Icishinka pa lwa Kubepa
“ULI wa bufi!” Bushe balibala abamwebapo aya mashiwi ya kukalifya? Nga ni fyo, ukwabulo kutwishika mwalishiba fintu yakalifya umutima.
Pamo fye nga fintu icipe catemwikwa ice bumba cingatobaika nga ca kuti capooswa pa nshi, e fyo na bucibusa bwaumo mutengo bwingonaulwa ukupitila mu kubepa. Ca cine, mu kuya kwa nshita, kuti pambi mwabweshanya, lelo bucibusa te kuti na kabili bube nga fintu bwali kale.
Icitabo Lying—Moral Choice in Public and Private Life, citila: “Abo abesa mu kwishiba ukuti nababepwa, balacenjela ilyo kabepa alefwaya ukubukulula bucibusa. Kabili ilyo balepituluka mu fintu balesumina na fintu balebomba kale balatontonkanya na pa bufi abepa ubwishibikwe.” Pa numa lintu ukukopeka kwasansalikwa, bucibusa ubo inshita imo bwali ubwakosa umwali no kulanshanya ukusuma no kucetekelana kuti bwaisulamo umutunganya no kukanacetekelana.
Pa kumona ukuyumfwa konse ukushaibipila uko ukubepa kuletako, kuti twaipusha atuti, ‘Ni shani fintu icibelesho ca kufutika ica musango yo catendeke?’
Ubufi bwa Kubalilapo
Lintu Yehova Lesa abumbile abantunse ba kubalilapo babili, Adamu na Efa, ababikile mwi bala lyayemba ilyali e mushi wabo. Muli uyu mushi tamwali ukukopeka ukuli konse nelyo ukufinsha. Mu cine cine wali ni paradise!
Nangu cibe fyo, pa nshita imo cibe ninshi Efa alibumbwa, Satana Kaseebanya aile kuli wene mu kuba ne tunko lya kucebusha. Efa aebelwe ukuti nga ca kuti aliile “ifisabo fya muti,” ifyo Lesa abindile, taali na kufwa nga fintu Lesa asosele ukuti akafwa. Mu cifulo ca ico, aali no kuba ‘ngo mulungu, uwaishibo busuma no bubi.’ (Ukutendeka 2:17; 3:1-5) Efa alicetekele Satana. Abuulile icisabo, aliliile, kabili apeeleko na ku mulume wakwe. Lelo mu cifulo ca kuba nga Lesa nga fintu Satana abalaile, Adamu na Efa babele ababembu babulwa icumfwila, abasha ba kubola. (2 Petro 2:19) Kabili ukupitila mu kubepa bulya bufi bwa ntanshi, Satana abele “wishi wa bufi bonse.” (Yohane 8:44, Today’s English Version) Mu kupita kwa nshita, aba ababembu batatu baishileishiba ukuti takuba uucimfya lintu umo abepa nelyo asumina ubufi.
Ifya Kufumamo fya Kulenge Mfwa
Yehova aalefwaya ububumbo bwakwe bonse—mu muulu na pe sonde—ukwishibo kuti ukubulwa icumfwila ku mufulo kwali kwa kukandilwapo. Alibombelepo mu kwangufyanya ukupitila mu kusenukila icibumbwa ca mupashi icapondweke ku kwikala ku nse ya kuteyanya kwa mushilo ukwa kwa Lesa ubumi bwa ciko bonse ubwashala. Ukulundapo, Yehova Lesa mu kuya kwa nshita akashininkisha ukuti Satana aonaulwa umupwilapo. Ici cili no kucitika lintu “ubufyashi” ubo Lesa alaile ukupayanya bwafwanta insoka ku mutwe ukufwantila imfwila.—Ukutendeka 3:14, 15; Abena Galatia 3:16.
Ukwisa kuli Adamu na Efa, bene balitamfiwe ukufuma mwi bala lya Edene. Lesa apingwile Adamu, ukusoso kuti: “Ukalalye cilyo ku mabe ya pa cinso cobe, ukasuke aubwelela ku mushili umo wabuulilwe; pantu uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.” Mu kuya kwa nshita, bonse babili Adamu na Efa balifwile, nga fintu fye Lesa asobele.—Ukutendeka 3:19.
Pa kuba intuntuko sha kwa Adamu, ulupwa lwa buntunse lonse ‘lwalipooswa ukutekwa ku lubembu.’ Abantunse bonse balipyana ukukanapwililika ukutungulula ku mfwa. (Abena Roma 5:12; 6:23; 7:14) Mwandi fya kutulumusha ifyafuma mu bufi bwa kubalilapo!—Abena Roma 8:22.
