Lintu Isonde Lyonse Likaba Icubo

BUSHE mulefwaya ukumona icibumbwa iconaula sana mu calo? Lyene lolesheni mu cilola! Ee, ifwe bene, fwe bantunse, nifwe bakonaula be sonde abacilapo! E lyo no kwipaya tulepayana apakalamba.

Pa kuti tulenge isonde, na ma zoo—maka maka nga e kwa kupusukila inama ukushele fye—inkondo, iyaba kayofi ka muntunse, ifwile ukufumishiwapo. Pa nama sha mu zoo ya mu Berlin 12,000 ni 91 epela e shapusunswike Inkondo ya Calo iya 2. E fyo cali na ku ma zoo yambi. Mu nkondo ya nomba line mu Balkans, bakabomba ba mu ma zoo abashipa balipuswisheko inama shafulilako; lelo shimbi imyanda, ukusanshako insebula, ne nama pamo nge nkalamo, imbwili, ficinseketa, ba bere, ne mimbuulu, fyalipaiwe. Nomba line fye, mu mitengo ya mu Cambodia, ukulingana ne fyalandile abalashi bayambwilwe mu nyunshipepala ya The Australian, akabungwe ka ba Khmer Rouge ku mufulo kalipaya inama shishaseeka ishingi. Mulandu nshi? Ku kubomfya imikupo ya shiko ku kukaabulamo ifyanso!

Ukonaula ifya mweo, pamo nga kulya ukwaonaulwako ifishi fya Peron, ifya pa kati ka masamba na kapinda ka kulyo aka Darwin, ku Australia, bubifi na bumbi ubufwile ukucimfiwa nga ca kuti nama shili no kucingililwa—ku nse nelyo mu ma zoo. Pa myaka itatu, incende isenyamo ifyuni fya pelican yalyocewe imiku ibili pali ifi fishi, cilemoneka kwati tapali no mulandu wine wine, lelo ku kwipaya fye amakana ya fituputupu.

Nangu cibe fyo, mu makumi ya myaka aya nomba line ukwipaya kwakulisha ukwa misango ya fya mweo te pa mulandu wa mufulo; lelo cifuma mu kufulisha kwa bantunse abalekabila nga nshi ukwa kwikala ne mpanga ya kulimapo. Pa mulandu wa uku kwingilila amekalo ya nama lyonse pamo no kukowesha kwendela pamo ne ci, icitabo ca The World Zoo Conservation Strategy cisoka ukuti: “Takulemoneka isubilo ku fya mweo mu mwanda wa myaka uwalenga 21. Takuli nangu cimo icilelangilila ukuti ubonaushi ubuli mupepi ne mpanga yonse mu calo buli no kupwa nomba line.”

Pa mulandu wa kusakamikwa kulekulilako pa lwa fintu cikaba kwi sonde ku ntanshi, nga twatila kukaba inshita iyo isonde lyonse likaba icubo, kuti caumfwika icishingacitika. Lelo ilyo isubilo lyashimpwa apakosa, te pa bantunse abashingeshiba fya ku ntanshi—abo ukulingana na kalemba wa fya sayansi umo, pa myaka fye 50 iyapitapo, abashaishibe ukuti kukaba ukonaulwa kwa fya mweo uku kuliko—lelo lyashimpwa pa wamwenene libela, Yehova Lesa. Imyaka 1,900 ku numa, asobele ukuti umuntunse, mu nshita tulipo, aali no ‘konaule calo.’ (Ukusokolola 11:18) Uko kusesema, ukwasesemwe lintu pali fye abanono pe sonde, pambi kwamoneke nge ca kwelenganya fye ku bengi abaliko ilya nshita, lelo fintu kwaba ukwalungika!

Mu kupusanako, uku konaula kulecitika pa nshita lintu sayansi ne fya kupangapanga filemoneka nge fili na maka ya kucita ifipapwa: ukufwika inama tumo tumo ututuma amatamba na masetilaiti filesopa inama shilesungamina ukuloba, amasetilaiti yalapima icipimo cileonawilwapo imitengo, kabili ukukowesha umwela nangu kunononono nga nshi kulepimwa. Lelo, ilingi line nga nshi, umuntu cimoneko kuti alafilwa ukubombelapo te mulandu ne fyebo fyafule fi. Umuntu napamo apala kensha we shitima lya kwiba. Nakwata apali ifya kutinikatinika fya malaiti ne fya kusopa ifya kumulanga fyonse ifilecitika, lelo alefilwa ukwimika ishitima!

Mulandu Nshi Tacilebombela?

Elenganyeni ukuti mu fakitare iikalamba, maneja uwa cilumba, uushakwata mano aumfwa uko balemulandapo ku mwine wa fakitare ukuti tabakamusumbule, lelo mu myeshi fye inono bali no kumutamfya incito. Pa kwisulamo ubukali no lupato, atendeka ukubepa, ukupeela amafisakanwa, no kubomfya imisango yalekanalekana iya bufumfuntungu ku kwimye intulubundi. Balenga bamashini ukufwa, imilimo ukushingashinga, ne fyo balepanga ukubipilako—lelo acita mu mucenjelo ica kuti tabeshibe ukuti e ulelenga. Lelo, bakabomba bafumacumi, pa kukanaishiba icilecitika, baesha ukulungisha; lelo te mulandu no kweshaesha kwabo, ifintu filebipilako fye.

