Cinshi Cingawamina Sana Umwana?

CINSHI cawamapo pa kulekana nelyo ukukanalekana? Ico caliba cipusho icikalamba nga nshi cintu abo bantu ifyupo fyabo fishawama batontonkanyapo. Imyake ingi ku numa ukulekana kwalemonwa ngo kushawama, kabili kwalisenwikwe, ku mibele fye ya buntu e lyo na ku mulandu wa fya mipepele. Na bafyashi abashaikele bwino mu cupo ilingi baaletwalilila ukuba pamo pa mulandu wa bana. Nangu cibe fyo, pali nomba ifipimo fya ici calo nafyaluka nga nshi. Ilelo mpanga fye yonse ukulekana kulesuminishiwa.

Nalyo line, nangu line ukulekana kulesuminishiwe fyo, abafyashi abengi, bakapingula, abakalulula ifya mu bwikashi, na bambi bali abasakamikwa pa lwa bubi bwisa pa bana lintu kwaba ukulekana. Ukulandapo ukwingi ukwa kusoka nomba kuleumfwika. Ubushinino ubulekulilako bulelango kuti ukulekana kuti kwayambukila umwana icabipisha. Abafyashi balebacincisha ukulatontonkanya pa lwa fikafuma mu kulekana ku bene bene na ku bana babo. Uwaishibe fya mikalile Sara McLanahan, uwa pa Princeton University, alondololo kuti “pa kati ka ndupwa shibili muli shitatu na shitatu muli shine abalelekana balingile ukupishapo inshita no kutontonkanyapo sana ukumona nampo nga cintu balecita naciwama.”

Ukufwailisha kwa nomba line kulelangililo kuti abana ba bafyashi abalekana balacilapo kusansalikwa ku kwimita kwa mu myaka ya bupungwe, ukuleke sukulu, ukupopomenwa, ukwisalekana nga baisaba mu cupo, e lyo no kuba pa bakumbusukwa no buteko. Mu fyalo fya ku Masamba, umwana umo mu bana 6 alakumwako ku kulekana. Kalemba wa lyashi lya kale Mary Ann Mason, mu citabo cakwe icilanda pa lwa kusunga abana mu United States, alandilepo ati: “Umwana onse uwafyelwe mu 1990 kwaleshala fye kwempe ukuti asangwe mu bupingushi bwa cilye mu mulandu uwa kuntu uyo mwana akekala e lyo na bantu akekala na bo.”

Ku ca bulanda, ubukalushi bwena tabupwila pa kulekana, apantu abafyashi balatwalilila ukulwishanya mu filye pa lwa kusunga abana ne nsambu sha kulabatandalila, ico cibika ukukanshika na kumbi pa bana babo. Uku kuumana kwa bukali mu mibele ya bulwani iya mu cilye kulenga bucishinka bwa bana ku bafyashi babo ukweshiwa kabili ilingi kubalenga ukushala abapelebela kabili abatiinishiwa.

Impanda mano imo iya pa fya lupwa yatile: “Ukulekana takupokololako abana. Limo limo kupokololako fye abakalamba.” Icicitika ca kuti lintu kwaba ukulekana, abafyashi kuti pambi bakalulula amafya yabo abene, lelo pa nshita imo ine, kuleta impumo pa bana babo, ica kuti ubumi bwabo bonse bekala fye ukwesha ukufuutapo ubo bonaushi.

Inshila sha Kusungilamo Abana

Ilyo kuli ubukalushi no kupopomenwa pa kupwa kwa cupo, cilaafya nga nshi ukulanshanya mu mutima nteeka na mu nshila ya kupelulushanya pa fyo abana bakasungwa ku ntanshi. Pa kucefyako ukukangana kwa bafyashi no kusengauka ukucimfyanya kwa mu filye ukuleto kulwishanya, ifitungu fimo filasengulwilako inshila shimbi isha kukalulwilamo ukukansana, pamo nga imibombele ya kuwikisha ukushili kwa mu cilye.

Nga yabombwapo bwino, imibombele ya kuwikisha ilasuminisha abafyashi ukufika pa kusuminishanya ukucila ukushiila kapingula ukuti e o akapingule ukukekala abana. Nga imibombele ya kuwikisha taingacitika, abafyashi kuti basangako imitantikile ya kusungilamo abana ne ya kubatandalilamo ukupitila muli baloya babo. Lintu abafyashi basuminishanya no kulemba fintu basuminishanya, kapingula kuti asaina ico cipoope umulembelwe fintu balefwaya.

Nga abafyashi tabasuminishenye pa mitantikile ya kusunga abana, amafunde mu fyalo ifingi yalakwatako inshila sha kwesho kumono kuti babombela pa cingawamina sana abana. Ukwangwako kukalamba ukwa kwa kapingula kuba sana ku bana, te ku bafyashi. Kapingula akalanguluka ifintu ifingi ifyakuma kuli uyu mulandu, pamo nga ifyo abafyashi balefwaya, ukwampana kwa bana ku mufyashi umo umo, ifyo umwana engasalapo, na maka umufyashi umo umo akwete aya kusakamana ifyo umwana afwaya cila bushiku. Lyene kapingula akalanda kuntu na untu umwana akekala nankwe e lyo na fintu abafyashi bakabombela pa kupingulapo ifikaba inshita ya ku ntanshi iya mwana wabo.

Mu mitantikile ya mufyashi umo fye ukusunga umwana, mufyashi umo pambi e wingaba na maka ya kulapingula pa fintu. Mu mitantikile ya bonse babili ukulasunga umwana, abafyashi bonse bafwile ukulasuminishanya pa kupingulapo kwakatama, pamo nga pa bumi bwa mwana e lyo na masomo.

Imilandu ya Kulolenkana na Yo

Lintu kwaba ukucimfyanya kwa mu filye ukwa pa kusungo mwana, abafyashi ababa ni Nte sha kwa Yehova bafwile na kabili ukulanguluka icingawamina sana abana lwa ku mupashi. Ku ca kumwenako, ni shani nga umufyashi uushili Nte talefwaya ukuti ukukanshiwa kwa bana kuleshimpwa pali Baibolo? Nelyo ni shani nga ca kuti umufyashi uushili Nte alitamfiwa mu cilonganino ca Bwina Kristu?

Ifya kucitika fya musango yu kuti fyapikanya ukupingulapo kwa bafyashi ba Bwina Kristu. Bafwaya ukubomba mu nshila ya mano ne ya kupelulula, kabili bafwaya ukusungilila kampingu musuma pa ntanshi ya kwa Yehova lintu mu kubamo ipepo balelanguluka icingawamina sana abana babo.

Mu cipande cikonkelepo, tuli no kubebeta ifipusho pamo nge fi: Pa kupeela umo ukuti alesunga abana, ni shani fintu ifunde limona imipepele? Ni shani fintu ningabomba no bwafya bwa kupeelwa ukusunga umwana mu nshila isuma? Ni shani ningabomba nga ca kuti tabampeele ukusunga abana bandi? Ni shani mona imitantikile ya bonse babili capamo no mufyashi watamfiwa ukulasunga nankwe umwana?