tuipununa apengi. Umuntu nga taipununa mu kusosa, wene muntu uwapwililila; wa maka ku kulama no mubili onse ku mukobelo.” (Yakobo 3:2; Abena Roma 3:23) Mwileka ukuyumfwa uwa mulandu kumuleshe ukubomba bwino nomba. Lintu mwakalifiwa pa cintu mwasosa nelyo ukucita, mu kupalako mukasanga ukuti ukusosa fye ati “Njeleleniko” kukalenga imwe no mulwele ukuyumfwa bwino. Umwaume umo uwaleteensha lupwa lwakwe uwalwele apandile amano ukuti: “Bombesheni ukufika pantu mwingapesha ukulingana ne mibele mulimo.”
Ukupopomenwa. Ukupopomenwa kwaliseeka mu ndupwa ishikwete umulwele walwalisha—kabili ico calyanguka ukumfwikisha. (Linganyeniko 1 Abena Tesalonika 5:14.) Uuleteensha uwapopomenwa alondolola icamwafwile ati: “Abengi baletutasha pa kuteensha. Amashiwi fye yanono aya kukoselesha kuti yakusumbamo ukukoselela lintu wafunshika nelyo lintu wapopomenwa.” Baibolo ilondolola ukuti: “Ukusakamana kwa mu mutima wa muntu kulaukontamika; lelo icebo cisuma ciulengo kusamwa.” (Amapinda 12:25) Bambi te lyonse bengamona ukuti mulekabila ukukoselesha. E co, inshita shimo, kuti pambi intanshi mwakabila ukuilumbulwila “ukusakamana” kuli mu mutima wenu pa kuti mwingapokelela “icebo cisuma” ica kukoselesha ukufuma kuli bambi. Nangu ni fyo, nga ca kuti ukupopomenwa kwatwalilila nelyo kwabipilako, kuti caba ica mano ukuya kuli dokota.
Ukuyumfwa Uwafilwa. Kuti pambi mwayumfwa ukuti namufilwa lintu muleteensha ubulwele ubulengo kunaka. Sumineni ukuti ifintu e fyo fili fye. Sumineni ukuti mwalipelebela—te imwe mwe bakulama ubumi bwa mulwele, lelo kuti mwamuteensha mu cililishi. Mwienekela ukuti fyonse mukalacita, nelyo ifikalacita umulwele, nelyo abalemwafwilisha fikaba fye ifyatelela. Imimwene yashikatala ilanashako ukuyumfwa uwafilwa e lyo no kwangushako umulimo. Mano mano, abateenshapo uwatemwikwa uwalwala bapanda amano ukuti: Sambilileni ukusakamana ifya bushiku ubo bwine mulimo.—Mateo 6:34.
[Amashiwi pe bula 8]
“Cincintileni no kulama umwenso wenu. Ukutiina icintu ico pambi icingacitika ilingi line kwalibipisha ukucila mu cipimo”
[Akabokoshi pe bula 7]
Amashiwi ya Kukoselesha Ukufuma ku Bateensha
“MWIILENGA ukushikitika ukupitila mu kutontonkanya ifibi pa lwa mwe bene. Ukutontonkanya kwa ifyo kwa lyonse muli yo mibele. Te kwesha nangu panono ukusungila ukuyumfwa kwenu. Ebeniko umo pa lwa fintu muleyumfwa, kabili nga cingacitika, tuusheniko—fumenipo pa nshita imo—pa kuti mwingapembesulwako.”—E fyasosa Lucy, untu umulimo wakwe mu kiliniki usanshamo ukwaafwa abateensha abengi pamo pene na balwele.
“Nga ca kuti pali balupwa nelyo ifibusa abalipo kabili bali abaitemenwa, lekeni baafweko. Calikatama ukwakana umulimo na bambi.”—E fyasosa Sue, uwateenseshe wishi ilyo talafwa ku bulwele bwa Hodgkin’s disease.
“Sambilileni ukukwata imibele ya nseko.”—E fyasosa Maria, uwaafwileko ukuteensha cibusa watemwikwa uwafwile kuli kansa.
“Isungilileni abakosa lwa ku mupashi. Palameni kuli Yehova, no kupepa no kukanaleka. (1 Abena Tesalonika 5:17; Yakobo 4:8) Alapeela ukwaafwa ne cisansamushi ukupitila mu mupashi wakwe, Icebo cakwe, ababomfi bakwe aba pe sonde, no kupitila mu malayo yakwe. Esheni ukuba abateyanishiwa ukufika pantu mwingapesha. Ku ca kumwenako, cilaafwa ukupanga ukutantika kwa kunwenapo umuti no mutande wa bakwaafwa.”—E fyasosa Hjalmar, uwateenseshe bukwe bwakwe uwalefwa.
“Sambilileni ifingi ukufisha pantu mwingapesha pa lwa musango wa bulwele bwa untu muleteensha. Ico, mu kukonkapo, cikamwaafwa ukwishiba ifya kwenekela ku mulwele nelyo ifyo muleenekela ukucita ne fya kuteensha umulwele wenu.”—E fyasosa Joan, uo umulume alwala ubulwele bwa Alzheimer’s disease.
“Ishibeni ukuti te mwe mwabalilapo ukuteensha no kuti Yehova kuti amwaafwa ukubomba ne cili conse icingacitika.”—E fyasosa Jeanny, uwateenseshe umulume wakwe ilyo talafwa.
[Icikope pe bula 8]
Ku kunashako umwenso, fwailisheni ifingi pa lwa bulwele
[Icikope pe bula 9]
Ukulanda ku cibusa uulangulukilako kuti kwaleta ukwiluluka kukalamba