“Maneja” wa cino calo uwa bupondamishi alicita amapange yapalako ku konaula umuntunse ne sonde. Lelo muli ci tatulekabila ukuba fye ‘abaluba amapange yakwe,’ pantu Baibolo yalimusokolola ukuti cibumbwa ca ku mupashi icakalifiwa nga nshi—Satana Kaseebanya—malaika uwaishiletontonkanya ati wa maka nga nshi kabili uwacindamisha kabili alefuluka ukupepwa. (2 Abena Korinti 2:11; 4:4) Lesa alimufulumwine ukufuma mu lupwa Lwakwe ulwa ku muulu no kupingula ukuti akonaulwe.—Ukutendeka 3:15; Abena Roma 16:20.

Ukupala ulya maneja wa bupondamishi uwa pa fakitare, uyu ‘wishi wa bufi’ na o abomfya inshila sha bufumfuntungu ishishaifulila ku kufumye cipyu cakwe. Alipata Yehova Lesa kabili afwaya ukonaula ifyo Abumba. (Yohane 8:44) Ifyanso fyakwatisha amaka ifya kwa Satana fyaba kukubanya ubufi, ubufunushi, ukutemwe fya ku mubili, ne fisambilisho fya mipepele ya bufi ifyonaula. Ifi e fyo abomfya ku ‘kulufya bonse abaikala mu calo conse’ no kwalula abantunse—abo Lesa afwaile ukulabaka isonde—ukuba abonaushi ba kapela makufi, ukuba fye abasambi ba kwa Nimrode wa ku kale, “umubamfi uwakosa ku cinso ca kwa Yehova.”—Ukusokolola 12:9, 12; Ukutendeka 1:28; 10:9.

Isubilo Lyeka fye Ilingalenga Isonde Ukuba Icubo

Nangu cibe fyo, abantunse na fimbi ifyacila pa buntunse ifilenga ukuloba kuti fyacimfiwa. Kabumba wa fya mweo fyonse uwa maka yonse kuti atupususha muli yi mibele yakakala, kabili alilaya ukucite ci ukupitila mu buteko bwakwe ubwa mu muulu. Alilaya ukonaula abonaule sonde. Ici e co tupepela lintu tutila: “Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano nse nga mu muulu.”—Mateo 6:9, 10; Ukusokolola 11:18.

Bushe mwamona ukuti ukwisa kwa Bufumu kwaikatana no kufwaya kwa kwa Lesa ukucitwa pano nse? Mulandu wa kuti Ubufumu bwa kwa Lesa e buteko buli no kuteke sonde. Kabili apantu bufumu, bwalikwata imfumu—Yesu Kristu, “Imfumu ya Shamfumu kabili Shikulu wa Bashikulu.” (Ukusokolola 19:16) Na kabili bwalikwata abateekwa. Na kuba, Yesu atile: “Balishuka abafuuka; pantu bakakwate calo.” (Mateo 5:5) Ee, aba bafuuka e bakaba abateekwa ba pe sonde aba bufumu, kabili mu kuba no kwaafwa kwa Bufumu bwa kwa Lesa, bakasakamana ubupyani bwabo mu kutemwa, ukubusangula paradise watemfuma uusenyamo ifya mweo. Icintu cimo ca kuti, ulupapulo lwa Strategy lutila: “Abantunse ne fya mweo kuti fyapusuka fye nga ca kuti abantunse bonse bengekala mu kumfwana cipya cipya ne fya mweo.”

Ifyo twamona ku numa no kukanapwililika kwa muntu filangilila ukuti ilelo “abantunse bonse” te kuti bekale mu “kumfwana cipya cipya” ne fya mweo, pantu tabapendelako Yehova. Na kuba, pa kushininkisha ukuti ukuiteka kwa muntunse ca fye e mulandu umo Lesa asuminishisha cino calo ukutwalilila ukufika na lelo. Lelo nomba line fye, abafuluka ukuteka kwa kwa Kristu bakaipakisha umutende wawamisha. Esaya 11:9 ashinine ci, na kabili alondolola umulandu aba musango yu beka e bakekala mu “kumfwana cipya cipya” ne fya mweo lintu atila: “Tafyakacite bubi, kabili tafyakonaule, mu lupili lwandi lwa mushilo monse; pantu icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” Ee, ukusambilishiwa na Lesa e muti fye. Apantu ni Katendeka wa fya mweo e ka e wakwata amano ya musango yo, bushe co tacilimo ukupelulula?

Ni shani pa lwa batwalilila ukusuulako Yehova? Amapinda 2:22 yatila: “Lelo ababifi bakaputulwa mu calo.” Ee, ubukatu bwabo nelyo imisuula fikabepaisha mu “Bucushi bukalamba” ubulepalamina lubilo lubilo—e kuti inshila ya kwa Lesa iya kupingwilamo abakonkanyapo ukuliilapo pe sonde no konaula ifyo abumba.—Ukusokolola 7:14; 11:18.

Bushe mulefwaya ukwisawamyako isonde na imwe? Kanshi, shi sambilileni cintu Lesa afwaya ukuti mulecita ukupitila mu kusambilila Baibolo. E yakwata amaka ya kwalula ukutontonkanya kwenu pa kuti kumfwane no kwa kwa Kabumba. (2 Timote 3:16; AbaHebere 4:12) Mu kulundako, ukupitila mu kubomfya ifyo musambilila, mukaba abana calo basuma ino nshita e lyo no kushinina ukuti cine cine muli bantu Yehova engaseekeshako “icalo cipya” icilepalamina lubilo lubilo.—2 Petro 3:13.

Nga mulefwaya, bakasabankanya ba uno magazini nelyo icilonganino ca Nte sha kwa Yehova icapalamina no ko mwaba bakatemwa sana ukumwaafwa ukulasambilila Baibolo pa ng’anda apa fye nelyo ukumuletela impapulo na shimbi ishilondolola pa lwa ifi.