Icibelesho Cashika
Apantu Satana na bamalaika abailundile kuli wene mu kupondokela Lesa tabalati bepaiwe, tatulingile ukusunguka ukuti balapuutamo abantu ku ‘kusoso bufi.’ (1 Timote 4:1-3) Pali uyu mulandu, ukubepa kwalishika nga nshi mu bwikashi bwa bantunse. Los Angeles Times yasosele ukuti, “Ukubepa kusangwike fye ulubali lwa bwikashi ica kuti pali nomba abekashi tabakuntukilwa no kukuntukilwa kuli kwene.” Abengi ilelo batila amapolitiki na bapolitishani te pa bufi, lelo bushe mwalishiba ukuti intungulushi sha mapepo shaba pa kati ka bapuuti abene bene?
Aba fya mipepele abalekaanya Yesu bakubenye ubufi pa lwa wene mu kati ka butumikishi bwakwe ubwa pe sonde. (Yohane 8:48, 54, 55) Alibasenwike apabuuta, ukusoso kuti: “Imwe muli ba kwa shinwe Kaseebanya, ne fya lunkumbwa fya kwa shinwe e fyo mufwayo kucita. . . . Ilyo alande ca bufi, alande cafuma mu mwine; ico wa bufi, kabili e wishi wa buko.”—Yohane 8:44.
Bushe muleibukisha ubufi bwasabankanishiwe lintu inshishi ya kwa Yesu yasangilwe ukuti tamuli kantu pa numa ya kubuushiwa kwakwe? Baibolo itila bashimapepo bakalamba “bapeele indalama ishingi ku fita, abati, Soseni, amuti, Abasambi bakwe beshilemwibo bushiku ilyo ifwe twali mu tulo.” Ubu bufi bwalisalangene, kabili abengi balilufiwe kuli bwene. Fintu shilya ntungulushi sha mapepo shali ishibifi!—Mateo 28:11-15.
Ubufi bwa Mipepele Ilelo
Bufi nshi ubukalamba ubo intungulushi sha mapepo shibepa ilelo? Bwalipala kuli bulya ubo Satana abepele Efa ubwa kuti: “Ukufwa tamwakafwe.” (Ukutendeka 3:4) Lelo Efa alifwile, kabili abwelele ku mushili, ku lukungu uko abumbilwe.
Nangu cibe fyo, bushe amoneke fye ngo wafwa kabili lyene ukutwalilila uwa mweo mu mibele imbi? Bushe mfwa yaba fye mwa kupita pa kuya ku bumi bumbi? Baibolo taikumyanako ukuti ulubali lumo ulwa mweo muli Efa lwalitwalilile ukubako. Umweo wakwe tawapuswike. Ukupitila mu kukanaumfwila Lesa, alibembwike, kabili Baibolo itila: “[Umweo, NW] uubembuka e ukafwa.” (Esekiele 18:4) Efa, ukupala umulume wakwe, abumbilwe ukuba icibumbwa ca mweo, kabili ubumi bwakwe pamo nge cibumbwa ca mweo bwalipwile. (Ukutendeka 2:7) Ukukuma ku mibele ya bafwa, Baibolo itila: “Abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo.” (Lukala Milandu 9:5) Nangu ni fyo, cisambilisho nshi icaseeka ico amacalici yasambilisha?
Ilingi line amacalici yasambilisha ukuti abantunse balikwata umweo uushifwa kabili ukuti imfwa ilalenga uyo mweo ukwingila mu bumi bumbi—atemwa ubwa cimwemwe nelyo ubwa kulungulushiwa. Ku ca kumwenako, The Catholic Encyclopedia itila: “Icalici lisambilisha apabuuta ukuti ukucula kwa pe muli helo cisumino ca cine ico takuli uwingakaana nelyo ukutwishika ukwabula ukuti abe uwa kusangukila icisumino.”—Volyumu 7, ibula 209, iyalembelwe mu 1913.
Fintu ico cisambilisho capusana na cintu Baibolo mu kumfwika isosa! Baibolo isambilisha ukuti lintu umuntu afwa, “abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” (Ilumbo 146:4) E co, ukulingana na Baibolo, abafwa te kuti bomfwe ubukali ubuli bonse, pantu tabeshiba akantu nangu kamo. E ico, Baibolo icincisha ukuti: “Conse ico iminwe yobe yasanga ica kucita, cita ku maka yobe; pantu takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo uko uleya.”—Lukala Milandu 9:10.
