Insambu sha Kusunga Abana—Imipepele ne Funde lya Cilye

MU MILANDU ya kulekana ne nsambu sha kusunga abana, cimo icingasanshiwamo mipepele—kabili kuti cabe capikana. Ku ca kumwenako, ifipusho pamo nge fi kuti fyaima.

Bushe kapingula alingile ukumfwila ubunte ubuletungo kuti umufyashi umo talingile ukusungako umwana pantu uyo mufyashi aba ku mipepele imo, maka maka imipepele ishalumbuka? Bushe kapingula alingile ukumfwila ubunte pa lwa fisumino ne fibelesho fya mipepele ifya bafyashi pa kuti engapingulapo, ukulingana na fintu aleyumfwa pa lwa mipepele ingawamina sana umwana? Bushe lyene alingile ukukambisha ukuti umwana akakushiwe muli iyo mipepele no kulesha umwana ukupepa kumbi?

Ilelo, abantu abafulilako bopila kunse ya fikulilo fyabo ifya mipepele ne fya mikowa iishili yabo. E co lintu aba baupana balekana, abana kuti kale kale balilundana ne mipepele ya misango ibili. Limo limo, umufyashi uubimbilwe mu fya kulekana kuti pambi apokelele imipepele pali nomba line fye iyapusana ku intu akwete akatanshi. Ukwampana kwakwe ne mipepele ipya kuti pambi e kwalenga uyo mufyashi ukushikatala kabili kuli wene kwalicindama nga nshi lelo takwaishibikwa ku bana. E co kwimina icipusho na cimbi ica kuti, Bushe icilye kuti calesha umufyashi ukusendako abana bakwe ku mapepo ya iyi mipepele pa mulandu fye wa kuti naipusana na kuntu balepepa akatanshi?

Ifi fipusho fintu fyayafya. Fifwaya ukuti kapingula elanguluka fye pa kukabila kwa mwana peka lelo na pa fingawamina abafyashi na pa nsambu shabo.

Insambu sha Kutendekelako Isha Bafyashi na Bana

Ca cine ukuti bakapingula kuti pambi basongwa ku fyo pa lwabo bamona imipepele. Lelo mu fyalo ifingi tacilemoneke fyo insambu sha mipepele isha bafyashi nelyo isha bana kuti shasuulwako. Ifi fyalo kuti pambi fyalikwata ifunde ililesha kapingula ukukanacilikila insambu sha kutendekelako isha bafyashi isha kutungulwilamo ukukula kwa mwana, ukusanshako ifya masomo ne fya mipepele.

Mu kukonkapo, umwana na o alikwate nsambu sha kupokelela ukukansha kwa musango yo ukufuma ku bafyashi. Ilyo kapingula mwi funde talacilinganya ukukanshiwa kwa mwana mu fya mipepele, icilye cifwile ukumfwa ubunte bwa kushinina ubwa kuti “ifibelesho fimo ifya mipepele filalete cintiinya ca apo pene kabili icashininkishiwa ku butuntulu bwa ku mubili ubwa mwana.” (Ifilembo fipindeme fyesu.) Ukupusana fye kwa mipepele nelyo fye ukukalukilana kwa bafyashi pa lwa mipepele, tacaba icakumanina ukulenga Ubuteko ukunyantukilamo.

Mu Nebraska, U.S.A., imibele yashikatala iyabombeelemo nyina uwali ni umo uwa Nte sha kwa Yehova mu mulandu wa kukansanina ukusunga umwana e ilelangilila fintu uku kupayanya kwa mwi funde kupokolola bonse abafyashi na bana. Wishi uushali Nte taalefwaya umwana wabo ukulasangwa ku mapepo ya Nte sha kwa Yehova pa Ng’anda ya Bufumu. Icilye capingwile calisuminishenye na wishi.

Lyene nyina ashinine ku Cilye Casumbukisha ica mu Nebraska. Nyina apelulwile ukuti takwali ubushinino bwa cintiinya ca apo pene nelyo icintiinya icashininkishiwa icaletiinya ubutuntulu bwa ku mubili ubwa mwana mu mibombele fye iili yonse iya Nte sha kwa Yehova. Nyina asosele “ukuti ukusangwako no kuibimba mu mibombele ya mipepele ya bafyashi bonse babili kuti . . . kwapayanye shintililo ku mwana apo umwana engapingwila imipepele intu engatemwapo lintu afika pa mushinku walinga uwa kumfwikisha.”

