Cinshi Cili E Kupikulula?

INCENSHI shilakansaninapo pa cingaba e kupikulula ku mafya yapikana yantu umuntunse akwete pa lwa menshi. Ibanki lya Calo Conse lilefwaya amadola amabilioni 600 ukuti yabikwe mu mibombele ya kucingilila ubumi ku busali no kubomba pa menshi mu kati ka myaka 10 iili no kwisa. Ukufilwa ukubikamo indalama muli iyo mibombele kuti kwaisafwaya ifipooswa fyafulisho kucilapo. Ku ca kumwenako, mu Peru, icikuko ca bulwele bwa cholera ica milungu 10, icaishile pa mulandu wa menshi yakowela, pali nomba line casendele mupepi na madola bilioni umo—icali miku itatu indalama shabikilwe mu kupeela amenshi cilya calo ukutula mu 1981 ukufika mu 1990.

Lelo, te mulandu no kukuntwa kusuma ukwa abo abalundulula iyi milimo, ilingi line taifikapo ku kwafwilisha abapiina. Ukukula kwa misumba yasaalala iya mu fyalo fipiina kuli ukwa kutulumusha kabili ukwa cimfundawila. Abapiina bekala mu fimpangilile fyafulishamo abantu, ifishalondoloka umushaba na menshi ya ku mipaipi ne nshila sha kucingilila ubumi ku busali. Apo tabengasanga amenshi mu kwanguka ayo ubuteko bulipililapo indalama, balashita amenshi ku bantu baibelele pa mutengo uukalamba, ilingi line amenshi ya fiko.

Mu kumonekesha, ubwafya bwa mu calo conse ubwa menshi buli ubwakulisha kabili bubimbamo ifilenga ifyayampana kuli cimo ne cinankwe pamo nga: ukucepa kwa menshi yene, ukukowela, ubupiina, amalwele, na bantu abalefwaya amenshi na bo balefulilako. Mu kupalako cili icamonekesha ukuti abantunse tabengapikulula aya mafya.

Ishintililo lya Kwenekele Fisuma

Inshita ya ku ntanshi, nangu cibe fyo, taili ya kulengo kubombomana nga fintu abengi balesobela. Mulandu nshi? Pantu ukupikulula ubwafya bwa menshi takwaba mu maka ya bantunse; kwaba mu maka ya kwa Lesa. Ni wene fye eka e waba na maka e lyo kabili alafwaya ukupwisha amafya yonse aya menshi.

Ukuti Yehova Lesa kuti apwisha aya mafya yonse tacili cintu ca kutwishika no kutwishika. E Kelenganya kabili Kabumba te we sonde fye lyeka lelo na menshi yonse ayabapo. E wabikileko ukuti amenshi yaleshinguluka mu nshila ya kusungusha capamo na fyonse ifishinguluka mu bubumbo ifilenga ukuti ubumi bubeko. Ukusokolola 14:7 kwishibisha Yehova pamo nga “uwacitile umuulu ne calo na bemba no tumfukumfuku twa menshi.”

Yehova aliba na maka ya kulama amenshi ya pe sonde. E “uupeele mfula pano isonde ponse, uuleta na menshi pa malimino ponse.” (Yobo 5:10) Baibolo ilanda pali wene ukuti: “Acita amatololo ukube cishiba ca menshi, ne mpanga iyaumisha ukube ntulo sha menshi.”—Ilumbo 107:35.

Libili libili alishininkisho kuti alikwata amaka ya kupayanya amenshi. Ku ca kumwenako, apeele abena Israele amenshi mu myaka 40 iyo baali mu matololo, limo limo mu cipesha amano. “Afumishe imilonga mu cilibwe icasumbuka, no kutentemusha amenshi nge mimana,” e fisosa Baibolo. “Moneni, aumine icilibwe icasansuka, na menshi yalafumfumuka, ne mimana ya mikuku yalanoka.”—Ilumbo 78:16, 20.

Ico Lesa Akacita

Lesa takaleke ubwafya bwa menshi ukuti bukatwalilile kuli pe na pe. Baibolo yalisobelo kuti kukese nshita lintu akacitilapo cimo abantu ba mu calo conse abafwaya ukutekwa ne mitekele ya kutemwa iya ubuteko bwakwe ubwa ku muulu, ubwalaswa buteke sonde lyonse.—Mateo 6:10.

Bulya buteko, nelyo Ubufumu, bukapwisha amalwele yapitila mu menshi, capamo na malwele yambi yonse. Baibolo yebekesha ababile ba kwa Lesa ukuti: “E lyo [Lesa akapaale] cilyo cobe na menshi yobe, kabili [akafumya] mu kati ka imwe ubulwele.” (Ukufuma 23:25) Ukulundapo, abakowesha amenshi ya mwi sonde bakonaulwa ilyo ‘akonaula abaleonaule calo.’—Ukusokolola 11:18.

Isonde lyonse likatemfuma ilyo Lesa wa kutemwa akalalisakamana. Takwakatale na kabili akuba abantu ukulashashala pa kusanga amenshi yasuma, ayasanguluka. Lesa Wa maka yonse, uulande cine lyonse fye, aapuutilemo kasesema wakwe ukulemba ukukuma ku nshita ya ku ntanshi ati: “Pantu mu matololo e mwalepuka mwatula amenshi, ne milonga yafuma mu fiswebebe; pa musensenga uwakabisha pakasanguke cishiba, ne mpanga ya cilaka ikasanguko tumfukumfuku twa menshi.”—Esaya 35:6, 7; AbaHebere 6:18.

[Icikope pe bula 30]

Lesa alilayo kuti: “Mu matololo [mukalepuka mukatule] amenshi, . . . ne mpanga ya cilaka ikasanguko tumfukumfuku twa menshi.”—Esaya 35:6, 7.