Ukukabila kwa Kuba Abapempwila
Pamo fye nga fintu abengi balufiwe ku bufi bwa bashimapepo mu nshiku sha kwa Yesu, e co kwalibako ubusanso bwa kukopekwa ku fisambilisho fya bufi ifya ntungulushi sha mapepo isha lelo. Aba bantu ‘bayalula icine ca kwa Lesa ubufi,’ kabili balalundulula ifisambilisho fya bufi pamo ngo kuti umweo wa buntunse taufwa ne mfundo ya kuti imyeo ya bantunse ili no kulungulushiwa muli helo wabamo umulilo.—Abena Roma 1:25.
Ukulundapo, imipepele ya pali lelo yalitemwa ukusendela ifishilano fya bantu na mano ya buntunse pamo pene ne cine ca muli Baibolo. (Abena Kolose 2:8) Muli fyo, amafunde ya kwa Lesa ukukuma ku mibele isuma—ukusanshako amafunde pa bufumacumi ne myendele ya kwampana kwa bwamba—yamonwa ukuti yalikwata umwa kupelela, te lyonse yengabomba. Icafumamo ni ci calondololwa muli magazini wa Time ukuti: “Ilyo kuliko ukutwishika amafunde ya mu bwikashi, ilyo abantu bafilwa ukumfwa, nelyo bakaana, amafunde ayalama imyendele yabo pa kati ka bene na bene, ubufi bulaanana.”—Linganyeniko Esaya 59:14, 15; Yeremia 9:5.
Ukwikala mu cifulo umo bashakatamika sana icine kulabako ubwafya ubukalamba mu kumfwila ukukonkomesha kwa kwa Lesa ukwa kukanabepa. Cinshi cingatwaafwa ukuba aba cishinka inshita fye yonse?
Ukwiminina ku Cine
Ukufwaisha kwesu ukwa kucindika Kabumba wesu kutupayanishisha ica kukunta cawamisha ku kulundulula imilandile ya cishinka. Mu kulungika, Baibolo imwita “Lesa wa cishinka.” (Ilumbo 31:5) E co, nga ca kuti tulefwaisha ukuteemuna Kabumba wesu, uwapata “ululimi lwa bufi,” tuli no kuseshiwa ku kumupashanya. (Amapinda 6:17) Ni shani fintu twingacite ci?
Ukusambilila Icebo ca kwa Lesa mu mukoosha kuti kwatupayanishisha ubukose bwa ‘kulanshanya icine umuntu onse ku munankwe.’ (Abena Efese 4:25) Nangu cibe fyo, ukwishiba fye ico Lesa afwaya kuli ifwe takwakumanina. Nga ca kuti ukupala abengi mu calo ilelo, tatwabelesha sana ukulanda icine, tulekabila ukubombesha nga nshi pa kucite co. Kuti twakabila ukukonka ica kumwenako ca mutumwa Paulo no kuisalapula. “Ntuutaulo mubili wandi, no kuuteko busha,” e fyalembele Paulo.—1 Abena Korinti 9:27.
Ukwaafwa kwalundwapo mu bulwi bwa kulande cine pa nshita yonse lipepo. Ukupitila mu kupaapaata Yehova ukutwaafwa, kuti twaba no “kucishamo kwa maka.” (2 Abena Korinti 4:7) Mu cine cine, ukusungilila “imilomo ya cine” no kufumyapo “ululimi lwa bufi” kuti kwaba kushomboka kukalamba. (Amapinda 12:19) Lelo mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova kuti cacitwa.—Abena Filipi 4:13.
Lyonse ibukisheni ukuti aba ni Satana Kaseebanya uulenga cimoneke ukuti ukubepa cintu ca cifyalilwa ukucita. Akopeke umwanakashi wa kubalilapo, Efa, ukumubepa mu lupato. Nangu cibe fyo, twalishiba bwino ifya kufumamo fyabamo akayofi ifya kubepa kwa kwa Satana. Ukucula kushaifulila kwaliletwa pa lupwa lwa buntunse pa mulandu wa bufi bwabamo akaso bumo na bantu batatu aba kaso—Adamu, Efa, na Satana.
Ee, icishinka pa lwa kubepa ca kuti ubufi bwaba nga sumu wingepaya. Nangu cibe fyo, ku ce shuko kuti twacitapo cimo. Kuti twaleka icibelesho ca kubepa no kuipakisha ku ciyayaya ububile bwa kwa Yehova, Lesa “uwafulisho luse ne cishinka.”—Ukufuma 34:6.
[Amashiwi pe bula 19]
Ukubepa kwaba nga sumu wingepaya
[Icikope pe bula 17]
Ifya kufumamo fya kubepa fyapala ukutoba icipe ce bumba