Icilye cikalamba calikeene ku kupingula kwa cilye cinono no kusoso kuti “icilye [cinono] tacapingwile bwino pa kufumyapo insambu sha kwa nyina isha kutungulula ukukusha kwa mwana wakwe mu fya mipepele.” Takwali ubushininkisho nangu fye bumo ubwa kuti umwana alecenwa pa kusangwa ku mapepo ku Ng’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova.

Insambu sha Bafyashi Abashilesungako Umwana

Limo limo, abafyashi abaalekana besha ukubomfya ukukansana pa lwa kukansha mu fya mipepele nge nshila ya kulaminamo abana. Ku ca kumwenako, mu mulandu wa baKhalsa na bena mwabo, mu citungu ca New Mexico, U.S.A., abafyashi bonse babili baali baSikh ilyo baali mu cupo. Lelo pa numa fye balekene, nyina ayalukiile kuli buKatolika kabili atendeke ukulalesha abana ukupepa kuli baSikh.

Wishi alifulilwe no kutwalo mulandu ku cilye mu kwesha ukupoka amaka ya kulatungulula ukukanshiwa kwa bana mu fya mipepele ukulola ku buSikh. Ni shani fintu icilye cayankwile ku kulomba kwa kwa wishi? Calikeene ukulomba kwakwe. Icilye calelubulwisha cakambishe ukuti “ilyo abana bakulaba na [wene], tabali na kulacitako mu kuitemenwa nelyo mu kukaanaitemenwa ificita baSikh, ukusanshako imibombele ye calici, ukusake nkambi kwa baSikh nelyo ku fifulo fitungululwa na baSikh ukuya utwana tunono utushilatendeka isukulu.”

Pali ubu bupingushi wishi ashinine ku cilye ca New Mexico Court of Appeals. Ici cilye cikalamba calisuminishenye na wishi no kukaana ubupingushi bwa cilye calelubulwisha. Icilye ca apilu calondolwele ukuti: “Ifilye filingile ukulalambatila ku mibombele yabulo musobolola mu fya mipepele, kabili filingile ukuwilamo fye muli uyu mulandu ubalamune nkuntu kabili uwacingililwa kwi funde lyeka fye lintu cabe camonekesha ukuti abana balecenwa. Ukubike fibindo muli uyu mulandu kuti kwaleto busanso bwa kuti ifilye nga fyalacilikila abantu ukupusana ne funde bakacilima ubuntungwa bwa mufyashi ubwa kupepa nelyo cikamonwa kwati ico cine e cingafumamo.”

Ukupingulapo kwa musango yo kukonka ifishinte ifishaifulila ifyaimikwa bwino mu fyalo ifingi. Umufyashi uupelulula ali no kulanguluka pali ifi fishinte. Ukulundapo, umufyashi wa Bwina Kristu mu kusakamana akatontonkanyapo ukuti umwana alakabila ukubishanya na bafyashi bonse babili, pamo pene no kukakililwako kwa kulango mucinshi kuli bonse nyina na bawishi.—Abena Efese 6:1-3.

Imibombele ya Kuwikisha Ukushili kwa mu Cilye

Nangu cingatila ukuwikisha kushili kwa mu cilye takuba sana umushiye nga ulya uba pa kulubulula pa ntanshi ya kwa kapingula, umufyashi talingile ukukumona mu kwanguka. Ukusuminishanya ukuli konse nelyo icili no kulandwa muli iyi mibombele ya kusunga umwana kuti cakoshiwa kwi funde lya cilye ilili no kukonkapo. Kanshi, kuti cawama umufyashi ukumonana na shimafunde waishibishe fya lupwa ku kushininkisho kuti imilandu yonse iikumine ku kusunga bana yabombwapo bwino kabili mu mulinganya.

Umufyashi umo na umo alingile ukukwate nshita ya kupekanishisha imibombele ya kuwikisha. Incitilo umufyashi alelanga ne mibele yakwe mu kati ka mibombele ya kuwikisha kuti fyasonga ifili no kufumamo apakalamba. Ilingi line, abafyashi abalelekana balaba abakuntukilwa nga nshi mu cilecitika pa kulekana ica kuti balabako na ku fintu fyacindama: Cinshi cingawamina sana umwana? Cinshi cintu umwana alekabila pa kuti engakula ku muntontonkanya, mu nkuntu, na lwa ku mubili?

Ibukisheni ukuti ukulingana ne cilye, umulandu ukalamba mu kuwikisha, tawaba kupusana mu fya mipepele nelyo mu milandu imbi iya pa lwenu, lelo ni fintu abafyashi bengasanga icishinka ca kusuminishanyapo no kusange cingapwisho bwafya pa kuti cikawamine abana. Umufyashi pambi akalolenkana ne mpatila sha mu fya mipepele nelyo shimbi, amafya yabulo kwenekela, nelyo imicenjelo iyabelapo ukufulunganya no kukalifya. Ukupelebela kwa mufyashi umo na umo kuti pambi kwasansalikwa no kukushiwa. Nangu cibe fyo, bonse ababimbilwemo nga balepelulula bwino, kuti basuminishanya fye bwino.

Inshita shimo, imibombele ya kuwikisha kuti yamoneka ukutantalila kabili iya kukalifya. Inshila ya kusengulwila yaba kulubulwila mu cilye ica kuti ne milandu yalaishibikwa fye mpanga yonse caleta ne nsoni, ifisendo fya ndalama, no boni ubo cileta pa mwana. Ico kwena tacingafwaikwa. Nga fintu fye caba ku mafya yakakala yonse aya mu bumi, umufyashi wa Bwina Kristu akafwaya ukusenda imibombele ya kuwikisha mu kubamo ipepo, ukulaibukisha ubwite bwapuutwamo ubwa ‘kukonkomwena pali Yehova inshila yobe, kabili mutetekele, na o akacita.’—Amalumbo 37:5.

Lelo ni shani nga ca kuti ukupwisho bwafya kwafilwa kabili kapingula apeele nsambu sha kusungo mwana ku mufyashi umbi? Nelyo ni shani nga umo pa bafyashi abalelekana alitamfiwa mu cilonganino ca Bwina Kristu? Na kabili, ni shani umo alingile ukumona imitantikile ya bonse babili ukulasunga abana e lyo ne ya mufyashi fye umo ukulasunga abana? Ifi fipusho ne fishinte fyayampanako ifya mu Baibolo fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Akabokoshi pe bula 24]

Imibele Itatu Iyacindama

Kapingula uwa mu filye fya milandu ya pa lupwa uwaipushiwe na Loleni! atile pa kati ka mibele yacindama iyo afwaya mu mufyashi paba itatu iili pano:

Ukukondenkana—ukuitemenwa ukwangushishako umufyashi umbi ukulamonako umwana (nga tacingaleta icintiinya ku mwana lwa ku mubili na ku mibele isuma)

Ukwangukililwa—ukwibukila ku fyo umwana akabila mu nkuntu

Ukuilama—ubumi bwa pa ng’anda ubwashikatala ubwingalenga ukuti kubeko imibele ya mutalalila muntu umwana engakula bwino

[Akabokoshi pe bula 24]

Ifya Kutungulula fya Bakapingula

Pa kubikako ifya kutungulula, bakapingula bamo balyesha ukuleuka ukukansana kushafwaikwa pa lwa fya mipepele fintu abafyashi bakatamika. Ku ca kumwenako:

1. Ukwampana kwalondoloka kulingile ukukoseleshiwa pa kati ka mwana na bafyashi bonse babili. Kapingula wa mu Cilye Casumbukisha ica mu Canada John Sopinka alandilepo kuti umufyashi umo na umo alingile ukusuminishiwa “ukuipoosa mu mibombele iisangwila ku mufyashi umo umo ukwishibikwa mu musango wakwe umwine untu aaba [ukusanshako no kubelesha imipepele yakwe]. Umufyashi uwisa fye ku kumono mwana talesubilwa ukuibepekesha nelyo ukuilangapo cimo cintu ashaba lintu aletandalilo mwana.”

2. Ukulesha umufyashi uwisa fye ku kumono mwana ukuti elafunda umwana ifisumino fya mipepele yakwe ciba konaula ubuntungwa bwa mipepele ubwa uyo mufyashi, kano nga kuliko ubushininkisho bwalengama, ubwafikapo ifyo kulemoneka ukucenwa kabili ukwashininkishiwa ku mwana.

[Icikope pe bula 25]

Bakapingula balasenda icishingamo cakakala mu milandu ya nsambu sha kusunga abana

[Icikope pe bula 26]

Kawikisha kuti ayafwa abafyashi ukusuminishanya ukwabula imibombele yatantalila iya mu filye